GÓRNOŚLĄSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY

Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP). Jest on silnie wyspecjalizowany w prze­myśle paliwowo-energetycznym i metalurgicznym, wy­korzystującym miejscowe surowce (węgiel kamienny oraz rudy cynku i ołowiu). Znaczną rolę odgrywa także prze­mysł elektromaszynowy, zwłaszcza ciężkich maszyn i urzą­dzeń konstrukcji stalowych. W ostatnim okresie w związku z pogarszającymi się warunkami eko­logicznymi i koniecznością deglomeracji (przenoszenie zakładów poza okręg), tempo rozwoju GOP-u uległo zahamowaniu. Najbardziej rozwijającą się jego częścią jest rejon rybnicki, gdzie nastąpił wzrost produkcji prze­mysłu węglowego, spowodowany budową nowych kopalń.

OKRĘG BIELSKI

Bardziej różnorodną strukturę ma Okręg Bielski. Dominuje w nim przemysł elektromaszynowy, którego szybki rozwój nastąpił w latach 1960-1980 (fabryka samochodów). Dostarcza on wielu produktów i rozmieszczony jest względnie równomiernie. Naj­większymi jego ośrodkami są: Bielsko-Biała, Cieszyn, Żywiec i Czechowice-Dziedzice. Tradycyjny w tym okręgu przemysł lekki reprezentują przede wszystkim zakłady włókiennicze (wełniane), odzieżowe i obuwnicze (Chełmek). Znaczną krajową rolę odgrywają zakłady chemiczne w Oświęcimiu, w Czechowicach-Dziedzicach, a także . przetwórstwa hutniczego..

OKRĘG KRAKOWSKI

Okręg Krakowski znamionuje dość równomiernie rozwinięta struktura produkcji charakteryzująca się jednak stosunkowo małym stopniem przetwarzania surowców. Dotyczy to zwłaszcza przemysłu hutniczego, reprezento­wanego przez Hutę im. Lenina w Krakowie i jej filię w Bochni oraz hutę aluminium w Skawinie. Względnie słabo, mimo istnienia dużego miasta, rozbudował się przemysł elektromaszynowy wyspecjalizowany zwłaszcza w produkcji urządzeń odlewniczych i podzespołów tele­komunikacyjnych. Znaczącą rolę odgrywają jeszcze prze­mysły : chamiczny ( farmaceutyczny i sodowy ), lekki (odzieżowy), spożywczy oraz mineralny. Kraków skupia 4/5 zatrudnionych w okręgu, co biorąc pod uwagę ogromną uciążliwość przemysłu, bardzo negatywnie wpływa na warunki ekologiczne.

OKRĘG CZĘSTOCHOWSKI

Okręg Częstochowski ma dogodne warunki rozwoju z uwagi na sąsiedztwo z GOPem, dostarczającym paliw i energii elektrycznej oraz bliskość dużych rynków zbytu. Barierą ograniczającą rozbudowę pewnych gałęzi produkcji jest deficyt wody oraz kolizja z terenami atrakcyjnymi turystycznie (Jura Krakowsko Częstochowska). Okręg ma dobrze wykształcony przemysł metalurgiczny (huta w Częstochowie), metalowy (Myszków, Częstochowa z Blachownią) oraz włókienniczy skupiony przede wszyst­kim w Częstochowie, Zawierciu i Myszkowie. Na uwagę zasługują także cementownia i wapienniki w Rudnikach oraz zakłady celulozowo-papiernicze w Kaletach i Mysz­kowie.

OKRĘG OPOLSKI

Okręg Opolski ma bardzo różnorodną strukturę prze­mysłu. Jest ona efektem zarówno starych tradycji gospo­darowania, dobrze prosperującego rolnictwa, bogactw naturalnych (wapienie), jak i silnego związku z GOP-em, stąd rozwinięte są niemal wszystkie gałęzie przemysłu. Wśród licznie występujących fabryk wymienić należy: największą w Polsce koksownię w Zdzieszowicach, kom­binaty chemiczne w Kędzierzynie i Blachowni Śl., cemen­townie Górażdże i Strzelce Opolskie, hutę w Zawadzkiem, fabrykę obuwia i zakład celulozowo-papierniczy w Krapkowicach.

