Gotyk
Styl w architekturze i sztukach plastycznych panujący w Europie w okresie dojrzałego i późnego średniowiecza. Stanowi szczytowe osiągnięcie kultury rycerskiej, mieszczańskiej a także dworskiej. Rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Nazwa gotyk pojawiła się w pismach L. Ghibertiego a następnie G. Yasariego jako negatywne określenie sztuki powstałej między sztuką romańską a renesansem, mylnie uważanej za wytwór barbarzyńskich Gotów odcinających się od tradycji antyku. Sztuka gotycka powstała ok. 1140 we Francji i początkowo rozwijała się w rejonie Ile-de-France, od XIII w. objęła Europę Zachodnią (Praneja, pn. Hiszpania), Europę Środkową (Niemcy, Szwajcaria, Czechy, Węgry, Polska), Europę południowo-północną, Włochy, na północy Anglię i południową część Skandynawii. Dzięki wyprawom krzyżowym dotarła na Cypr i na Bliski Wschód. Styl gotycki był przede wszystkim stylem sakralnym opartym na systemie myśli religijnej związanej ze scholastyką, jej zasadzie jedności i podporządkowania w traktowaniu świata jako tworu Bożego. Toteż jedną z podstawowych cech sztuki gotyckiej był uniwersalizm widoczny w obowiązującej wykładni podstawowych prawd wiary. Realizował ją język artystyczny operujący symbolem, alegorią, schematem i typem ikonograficznym. Gotyk miał trzy fazy rozwojowe: wczesną (francuską primaire 1150-1200, angielską EarlyEnglish 1175-1270, niemiecką Fruchgotik 1230-1300, dojrzałą francuską rayonnant 1200-1250, angielską Dekorated Style 1270-1350, niemiecką Hochgotik 1300-1350, późną francuską flamboyant, angielską Perpendicular Style, niemiecką Spatgotik XVI/XVI w.).
Gotyk we Francji_
W dziedzinie architektury styl gotycki wieńczy ciągłość rozwoju konstrukcji i systemu dekoracji architektonicznej. Dotychczasowe sklepienia romańskie (kolebkowe i krzyżowe) miały ograniczoną żywotność (widoczną w rozwarciu spoin i załamaniu zworników), aniżeli podobne fragmenty sklepień o łuku prostym podwyższonym. Toteż w Ile-de-France zaczęto konstruować ostrołukowe sklepienia z żebrami z którymi współpracuje system podpór obejmujący filary, szkarpy, łuki. Pozwoliło to na wprowadzenie systemu szkieletowego, zdjęcie części ciężaru ze ściany, znaczne jej podwyższenie oraz wprowadzenie dużych okien witrażowych. Pierwszą budowlą gotycką był podparyski kościół Saint Denis zbudowany ok. 1140, dalszy rozwój wyznaczyły budowy katedr w Sens, Noyon, Paryżu, Laon, Chartres, Amiens, Beauvais. Typowa katedra francuska reprezentuje typ 3-nawowej (wyjątkowo 5), transeptowej bazyliki z półkolistym chórem z obejściem otoczonym wieńcem kaplic, z fasadą zachodnią 2-wieżową mającą zwykle 3 portale, nad którymi mieści się ogromna rozeta. Układ ścian wewnętrzny początkowo ma charakter 3-strefowy (Arkady, Empory, okna, a następnie 4-strefowy poprzez dodanie Trioforiów).
Architektura gotyku w Europie__
Na gotyckiej architekturze Francji wzorowała się nieomal cała Europa, tworząca jednak lokalne odrębności, np. w Anglii dominował horyzontalizm i duża długość budowli, podwójne transepty oraz rozmaitość sklepień i wielkie przeszklone płaszczyzny. Najwspanialsze katedry angielskie zbudowano w Cantenbury (po 1174), Wells, Lincoln (po 1192), Salisbury. W konserwatywnych Włoszech, architektura gotycka nie stworzyła pełnego systemu zaledwie przejmując pewne elementy, jak sklepienie żebrowe. Nową koncepcję przestrzeni gotyckiej zrealizowano jednak w kościele św. Franciszka w Asyżu. Wpływ gotyku najbardziej był widoczny we Florencji - wnętrze S. Maria Novella 1246, S. Maria del Fiore z 3-portalową fasadą typu francuskiego, ponadto kościół Santa Croce. Charakter zachodnioeuropejski otrzymała katedra mediolańska 1387 i fasada katedry w Orvieto. W Niemczech miało miejsce duże zróżnicowanie środowisk, główną rolę przypisuje się dominikanom, cystersom i zakonowi krzyżackiemu, zwłaszcza w zakresie architektury obronnej. Architektura zakonna wykształciła typ miejskiego kościoła farnego, a w budownictwie klasztornym redukcję planów i zwarte proporcje. Kraje Rzeszy przejęły osiągnięcia francuskie, czego najwspanialszymi efektami są katedry w Kolonii, Ratyzbonie, Naumburgu. Francuski system gotyckiej budowli centralnej zrealizowano w Trewirze.
