Podstawy Neurofizjologii dla Pedagogiki Specjalnej, 2011/2012
Dr Paweł Boguszewski, Instytut Psychologii Stosowanej
pboguszewski@aps.edu.pl
Szanowni Państwo.
Poniżej znajdą państwo listę zagadnień opracowaną na podstawie wykładów według której będę przygotowywać pytania egzaminacyjne. Lista ma charakter hasłowy - nie trzeba znać wszystkiego w szczegółach - trzeba umieć odpowiedzieć jednym zdaniem na podstawowe pytania jak np. „co to jest spoidło wielkie” albo „czopki i pręciki znajdują się w …..”. Nie jest wymagana szczegółowa anatomia bądź fizjologia - trzeba wiedzieć ogólnie o co chodzi.
Zalecana literatura (kolejność wg przystępności opracowania) :
Biologiczne podstawy psychologii. J. Kalat (2006). PWN, Warszawa
Neurobiologia. A. Longstaff (2002). PWN, Warszawa
Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. B. Sadowski (2005). PWN, Warszawa
Mózg a zachowanie. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka (red) (2005). PWN, Warszawa
Zaliczenie
Egzamin ma formę testu jednokrotnego wyboru, 20 pytań wybranych losowo z puli. Czas 20 minut.
Progi ocen:
3 : 11-12 ptk
3,5 : 13-14 ptk
4 : 15-16 ptk
4,5 : 17-18 ptk
5 : 19-20 ptk
Zagadnienia
Podstawowa anatomia układu nerwowego.
Podstawowy podział układu nerwowego na część centralną i obwodową. Istota szara i biała - lokalizacja i funkcje. Układ wegetatywny i jego podstawowe składowe i funkcje. Podział mózgowia i funkcje podstawowych składowych: płaty kory mózgowej (czołowy, ciemieniowy potyliczny i skroniowy), międzymózgowie (wzgórze, podwzgórze) śródmózgowie i pień mózgu. Spoidło wielkie- rola. Opony mózgowe, płyn mózgowo rdzeniowy.
Budowa neuronów i ich funkcjonowanie na poziomie molekularnym
Podstawowa budowa neuronu, rodzaje i funkcja komórek glejowych, pojęcia: pompa jonowa, gradient stężenia i elektrochemiczny, potencjał spoczynkowy. Podstawowe jony biorące udział w ustalaniu potencjału spoczynkowego i działaniu neuronu. Kanały bramkowane ligandem i kanały bramkowane potencjałem. Potencjał postsynaptyczny, hiperpolaryzacja i depolaryzacja. Potencjał czynnościowy. Rola osłonki mielinowej. Synapsa - podstawowe elementy. Receptory (takie na błonie komórkowej a nie zmysłów!). Ligand - egzogenne i endogenne. Przykładowe neurotransmitery (podstawowy pobudzający i hamujący). Zjawiska przetwarzani informacji w pojedynczy neuronach i w sieciach neuronalnych. Podstawowa zasada sumowania przestrzennego i czasowego.
Rozwój i plastyczność rozwojowa mózgu ludzkiego
Rodzaje plastyczności w układzie nerwowym (rozwojowa, związana z doświadczeniem i kompensacyjna). Listki zarodkowe i z którego powstaje układ nerwowy. Cewa nerwowa i pęcherzyki mózgowe (jak w ogólnej anatomii mózgowia). Podstawowe etapy rozwoju układu nerwowego - proliferacja komórek, migracja i agregacja, wzrastanie aksonów i tworzenie się synaps, śmierć neuronów i reorganizacja synaps. Jak aksony znajdują drogę w układzie nerwowym. Kiedy, dlaczego i jak neurony popełniają samobójstwo. Jak rozwija się układ nerwowy w okresie postnatalnym (podstawowe zjawiska)
Budowa i funkcjonowanie narządów zmysłów wraz z analizą sygnałów.
Budowa narządów zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, smak i węch) w tym rodzaje komórek receptorowych i rodzaje przetwarzanego sygnału. Szlaki co i gdzie w układzie wzrokowym. Tonotopia. Dermatomy. Lokalizacja obszarów korowych przetwarzających informacje z poszczególnych narządów zmysłów (w którym płacie). Zmysł równowagi (statycznej i dynamicznej). Ból i dotyk - różnice, podobieństwa.
Układ ruchowy i koordynacja czuciowo-ruchowa.
Układ mięśniowo-szkieletowy, motoneuron, jednostka motoryczna, łuk odruchowy, czucie głębokie mięśni. Korowe obszary odpowiedzialne za projektowanie i realizacje ruchu, rola jąder podstawy i móżdżku. Choroby Parkinsona i Huntingtona
Neurofizjologiczne podstawy zachowań emocjonalnych i lęku
Pojęcia - emocje, motywacje, ekspresja emocji, przeżywanie emocji (w ujęciu neurofizjologicznym a nie psychologicznym!). Czym się różni starach i lęk. Rola ciała migdałowatego i rola kory przedczołowej. Emocje pozytywne i układ nagrody - co to jest i jaki neurotransmiter tam działa. Rola układu nagrody
Uczenie się i pamięć, warunkowanie.
Podziały pamięci - wg. rodzaju engramu i wg. czasu trwania. Pamięć robocza. Co to jest uczenie się. Lokalizacja ośrodków pamięci w mózgu. Uczenie się asocjacyjne i nieasocjacyjne. Pojęcia: habituacja, sensytyzacja, wdrukowanie, warunkowanie klasyczne i instrumentalne. Metody uczenia się. Neurobiologiczne i molekularne podłoże pamięci - co to jest długotrwałe wzmocnienie synaptyczne.
Mechanizmy plastyczności dorosłego układu nerwowego i możliwości kompensacyjne uszkodzeń w układzie nerwowym. Starzenie się układu nerwowego
Plastyczność związana z doświadczeniem - uczenie się i pamięć(to samo co wyżej), rozrost drzewek dendrytycznych i zmiana map korowych. Naprawa układu nerwowego (regeneracja) - przebudowa map korowych, odrastanie aksonów w centralnym i obwodowym układzie nerwowym. Udar, strefa półcienia (penumbra). Starzenie się organizmów żywych, teorie uszkodzeniowe i genetyczne. Podstawowe zmiany w starzejącym się mózgu, mechanizmy kompensacyjne. Choroba Alzheimera
Regulacja neurohormonalna czynności życiowych i stres
Pojęcie homeostazy. Hormony. Układ podwzgórze - przysadka nerwowa. Podział przysadki nerwowej na dwa płaty. Hierarchia działania hormonów: statyny - liberyjny (podwzgórze), hormony tropowe (przysadka), hormony właściwe. Sprzężenie zwrotne dodatnie i ujemne. Oś podwzgórze - przysadka - nadnercza (jakie tam działają hormony).
Regulacja neurohormonalna czynności życiowych i stres
Co oznaczają skróty fMRI, PET, EEG, ERP, TMS. Jakie zjawisko fizjologiczne w mózgu widzi fMRI. Co fizycznie mierzy EEG.