Źródła: obliczenia własne

UWAGA: sumowanie w pionie przekracza 100%, gdyż wiele osób podało więcej niż jedną odpowiedź.

Na podstawie wyników badań zawartych w tabeli 8 można stwierdzić, że ankietowani oczekują, iż przygotowanie do życia w rodzinie będzie przebiegało w szkle średniej. Natomiast 34% badanych powiedziała, że również w gimnazjum powinno się przygotowywać młodzież do dorosłego życia. Jedynie 2 osoby uznały, iż młodzież do życia w rodzinie należy przygotowywać po osiągnięciu pełnoletności. Analizując dane z powyższej tabeli można zauważyć, że chłopcy znacznie częściej (38%) niż dziewczęta (15%) wskazują szkołę podstawową, natomiast dziewczęta dwa razy częściej (59%) niż chłopcy (32%) wskazują na szkołę średnią.

Można wysunąć wniosek, że według opinii młodzieży najwłaściwszym czasem przygotowania do życia w rodzinie jest szkoła średnia i gimnazjum, a więc czas osiągania przez młodzież dojrzałości biologicznej i czas dorastania społecznego do wypełnienia przyszłych ról i zadań społecznych.

Program wychowania do życia w rodzinie obejmuje duży i zróżnicowany zakres wiedzy. Znajdują się w nim zagadnienia z zakresu psychologii, socjologii, seksuologii, medycyny i prawa. Tematy zawarte w programie dotyczą zarówno strefy fizycznej, intelektualnej i społecznej człowieka, jak i sfery emocjonalnej i duchowej. Komu zatem powierzyć prowadzenie zajęć z tegoż przedmiotu? Biolog nie jest przygotowany do realizacji wszystkich zagadnień tego programu, natomiast seksuolog nie jest przygotowany metodycznie do prowadzenia zajęć z młodzieżą i nie w każdej miejscowości jest obecny. Istnieje możliwość, aby zapraszać różnych wykładowców, jednak w praktyce jest to czasem niewykonalne.

Problem wykładowcy przedmiotu w pewnym stopniu rozwiązuje (cytowana już wcześniej) ustawa za dn. 30.08.1996 roku, która zobowiązała Ministra Edukacji Narodowej do wprowadzenia do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli przedmiotu „wiedza o życiu seksualnym człowieka” .

Tabela 9 prezentuje wyniki badań dotyczące oczekiwań badanej grupy młodzieży odnośnie nauczyciela wychowania do życia w rodzinie.

Tabela 9 oczekiwania młodzieży odnośnie nauczyciela wychowania do życia w rodzinie.

Lp.	Oczekiwany nauczyciel	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Profesjonalista	65	87	45	96	20	71
2.	Pedagog szkolny	8	10	3	6	5	18
3.	Katecheta	4	5	1	2	3	10
4.	Pielęgniarka szkolna	4	5	-	-	4	14
5.	Wychowawca lub inny nauczyciel	1	1	-	-	1	3

Źródła: obliczenia własne

UWAGA: wyniki w % nie sumują się do 100 ze względu na podawanie więcej niż jednej odpowiedzi

Przedstawione w tabeli wyniki badań wskazują, iż badana grupa młodzieży oczekuje, że prowadzący zajęcia z wychowania do życia w rodzinie będzie profesjonalistą. Tak powiedziała aż 87% badanych. Nieliczne osoby stwierdziły, że prowadzącym zajęcia mógłby być także pedagog szkolny (10% badanych), katecheta (5%) czy pielęgniarka szkolna (5%). Prawie żadna z badanych osób nie powierzyłaby prowadzenia zajęć z wychowania do życia w rodzinie wychowawcy czy innemu nauczycielowi.

Istnieją niewielkie różnice pomiędzy grupą badanych dziewcząt i chłopców. Otóż dziewczęta jednomyślnie (96%) twierdzą, że prowadzącym zajęcia z wychowania do życia w rodzinie powinien być profesjonalista. Natomiast chłopcy oprócz profesjonalisty, któremu najchętniej powierzyliby prowadzenie zajęć z tego przedmiotu sądzą, że również zajęcia te mógłby prowadzić pedagog szkolny (18%), pielęgniarka szkolna (14%) czy katecheta (10%).

Opierając się na powyższych wynikach, można stwierdzić, że ankietowana młodzież oczekuje rzetelnej wiedzy przekazanej przez profesjonalnie przygotowanego nauczyciela.

21. OPINIE BADANEJ MŁODZIEŻY NA TEMAT REALIZACJI PRZEDMIOTU „WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE”.

Poniżej zaprezentowane zostaną wyniki badań dotyczące opinii i ocen młodzieży odnośnie realizacji zajęć z wychowania do życia w rodzinie. Analiza wyników badań pozwoli poznać zdanie badanej grupy młodzieży na temat: liczby godzin przeznaczonej na realizację zagadnień programowych przedmiotu, sposobu prowadzenia zajęć, udziału klasy w zajęciach, a także znajomości programu i możliwości realizacji tematów zaproponowanych przez uczniów.