Architektura gotyku w Europie Północnej_____________________________
Osobne miejsce w architekturze gotyckiej miał nurt ceglany dominujący w północnej części Europy z wielobarwną dekoracją ceglaną i ażurowymi szczytami - katedra w Lubece 1261-1263, kościół św. Mikołaja w Stralsundzie. W Polsce początki architektury gotyckiej wiążą się z działalnością budo wlaną cystersów (Jędrzejów, Wąchock, Koprzywnica, Sulejów) tworzące grupę małopolską opartą na wzorach burgundzkich. Pełne zastosowanie systemu gotyckiego nastąpiło w cysterskich kościołach na Śląsku: Lubiąż, Trzebnica. Na południu w XIV w. łączono użycie cegły i kamienia dla elementów konstrukcyjnych oraz detalu, odrębność ta została zapoczątkowana budową katedry na Wawelu w 1320. Obok katedry w sylwecie średniowiecznego miasta zaznaczała się wieża ratuszowa, fortyfikacje z barbakanem (Carcassonne, Kraków), miejskie rezydencje rycerskie, sukiennice.
Rzeźba gotycka____________________________________________
Rzeźba gotycka miała charakter religijny o skomplikowanym programie ikonograficznym w układach typologicznych ze Starego i Nowego Testamentu. Jej ewolucja przebiegała od idealizmu poprzez realizm do dużej ekspresji. Początkowo była silnie związana z architekturą i skoncentrowana na portalach-głowicach, stopniowo nabierała samodzielności. Wprowadzono postać ludzką wielkości naturalnej przy filarach oraz do rzeźby nagrobnej. Najpopularniejsze tematy realizowane były zarówno w kamieniu, jak i polichromowanym drewnie. Stanowiły je: Pietf, krucyfiks, Madonna z Dzieciątkiem na ręku, Chrystus Bolesny. Najwybitniejszymi twórcami byli: P. Parler, C. Sluter, M. Pacher, W. Stwosz.
Malarstwo w gotyku_________________________________________
Malarstwo gotyckie ścienne rozwijało się szczególnie we włoskiej Toskanii, gdzie szczytowymi przykładami są freski D.B. Giotta, który stworzył na przełomie XIII i XIV w. styl monumentalnego (monumentalizm) dramatyzmu oraz nową ikonografię świętych a zwłaszcza św. Franciszka z Asyżu. Malarstwo ścienne poza Włochami miało skromniejsze zastosowanie z powodu mniejszych powierzchni ścian przeznaczonych dotąd do dekoracji. Jego rolę przejęły wielkie barwne witraże - szklane obrazy, które stały się jednym z głównych elementów atmosfery estetycznej wnętrza gotyckiego. Najwybitniejszych przykładów dostarczyła północna Francja: Chartres, Bourges, oraz paryska St. Chapelle. Jednocześnie rozkwitało malarstwo miniaturowe (miniatura), które zerwało z płaską linearną (linearyzm) stylizacją na rzecz ujęć przestrzennych. Główny ośrodek stanowił Paryż i szkoła burgundzka z ośrodkiem w Dijon (bracia Limburg). Miniatury książkowe ewoluowały w kierunku realizmu, zapowiadając rozwój realistycznego malarstwa sztalugowego. Malarstwo tablicowe wyrażało się zwłaszcza w kompozycjach wieloskrzydłowych. We Włoszech rozwinął się styl narracyjny z wedutami i samodzielnym pejzażem Duccio di Buoninsegna, S. Martini. We Francji tworzył wielki J. Fouąuet, a w Czechach Mistrz Teodoryk - twórca wizerunków świętych na zamku Karlstejnie oraz Mistrz z Trzebonii antycypujący tzw. styl piękny. Największe znaczenie miało jednak malarstwo flamandzkie torujące drogę ku nowożytnemu realizmowi, stanowiące połączenie świata biblijnego z realiami współczesnymi o głębokich treściach religijnych i symbolicznych (M. Broederlam, R. Campin, H. van Eyck, J. van Eyck, H. van der Goes, H. Memling). W XV w. swą kulminację przeżyło malarstwo niemieckie z realizmem K. Witza i H. Pleydenwurfa, liryzmem S. Lochnera, ekspresjonizmem M. Griinewalda i wizjonerstwem wielkiej sztuki A. Diirera.