OKRĘG WARSZAWSKI

Okręg Warszawski pod względem liczby zatrudnionych oraz wielkości produkcji ustępuje jedynie, górnośląskiemu. Podobnie jak GOP, jest on wysoko wyspecjalizowany, ale w gałęziach typowych dla obszarów wielkomiejskich: elektronicznej, precyzyjnej, środków transportu, obrabiarek i maszyn budowlanych. Również i w innych ga­łęziach dominują takie przemysły, jak: farmaceutyczny, odzieżowy (domy mody), perfumeryjno-kosmetyczny (du­ży rynek zbytu),lniarski i poligraficzny, które nie kolidują z funkcjami administracyjnymi, kulturowymi oraz nauko­wymi, jakie pełni sama Warszawa. Nietypowym zakładem ze względu na wspomniane funkcje stołeczne jest huta stali szlachetnych, bardzo zanieczyszczająca środowisko. Dobrze natomiast rozwinięte przemysły: spożywczy oraz energetyczny, pracują głównie na zaspokojenie rynku wewnętrznego.

OKRĘG ŁÓDZKI

Okręg Łódzki, trzeci co do wielkości, jest wyspecjali­zowany w przemyśle lekkim. Tworzy on klasyczny kom­pleks przemysłowy, w którym np. produkcja włókien sztucznych, barwników, maszyn włókienniczych, odzie­żowa i inne rozwinęły się w powiązaniu z absolutnie do­minującą gałęzią włókienniczą. Okręg ten charakteryzuje, w okresie powojennym, bardzo mała dynamika wzrostu ze względu na brak wody, zużycie urządzeń i maszyn oraz budynków produkcyjnych, a także stagnację demo­graficzną. Rozpoczęta w ostatnim okresie modernizacja struktury przemysłowej tego obszaru polega na prefero­waniu do rozwoju gałęzi niewodochłonnych i wymaga­jących kwalifikowanej kadry. Warunki takie spełnia przemysł elektromaszynowy, dający już dzisiaj najwięcej, po przemyśle lekkim, miejsce pracy, pozostałe gałęzie pracują na duży, liczący blisko 1,5 mln ludzi, wewnętrzny rynek zbytu.

OKRĘG SUDECKI

Okręg Sudecki, podobnie jak i łódzki, odznacza się słabą dynamiką rozwoju. Wysoki poziom industrializacji obszar ten osiągnął stosunkowo wcześnie. Po zakończeniu wojny nastąpił spadek produkcji spowodowany co naj­mniej kilkoma przyczynami: stratami majątku trwałego bezpośrednio po wyzwoleniu, pozornie niepewną sytuacją polityczną tego regionu, znacznymi ruchami ludności oraz bardzo małymi nakładami inwestycyjnymi.

Przemysł wykształcił się w silnym związku z lokalną bazą surowcową. Stąd do wybijających się gałęzi należą: węglowa (Turoszów, Wałbrzych, Nowa Ruda), włókiennicza - wyrosła na tradycyjnej tu uprawie lnu i dobrej wodzie, mineralna - zwłaszcza kamieniarska, ceramiki szlachetnej i szklarska. Słabiej niż w innych okręgach rozwinięty jest przemysł elektromaszynowy (Dzierżoniów, Świdnica, Jawor, Świebodzice), na­tomiast dość dobrze drzewno-papierniczy, głównie: celulozowo-papier­niczy (Jelenia Góra), meblarski i tartaczny.

Specyficzną cechą całego okręgu jest różnorodność branż przemysłu, który występuje w znacznym rozpro­szeniu na obszarach wiejskich i miejskich na ogół w postaci niewielkich zakładów.

