Ze względu na usytuowanie oraz znaczenie w procesach oczyszczania ścieków kraty możemy podzielić na: Rzadkie, Łukowe, Grzebieniowe, Przeciwprądowe.Ze względu na prześwit między prętami krat, kraty możemy podzielić na:Rzadkie (prześwit 40-50mm),Średnie (prześwit25-35mm),Gęste (prześwit 15-20mm).Zasadniczą konstrukcją krat jest rząd metalowych prętów nachylonych do poziomu w kierunku przepływu ścieków pod odpowiednim kątem. Zanieczyszczenie zatrzymane na kratach nazywamy skratkami, mogą być one usuwane ręcznie lub mechanicznie. Kraty oczyszczane mechanicznie są nachylone pod kątem 60-90 stopni.
Do rozdrabniania skratek stosuje się 2 rodzaje rozdrabniarek:Rozdrabniarki niezatopione,Rozdrabiarki zatopione.Jednostkowa ilość skratek w ściekach socjalno- bytowych:

Prześwit krat [mm]	Przeciętna objętość skratek [dm^3/M*a]
15-20	8
25-35	3
40-50	2,3

Do wstępnego procesu oczyszczania stosuje się karty rzadkie, nachylone pod kątem 60 stopni do kanału dopływowego. Prędkość przepływu ścieków przez kraty ok. 0,6 m/s. Kraty rzadkie zatrzymują zanieczyszczenia grubo gabarytowe, natomiast umożliwiają przepływ zanieczyszczeń organicznych takich jak papier itp. Powoduje to zmniejszenie ilości skratek zatrzymywanych na kratach. Zatrzymywane zanieczyszczenia są mniej uciążliwe dla środowiska, natomiast zwiększa się objętość osadu w osadniku.Karty rzadkie o średnicach ok. 100mm zwykle oczyszczane są ręcznie. W dużych oczyszczalniach ścieków mogą być kraty rzadkie w połączeniu z kratami gęstymi. Z uwagi na ilość zatrzymywanych skratek, kraty te usuwane są mechanicznie. Rodzaj zatrzymywanych zanieczyszczeń na tych kratach powoduje, że skratki takie poddawane są procesom rozdrabniania i dezynfekcji zwykle wapnem.Kraty oczyszczane mechanicznie:Krata stała( krata grzebieniowa)- zbiera zanieczyszczenia ruchem posuwisto zwrotnym,Krata ruchoma- elementem filtrującym jest taśma o pewnym prześwicie, obracająca się dość szybko i intensywnie (musi obracać się szybko, ponieważ przepływ ścieków jest nierównomierny, np. spowodowany intensywnymi opadami).Krata skrzydełkowa (taśmowa)- stosowana w cukrowniach, tworzy ją rząd prętów usytuowanych na skrzydełkach, wyłapujący skratki buraków.Kształty przekrojów prętów krat z wartościami współczynnika β:β 2,42 1,83 1,67 1,03 0,92(najlepsza) 0,76 1,79 W procesie cedzenia oprócz krat wykorzystywane są również sita. W zależności od wielkości prześwitu w roboczej powłoce sita możemy podzielić na:Rzadkie (prześwit >1,5mm),Średnie (prześwit 0,1-1,5 mm),Gęste (prześwit <0,1mm), Sita ze względu na konstrukcje możemy podzielić na:Obrotowe- posiadają bęben z perforacją ,na jego powierzchni zatrzymuję się zanieczyszczenia ,Statyczne (samooczyszczające się)- posiadają pręty o odpowiednim kształcie, powoduje to, że się nie zapychają, ścieki przepływając rozdzieją się od drobnych zanieczyszczeń i spływają po powierzchni krat, po całej ich długości.Kraty oczyszczane ręcznie:Dobowa ilość skratek:
[m³/d],a - jednostkowa ilość skratek,
M - liczba mieszkańców obsługiwanych przez oczyszczalnię,ciężar objętościowy skratek 750 kg/m³,
wilgotność 80%,zawartość cząstek organicznych 50%,. Liczba prześwitów między prętami karty:

h - głębokość ścieków w komorze, Maksymalny godzinowy przepływ ścieków przez kratę:

