PRZESUNIĘCIE GRANIC POLSKI PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ I JEGO KONSEKWENCJE. (PROBLEM ZIEM ODZYSKANYCH)

Polska po II WŚ wyszła teoretycznie jak kraj zwycięski. Została zaliczona do krajów zwycięskiej koalicji. Jako zwycięski kraj zmniejszyła się terytorialnie decyzja podjęta w Poczdamie, zostały one przygotowane wcześniej określono je w języku potocznym jako porządek jałtański. Ustalenia te nie zostały określone jako układ czy konwencja lecz jako „deklaracja” i wyznaczyły porządek na świecie na blisko 50 lat. Zarówno w Teheranie i w Jałcie brały udział trzy strony: 1. Związek Radziecki (Stalin), 2. Stany Zjednoczone (Delano Roosevelt), 3. Wielka Brytania( premier Churchill).

Konferencje odbywały się gdy losy wojny wydawały się być przesądzone wpływając na wagę poszczególnych mocarstw z rozbieżnymi interesami, co prowadziło do takich wyników rozmów.

Roosevelt - nie interesowały go sprawy europejskie, interesował go system bezpieczeństwa światowego, wynikało to z powstania w 1919 roku Ligii Narodów, która nie zdała egzaminu, gdyż nie posiadała egzekutywy-nakładanie sankcji na kraje, które zagrażały bezpieczeństwu. Wystąpił z koncepcją czterech policjantów, USA, WB, ZR + Chiny .Później do 4 „policjantów” dołączyła Francja.

Współcześnie Rada Bezpieczeństwa może: -nakładać sankcje-decydować o wszczęciu wojny-obecnie trwa reforma mająca na celu zwiększenie ilości członków stałych (Indie, Brazylia, Włosi)Stany Zjednoczone były zaangażowane na froncie Europejskim i w wojnie z Japonią. Konsekwencją tej opcji było miękkie stanowisko USA w sprawach Europy traktując je jako drugorzędowe.-Roosevelt nie chciał się narażać opinii publicznej, gdyż chciał kandydować na 4 kadencje. A wojna była niepopierana w USA. Traktował Stalina jako przyjaciela, gdyż ZR była lubiana przez Amerykanów.Stalin mistrz kamuflażu, swoje opcje wprowadzał za pomocą ministrów przede wszystkim Mołotowa, gdy dochodziło do konfliktów to łagodził je jako „wujek Józek”.Nie traktował poważnie Chin. Protestował przeciw otwarciu drugiego frontu na Bałkanach, traktując je jako własne zdobycze i groził porozumieniem z Hitlerem.Uosabiał koncepcje azjatyckiej filozofii znaczenia kraju i uważał, że wiąże się ona z posiadaniem terytorium, na którym wprowadza się swoje rządy i ustrój. Żądał przyłączenia tzw. „terytoriów niepolskich” do ZR, argumentował to traktowaniem mniejszości narodowych źle i chęcią wzięcia ich pod ochronę.Churchill najbardziej racjonalny lecz i najstarszy, był na obu konferencjach, oskarżony przez Roosevelta o kolokwializm brytyjski, który apelował o likwidacje tych kolonii co spotkało się z uznaniem Stalina.W takiej sytuacji znalazła się też sprawa Polska, uznawał on, że sprawy Europejskie należy rozwiązywać w dłuższym horyzoncie czasowym. Zakładał, że Francja będzie osłabiona po wojnie na wiele lat. Chciał zaprosić Stalina do „klubu państwa Zachodnich”, jednak go to nie interesowało, bo założył własny klub (Krajów Satelickich) gdzie nie było nikogo z mocarstw zachodnich.ZSRR -reprezentował według niego siłę, która realnie zajmie ziemie Polskie, a ustalenia przed końcem wojny pozwolą więcej osiągnąć.-był negatywnie nastawiony do międzywojennej polityki polski, szczególnie mniejszości- podzielał dawne stanowisko Chamberlaina, że gwarancje Anglii odnoszą się jedynie do niepodległości Polski a nie jej kształtu terytorialnego i geograficznego, przez co był gotowy do ustępstw linii Związku Radzieckiego i linii Curzona-linia wschodniej granicy Polski na Bugu. Decydujące ustalenia kształtu Europy i spraw Polski zostały podjęte w Jałcie. Konferencja miała trwać 6 dni, dlatego wystarczyło czasu tylko na „Deklaracje o Wyzwolonej Europie”. Jest to deklaracja bez szczegółowych ustaleń, gdyż nie wiadomo było czy zgodzi się na to Stalin.

