Bakterie chorobotworcze, rola bakterii w przyrodzie i zyciu

* Bakterie chorobotwórcze, rola bakterii w przyrodzie i życiu człowieka.

Bakterie chorobotwórcze (patogeny, zarazki) to grupa organizmów mających właściwości powodowania niekorzystnych zmian w organizmach ludzkich, zwierzęcych lub roślinnych. Jest to niejednorodna grupa bakterii, różniąca się m.in. cechami morfologicznymi, właściwościami fizjologicznymi, biochemicznymi, zasiedlających rozmaite nisze ekologiczne środowiska wolnego, a także występujących w charakterze bakteryjnej flory komensalnej na lub w organizmach ludzkich i zwierzęcych. B. ch. Stanowią nieznaczny odsetek bakterii występujących we wszystkich biocenozach. Z zapoznanych około 2 tys. Bakterii 12-15% uważa się za b. ch. Lub komensalne dla ludzi. Wszystkie b. ch. Mają wspólne cechy odpowiedzialne za powodowanie choroby: inwazyjność, chorobotwórczość oraz zjadliwość (wirulencja).

Komórki bakteryjne mają długość od 1 do 10 mikrometrów, szerokość zaś od 0,2 do 1 km. Bakterie pałeczkowate, kuliste, spiralne, to różne formy morfologiczne. Bakterie pałeczkowate są przyczyną takich chorób jak: dyfteryt, dur brzuszny, gruźlica, trąd, koklusz.

Bakterie kuliste występują w postaci kom. Pojedynczych, komórek złożonych po dwie jak np.: dwoinki rzeżączki. W postaci długich paciorkowców oraz gronkowców znane są trzy typy spiralnych bakterii: komórki krótkie, mało skręcone, przecinkowce, np.: wywołujące cholerę.

Komórki średniej długości, bardziej bardziej skręcone - śrubowce oraz komórki długie i silnie skręcone przypominające korkociąg - krętki, wywołujące syfilis, leptospirozę.

Bakterie są sprawcami wielu chorób nie tylko człowieka i zwierząt, ale także pewnych chorób roślin, jak zgorzel porażająca jabłonie i grusze. Powodują obumieranie komórek drzew. Bakterie chorobotwórcze mogą wywoływać u roślin także mokrą zgniliznę warzyw, czarną zgniliznę kapusty oraz powstawanie guzów rakowatych u innych roślin.

* Rola w przyrodzie i życiu człowieka.

Bez wielkiej przesady można powiedzieć, że bakterie występują wszędzie. Spotykamy je, bowiem w całej biosferze - od gorących źródeł po lody podbiegunowe. Szerokie rozprzestrzenienie bakterii możliwe jest dzięki bardzo drobnym wymiarom tych organizmów, ich ogromnej sile rozrodczej, odporności na niekorzystne dla życia warunki.

Bakterie odgrywają ogromną rolę w przyrodzie, rozkładając szczątki roślinne i zwierzęce, przeciwdziałając gromadzeniu się ich w coraz większej ilości. Na skutek działalności tych mikroskopijnych organizmów ulegają one rozkładowi na związki proste jak amoniak, dwutlenek węgla i wodę, które zostają włączone w ogólny obieg materii. Bakterie dokonują również szeregu przemian wśród związków nieorganicznych. Stanowią, więc ważne ogniwo w procesie krążenia pierwiastków w przyrodzie. Odgrywają istotną rolę w procesach glebotwórczych, co ma podstawowe znaczenie dla kształtowania się pokrywy roślinnej. Stanowią integralną część biosfery i bez nich nie do pomyślenia byłoby kształtowanie się życia na naszej planecie w takiej formie, w jakiej ono dzisiaj występuje. Wiele bakterii jako środowisko życia swego obrało ciało żywych organizmów. Obecność ich wcale nie jest obojętna dla organizmu gospodarza, zarówno w sensie negatywnym jak i pozytywnym. Wyraźną szkodę przynoszą mu pasożyty, odżywiając się jego kosztem i wydzielając przy tym różne toksyny. Istnieją pewne bakterie, które żyjąc w organizmie gospodarz, przynoszą mu pewne korzyści. Są to bakterie symbiotyczne, np.:

Symbioza roślin motylkowych z bakteriami brodawkowymi (bakterie te mają zdolność asymilowania azotu atmosferycznego);
Symbioza przewodu pokarmowego termitów i bakterii (umożliwiają trawienie celulozy);
Symbioza przewodów pokarmowych ptaków, ssaków i bakterii;

Znaczenie bakterii dla człowieka związane jest z ich działalnością pozytywną i negatywną. Bardzo niebezpiecznym wrogiem człowieka są wymienione wcześniej bakterie chorobotwórcze. Innym negatywnym przejawem działalności bakterii są powodowane przez nie procesy rozkładu, które przysparzają wiele strat gospodarce ludzkiej. Dotyczy to zarówno produktów żywnościowych i przemysłowych. Specjalne zabiegi zapobiegające tym procesom np.: mrożenie, suszenie, wędzenie, pasteryzacja, impregnacja. Z drugiej strony wiele procesów wywoływanych przez bakterie wykorzystuje się w gospodarce człowieka. I tak np.: niektóre fermentacje wykorzystuje się w celu otrzymana różnych kiszonek poprawiających smak i trwałość produktów spożywczych (kapusta, ogórki) i pasz; do produkcji octu, acetonu, alkoholu, kwasu mlekowego i cytrynowego, w przemyśle serowarskim i mlekowym; w procesie roszenia lnu i konopi; do produkcji niektórych witamin np.; B12, C i antybiotyków np.: streptonecyna. Ogromnie pożyteczny z gospodarczego punktu widzenia jest proces glebotwórczy i fermentacji obornika. Ogromną rolę odgrywają bakterie w odczyszczaniu wód i ścieków, co ma coraz większe znaczenie. Dla nauki wreszcie stanowią niezwykle interesujący obiekt.