Praca zaliczeniowa z teorii wychowania
Temat: Rodzina jako środowisko wychowawcze
Rodzina jest podstawowym środowiskiem życia człowieka, pojawia się w nim najwcześniej, wiąże z nim najdłużej, zaznacza się wielorako, a jej różnorodne i złożone wpływy, trwałe i silne ważą w sposób znaczący na jego losie.
Z rodziną związani jesteśmy biologicznie, kulturowo, uczuciowo i biograficznie. Jej brak lub niekompletność także wchodzi do biografii jednostki, ma w niej swoje trwałe i niezatarte miejsce.
Rodzina jest podstawowym środowiskiem wychowawczym, w którym tkwią największe możliwości wszechstronnego rozwoju człowieka. Z uwagi na powyższe stwierdzenia, zastanawiając się nad tym jakie jest najlepsze środowisko wychowawcze dla rozwoju dziecka podjęłam w swoich rozważaniach temat -Rodzina jako środowisko wychowawcze. W swojej pracy postaram się w oparciu o fachową literaturę przedstawić ten właśnie temat.
W literaturze przedmiotu spotyka się różne definicje rodziny, co świadczy o tym, że ta powszechna na całym świecie i każdemu z życia praktycznego znana grupa społeczna jest mimo swych niewielkich rozmiarów skomplikowanym tworem społecznym, trudnym do jednoznacznego zdefiniowania.
Jedna z definicji określa, że „rodzina stanowi podstawowe środowisko życia i wychowania młodego pokolenia"[”H. Izdebska, Encyklopedia Pedagogiczna, s.698]
Określenie -„podstawowe środowisko wychowawcze” jest poprawna, ponieważ eksponuje pedagogiczne zadania rodziny, jednak pomija fakt, że proces kształtowania dzieci dokonuje się na rozległym tle wszystkich problemów rodziny i towarzyszących im sytuacji.
Podana wyżej pedagogiczna definicja rodziny zawiera elementy, które mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju osobowości człowieka, kształtowania się jego ogólnej postawy życiowej, jego zdrowia psychicznego i przystosowania społecznego w danym okresie historycznym i danym kręgu kulturowym.
Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia dzieci i młodzieży, oddziałuje na nie socjalizująco (uspołeczniająco), stwarzając warunki sprzyjające rozwojowi lub hamujące go. Niezależnie od tego, jak funkcjonuje, czy jest środowiskiem zdrowym i wartościowym moralnie, czy przejawia wyraźne cechy patologii- w każdym przypadku kształtuje nasza osobowość, postawę społeczną, wyznacza koleje losu.
W literaturze socjologicznej znajdujemy klasyfikacje funkcji rodziny różniące się liczbą podawanych funkcji, zasadami podziału, terminologią i opisem.
Jedną z podstawowych funkcji jakie spełnia rodzina w życiu każdego człowieka jest funkcja wychowawcza. Obecnie wymaga ona nieco innej interpretacji aniżeli w minionych epokach.
Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia i wychowania młodego pokolenia. Stanowi ona pierwsze źródło przekazu symboli za pomocą których dziecko zaczyna porozumiewać się z otoczeniem, dzięki którym nawiązuje w nim kontakt.
W rodzinie dziecko uczy się zaspokajania swoich pierwszych potrzeb, reagowania na odczuwane braki, wyrażania uczuć (gniewu, zaniepokojenia, lęku itp.)
Tutaj dziecko spotyka się po raz pierwszy z wartościowaniem, uczy się norm postępowania. Jest wdrażane do funkcjonowania w czekających je rolach społecznych: członka rodziny, przedszkolaka, ucznia, kolegi, członka szerszej zbiorowości. W ten sposób tworzy się zrąb wiedzy małego dziecka o cenionym w najbliższym mu otoczeniu kręgu społecznym systemie wartości.
Wychowawczej działalności rodziny nie jest w stanie zastąpić żadne środowisko ze względu na typ więzi łączących z rodziną oraz sam fakt konieczności jej posiadania.
Dzieci pozbawione rodziny ( żyjące w Domach Dziecka), odrzucone przez rodziców lub pochodzące z rodzin rozwiedzionych rozwijają się i dorastają w atmosferze dyskwalifikacji. „Mieć rodzinę” to znaczy mieć własne społeczne zaplecze własne określone miejsce w pewnej strukturze, jej obyczajowości, tradycjach, kulturze.
Cechą charakterystyczną wychowawczej funkcji rodziny jest różnorodność i rozległość zadań, jakie stoją przed nią do wypełnienia. Najważniejsze spośród nich to: troska o prawidłowy rozwój fizyczny i intelektualny dziecka, zaspokajanie jego potrzeb emocjonalnych, rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturowych; wpajanie zasad i norm moralnych, uspołecznianie dziecka, przygotowanie go do samodzielnego życia, uodparnianie na sytuacje trudne, rozbudzanie poczucia godności osobistej i narodowej, kształtowanie pożądanych cech charakteru, uczenie tolerancji i rozwijanie uczuć patriotycznych.