Postanowienia konferencji w Jałcie:

1.We Francji zostanie otwarty drugi front

2. Niemcy mają być zdemilitaryzowane i podzielone na strefy okupacyjne.

3 Sprawy polskie były dyskutowane , budziły wiele kontrowersji i zakończyły się upgólnieniami.

a).Polska krajem silnym, wolnym, niepodległym i demokratycznym

b). Granica wschodnia to linia na Bugu (linia Curzona)

c). Polska ma uzyskać znaczny „przyrost terytorialny” na zachodzie i północy Deklaracja Jałtańska mówiła ogólnikowo, że w Polsce rząd tymczasowy ma być przekształcony w rząd jedności narodowej przez porozumienie z rządem nordyjskim, do którego mają wejść demokratyczni przywódcy na podstawie demokratycznego porozumienia. Nowy rząd ma przeprowadzić najszybciej wolne i nieskrępowane wybory, w których mają wziąć udział wszyscy kandydaci partii demokratycznych i antyrasistowskich.

ZIEMIE ODZYSKANE---PROBLEMY I OCENY przypadły Polsce w wyniku układu z 02.08.1945 roku- układ poczdamski. Układ miał charakter czysto formalny -decyzje zapadły na wcześniejszych konferencjach. Decyzje podejmowały 3 strony: ZSRR-Stalin, WB- Churchill, USA- Harry Truman. Układ ten tworzył nową sytuacje w Europie. Zadecydował o podziale Niemiec na 4 strefy okupacyjne, przyjął 3 zasady: demokratyzacja, demilitaryzacja, denazyfikacja Niemiec. Układające się strony miały czuwać nad przestrzeganiem tego.W sprawach Polski zaakceptowano wcześniejsze postanowienia w sprawie rekompensat dotyczących utraconych ziem zachodnich (ok. 105 tys. Km²). Polska nie otrzymała całych Prus Zachodnich, Stalin zażądał dostępu do Królewca i Kłajpedy. Los obu tych portów ułożył się inaczej. Po rozpadzie ZSRR Kłajpeda została przyłączona do Litewskiej Republiki Radzieckiej, a wokół Królewca powstała strefa, która została włączona do Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej i został tam utworzony tzw. obwód kaliningradzki. Enklawa ta została fizycznie oddzielona od Federacji Rosyjskiej, a łączność została utrzymana tylko przez Zalew Wiślany. Problem ziem zachodnich.

