Polityka a ekonomika

Pomiędzy ekonomiką, stanowiącą całokształt stosunków pro­dukcji w danym państwie, a polityką istnieje ścisła współzależność. W czasach obecnych, charakteryzujących się gwałtownymi przemianami we wszystkich dziedzinach życia, ta współzależność nieustannie rośnie, przy czym zyskuje również wysoką rangę społeczną. Polityka jest bowiem uważana za skoncentrowane wyrażenie ekonomiki i jej uogólnienie. Wyni­ka stąd, że polityka wyraża w formie najbardziej ogólnej podstawowe interesy ekonomiczne grupy społecznej będącej u władzy, charakteryzuje przy tym jej sytuację w systemie produkcji społecznej.

W szczególnych warunkach przemiany ekonomiczne mogą być, a często nawet są poprzedzane przez przemiany polityczne, ale ostateczny ich kształt zależny jest od przeobrażeń społecznych. Instytucje polityczne występują wobec ekonomiki jako czynnik aktywnie oddziałujący. Jednak­że skuteczność tego oddziaływania zależy od dokładnego rozpoznania aktualnego stanu i wymogów perspektywicznych rozwoju społecznego. Ważną rolę ma tu do spełnienia władza polityczna. Podejmując określone działania może ona przyspieszać rozwój ekonomiczny, ale może także przeciwdziałać temu rozwojowi lub go ograniczać, a przez to wywoływać negatywne skutki ekonomiczne i społeczne. Polityka jako odrębna sfera zjawisk społecznych jest bowiem tą dziedziną, w której subiektywna działalność człowieka odgrywa większą rolę niż w innych sferach życia społecznego.

Możemy wskazać trzy zasadnicze relacje łączące ekonomikę z polityką:

1) prymatu ekonomiki nad polityką;

2) prymatu polityki nad ekonomiką;

3) względnej niezależności polityki od ekonomiki i odwrotnie.

W wielu krajach świata ekonomika będąc główną dziedziną życia społecznego wywiera znaczący wpływ na politykę. Ten wpływ jest zwią­zany głównie z tendencjami skrajnie liberalnymi w gospodarce, ogra­niczającymi wpływ państwa na ekonomikę. Podkreśla się tu głównie to, iż polityka jest ściśle uzależniona od stanu gospodarki, a doprowadzenie gospodarki danego kraju do optymalnego wzrostu i stałe utrzymywanie tej tendencji jest głównym zadaniem polityki. Takie podejście gwarantuje co prawda swobodny rozwój ekonomiki, może jednak doprowadzić do anarchizacji stosunków politycznych. Można przy tym zauważyć następu­jącą prawidłowość: poziom rozwoju systemu społeczno-ekonomicznego rzutuje na charakter stawianych sobie przez poszczególne grupy społecz­ne celów politycznych. W szczególności chodzi tu o poziom dysproporcji pomiędzy potrzebami i interesami społecznymi a możliwościami ich za­spokojenia w ramach systemu społecznego. Mniejszy zasięg tej dyspro­porcji sprzyja łagodzeniu konfliktów społecznych i umieszczaniu celów politycznych „wewnątrz" systemu politycznego, a więc wiązaniu działal­ności politycznej z istnieniem systemu. Nasilanie się sprzeczności i kon­fliktów społecznych jest natomiast czynnikiem antagonizującym, cele poli­tyczne zaś są związane z nowym systemem politycznym.