Rzemiosło gotyku__________________________________________
W dziedzinie rzemiosła artystycznego nastąpiło znaczne zwiększenie produkcji, co było wynikiem popularyzacji wzorników. Stąd pojawiło się zjawisko pewnej seryjności wytwarzania a czasem spadek jakości np. we francuskich reliefach z kości słoniowej. Produkcja podstawowa była związana z liturgią i wyposażeniem ołtarza. Stąd duża rola złotnictwa i emalierstwa, którego centrum stanowił Paryż, liczący w 1292 116 złotników, dużą rolę nadal odgrywały warsztaty w Limoges. Wśród sprzętów liturgicznych nowość stanowiły monstrancje (wprowadzenie święta Bożego Ciała w 1246), szerzący się kult relikwii zwłaszcza Krzyża św. spopularyzowały się relikwiarze. Jednocześnie kwitło tkactwo i hafciarstwo w takich centrach jak: Florencja, Paryż, Londyn, w XV w. Arras i Tournai, w końcu w. XV Bruksela. W brązownictwie szczególną sławą cieszyły się chrzcielnice, płyty nagrobne i inne przedmioty wykonywane w XV w. w norymberskiej pracowni Vischerów.
Architektura gotycka w Polsce
Gotyk pojawił się w Polsce na pocz. XIII w. Okresem największego rozkwitu byty czasy Kazimierza W. i Kazimierza Jagiellończyka, które należą do najświetniejszych w sztuce polskiej. Sztukę popierał król, duchowieństwo (J. Długosz, Jakub z Sienna i in.), szlachta i patrycjat miejski. W ciągu XIV w. obok sztuki dworskiej ukształtowała się sztuka mieszczańska, której rozkwit był związany z rozwojem miast. Najżywszy ruch artystyczny ogarnął Małopolskę z Krakowem i Śląsk. W poszczególnych regionach P. gotyk przybierał lokalne formy, co się zaznaczyło np. w stosowaniu różnych materiałów; na Śląsku i w Małopolsce budowano z cegły (stosując kamień w częściach konstrukcyjnych i dekoracyjnych), a czasem z kamienia (Strzegom); na Mazowszu, Pomorzu i w Wielkopolsce używano prawie wyłącznie cegły. Formy gotyckie rozpowszechniały od ok. pół. XIII w. zakony żebrzące, związane z miastami. Wznoszone przez nie ceglane kościoły miały plany krzyżowo-centralne (franciszkański w Krakowie), częściej zaś wydłużone dzięki j ednonawowym korpusom i prostokątnym prezbiteriom (Nowy Korczyn, Zawichost, pierwotny kościół Dominikanów w Krakowie). Duże znaczenie dla rozwoju architektury poi. miał Śląsk. W XIII (od 1244) i XIV w. wzniesiono nową katedrę wrocławską, o trójnawowym korpusie bazylikowym z 2-wieżową fasadą i prostokątnym prezbiterium z ambitem. Rozpowszechniły się także kościoły halowe, których najstarszym przykładem jest dwunawowy kościół w Ziębicach z XIII w. Trójnawowe kościoły halowe wznoszono w ciągu XIII w. w Małopolsce i Wielkopolsce, ale przeważały bazyliki oraz prowincjonalne budowle jednonawowe. W ciągu XIV w. skrystalizował się krakowski system konstrukcyjny zwany filarowo- skarpowym ( przyporowy system), występujący gł. w kościołach Krakowa: Mariackim, Bożego Ciała, św. Katarzyny i w katedrze wawelskiej. Do katedry wawelskiej, rozpoczętej 1322 i wzorowanej na wrocławskiej, dobudowano od wsch. strony kaplicę Mariacką ze sklepieniem trójdzielnym. Sklepienie takie wcześniej przyjęło się na Śląsku (Wrocław), a w Małopolsce stosowano je także w kościołach dwunawowych (Chybice, Kurzelów, Wiślica). Kościoły typu krakowskiego, zazwyczaj wieżowe, miały trójnawowy korpus bazylikowy i wydłużone, trójbocznie zamknięte prezbiterium. Obok takich kościołów powstawały kościoły halowe (Olkusz, Sandomierz, katedra lwowska), wieżowe lub bezwieżowe. Wznoszono też budowle sakralne i świeckie ze sklepieniem wspartym na centralnym filarze (zamek na Wawelu, krakowski kościół Św. Krzyża, kaplica