Realizację zajęć z wychowania do życia w rodzinie opiera się na programach nauczania, które są dopuszczone do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej.

W szkole średniej, w której prowadziłam badania obowiązuje program wydany przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwo Edukacji Narodowej w 1999 roku. Przeznaczony on jest dla czterech klas licealnych w dotychczasowej strukturze systemu edukacji.

W wywiadzie przeprowadzonym z nauczycielką przedmiotu uzyskałam informacji, że program obowiązujący uczniów został im zaprezentowany na pierwszych zajęciach.

Czy badana grupa młodzieży zna program zajęć z wychowania do życia w rodzinie? Odpowiedź na to pytanie wyjaśni analiza danych przedstawionych w tabeli 10.

Tabele 10 Znajomość programu wychowani do życia w rodzinie przez badana młodzież

Lp.	Wypowiedź	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Tak znam program	9	12	6	13	3	11
2.	Nie, nie znam programu	66	88	41	87	25	89

Źródła: Obliczenia własne

Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że tylko 6 dziewcząt i 3 chłopców podaje, iż zna program wychowania do życia w rodzinie realizowany w ich szkole. Natomiast większość ankietowanej młodzieży (88%) tego programu nie zna. Może to wynikać z faktu, że program został im przedstawiony tylko raz na pierwszych zajęciach, więc młodzież go nie pamięta.

Na realizację zagadnień z wychowania do życia w rodzinie jest przeznaczone dziesięć godzin lekcyjnych dla każdej klasy. Badana grupa młodzieży wyraziła swoje zdanie na temat liczby godzin przeznaczonych na realizację zagadnień z tegoż przedmiotu.

Wyniki badań zestawiłam w tabeli 11.

Tabela 11 Opinie młodzieży na temat liczby godzin zajęć z wychowania do życia w rodzinie.

Lp.	Liczba godzin zajęć	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Zbyt mała	55	73	38	81	17	61
2.	Wystarczająca	17	22	8	17	9	32
3.	Zbyt duża	1	1	-	-	1	3

Źródła: obliczenia własne.

Według ankietowanej młodzieży liczba godzin lekcyjnych przeznaczona na wychowanie do życia w rodzinie jest zbyt mała. Tak wypowiedziała się aż 75% badanych. Niewiele procent respondentów (22%) sądzi, że czas przeznaczony na realizację tematyki przedmiotu jest wystarczający.

Tylko 1 osoba stwierdziła, że liczba godzin z wychowania do życia w rodzinie jest zbyt duża.

Z powyższych danych wynika, że według młodzieży czasu, który obecnie jest przeznaczony na realizację tematyki wychowania do życia w rodzinie jest zbyt mało. To nie pozwala na dogłębne i wnikliwe omówienie problemów poruszanych na zajęciach. Program przedmiotu zawiera wiele zagadnień, które wymagają szczegółowego omówienia. Zamknięcie zasadniczych problemów programu, takich jak: dorastanie do małżeństwa, tworzenie wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej, prokreacji w rodzinie itp. w ramach dziesięciu godzin rocznie może spowodować, że będą omawiane pobieżnie i mało wnikliwie. Nie wystarczy czasu także na to, by młodzież mogła podjąć dyskusje i wypowiedzieć własne zdanie na omawiany temat.

W nauczaniu przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie ważną i zarazem trudną rolę odgrywa nauczyciel prowadzący zajęcia. Od tego jak zorganizuje zajęcia, jakie problemy będzie poruszał i jak je omawiał, zależy to czy zainteresuje młodzież, czy nawiąże na nimi kontakt i zdobędzie ich zaufanie. Wykładowca musi znać młodzież za wszystkimi nękającymi ich problemami. O sprawach seksualności człowieka, miłości i rodzinie nie jest łatwo mówić na forum klasy. Dlatego tez nauczyciel powinien stworzyć na zajęciach pozytywną atmosferę zaufania i życzliwości, a przede wszystkim akceptować zachowania i poglądy młodych ludzi. Gdy spełni wyżej wymienione warunki może spodziewać się, że uczniowie „otworzą się”, będą wypowiadali swoje zdanie i zabierali głos w dyskusji. Proces wychowania będzie wtedy przebiegał naturalnie, zaniknie bariera nauczyciel - uczeń. Uczniowie będą brali czynny udział w zajęciach, a poprzez pytania wyznacza zakres wiedzy jaki jest im w konkretnej sytuacji potrzebny.

Jaki jest udział badanej grupy młodzieży w zajęciach z wychowania do życia w rodzinie pokazuje tabela 12.