[m³/s],

Ustalenie wymaganej szerokości komory kraty:
[m], s- grubość prętów krat,
b- szerokość prześwitu między prętami, n- liczba prześwitów, Obliczenie długości rozszerzającego się odcinka kanału:
L₁= 1,3(B_kr - B) [m], Długość zwężająca: L₂=1/2*L_o*n,

L_o=1,5*m. Straty ciśnienia spowodowane oporem przepływu przez kratę:
,

Opory przepływu:
[m], Współczynnik oporów przepływu:
,

W przypadku dużych obiektów:

Piaskowniki ich podział i przeznaczenie.Piaskowniki służą do zatrzymywania ziarnistych zanieczyszczeń mineralnych (piasku), których średnica wynosi d=0,1-0,2 mm, a efektywność zatrzymywania pisaku to 65-75%. W zależności od systemu kanalizacji, będziemy zatrzymywać piasek z różna dokładnością. W piaskownikach zatrzymywane są ziarna piasku:Powyżej 1mm z dokładnością 5,4%, 0,5-1mm z dokładnością 11,5%, 0,25-0,5mm z dokładnością 34,4%,0,25 i poniżej z dokładnością 48,4%. Systemy kanalizacji: System rozdzielczy: 35dm³ piasku/ 1000m³ ścieków ( 0,02 dm³/M*d),System ogólnospławny: 150-200 dm³/ 1000m³ ścieków ( 0,04dm³/M*d),Właściwe zaprojektowanie piaskownika nie zawsze się udaje, związane jest to ze średnicą ziaren piasku, a co a tym idzie szybkością sedymentacji. Rodzaje piaskowników:a)Piaskowniki o przepływie poziomym, są zbudowane w kształcie podłużnych koryt, o prostokątnym, trapezowym lub parabolicznym przekroju,b)Piaskowniki szczelinowe, posiadają specjalną komorę do magazynowania piasku, nie są powszechnie stosowane,c)Piaskowniki pionowe, cechą charakterystyczną jest opadanie ziaren pisku,d)Piaskowniki napowietrzane. Piaskowniki poziome- istotne parametry to:Prędkość (0,3m/s), Czas przepływu (60s),Obciążenie powierzchni.Rys. Piaskownik poziomyNa cząstki sedymentacyjne działają siły :Prędkości,Wyporu,Oporu cieczy. Siła wypadkowa działająca na cząstkę i nadająca jej ruch jest równa różnicy sił ciężkości , siły wyporu i oporu cieczy. W zależności od ruchu cząsteczek mówimy o opadaniu burzliwym lub laminarnym. W przypadku opadanie burzliwego ruch cząsteczki opisany jest wzorem Newtona i zachodzi wtedy, gdy liczba Re zawiera się w przedziale 20tyś>Re>25tyś. Średnica cząsteczek powinna w tym przypadku być większa od 0,01cm, a współczynnik oporu 0,4cm.W przypadku ruchu burzliwego opadanie cząstek opisane wzorem Newtona, przy czym wzór ten jest ważny gdy 2000 < Re < 2500, średnica cząstek d> 0,01cm, a współczynnik oporu ξ=0,4.
[cm/s], δ_c - gęstość cząsteczki opadającej,
δ - gęstość cieczy, ξ - współczynnik oporu, W przypadku ruchu laminarnego 10
< Re< 1, gdy d>0,01, obowiązuje wzór Stokera:

- współczynnik lepkości dynamicznej,

Obliczenia piaskownika poziomego:Długość piaskownika:
H_max - napełnienie koryta piaskownika, przy przepływie max obliczeniowym [m], V - prędkość pozioma przepływu [m/s],
- prędkość opadania cząsteczek zatrzymanych w piaskowniku [mm/s], L=V*t
L=0,3*60=18 [m] Prędkość przepływu przez prostokątny przekrój piaskownika:
[m/s], Q - natężenie przepływu ścieków, B- szerokość piaskownika, H- głębokość piaskownika, Powierzchnia rzutu komory:
[m²],
[m²], Szerokość piaskownika:
[m],

Długość piaskownika:
[m], Obciążenie hydrauliczne:
[m³/(m²*s)],

Sedymentacja piasku w piaskownikach, składowa szybkości: Przepływu (1):
[m/s], Sedymentacji (2):
[m/s], T₁ - czas przepływu cząstki przez piaskownik o długości l,
T₂ - czas opadania cząstki w piaskowniku o głębokości H,
Osadniki

---