zamkowa w Lublinie). Okazałe bazyliki śląski (św. Marii Magdaleny, św. Elżbiety i Bożego Ciała we Wrocławiu, kościoły w Strzegomiu, Głogowie, Kłodzku, Jeleniej Górze, Legnicy) oraz kościoły halowe (we Wrocławiu: NMP na Piasku, św. Doroty, Św. Krzyża, kościół w Świdnicy) miały wnętrza prostsze od krakowskich. Budowano też kościoły z nie wyodrębnionym prezbiterium (NMP na Piasku) i jeszcze bardziej jednolite wnętrza halowe z obejściem (Nysa). W budownictwie Wielkopolski, łączącym wpływy południowej i północnej P., występowały budowle bazylikowe i halowe, z dekoracją ceramiczną. Katedra gnieźnieńska (po 1342) otrzymała wielobocznie zamknięty chór z obejściem, gł. zaś cechą katedry poznańskiej stało się otoczenie kaplicami naw i chóru (z ambitem) oraz ażurowe triforia. Wiek XIV był okresem rozkwitu architektury na Pomorzu Zach., gdzie powstały kościoły o masywnych, gładkich fasadach jedno- lub dwuwieżowych i bogatej dekoracji ceramicznej (Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Szczecin, Stargard, Słupsk). Na wsch. Pomorzu oraz na Warmii budowano ceglane kościoły gł. halowe (Toruń, Gdańsk, Frombork), a także bazyliki (NMP w Stargardzie, św. Jakuba w Toruniu, Cystersów w Pelplinie), zbliżone często do układu halowego i zdobione gotyckimi attykami (Orneta). Charakterystycznym ukształtowaniem „oznaczają się niektóre kościoły Torunia i Gdańska, o masywnej jednowieżowej bryle, wzmacniane skarpami wewn., dzięki czemu mury zewn. stanowią gładkie, jednolite płaszczyzny, wnętrza zaś zyskuj ą jakby szeregi kaplic.
Największym kościołem Pomorza, rozbudowanym już w XV w., jest kościół NMP w Gdańsku, Zwartą grupę tworzą liczne kościoły Warmii - trójnawowe hale bez wydzielonego prezbiterium, z wieżą od ruch. i szczytem wsch. (Olsztyn, Dobre Miast,Barczewo, Lidzbark). W XV w. rozwijała się gł. architektura ceglana. Przed połową wieku powstał niewielki halowi kościół NMP w Poznaniu; kościoły halowe budowano w całej Wielkopolsce(Świebodzin, Bydgoszcz, Łekno. Gostyń itd.) i w północnej P.; powstawały one jeszcze w XVI w. (Biecz). Z nielicznych jednofilarowych budowli centralnych wyróżnia się kościół w Gosławicach. W Małopolsce (Raciborowiec, Szczepanów) powstała grupa niewielkich, gł. ceglanych kościołów ze schodkowatymi portalami kamiennymi; podobne portale zachowały się także w budowlach świeckich oraz stały się zjawiskiem w Małopolsce powszechnym. W późnym okresie gotyku rozwinęła się architektura Mazowsza; wznoszono tu ceglane, zwykle wieżowe bazyliki i kościoły halowe z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, kryte sklepieniami sieciowymi lub kryształowymi, o charakterystycznych szczytach z wnękami i sterczynami, zdobione fryzami (NMP na Nowym Mieście w Warszawie, Nieszawa, Ciechanów, Będków, Przasnysz, Ostrołęka, Wizna, Kleczków). Przy końcu XV i w XVI w. pojawiły się kościoły obronne (Brochów) i cerkwie (Synkowicze, Supraśl, Małomożejkowo). Bardzo późno, bo w ciągu XVI w., rozwinęła się ceglana architektura wileńska (ośmioboczne wieżyczki, filary z wałeczkami, Kryształowe sklepienia), której wykwitem jest mały kościół św. Anny, z fasadą o bujnych formach gotyku płomienistego. W okresie gotyku nastąpił rozwój architektury świeckiej. Miasta zakładano na regularnym planie szachownicowym, z rynkiem pośrodku (miasto). Otaczano murami, których obronność potęgowały liczne baszty wieże z bramami (Kraków, Paczków). W XIV w. ukształtował się typ kamieniczki mieszczańskiej o wąskiej fasadzie (Toruń, Gdańsk). Z publicznych budowli miejskich wyróżniają się krakowskie Sukiennice