Tabela 12 udział młodzieży w zajęciach z wychowania do życia w rodzinie

Lp.	Udział w zajęciach	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Słucham ale się nie angażuję	43	57	29	62	14	50
2.	Słucham i zadaję pytania	19	25	10	21	9	32
3.	Nie interesuje mnie to robię w tym czasie coś innego.	12	16	8	17	4	14

Źródło: obliczenia własne.

Jak wynika z danych zawartych w tabeli ponad połowa badanej młodzieży (57%) w czasie zajęć z wychowania do życia w rodzinie jest bierna tzn. słucha, ale się nie angażuje. Czynny udział w zajęciach bierze 21% dziewcząt i 32% chłopców. Wynik ten wskazuje na większe zaangażowanie na zajęciach chłopców niż dziewcząt. Część badanych osób (16%) powiedziała, że zajęcia z tego przedmiotu ich nie interesują i robią w tym czasie coś innego.

Podobna informacje uzyskałam z wywiadu od nauczycielki przedmiotu. Stwierdziła ona, że wśród uczniów można zaobserwować różne postawy: wiele osób jest zainteresowanych tematami poruszanymi na zajęciach i bierze w nich czynny udział, spora część klasy słucha, ale bez zaangażowania, natomiast niewielka grupa uczniów w trakcie zajęć jest zainteresowana zupełnie innymi sprawami.

Opierając się na powyższych wynikach, można stwierdzić, że tylko 25% respondentów jest aktywna na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie. Nasuwa się pytanie - z czego wynika taka sytuacja? Dlaczego tylko 19 uczniów bierze czynny udział w zajęciach a większość nie jest zaangażowana?

Można przypuszczać, że znaczną role odgrywa tutaj zarówno tematyka zajęć, jak i sposób ich prowadzenia.

Opinie młodzieży na temat sposobu prowadzenia zajęć z wychowania do życia w rodzinie przedstawia tabela 13.

Tabela 13. opinie młodzieży na temat sposobu prowadzenia zajęć z wychowania do życia w rodzinie

Lp.	Opinia młodzieży	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Sposób prowadzenia zajęć odpowiada mi	15	20	10	21	5	18
2.	Sposób prowadzenia zajęć nie odpowiada mi	60	80	37	79	23	82

Źródło: obliczenia własne

Z danych zawartych w powyższej tabeli wyraźnie wynika, że większość badanej grupy (80%) oceniła sposób prowadzenia zajęć negatywnie, twierdząc, że nie odpowiada on ich oczekiwaniom. Tylko 20% ankietowanych powiedziała, że obecny sposób prowadzenia zajęć z wychowania do życia w rodzinie odpowiada im.

Uzasadniając swą negatywną ocenę sposobu prowadzenia zajęć respondenci najczęściej podawali, że zajęcia mają charakter „nudnego wykładu, bazującego na wiedzy teoretycznej”. Badanej młodzieży brakuje w zajęciach dyskusji i ciekawych przykładów.

Oto kilka wypowiedzi uczniów na ten temat:

„Zajęcia są mało interesujące, polegają na przytaczaniu suchych faktów, za mało jest dyskusji i przemyśleń”.

„Są to wykłady nie nastawione na udział klasy”.

„Na zajęcia jest przeznaczone za mało czasu, a skracanie wypowiedzi i spłycanie tematu jest denerwujące”.

Osoby, które oceniły sposób prowadzenia zajęć pozytywnie wskazywały najczęściej na dobre przygotowanie do zajęć i wysokie kompetencje nauczyciela oraz przyjazna atmosferę zajęć.

Zestawiając wyniki badań zawarte w tabeli 12 i 13 można sformułować wniosek, że małe zaangażowanie badanej grupy uczniów w zajęciach z wychowania do życia w rodzinie wynika z tego, iż negatywnie oceniają oni sposób w jaki są prowadzone.

Ankietowana młodzież miał możliwość ocenić, który sposób prowadzenia zajęć z wychowania do życia w rodzinie uważają za najlepszy. Dane dotyczące tej kwestii zawiera tabela 14.

Tabela 14. Ocena sposobów prowadzenia zajęć z zakresu wychowania do życia w rodzinie dokonana przez uczniów.

Lp.	Sposób prowadzenia zajęć	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Dyskusja	62	82	40	85	22	78
2.	Wywiady z ciekawymi ludźmi	48	64	29	62	19	68
3.	Filmy	43	57	27	57	16	57
4	Wykład	24	32	15	32	9	32
5.	Analiza literatury	6	8	4	8	2	7
6.	Referowanie prze uczniów	5	6	5	10	-	-

Źródło: obliczenia własne.

