Myślenie i rozwiązywanie problemów rozdz.9 Maruszewski

Co to jest myślenie?

Myślenie należy do najbardziej złożonych procesów psychicznych:

1. Jest procesem świadomym- choć potoczna intuicja, że myśleć to mieć coś w świadomości nie musi być poprawna

2. Jest procesem kontrolowanym- myślenie jako świadoma refleksja / wyjątek-myśli intruzywne/

Myśli intruzywne:

1. są poza naszą świadomą kontrolą

2. dotyczą treści nieprzyjemnych

3. Dowodzą, że treści zajmujące naszą świadomość, mogą dotyczyć doświadczeń emocjonalnych

Bruner: myślenie to wychodzenie poza dostarczone informacje (myślenie ma charakter generatywny)

Bartlett: myślenie to złożona aktywność wysokiego rzędu, która wypełnia luki w posiadanych danych

Newell i Simon: myślenie to proces przeszukiwania przestrzeni problemu

Barron: myślenie jest wtedy, gdy zastanawiamy się jak działać, w co wierzyć i czego pragnąć

Myślenie (Craik) :

1. Tworzy pewien model rzeczywistości

2. Podstawowe fazy procesu myślowego:

• przekład obrazów i obiektów na symbole,

• wytwarzanie innych symboli za pomocą rozumowania,

• wysuwanie hipotez,

• przekład uzyskanych wyników na procesy zew.

Rola języka w myśleniu

Teoria niezależności języka i myślenia- teoria modularności Fiodora.

Umysł składa się z procesów modularnych i niemodularnych. Spostrzeganie i język stanowią dwa odrębne moduły. Moduł to proces, który:

• Jest specyficzny dla danej dziedziny

• Poszczególne jego procesy są otorbione informacyjnie

Argumenty empiryczne za koncepcją F:

Przy analizie związków myślenia i języka ważna jest nie tylko kolejność występowania jednego i drugiego w rozwoju osobniczym, ale ważny jest również czas dostępny przy realizacji jakiegoś zadania. Przy czasach b. krótkich może się angażować wyłącznie język, przy czasach dłuższych angażują się procesy myślowe.

Pozostałe koncepcje: język wiąże się z myśleniem.

1. Watson (behawioryzm):

• Myślenie= ciche mówienie

• Myśląc używamy mowy subwokalnej

• Teoria obalona

Kohler:

• Najpierw rozwija się myślenie, potem język

• Możliwe jest myślenie bez udziału symboli językowych

• Dowód: badania nad małymi dziećmi i szympansami (potrafią rozwiązywać problemy, nie znając języka)

3.Wygotski:

• Początkowo język i myślenie rozwijają się niezależnie od siebie

• W pewnym wieku język staje się narzędziem myślenia, choć myślenie też może wpływać na język

• „Wilcze dzieci”(takie coś jak tarzan) przejawiały wyraźną dysharmonię w rozwoju pomiędzy językiem a myśleniem.

Podstawowe rodzaje myślenia

Myślenie (Nęcka):

1.Autystyczne:

Proces myślowy nie jest nastawiony na osiąganie jakiegoś konkretnego celu, ale kieruje się własnymi, często zmiennymi i nieprzewidywalnymi regułami.

Funkcje takiego myślenia:

-motywacyjna

-kompensacyjna

treningowa

-uzyskiwanie samowiedzy

Myślenie autystyczne odgrywa ważną rolę w adaptacji psychicznej i w procesie twórczym.

2.Realistyczne:

• reproduktywne

• produktywne

• krytyczne

Myślenie w sytuacjach problemowych może mieć charakter produktywny lub reproduktywny. W wypadku myślenia produktywnego- człowiek tworzy informacje, które są dla niego nowe. W myśleniu reproduktywnym człowiek przygotowuje sobie plan działania, a potem musi dostosować go do zmienionych warunków.

Myślenie ukierunkowane w syt. źle określonych:

Syt. problemową cechuje maksymalna niejasność. Podstawowy sposób jej rozwiązania to stopniowe redukowanie jej otwartości .Chodzi o to, aby problemy źle określone, były określone coraz lepiej. Można też problem domknąć, czyli dojść do rozwiązań specyficznych.

Myślenie ukierunkowane w syt. dobrze określonych:

Sytuacje dobrze określone, to te gdzie występuje jeden cel lub wiele celów. Gdy mamy do rozwiązania jeden cel, pojawia się myślenie konwergencyjne czyli zbieżne. Gdy mamy klika celów, w fazie wstępnej następuje ich selekcja. Wybierane cele, to te które maksymalizują nasze korzyści lub/i minimalizują niebezpieczeństwo. Jest to myślenie dywergencyjne.