Rodzina ХХІ wieku podlega poważnym przemianom i jest narażona na liczne przeobrażenia. Dlatego też rzeczą bardzo ważną jest, aby w ramach wychowawczej funkcji rodziny spełniać potrzebę i możliwości uwzględniania aż tylu zadań. Analiza wychowawczego funkcjonowania rodzin czasami zjawisko pewnej wybiórczości. Jedne zadania są realizowane przez rodziców w nadmiarze, inne są pomijane.
Rodzina jest pierwsza instytucją kształcącą i wychowującą dziecko. Każda rodzina tworzy własną niepowtarzalną atmosferę, która daje poczucie odrębności ze względu na przynależność do tej właśnie rodziny. Pierwszymi, znaczącymi osobami w życiu każdego człowieka są rodzice. To oni dostarczają swym dzieciom wzorów zachowania, wywierają wpływ na jego późniejsze postawy. W środowisku rodzinnym rodzice nad dzieckiem indywidualną opiekę i zaspakajają jego podstawowe potrzeby psychiczne, emocjonalne, bytowe i opiekuńcze (m.in. bezpieczeństwa, przynależności, miłości, ciepła, życzliwości, kontaktu, samo urzeczywistniania wzoru i innych). Kontakt dziecka z rodzicami już od pierwszych dni życia ma doniosłe znaczenie dla jego rozwoju psychicznego i społecznego. Wzajemne zrozumienie małżonków, jest głównym czynnikiem decydującym o bezpieczeństwie dzieci. Identyfikując się ze swoimi rodzicami dziecko spontanicznie przyjmuje ich sposób porozumiewania się, gesty, mimikę, ton głosu, a także stosunek wyróżniający się traktowaniu partnera. Przyjmujemy pewne wzorce zachowania od rodziców, jako osób najbardziej znaczących, głównie przez naśladowanie zachowań, a nie przez wysłuchiwanie pouczeń.
To jak ważna jest prawidłowo funkcjonująca rodzina nie podlega dyskusji. Najbardziej optymalny typ rodziny z punktu widzenia dziecka jest rodzina pełna. Obecność obojga rodziców w procesie wychowania dziecka dostarcza obydwóch wzorów osobowych i przygotowuje do pełnienia późniejszych ról, umożliwia prawidłowy przebieg identyfikacji jednostki, zaspokaja potrzeby psychiczne, zwłaszcza doznawanie i odwzajemnianie uczuć, kontaktu, współdziałania, bezpieczeństwa. Ogromnie ważna jest prawidłowo funkcjonująca rodzina, a podstawą prawidłowego funkcjonowania rodziny jest równowaga i stabilność wzajemnych stosunków między małżonkami, silna więź oparta na wzajemnej akceptacji i zaspokajaniu potrzeb psychospołecznych małżonków. W przeciwnym przypadku tworzy się dysharmonijny układ stosunków z konsekwencjami dla rozwoju dziecka. Dysharmonijność w rodzinie dostarcza wzorów agresji, wrogości aspołecznego zachowania -i takich zachowań dziecko się uczy.
Istotnym zadaniem rodziców jest zaspokajanie podstawowych potrzeb psychicznych dziecka. Podstawową potrzebą dziecka jest potrzeba miłości, ciepła i życzliwości, a jej zaspokojenie stymuluje osiągnięcia rozwojowe.
Dziecko, które ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa i jest chronione od lęków rozwija się szybciej i lepiej w zakresie sprawności umysłu, sprawności fizycznej i kontaktów społecznych. Rodzice uczą się rozumieć niemowlę, rozumieć co znaczy jego zachowanie, czego mu brak, a zaspokajając jego potrzeby fizyczne, tworzą podstawę późniejszego zrozumienia i porozumienia. Proces ten pogłębia się z chwilą pierwszych reakcji społecznych dziecka, jak np. uśmiechu na widok matki. W ten sposób tworzą się pierwsze reakcje porozumiewania .Niezaspokojenie zaś potrzeby kontaktu dziecka z dorosłymi powoduje opóźnienie rozwoju psychoruchowego i pojawienie się patologicznych reakcji w postaci ruchów przymusowych.
Natomiast w drugim i trzecim roku życia niezaspokojona potrzeba kontaktu z dorosłymi przyczynia się do opóźnienia rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Dziecko poprzez kontakt z dorosłymi pobudzone jest do aktywności, samo zaczyna więcej mówić, a wspólna zabawa z rodzicami sprzyja kształceniu funkcji poznawczych. Systematyczny kontakt dziecka z rodzicami kształtuje u niego pozytywny obraz samego siebie oraz obraz świata. Rodzice powinni także zaspokajać potrzebę samo urzeczywistniania i szacunku dla rozwijającego się dziecka, wysiłków i osiągnięć na miarę jego wieku rozwojowego. Niewskazane jest by krytykowali wysiłki dziecka, poniżali go i naginali do idealnego wzoru, ponieważ zaspokajanie potrzeby szacunku prowadzi do wytworzenia u dziecka poczucia własnej wartości oraz wiary we własne siły i pewności siebie. Zawsze należy zdawać sobie sprawę z tego, że jako rodzice dostarczamy swym zachowaniem wzoru, dziecko naśladuje nasze czynności i zachowanie.