UWAGA: suma wypowiedzi w badanych grupach jest większa od liczby uczniów ze względu na możliwość podania trzech odpowiedzi

Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że ankietowana grupa młodzieży za najlepszy sposób prowadzenia zajęć z wychowania do życia w rodzinie uważa dyskusję. Tak podało aż 825 respondentów. Spora część grupy badanej wybrała również wywiady z ciekawymi ludźmi (64%) oraz filmy (57%). Tylko 32% uczniów uznało, ze również wykład jest dobrym sposobem prowadzenia zajęć. Analizując zebrane dane można zauważyć, że niewiele osób wybrało referowanie przez uczniów i analizę literatury.

Nauczyciel prowadzący zajęcia z wychowania do życia w rodzinie powinien wziąć pod uwagę fakt, że nawet najciekawiej prowadzony wykład nie angażuje uczniów bardziej niż dyskusja. Dyskusja daje bowiem możliwość wypowiedzenia własnego zdania na dany temat, a także poznania opinii innych osób. Młodzież w wieku dorastania ma dużą potrzebę wyrażania własnych sądów i opinii. Nauczyciel, który wzbudzi zainteresowanie uczniów tematem i da im możliwość wypowiedzenia się może osiągnąć dobre wyniki w procesie wychowawczym.

Podsumowując całość dokonywanych w tym rozdziale analiz wyników badań mogę stwierdzić, że młodzież negatywnie ocenia obecny sposób realizacji tematów wychowania do życia w rodzinie. Uczniowie uważają, że zajęć z tego przedmiotu jest zbyt mało, mają charakter „nudnego wykładu”, brakuje w nich dyskusji i ciekawych „przykładów z życia”. To sprawia, iż nie są zainteresowani omawianymi tematami, nie biorą czynnego udziału w zajęciach, są raczej biernymi odbiorcami.

2.2. OCENA TEMATYKI ZAJĘĆ Z WYCHOWANIA DO ŻYCIA W RODZINIE

Poniżej przedstawię wyniki badań zawierające ocenę tematyki zajęć z wychowania do życia w rodzinie, dokonaną przez badana grupę młodzieży.

Istnieją różnice w zainteresowaniach i potrzebach edukacyjnych młodzieży starszej i młodzieży dorastającej. Młodzież starsza, po okresie dojrzewania nie interesuje się już fizjologią w tym podstawowym ujęciu. Chłopców ciekawi seksuologia i chcieliby otrzymywać prawdziwe i pełne informacje z tego zakresu. Dziewczęta interesują się raczej problematyką psychologiczną. Oczywiście i chłopcy i dziewczęta są zainteresowani sprawami małżeństwa, problemami doboru partnera, warunkami trwałości małżeństwa itd. Tematyka zajęć z wychowania do życia w rodzinie powinna uwzględniać odrębność zainteresowań i potrzeb edukacyjnych chłopców i dziewcząt. Różnice psychoseksualne między mężczyznami i kobietami należą bowiem zarówno do czynników fizjologicznych (zdeterminowanych głównie przez hormony), jak i czynników psychologicznych takich jak wyuczona rola związana z płcią.

W programie wychowania do życia w rodzinie przeznaczonym dla uczniów szkoły średniej znajdują się tematy skoncentrowane wokół kilku zasadniczych problemów, takich jak: dorastanie do małżeństwa, tworzenie wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej, rodziny jako zadania , prokreacji w rodzinie oraz występujących w rodzinach sytuacjach trudnych.

Badana grupa młodzieży dokonała oceny tematów wychowania do życia w rodzinie według kryteriów: interesujące, mało interesujące, przydatne , nieprzydatne, ważne dla mnie.

Wyniki badań prezentuje tabela 15 i 16.

Tabela 15. Opinia dziewcząt o zagadnieniach wychowania do życia w rodzinie

Lp.	Tematy zajęć	Interesujące		Mało interesujące		Przydatne		Nieprzydatne		Ważne dla mnie
				N	%	N	%	N	%	N	%	N	%
1.	Procesy zachodzące w okresie dorastania	13	27	14	30	15	32	4	8	2	4
2.	Znaczenie koleżeństwa Przyjaźni i miłości w życiu jednostki	19	40	5	10	10	21	6	13	12	25
3.	Umiejętność współżycia w rodzinie, rozładowania syt. konfliktowych	14	30	5	10	22	47	-	-	10	21
4.	Rola kobiety i mężczyzny w małżeństwie i rodzinie	16	34	9	19	11	23	4	8	9	19
5.	Style życia w środowiskach młodzieżowych	23	49	11	23	8	17	6	13	-	-
6.	Znaczenie pierwszych kontaktów seksualnych	16	34	6	13	12	38	1	2	6	13
7.	Metody regulacji poczęć	12	25	6	13	22	47	2	4	4	8
8.	Moralne aspekty przerwania ciąży.	24	51	3	6	12	25	3	6	9	19

Źródło: obliczenia własne

UWAGA: suma wypowiedzi jest większa niż liczba dziewcząt, ze względu na możliwość oceny każdego tematu według więcej niż jednego kryterium.