POSTANOWIENIA KONFERENCJI W POCZDAMIE. Konferencja stanowiła, że a).Polska otrzymuje rekompensatę ziem zachodnich ale ostateczne uznanie tych granic może nastąpić w wyniku traktatu między państwem Polskim i Zjednoczonymi Niemcami. b).Ludność niemiecka mieszkająca na tych terenach będzie przesiedlona pod kontrolą Aliantów . Przesiedlenie ludności tworzy sytuację trwałą. W wielu kręgach niemieckich stan przesiedlenia traktowano jako stan tymczasowy, przesiedleńcom nie tworzono warunków do trwałej asymilacji. Przesiedlenie z Polskich ziem odbyło się pod nadzorem i z decyzji innych Mocarstw. Sprawa Niemiec Sudeckich rozegrała się między Niemcami a Rządem Czechosłowacji. W 1949 roku ukształtowały się dwa państwa Niemieckie. Najpierw we wrześniu powstała Republika Federalna Niemiec z trzech sfer okupacyjnych na zachodzie, która jednocześnie uchwaliła wtedy konstytucje i przejęła zasadę, że Rzesza Niemiecka istnieje nadal w granicach z 1937 roku, a Republika Federalna jest jej kontynuatorem. Uznając, że ziemie pod Polską kontrolą są częścią Republiki. Nieco później ze strefy okupacji Radzieckiej powstało NRD i w lipcu 1950 zawarła pakt z Polską( zwany zgorzeleckim) o granicy pokoju i przyjaźni na Odrze i Nysie Łużyckiej uznając ją za granice nienaruszalną. Od tej pory prowadzono podwójną politykę wobec Niemiec.Sytuacja zaczęła się zmieniać wraz ze zmianami w rządach RFN. Gdy do władzy doszła Socjaldemokracja i partia FDP 07.12.1970 roku doszło do wizyty kanclerza Willibranta w Warszawie i doszło do umowy granicznej, w której została uznana za granicę ostateczną granica na Odrze i Nysie. W czasie równoległym zaczęto dochodzić do normalizacji tzw. administracji kościelnej na tych ziemiach. Status kościelny tych ziem został zmieny pełnomocnictwa nie mogli sprawować biskupi niemieccy Diecezjalni mający władzę jak Biskupi ordynariusze. A ograniczenia polegały na tym, że byli to księża niżsi rangą a nie biskupi nie wchodzący bezpośrednio w skład Polskiej Organizacji Kościelnej (Episkopat Polski),doszło do dwóch układów z 1982 i 1992 r.

UKŁADY TE STANOWIŁY:

a) O ostatecznym charakterze granicy między miedzy Polską a Zjednoczonymi Niemcami. b).O normalizacji stosunków polsko-niemieckich na zasadzie przyjętych standardów międzynarodowych.

c).Brak jest zapisów o odszkodowaniach dla przesiedleńców niemieckich.

Władze przyjęły podział na DWA TYPY ROSZCZENIODAWCÓW:

1).Przesiedleńcy, którzy stracili mienie zaraz po wojnie (nierozpatrywane )

2).Później przesiedleńcy, którzy w wyniku umowy z grudnia 1970 roku znajdowali się na Polskim terytorium i chcieli się przenieść do Niemiec mogli to zrobić zostawiając mienie dla skarbu państwa polskiego (sądy nadal je rozpatrują)--Państwo Polskie nie dopełniło wszystkich dokumentów hipotecznych.- Przyznanie ziem Polsce rodziło wiele skutków. Zależnie od opcji politycznej istnieje wiele interpretacji:

NA KORZYŚĆ:

-- Polska straciła na wschodzie ziemie o słabej infrastrukturze i sieci zagospodarowania (drogi) a uzyskała ziemie i lepszej infrastrukturze (również zabudowania) -- Polska uzyskała lepszą strukturę granic, linia graniczna zmieniła się znacznie na korzyść dla o bronności

--Zmieniła się struktura ludnościowo-wyznaniowa na strukturę homogeniczną. Przed zmianą granic 1/3 ludności była pochodzenia niepolskiego i niekatolickiego. Po wojnie sytuacja się zmieniła, prawie cała ludność to ludność Polska i ponad 90% to ludność katolicka. Pozwala uniknąć konfliktów wewnętrznych natury etnicznej lub religijnej Zwolennicy wieloetniczności- wieloetniczność wzbogaca, inspiruje, tworzy napięcia korzystne dla rozwoju kultury.

PROBLEM PRZESIEDLEŃ -Na początku przesiedlenia pod kontrolą Aliantów, granica była płynna, ludność przesiedlona wracała i odchodziła, Polska stanęła po II Wojnie Światowej przed zasiedleniem tych ziemi i przed przyznaniem obywatelstwa przesiedleńcom- stworzono kategorie autoktonów, która obejmowała ludność rdzenną. Przeprowadzono weryfikacje wg określonego dekretu. W jej wyniku pozostało 1 mln200tys Niemców zweryfikowanych jako autoktonów.