Nie jest korzystna dla rodziny sytuacja, gdy cała uwaga rodziców koncentruje się na zdobywaniu środków materialnych. Zapewnienie ich to tylko jedna z funkcji rodziny. Jeżeli jej realizacja pochłania cały czas i wszystkie wysiłki rodziców, to rodzina pozostając środowiskiem życia zatraca charakter środowiska wychowawczego. Ograniczeniom ulegają kontakty z dziećmi i wpływ na nie, rozluźnia się więź między rodzicami i dziećmi, zanika mądra i rozsądna kontrola nad nimi, natomiast potęgują się wzajemne pretensje, zakrada się obcość.
Temat ukierunkowany na wychowawcze oddziaływanie rodziny kojarzy się ze wskazaniami jak postępować z dziećmi, jakie stosować wobec nich metody, jaki przyjąć styl kierowania nimi. W wyniku przesadnej opieki nad dziećmi występują przeszkody w przystosowaniu społecznym dzieci, które stają się nadmiernie uzależnione od rodziców, brak im samodzielności i zaradności, nie potrafią nawiązywać kontaktów koleżeńskich.
Także wychowanie zbyt swobodne i tolerancyjne powoduje trudności w adaptacji społecznej. Dzieci wychowane w ten sposób stają się egoistyczne, wymagające, lekceważące innych. Również bardzo surowe i rygorystyczne metody wychowawcze, stosowanie przez rodziców nakazów i zakazów wytwarza u dzieci brak ufności w stosunku do innych ludzi, izolowanie się od grupy społecznej.
Jako przykład wpływu zachowania i wzajemnych relacji rodzicami pragnę przedstawić środowisko rodzinne uczennicy ІІ klasy gimnazjum która ma problemy z moczeniem się (w szpitalu wykluczono organiczne podłoże moczenia).
Dziewczynka ma starsza siostrę, która studiuje medycynę. Ich matka (wykształcenie wyższe) cierpi na przewlekłą chorobę i nie pracuje zawodowo. Wykonuje większość prac domowych. Ojciec (wykształcenie wyższe) pracuje w państwowym zakładzie i prywatnie. Buduje nowy dom, do którego rodzina ma się wkrótce wprowadzić. Dziewczynka nie sprawiała większych trudności wychowawczych, uczyła się dobrze do ubiegłego roku szkolnego. Przestała dbać o czystość swojego pokoju, często wymagała przypominania o wykonywaniu obowiązków. Zaczęła popuszczać mocz w ciągu dnia, a później także w nocy. Z obserwacji wynika, że rodzice dziewczynki zaczęli się od siebie oddalać. Ściągając na siebie pojawiające się między nimi napięcie dziewczynka skłania ich do częstych rozmów. Próbuje także skierować na siebie uwagę rodziców zapatrzonych w sukcesy starszej córki. Podczas sesji terapeutycznych okazuje się, że matka stara się utrzymać czystość w domu, ale nikt z domowników jej nie pomaga. Ponadto egzaminy starszej córki wywołują u niej silne napięcie i niepokój, często krzyczy na młodsza córkę, męża, „czepia się”. Według niej córka moczy się, aby ją zezłościć. Tymczasem ojciec dziewczynki myśli, że „to „ minie z czasem. Nie dziwi go, że córka nie może wytrzymać z matką, izoluje się i zamyka w swoim pokoju. W omawianym przykładzie niezbędne jest ujawnienie obszarów problemowych w rodzinie, uczenie się słuchania siebie nawzajem. Konieczne są zmiany sposobu odnoszenia się do siebie rodziców, co spowoduje zmniejszenie napięć w rodzinie, zapewni lepsze funkcjonowanie dziecka, a w efekcie ustąpienie moczenia.
Wnioski
Począwszy od niemowlęctwa dziecko w trakcie swego rozwoju psychicznego przejawia wiele potrzeb, które zaspokajają rodzice lub inne osoby pełniące funkcję rodzicielską. Dzieci w rodzinie formułują swe postawy, kształtują sposób bycia, ustalają normy moralne. Rodzina jest swoistym „buforem” między jej członkami, a światem. Dlatego też matka i ojciec powinni rozumieć, jaka na nich ciąży odpowiedzialność za los dziecka. Powinni starać się posiąść rzetelną wiedzę o rozwoju dziecka, o prawach rządzących jego rozwojem fizycznym i psychicznym,
o jego potrzebach i możliwościach, umiejętnie zapewnić dziecku warunki do najpełniejszego rozwoju i przygotować je do życia w społeczeństwie. Od rodziców bowiem w dużej mierze zależy szczęście, zdrowie i radość dziecka.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.