Opierając się na powyższych wynikach można stwierdzić, że dziewczęta za najbardziej interesujące uznały tematy dotyczące moralnych aspektów przerywania cięży (51%), stylów życia w środowiskach młodzieżowych (49%) oraz znaczenia miłości i przyjaźni w życiu człowieka (40%). Za najmniej interesujący został uznany temat o procesach zachodzących w okresie dorastania, co wynikać może z tego, iż badane dziewczęta posiadają już wiedze z tego zakresu i temat przestał być dla nich interesujący. Natomiast tematykę dotycząca umiejętności współżycia w rodzinie, rozładowania sytuacji konfliktowych, metod regulacji poczęć oraz znaczenia pierwszych kontaktów seksualnych zostały ocenione za najbardziej dla nich przydatne.

Wyniki uzyskane w grupie badanych dziewcząt wskazują na duże zainteresowanie tematami związanymi z planowaniem rodziny, umiejętności współżycia w rodzinie oraz wypełnieniem ról w rodzinie. Można również zauważyć, że ankietowane dziewczęta wielokrotnie wskazują na przydatność tych tematów w codziennym życiu.

Tabela 16. Opinie chłopców o zagadnieniach wychowania do życia w rodzinie.

Lp.	Tematy zajęć	Interesujące		Mało interesujące		Przydatne		Nieprzydatne		Ważne dla mnie
				N	%	N	%	N	%	N	%	N	%
1.	Procesy zachodzące w okresie dorastania	3	11	5	18	18	64	-	-	3	11
2.	Znaczenie koleżeństwa Przyjaźni i miłości w życiu jednostki	6	21	5	18	14	50	3	11	5	18
3.	Umiejętność współżycia w rodzinie, rozładowania syt. konfliktowych	8	28	6	21	13	46	-	-	4	14
4.	Rola kobiety i mężczyzny w małżeństwie i rodzinie	5	18	6	21	10	36	7	25	1	3
5.	Style życia w środowiskach młodzieżowych	16	57	4	14	6	21	5	18	1	3
6.	Znaczenie pierwszych kontaktów seksualnych	17	61	2	7	6	21	2	7	4	14
7.	Metody regulacji poczęć	8	28	4	14	13	46	3	11	5	18
8.	Moralne aspekty przerwania ciąży.	8	28	10	36	8	28	5	18	2	7

Źródło: obliczenia własne

UWAGA: suma wypowiedzi jest większa niż liczba chłopców, ze względu na możliwość oceny każdego tematu według różnych kryteriów.

Tabela 16 przedstawia wyniki badań dotyczących opinii chłopców na temat zagadnień wychowania do życia w rodzinie. Analiza danych zawartych w tej tabeli wskazyje na to, że chłopcy za najbardziej interesujący temat uważaja znaczenie pierwszych kontaktów seksualnych (61%), a następny temat dotyczący stylów życia

w środowiskach młodzieżowych (57%). Dalej znalazły się tematy dotyczace regulacji poczęć (28%) i współżycia w rodzinie.(28%).

Ankietowani chłopcy wysoko ocenili przydatność prawie waszystkich podanych tematów. Za najbardziej przydatny uznali temat dotyczacych procesów zachodzących w okresie dorastania (64%) oraz znaczenia miłości i przyjaźni w zyciu człowieka (50%). Natomiast za najmniej przydatny chłopcy uwarzają temat o roli kobiety i mężczyzny w małżeństwie i rodzinie.

Dokonując zestawienia danych zawartych w tabeli 15 i 16 wyodrębniła pewne różnice w wyrażanych przez chłopców i dziewczęta opiniach na temat zagadnień wychowania do życia w rodzinie. Otóż chłopcy za najbardziej interesujący uznali temat znaczenie pierwszych kontaktów seksualnych, natomiast dziewczęta moralne aspekty przerwania cięży. Dla dziewcząt temat o procesach zachodzących w okresie dorastania jest nieciekawy, a według chłopców jest bardzo przydatny. Zarówno dziewczęta jak i chłopcy wysoko ocenili przydatność tematów odnośnie metod regulacji poczęć oraz umiejętności współżycia z rodzinie i rozładowywanie sytuacji konfliktowych.

Dokonanie przez ankietowanych oceny tematów z zakresu wychowania do zycia w rodzinie może posłużyć do rozpoznawania potrzeb edukacyjnych młodzieży, ich zainteresowań, a także może wskazać zagadnienia, które są dla nich przydatne i ważne. Stanowić to może pierwszy krok do tego, aby młodzież mogła wyrazić swoje zdanie na temat zagadnień programowych oraz wysunąć własne propozycje.