z XIV w. (przebudowane w XVI w.) i ratusze: w Krakowie (zachowana tylko wieża z XIV-XV w.), we Wrocławiu (rozbudowany 1470-1505), w Toruniu i Gdańsku. Również ok. 1500 zespolono gmachy Akademii Krakowskiej (Collegium Maius) i założono dziedziniec arkadowy. Wcześniej powstały czworoboczne zamki (dwory, obronne) w Oporowie (l pół. XV w.) i Dębnie (147080), regularnym ukształtowaniem zapowiadające renesans. W 2 pół XIII i gł. w XIV w. budowano liczne zamki obronne z kamienia lub cegły i kamienia polnego, wyżynne i nizinne. Najwięcej ich przetrwało na Śląsku (Bolków, Chojnik, Zagórze). Zachowały się ruiny zamków w Czersku i Ciechanowie (XV w.). W ziemi chełmińskiej, na Pomorzu i Mazurach powstało wiele zamków zakonu krzyżackiego (Malbork). Do architektury krzyżackiej nawiązywały zamki biskupie w Kwidzyniu i Lidzbarku. Charakterystyczną grupę stanowi łańcuch wyżynnych zamków z czasów Kazimierza W. (Smoleń, Będzin, Chęciny, Olsztyn, Bobolice, Odrzykońj. Na ziemiach wsch. do najokazalszych należały zamki: w Mirze, Trokach, Kamieńcu Podolskim, Chocimiu. Z budownictwa drewnianego przetrwały kościoły z końca XV i pocz. XVI w., budowane na tradycyjnym planie dwuczłonowym, kryte wysokim dwuspadowym dachem: zachowały się na Śląsku (Łącza, Księży Las, Pniów, Syrynia), Podhalu (Dębno, Harklowa, Grywałd, pod Wieluniem (Grębień, Łaszew) i w Rzeszowskiem (Haczów). Wyraźna gotycyzacja budownictwa drewnianego nastąpiła w XVI w.; wieże i dzwonnice, zazwyczaj z nadwieszonymi pięterkami, otrzymywały stożkowe i iglicowe hełmy, czasem otoczone niższymi wieżyczkami (kościół z Komorowic-obecnie w Woli Justowskiej).
KRAKÓW GOTYCKI
W drugiej połowie XIII w. pojawił się w architekturze Krakowa gotyk, niosąc ze sobą zapowiedź późniejszego wspaniałego rozkwitu ceglanego budownictwa okresu Kazimierza Wielkiego. Nowa gotycka technika pozwalała na budowanie znacznie wyższych gmachów, umożliwiała inną konstrukcję sklepień i ścian, w których instalowano wielkie, wysokie okna. Bryły budynków wzmacniano łukami oporowymi i przyporami. Powstały wspaniałe gotyckie budowle sakralne: trzecia katedra na Wawelu - Łokietkowa, kościół Mariacki, Dominikański, Ś w. Katarzyny, Św. Krzyża, Św. Marka, Bożego Ciała i inne.
Wznoszono także przepiękne budowle świeckie: Sukiennice, Ratusz, a następnie kamienice, takie jak np. Hetmańska (Rynek Główny 17), Szara (Rynek Główny 6), Pod Barany (Rynek Główny 27), Pod Krzysztofory (Rynek Główny 35) - świadczące o wysokiej klasie ówczesnego budownictwa. Równocześnie rozpoczęto fortyfikowanie miasta. Wtedy to w murach obronnych powstały, zachowane po dziś, słynne baszty: Floriańska, Pasamoników, Stolarska i Ciesielska. Budowę miejskich murów obronnych zakończono ostatecznie dopiero w XV wieku. Miały one 3 kilometry długości, posiadały 47 baszt i 8 bram głównych.
Miasto w tych latach miało kształt kwadratu z zaokrąglonymi narożami. Między Krakowem a Wawelem istniała osada Okół. Jednak po buncie wójta Alberta w roku 1311 mury miejskie od strony Wawelu zostały rozebrane, a fosy zasypane. Stopniowo nowe mury podciągnięto pod Wawel, tworząc jedną całość: miasto i zamek. W tej epoce Kraków miał już własne bruki, własny wodociąg, a nawet kanalizację i szpitale. Niektóre kamienice miały, jeszcze prymitywne, ale już zapewniające pewien komfort, centralne ogrzewanie. Założony w roku 1200 pod Krakowem szpital duchaków przeniesiono do Krakowa, gdzie w rejonie dzisiejszego placu Ducha Świętego powstał zespół najstarszych szpitali miasta. Kraków liczył wówczas już około 12 tysięcy mieszkańców.