Proces rozwiązywania problemu ma charakter cykliczny:

1. Wykrycie problemu

2. Określenie problemu i stworzenie jego reprezentacji

3. Konstruowanie strategii rozwiązania problemu

4. Organizacja informacji dotyczących problemu

5. Alokacja dostępnych zasobów poznawczych-charakter wykonawczy i metapoznawczy (czy dysponuje środkami do rozwiązania problemu)

6. Ciągła kontrola stanu zaawansowania pracy

7. Ocena końcowa- osiągniecie celu (czy rozwiązanie jest zadawalające)

8. I znów wykrycie problemu...

Opisany proces charakteryzuje również rozwiązanie problemów źle określonych, ale wtedy znacznemu rozbudowaniu podlegają pierwsze fazy.

Strategie rozwiązywania problemów

1. Strategia przeszukiwania losowego- przypadkowy zestaw kroków, które łącznie mogłyby tworzyć rozwiązanie

2. Strategie przeszukiwania heurystycznego-polegają na wykorzystywaniu informacji zawartych w problemie oraz na tworzeniu własnych reguł analizy danych w trakcie rozwiązywania problemu.

3. Strategie oparte na zasadzie bliskości:

• Metoda ciepło- zimno-szukasz celu jak w tej zabawie z przedszkola

• Metoda wspinaczki-podążasz do celu

• Metoda analizy w kategoriach środków i celów- coś jest środkiem, coś jest celem

4. Strategie oparte na wykorzystaniu analogii- wykorzystanie doświadczenia do radzenia sobie w nowej sytuacji.

Charakterystyka operacji umysłowych

O. umysłowe są podstawowym elementem myślenia.

Rozumowanie:

• Dedukcyjne

Rozumowanie od ogółu do szczegółu

Trafność dedukcyjna

Nie pojawia się nowa informacja, a to co zawiera wniosek, ukryte było wcześniej w przesłankach

• Indukcyjne

Rozumowanie od szczegółu do ogółu

Siła indukcyjna

Wniosek zawiera informację, która nie była zawarta w przesłankach

Co ma wpływ na błędy wynikające z myślenia dedukcyjnego:

-specyficzne doświadczenie jednostki

-ogólne preferencje poznawcze

-oddziaływanie procesów emocjonalnych

Błędy wynikające z myślenia indukcyjnego:

-reprezentatywność-ignorowanie wielkości próby

-heurystyka dostępności-zdarzenia łatwiej dostępne są oceniane jako bardziej prawdopodobne

-złudzenie gracza-przyjęcie, że mała próbka zdarzeń jest bardziej podobna do ogólnej populacji zdarzeń, aniżeli tak jest w rzeczywistości

-heurystyka zakotwiczenia-ludzie zmieniają swoje oszacowania nieznanych wartości, w zależności od tego, jakie podano im wartości wyjściowe

-wgląd wsteczny- ludzie przeceniają możliwość wystąpienia pewnych zdarzeń, kiedy wiadomo, że te zdarzenia już zaszły

-heurystyka stymulacji-polega na tym, że ludzie wyobrażają sobie pewne scenariusze rozwoju pewnej sytuacji i na tej podstawie mogą podejmować pewne działania

Relacje między procesami myślowymi badanymi w laboratorium a procesami występującymi w realnych sytuacjach życiowych

Rozumowanie formalne	Rozumowanie występujące w życiu codziennym
Dostępne są wszystkie przesłanki	Niektóre przesłanki mają charakter niejawny, a niektóre w ogóle są nieznane
Zazwyczaj jest jedna odp. poprawna	Zazwyczaj jest wiele możliwych odpowiedzi, zróżnicowanych jakościowo
Często istnieje ustalona metoda wnioskowania, której można użyć przy rozwiązywaniu danego problemu	Rzadko istnieje ustalona procedura rozwiązywania danego problemu
Dokładnie można ustalić moment, w którym problem został rozwiązany	Trudno określić moment, w którym aktualne najlepsze rozwiązanie jest wystarczająco dobre
Treść problemu jest zazwyczaj ograniczona i ma ona charakter zwykle akademicki	Rozwiązanie problemu służy rozwiązaniu innych problemów

To naprawdę esencja treści tego rozdziału. Pozdrawiam i miłej nauki życzę ;-)

---