Efekty realizacji programu wychowania do życia w rodzinie wyrażają się zarówno w wiedzy, jak i w poglądach i przekonaniach młodzieży. Wiedza zdobywana na zajęciach powinna pomóc dorastającemu zrozumieć psychologiczny i emocjonalny świat człowieka, jego potrzeby i możliwości ich zaspokajania. Powinna kształtować przekonanie o odpowiedzialności za swe postępowanie i konieczności kierowania swoim rozwojem. Zdobywane za zajęciach informacje dotyczą przede wszystkim człowieka widzianego z perspektywy rodziny. Wagę przedmiotu zwiększa fakt, iż wiedza i budowane na jej podstawie poglądy i opinie są przez młodzież bezpośrednio wykorzystywane w praktyce. Bardzo ważne jest zatem, aby treści przekazywane na zajęciach wychowania do życia w rodzinie przygotowały młodzież do dorosłego życia i były zgodne z jej oczekiwaniami.

Tabela 17 prezentuje wyniki badań odnośnie opinii badanej grupy młodzieży na temat treści zajęć z wychowania do życia w rodzinie.

Tabela 17. Opinie młodzieży niż temat treści zajęć z wychowania do życia w rodzinie.

Lp.	Opinia młodzieży	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Treści zajęć nie odpowiadają moim oczekiwaniom	60	80	37	79	25	82
2.	Treści zajęć odpowiadają moim oczekiwaniom	15	20	10	21	5	18

Źródło: obliczenia własne.

Na podstawie danych zawartych w powyższej tabeli można łatwo zauważyć, że aż 80% ankietowanych oceniło treści przekazywane na zajęciach negatywnie, stwierdzając, że nie odpowiadają one ich oczekiwaniom. Tylko pięciu chłopców i dziesięć dziewcząt wyraziło opinię, iż treści zajęć są zgodne z ich oczekiwaniami.

Badana grupa młodzieży ,miała również za zadanie wskazać jakich treści, jakiej tematyki według niej jest w programie zajęć z wychowania do życia w rodzinie : za dużo, jakiej za mało, a jakich tematów brakuje. Analizując zebrane na ten temat dane stwierdziłam, że aż 47% dziewcząt i 46% chłopców nie udzieliło odpowiedzi nato pytanie. Uzasadniając grak odpowiedzi prawie wszyscy badani podali, że zajęcia odbywały się bardzo rzadko i niesystematycznie lub wręcz że ich nie było, trudno zatem ocenić ich tematykę. Częśc badanych uznała że w programie zajęć za dużo jest tematyki z zakresu fizjologii, w tym o procesach zachodzących w okresie dorastnia. Podane tutaj wypowiedź przykładową: „są to rzczy, które w naszym wieku są oczywiste”. Zaś za mało w programie przedmiotu jest tematyki z zakresu psychologii, seksuologii oraz informacji o rożnych metodach zapobiegania ciąży.

Na pytanie - które zajęcia (o jakim temacie) z wychowania do życia w rodzinie miały dla Ciebie istotne znaczenie? - aż 34% dziewcząt i 36% chlopców odpowiedziało, że żadne. Natomiast 25% ankietowanych nie udzielilo w ogóle odpowiedzi na to pytanie. Najczęściej podawanym tematem , który miał dla badanej młodzieży duże znaczenie był temat antykoncepcji. Tak powiedziało 21% dziewcząt i 15% chlopców.

Nieliczne osoby za ważny uznały temat aborcji, a także temat o roli kobiety i mężczyzny w małżeństwie oraz znaczenie miłości i przyjaźni w życiu człowieka.

Jak już wcześniej wspomniałam, na realizację zagadnień z wychowania do życia w rodzinie jest przeznaczone dziesięć godzin lekcyjnych rocznie na daną klasę. Większość ankietowych stwierdziła, że jest to zbyt mało żeby szczegółowo omówić każdy temat (popatrz tabela 11). Podobne informacje uzyskałam od nauczycielki przedmiotu w czasie wywiadu. Stwierdziła ona, że w programie jest bardzo wiele zagadnień, na które „wypadałoby” poświęcić więcej niż jedną godzinę lekcyjną. Zdarza się zatem, że tematy są omawiane pobieżnie i nie wystarcza czasu na podjęcie dyskusji przez uczniów.

Czy zatem nauczyciel przedmiotu powinien brać pod uwagę zdanie uczniów i zrealizować temat przez nich zaproponowany? Wydaje się, że będzie on musiał wtedy dokonać wyboru - czy konsekwentnie realizować tematy zawarte w programie, czy omówić temat, który interesuje uczniów, licząc się z tym, że wtedy nie zrealizuje zagadnień programu.

W poniższej tabeli 18 zawarte są wyniki badań dotyczące możliwości realizacji na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie tematu zaproponowanego przez uczniów.

