WYKŁAD 20 (15.04.1999)

GEORGE HERBERT MEAD (1863 - 1931)

Dzieło:

„Umysł, osobowość, społeczeństwo” (wydane dopiero po śmierci)

• Najbardziej wpływowy przedstawiciel amerykańskiego pragmatyzmu.

• Mead był początkowo psychologiem i na tym właśnie opierał swoje badania. Jego podstawową wizję społeczeństwa można by określić jako behawioryzm społeczny. Ma on 3 podstawowe założenia:

1. Cała rzeczywistość jest jednorodna

2. Pierwotnym zjawiskiem w sferze nauk społecznych jest stosunek społeczny (relacja społeczna) - jest on niczym nie uwarunkowany

3. Model interakcji - różnica między pierwotnym modelem typu „bodziec - reakcja”, a modelem Meada polega na tym, że człowiek jest świadomym aktorem interakcji, a więc może dokonywać selekcji bodźców, ich interpretacji oraz sam szuka określonych bodźców. Trudno jest przewidzieć jak przebiegną te procesy.

Ogólnie rzecz biorąc różnica między modelami polega na aktywności jednostki w procesie interakcji. Zadanie socjologa polega na określeniu i zbadaniu aktywności podmiotu ludzkiego w procesie interakcji.

Podstawowym elementem każdej interakcji jest gest elementarny, czyli ta reakcja na bodziec, która jest spontaniczna, nieświadoma, nie wyrachowana.

To co różni ludzi od zwierząt to drugi poziom interakcji czyli symbole znaczące. Wiążą się one z intencjami do podjęcia interakcji. Bodziec pozostaje tu na dalszym planie. Symbole znaczące były efektem ewolucji gestów - powstają kiedy pojawia się świadomość istnienia jakiegoś gestu. Socjologowie badają przede wszystkim symbole znaczące.

Z symboli znaczących powstaje język rozumiany jako system znaczeń uformowanych i utrwalonych przez jednostki. Najwyższym etapem ewolucji człowieka jest myślenie abstrakcyjne. Mead definiował je jako gesty oderwane od rzeczywistej sytuacji.

• Na tych założeniach Mead oparł koncepcję osobowości społecznej. Osobowość ma genezę społeczną - człowiek jest jaki jest ze względu na interakcje.

Etapy tworzenia osobowości:

1. dialog wewnętrzny

2. dialog zewnętrzny

3. osobowość

W trakcie interakcji jednostka funkcjonuje na różnych poziomach. Obserwuje ona pozostałych członków interakcji oraz samego siebie.

Każdą interakcję można określić jako pewnego rodzaju grę - jednostka musi odnaleźć siebie jako część pewnej całości. Wg Meada każda interakcja jest większą całością, w której jednostki muszą rozpoznać się jako jej część. Interakcje społeczne w przeciwieństwie do prawdziwych gier nie mają zapisanych reguł, tworzone są ad hoc (na potrzeby sytuacji). Jednostki indywidualnie tworzą reguły i interpretacje.

Rola społeczna to rozpoznanie swojego miejsca w interakcji.

Osobowość człowieka to suma wszystkich ról społecznych jakie jednostka zna. W dużej mierze rozpoznanie roli zależy od innych ludzi.

Człowiek z natury jest istota refleksyjną, a zatem analizuje to co postrzega. W umysłach jednostek ludzkich z sumy innych postrzeganych jednostek powstaje tzw. „uogólniony inny”.

Osobowość rozbija się na 2 części (nazwane z jęz. angielskiego):

• Me - suma wyobrażeń na temat siebie, w odniesieniu do innych osób (ja obserwowany od zewnątrz)

• I - to jaka jednostka jest niezależnie od sytuacji. Jest to część o tyle świadoma, o ile jednostka potrafi odróżnić siebie od społeczeństwa.

Pierwotne jest Me, a z niego powstaje I jako pierwiastek indywidualny.

• Instytucje społeczne zdaniem Meada to pewne utrwalone formy komunikowania się. Mead wprawdzie podkreślał zmienność i niestałość życia społecznego, ale pewne trwałe formy jednak istnieją.

• Społeczeństwo istnieje wszędzie tam, gdzie istnieje grupa społeczna. Różnica między małą grupą społeczną, a np. narodem polega wyłącznie na stopniu skomplikowania układów.

3 poziomy kontroli w skali makro:

1. kontrola jednostki nad swym postępowaniem

2. kontrola społeczeństwa nad swoim rozwojem

3. kontrola społeczeństwa nad światem przyrody

• Cechy ujęcia rzeczywistości społecznej wg Meada:

• ujęcie humanistyczne - wszystkie zjawiska widzimy jako efekty działania świadomości

• ujęcie interakcjonistyczne - interakcje jako podstawowe pojęcie analizy zjawisk społecznych

• ujęcie indeterministyczne - jednostki posiadają dużą autonomię i są zdolne do twórczości

• Kontynuatorzy koncepcji Meada

Nurt interakcjonizmu symbolicznego (zainicjowany koncepcją Meada)

• H.Blumer

• E.Goffmann

Nurt socjologii wiedzy - Mead przyjmował, że myślenie ludzkie i struktury społeczne, to 2 elementy, które wzajemnie na siebie oddziałują.

HERBERT MEAD

1

1

Wykłady z socjologii klasycznej

(c) Yareth

---