OKRĘG STAROPOLSKI

Okręg Staropolski w okresie powojennym znamiono­wała duża dynamika wzrostu, spowodowana przede wszystkim rozwojem przemysłu elektromaszynowego, a zwłaszcza takich jego branż, jak motoryzacyjna (Staracho­wice, Kielce) i odlewnicza (Końskie, Radom, Stąpor­ków). Tradycyjnie silny w tym regionie przemysł me­talurgiczny reprezentowany jest tylko przez jedną hutę w Ostrowcu Świętokrzyskim. Znaczną rolę odgrywają natomiast przemysły: cementowy (zakłady w Nowinach, Małogoszczy, Wierzbicy i Ożarowie), wapienniczy, cera­miki szlachetnej (Ćmielów) i kamieniarski, wykorzystu­jące lokalną bazę surowcową. Spośród innych branż przemysłu należy wymienić: obuwniczą i garbarską (Ra­dom, Skarżysko-Kamienna), tworzyw sztucznych (Pionki, w których wytwarza się między innymi sztuczną skórę), energetyczną (Kozienice), a także gałęzie spożywcze jak: przemysł mięsny i mleczarski. Typową cechą okręgu jest duże skupienie całego przemysłu w kilku ośrodkach.

OKRĘG BYDGOSKO TORUŃSKI

Okręg Bydgosko-Toruński najbardziej, ze wszystkich dotychczas omówionych jednostek terytorialnych prze­mysłu, wyspecjalizowany jest w przemyśle chemicznym. Jego reprezentantami są zakłady związków organicznych („Zachem”) w Bydgoszczy, włókien sztucznych (Toruń), sodowe (Janikowo, Inowrocław) i wiele innych. W sumie skupiają one prawie 18% ogólnego zatrudnienia okręgu w przemyśle uspołecznionym. Poza tym dobrze rozwi­nięte są przemysły: elektromaszynowy (elektrotechniczny i środków transportu), lekki (włókienniczy, obuwniczy) spożywczy (mięsny, cukrowniczy i owocowo-warzywny), oraz drzewno-papierniczy.

OKRĘG WROCŁAWSKI

Okręg Wrocławski, podobnie jak krakowski, odznacza się dużym skupieniem zakładów we Wrocławiu (prawie 4/5 pracujących w przemyśle okręgu) oraz dominacją przemysłu elektromaszynowego, w tym zwłaszcza: środ­ków transportu (fabryka wagonów „Pafawag”, zakłady samochodowe „Jelcz”, maszyn i narzędzi rolniczych, obrabiarek i inne) oraz elektronicznego (maszyny cyfrowe „Elwro”). Dobrze rozwinięty jest także przemysł lekki (odzieżowy i obuwniczy), spożywczy, a także che­miczny (zakłady chemii organicznej w Brzegu Dolnym).

OKRĘG GDAŃSKI

W okręgu Gdańskim struktura przemysłu dostosowana jest do gospodarki morskiej. Dlatego też dominuje w nim zdecydowanie grupa gałęzi: elektromaszynowo-stoczniowa, bazy remontowe statków i kutrów rybackich, urządzeń stoczniowych i radiowych. Dobrze rozwinięty jest prze­mysł spożywczy zajmujący się przede wszystkim prze­twórstwem ryb. Głównymi centrami rybołówstwa i prze­twórstwa rybnego są: Gdynia, Władysławowo, Gdańsk oraz Hel. Z pozostałych ważnych zakładów okręgu wy­mienić należy: Port Północny, rafinerię i wytwórnię nawozów fosforowych w Gdańsku. Cechą specyficzną okręgu jest bardzo znaczna koncentracja zakładów i za­trudnionych w dwóch ośrodkach - Gdańsku i Gdyni.

Podobnie wysoka koncentracja zakładów przemysło­wych w głównym mieście występuje w Okręgu Poznań­skim. Ma on różnorodny i silnie rozwinięty przemysł elektromaszynowy (zakłady im. Cegielskiego), a zwłaszcza: obrabiarek, taboru kolejowego, maszyn rolniczych i leś­nych, armatury oraz inne. Istotną rolę odgrywa również przemysł chemiczny, posiadający większe zakłady w takich branżach, jak: gumowa, nawozów fosforowych (Luboń), farmaceutyczna i kosmetyczna. Tradycyjnie na dobrym poziomie jest przemysł spożywczy bazujący na lokalnym, wysoko produktywnym rolnictwie oraz przemysł meblarski,, reprezentowany przede wszystkim przez znane zakłady w Swarzędzu.

3

---