Tabela 18. Możliwość realizacji tematu zaproponowanego przez uczniów w świetle wypowiedzi badanych.

Lp.	Wypowiedzi badanych	Ogółem	%	Liczba chłopców	%	Liczba dziewcząt	%
1.	Czasami tak	45	60	19	68	26	55
2.	Raczej nie	17	22	5	18	12	25
3.	Nigdy	10	13	4	14	6	12

Źródło: obliczenia własne.

Z analizy danych zawartych w tabeli wynika, że na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie jest czasami realizowany temat zaproponowany przez młodzież. Tak wypowiedziało się 60% ankietowanych uczniów. Tylko 6 dziewcząt i 4 chłopców powiedziało, że nigdy się tak nie zdarzyło. W wywiadzie przeprowadzonym z nauczycielką przedmiotu otrzymałam informacje, iż bierze ona pod uwagę propozycje tematów wysuwane przez uczniów z zdarza się, że omawia temat, który zainteresował młodzież.

Podsumowując badania dotyczące ocen i opinii badanej grupy młodzieży odnośnie tematyki poruszanej na lekcjach wychowania do życia w rodzinie można sformułować następujący wniosek; większość ankietowanych negatywnie ocenia zarówno sposób prowadzenia zajęć, jak również treść tych zajęć. Zajęcia odbywają się zbyt rzadko, wiadomości przekazywane na tych zajęciach nie odpowiadają oczekiwaniom uczniów. Młodzież określa te zajęcia jako „nudne, nic nowego nie wnoszące”.

5. OCENA PRZYDATNOŚCI PRZEDMIOTU W ŻYCIU CZŁOWIEKA.

Jednym z celów wychowania do życia w rodzinie jest przygotowalnie młodego pokolenia do dorosłego życia i należytego pełnienia w nim seksualnych, małżeńskich i rodzinnych ról. Uczestnicy zajęć z tegoż przedmiotu powinni zatem zdobyć szeroką wiedzę z tego zakresu oraz umieć wykorzystać ją w codziennym życiu. Tylko wtedy będzie można powiedzieć, że złożony cel wychowania do życia w rodzinie został osiągnięty.

Role społeczne, jakie w ciągu życia pełni człowiek zmieniają się, ale zawsze droga do dojrzałości będzie dla niego odnalezienie się w określonej roli jaką przychodzi mu aktualnie pełnić. W tym miejscu widać ogromne znaczenie rodziny. Rodzina pomaga każdemu człowiekowi zaakceptować jego miejsce w społeczeństwie i dobrze wypełniać związane z nim zadania. Rodzina pomaga również odnaleźć człowiekowi jego własną tożsamość i realizować się jako osobie - wolnej, niepowtarzalnej i obdarzoną własną godnością. W rodzinie najlepiej uczy się współżycia z innymi ludźmi. Przygotowanie do życia w rodzinie jest ważne dla każdego człowieka. Poznając siebie, kształtując swój charakter, zdobywając konkretne umiejętności i rozwijając prawidłową więź z rodzicami i rodzeństwem młody człowiek tworzy fundament swojego całego życia. Wprowadzony do nauczania przedmiot wychowania do życia w rodzinie ma na celu wspomóc rodzinę w przygotowaniu młodego człowieka do dorosłego życia.

Samowychowanie sprzyja poznaniu samego siebie przez tego, kto nad sobą pracuje. Poznając siebie człowiek się rozwija. Samowychowanie podobnie jak wychowanie stwarza wiele dogodnych okazji dla uświadomienia sobie własnych słabości i ograniczeń i do odrzucenia fałszywego przekonania o własnej nieomylności. Uzyskiwane na zajęciach wychowania do życia w rodzinie informacje młodzież powinna odnosić do siebie, wykorzystywać do lepszego poznania siebie i potrzeb drugiego człowieka. Czy jest tak dowiemy się z badań, których wyniki przedstawione są w tabeli 19.

Tabela 19. wykorzystanie przez młodzież zdobytych na zajęciach wiadomości do samopoznania i samowychowania.

Lp.	Wypowiedzi badanych	Ogółem	%	Liczba chłopców	%	Liczba dziewcząt	%
1.	Tak, wykorzystuje zdobyte informacje	36	48	20	42	16	57
2.	Nie, nie korzystam ze zdobytych wiadomości	39	52	27	58	12	43

Źródło: obliczenia własne

Opierając się na powyższych wynikach, można stwierdzić, że połowa badanej młodzieży wykorzystuje zdobyte na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie informacje do lepszego poznania siebie i korzysta z nich w życiu codziennym. Interesujący jest również fakt, że dziewczęta częściej (58%) niż chłopcy (43%) mówią, iż nie korzystają ze zdobytych wiadomości.