Zasadniczym materiałem budowlanym stała się cegła. Trzeba jednak dodać, że była ona często glazurowana. Były więc cegły kolorowe: zielone, brunatne, czerwone, a nawet czarne. Również dachówki były barwne. Tak więc gotyk nie był szary, przeciwnie - był to jeden z najbarwniejszych okresów w historii architektury.
Powstawały także coraz liczniejsze szkoły. Nauka odbywała się w szkołach parafialnych. Oczywiście najważniejsza była szkoła przy katedrze wawelskiej. Najstarsza szkoła parafialna pochodziła z roku 1223 i założył ją przy kościele Mariackim biskup Iwo Odrowąż. Podobne szkoły istniały także przy kościołach Wszystkich Świętych, Św. Krzyża, Św. Floriana i innych.
Gorzej przedstawiała się sprawa rozrywek kulturalnych i wypoczynku ówczesnych mieszkańców Krakowa. Spotykali się oni na wystawnych nabożeństwach, procesjach, odpustach. Wszystko to było namiastką dzisiejszego kina, teatru, telewizji. Repertuar lżejszy to występy wędrownych kuglarzy, rybałtów i wagabundów, jakich wówczas nie brakowało. Oczywiście do widowisk ludowych zaliczyć także należy wszelkie egzekucje publiczne: można było popatrzeć, jak np. mistrz wypalał na policzku hultaja cechę złodziejską. Kiedy indziej gawiedź miejska mogła się przyglądać przykutemu kuną do kościelnych drzwi grzesznikowi A czasem zdarzały się jeszcze większe atrakcje: chłosta przywiązanego do pręgierza. Łamanie kości czy ścinanie głów było widowiskiem nader rzadkim i może dlatego długo wspominanym. A przecież o to właśnie chodziło: publiczne egzekucje były jedną z form wychowywania ówczesnego społeczeństwa.
Niewielkie zabudowania obronne Władysława Łokietka na Wawelu zostały przez Kazimierza Wielkiego włączone do nowego, bardziej rozległego zamku królewskiego. Tenże monarcha powołał do życia dwa sąsiadujące z Krakowem miasta: Kazimierz (w roku 1335) i Kleparz (w roku 1366). By wzmocnić rangę Krakowa i uczynić go prawdziwą stolicą kulturalną i naukową Polski - 12 maja 1364 r. król Kazimierz Wielki powołał aktem erekcyjnym uniwersytet, który szybko stał się sławną w Europie uczelnią. Z tych to lat pochodzi także opowieść o wspaniałym przyjęciu, jakie wydał na cześć zjazdu monarchów europejskich rajca miejski Mikołaj Wierzynek, obdarzając królewskich gości wspaniałymi darami. Ówczesny Kraków był także ważnym centrum handlowym całej Polski, w którym krzyżowało się wiele kupieckich szlaków ówczesnej Europy. Była to bogata stolica bogatego państwa.
Jednak lata największego rozkwitu dopiero się zbliżały. Czwartego marca 1386 r. wielki książę litewski Władysław Jagiełło został koronowany na króla Polski, Data ta rozpoczęła 200-letnie panowanie potężnej dynastii Jagiellonów. Miasto stało się tak bogate, że mogło nawet finansować częściowo królewskie wojny. Przedstawiciele mieszczan krakowskich brali także aktywny udział w pracach Sejmu. W roku 1473 ukazał się w Krakowie pierwszy w Polsce druk: kalendarz ścienny, tłoczony prawdopodobnie w drukarni Kaspra Straubego. Rok później wydrukowano w Krakowie, także pierwszą w Polsce, książkę Jana de Turrecremata „Explanatio in psalterium". W latach 1477-1489 powstało największe dzieło rzeźbiarskie Wita Stwosza Ołtarz Mariacki. O randze Krakowa jako umysłowej stolicy tej części Europy może świadczyć także i fakt, że w roku 1490 Szwajpolt Fioł założył tu pierwszą w świecie drukarnię ksiąg liturgicznych w języku cerkiewnosłowiańskim. W latach 1491-1495 na uniwersytecie kształcił się późniejszy najsłynniejszy astronom świata - Mikołaj Kopernik.