Dominujący wpływ polityki na ekonomikę uwidacznia się w dzia­łaniach mających na względzie modyfikację lub nawet zmianę istniejących stosunków ekonomicznych.²⁴ Aktywna rola polityki wobec ekonomiki jest konsekwencją tego, że w procesach i zjawiskach politycznych odzwier­ciedlają się podstawowe procesy i zjawiska ekonomiczne. Podjęcie okre­ślonych decyzji politycznych jest zatem istotne dla sfery ekonomiki, nawet jeśli one bezpośrednio na nią nie wpływają. Należy podkreślić, że charak­ter tego wpływu bywa zróżnicowany. Inny jest bowiem w sytuacji, gdy dochodzi do nacjonalizacji określonych dziedzin produkcji, odmienny w przypadku podjęcia decyzji politycznej w postaci wydania aktu prawnego np. o opodatkowaniu inwestycji na giełdzie papierów wartościowych. Zjawisko prymatu polityki nad ekonomiką jest charakterystyczne dla pewnych etapów istnienia formacji społeczno-ekonomicznych. Odno­siło się ono szczególnie do państwa socjalistycznego, w którym w ogóle wzrastała rola władzy politycznej. Przyjęcie powyższej tezy oznaczało przede wszystkim to, że przez wywalczenie i umocnienie władzy politycz­nej realizował się określony interes klasowy, w tym również ekonomicz­ny. W tej tezie jest również wyrażona zasada ujmowania wszystkich za­gadnień ze strony ekonomiki, zarówno gospodarczych, jak i ekonomiczno-organizacyjnych, w sposób polityczny.²⁷ Prymat polityki nad ekono­miką uznany został w krajach „demokracji ludowej" za jedną z naczel­nych zasad ustrojowych. Pojmowany nazbyt wulgarnie prowadził do wy­naturzeń wtedy, kiedy formułując określone cele społeczne nie zapewniał możliwości ich realizacji na skutek obiektywnych trudności, a najczęściej w wyniku subiektywnych błędów w polityce gospodarczej. Według teorii marksistowskiej ustrój polityczny, formy władzy państwowej oraz inne elementy ze sfery polityki uwarunkowane są charakterem stosunków ekonomicznych, ale same także aktywnie oddziałują na ekonomikę. Eko­nomika w ostatecznym rachunku określa rozwój polityki, ale z kolei poli­tyka jest skoncentrowanym wyrazem ekonomiki, jej uogólnieniem i uwieńczeniem. W nadbudowie politycznej wyraża się bowiem panowanie określonej klasy społecznej. W toku rozwoju historycznego odbywa się dopiero proces kształtowania się właściwych relacji polityka-ekonomika. Tak więc w konkretnych sytuacjach polityka może wyprzedzać i wyprze­dza niekiedy przeobrażenia ekonomiczne torując im drogę. Jednakże osta­teczny rezultat tych przemian uzależniony jest od przeobrażeń ekono­micznych, które utwierdzają i poszerzają bazę i warunki wszystkich prze­obrażeń społecznych. Wskazywano przy tym, że w ustroju socjalistycz­nym całokształt działań politycznych realizowany jest bądź nadzorowany przez państwo, będące wyrazicielem interesów klasy robotniczej i całego społeczeństwa. Państwo socjalistyczne zaś ma być instytucją zarówno polityczną, jak też ekonomiczną. Stąd też wypływa jedność ogólnych celów politycznych i ekonomicznych w socjalizmie.

Utrzymanie na dłuższą metę nadrzędności polityki nad ekonomiką jest niezwykle trudne. Uwidacznia to wyraźnie okres powojenny w pańs­twach Europy Wschodniej. Przyjęcie nadrzędnej roli przez politykę przy­niosło początkowo duże rezultaty w odbudowie tych krajów ze zniszczeń wojennych. Później, wpływało hamująco na rozwój ekonomiczny, a co za tym idzie, na spowolnienie wzrostu - czy nawet obniżenie - stopy życio­wej obywateli. Powiększająca się dysproporcja w poziomie życia w kra­jach Europy Zachodniej i Europy Wschodniej wskazywała na właściwy model relacji pomiędzy polityką a ekonomiką.

Stosunkowo najwłaściwsza w zapewnieniu prawidłowego rozwo­ju danego kraju wydaje się nam względna niezależność polityki od ekono­miki i tej ostatniej od polityki. Względna, gdyż powyższych dziedzin nie można od siebie odłączyć. Polityka powinna uwzględniać do pewnych granic uwarunkowania ekonomiki. Granicą będzie tu z całą pewnością zasada dobra państwa czy troska o pomyślność jego obywateli. Także ekonomika powinna się rozwijać bez żadnych większych przeszkód poli­tycznych, jednak nie żywiołowo. Należy zwracać szczególną uwagę na to, czy ekonomika nie obraca się przeciwko podstawowym instytucjom pań­stwa. Może bowiem wystąpić taka sytuacja, że nastąpi koncentracja kapi­tału w rękach nielicznego grona najbogatszych inwestorów, którzy posia­dane przez siebie zasoby mogą obrócić na zdobycie wpływów politycz­nych i tym samym na podejmowanie korzystnych dla siebie decyzji poli­tycznych. Będzie to pozostawać w rażącej sprzeczności z podstawowymi celami państwa demokratycznego.

Podsumowując, można zauważyć, że zależności pomiędzy ekono­miką a polityką są różnorodne, realizacja określonych celów politycznych wymaga bowiem często działań o charakterze ekonomicznym. W określo­nych warunkach stosunki polityczne poprzedzają ekonomiczne, lecz na ogół te drugie stwarzają warunki rozwoju pozostałych sfer stosunków społecznych. Nie istnieje więc automatyczny związek polityki i ekonomi­ki, wręcz przeciwnie: dzieje historyczne to ciąg stałych usiłowań dopaso­wywania jednej dziedziny praktyki do drugiej.³¹ W pewnych okresach historycznych polityka kształtowała się nie tylko w powiązaniu z ekonomiką, lecz również na przekór jej prawom. Przynosiło to później ogrom nędzy i regres kulturowy wielu społeczeństw.

Niemożliwe jest całkowite uniezależnienie się polityki od ekono­miki. Te dwie dziedziny nie mogą funkcjonować obok siebie, istnieć odrę­bnie, gdyż taki stan wcześniej czy później doprowadzi do nieprawi­dłowości w rozwoju społecznym. Należy podkreślić, że polityka i eko­nomika muszą oddziaływać na siebie, przenikać się i uzupełniać.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---