Kolejne poruszone przeze mnie zagadnienie dotyczy sięgania młodzieży do literatury omawiającej problematykę małżeńską i rodzinną. Wyniki badań odnośnie tego problemu prezentuje poniższa tabela 20.

Tabela 20 Korzystanie młodzieży z literatury przedmiotu

Lp.	Wypowiedzi badanych	Ogółem	%	Liczba chłopców	%	Liczba dziewcząt	%
1.	Tak, sięgam do literatury przedmiotu	19	25	13	27	6	21
2.	Nie, nie sięgam do literatury z tego zakresu	52	69	32	68	20	71

Źródło: obliczenia własne.

Jak wynika z analizy tabeli 20 tylko 25% ankietowanych sięga do literatury poruszającej problematykę wychowania do życia w rodzinie. Najczęściej podają, że są to książki o tematyce psychologicznej (psychologia dorastania, kształtowanie charakteru, stosunki międzyludzkie, pierwsza miłość), a także seksuologicznej, moralnej fizjologicznej.

Jednak większość respondentów (69%) nie sięga do publikacji z zakresu wychowania do życia w rodzinie. Może być to spowodowane brakiem dostępności do ciekawej literatury przedmiotu, bądź też słabym zainteresowaniem ze strony młodzieży problematyką wychowania do życia w rodzinie.

Duży wpływ na życia człowieka i na jego poczucie szczęścia ma to jak widzi on siebie i jak sam siebie ocenia. Od tego w dużym stopniu zależy jak traktuje siebie i innych ludzi. Na odraz siebie składają się trzy aspekty: poznanie, czyli to jacy jesteśmy we własnych oczach, ocena tego co wiemy na swój temat i ustosunkowanie się do tego. Ocena jest niezależna do adekwatnego poglądu na siebie. Niektórzy oceniają się przez pryzmat wartości pozytywnych. Akceptują swoje dobre, silne strony. Inni z kolei widzą głównie swe słabości i niedomagania. Obraz siebie kształtuje się przez całe życie. Ma na niego wpływ stosunek rodziców, a także otoczenie: koledzy, nauczyciele. Wpływ rodziców na ten obraz jest szczególnie znaczący, gdyż są to pierwsze osoby, z którymi dziecko ma kontakt.

Poprosiłam młodzież, aby oceniła swoją wiedzę z zakresu wychowania do życia w rodzinie, a także oceniła czy powinna ją uzupełnić. Wyniki badań na ten temat prezentuje tabela 21 i 22.

Tabela 21. Samoocena młodzieży dotycząca wiedzy z zakresu przygotowania do życia w rodzinie.

Lp.	Swoją wiedzę oceniam:	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Bardzo dobrze	11	14	6	13	5	18
2.	Dobrze	40	53	28	59	12	43
3.	Dostatecznie	19	27	11	24	8	28
4.	niedostatecznie	5	6	2	4	3	11

Źródła: obliczenia własne.

Jak wynika z danych zaprezentowanych w poniższej tabeli badana grupa młodzieży swoją wiedzę z zakresu przygotowania do życia w rodzinie najczęściej oceniała dobrze (53%) i dostatecznie (27%). Bardzo dobrze oceniła swoją wiedzę 11 osób, w tym 6 dziewcząt i 5 chłopców. Natomiast tylko 6% ankietowanych stwierdziła, że posiada niedostateczną wiedzę o życiu w rodzinie.

Tabela 22. Potrzeba uzupełnienia wiedzy o życiu w rodzinie w świetle wypowiedzi ankietowanych.

Lp.	Wypowiedzi badanych	Ogółem	%	Liczba dziewcząt	%	Liczba chłopców	%
1.	Tak, musze uzupełnić swoją wiedzę	23	30	13	27	10	36
2.	Raczej tak	34	45	24	51	10	36
3.	Nie, nie muszę uzupełniać wiedzy	5	6	3	6	2	7
4.	Raczej nie muszę	11	14	5	10	6	21

Źródło: obliczenia własne.

Z zestawiane danych zawartych w tabeli 21 i 22 wynika, że pomimo, iż ankietowana młodzież posiadaną przez siebie wiedzę o życiu w rodzinie oceniła dobrze, to jednak uważa, że musi ją uzupełnić. Potrzebę uzupełnienia swojej wiedzy widzi aż 75% badanych. Tylko 6% badanej młodzieży twierdzi że posiada pełna wiedzę z zakresu przygotowania do życia w rodzinie i ni musi jej uzupełniać.

Zaprezentowane w tym rozdziale wyniki badań miały na celu ukazać jakie są opinie młodzieży na temat realizacji przedmiotu nauczania „wychowanie do życia w rodzinie”. Wyniki końcowe i podsumowanie przeprowadzonych badań przedstwieą w kolejnym rozdziale.

---