Socjologowie ujawniają wiele nieprawidłowości i nadużyć: - Szybki wybór między narodowością polską lub niemiecką - Nadużycia komisji wobec osób, które posiadały bogate ziemie lub gospodarstwa wysiedlając aby przejąć dobra lub przyznając dokwaterowania motywując je zniszczeniami wojennymi. - Krzywdy, których doznała ta ludność powodowała nabywanie niemieckiej świadomości narodowej.

OKRĄGŁY STÓŁ Nazwa ta oznacza porozumienie, do którego doszło w kwietniu 1989 roku. Doszło do niego w szczególnych warunkach, tzn.:. a).Stan wojenny nie rozwiązał zagadnień (1981-82), które stanęły przed polskim społeczeństwem kwestii ekonomicznych i politycznych. Spacyfikował tylko nastroje społeczne. W 1988 roku w maju i w sierpniu doszło do nowych strajków i nowych żądań. b).W ciągu tych lat po stanie wojennym ujawniły się dolegliwości embarga nałożonego na Polskę, które dotyczyło nie udzielania Polsce kredytów, lub udzielania ich na niekorzystnych warunkach. Polska stawała się dłużnikiem międzynarodowym, jej dług wzrósł z 18 mld dolarów do 48 mld dolarów w roku 1988 przy niskiej zaciągalności kredytów. c).Niewydolność systemu zaczęła zataczać coraz szersze kręgi ekonomiczne i polityczne. Kryzys stawał się coraz bardziej widoczny. d).Socjalizm stawał się niewygodnym gorsetem dla osób przedsiębiorczych z systemu. System posługiwał się kat. Socjalistycznej moralności nakazującej wierność systemowi. e).Zmiana w sytuacji międzynarodowej przede wszystkim w Związku Radzieckim. 06.02-05.04.1989 rok,

OKRĄGŁY STÓŁ W POLSCE Nazwa tą jest określana instytucja ugody społecznej i politycznej nad kształtem reform ustrojowych, ich zakresu i formy. Obrady odbyły się w Pałacu Prezydenckim . Był możliwy bo opozycja demokratyczna przyjęła ofertę odbycia debaty (głównie Wałęsa, Kuroń, Geremek) głownie była to umiarkowana część tej opozycji- przywódcy Solidarności oraz umiarkowana cześć ówczesnego obozu władzy (Ciosek, Kiszczak, Jaruzelski). Wstępne rozmowy odbyły się w sierpniu 1988 roku, styczeń 1989 (Magdalenka).

W OKRĄGŁYM STOLE BRAŁY UDZIAŁ DWIE STRONY:

1 Strona koalicyjno-rządowa (PZPR, ZSL, SD oraz organizacje katolików średnich i OPZZ).

2 Strona solidarnościowo-opozycyjna (Solidarność, Komitet Obrony Robotników). Przyjęto następujące procedury obrad:

a)Odbędą się 2 sesje plenarne ( otwierająca i zamykająca)

b)Większość prac ma się odbywać w zespołach (3 zespoły) i podzespołach(„stolikach”10). UZGODNIENIA I POSTANOWIENIA:

a).Mają odbyć wybory do sejmu na podstawie innych zasad niż dotychczas , wprowadzono z góry podział tzw. „SEJM KONTRAKTOWY(UMOWNY)” z podziałem mandatów na: - 65% mandatów reprezentować ma w sejmie koalicje rządowe (PZPR, ZSL, SD i współpracujące z rządem stronnictwa katolickie (ok. 5%)- PAX (ugrupowanie koncesjonowane, na które partia zgodziła się, stowarzyszenie zajmowało się wydawnictwem w tym wiele dzieł z literatury międzynarodowej, oraz działalność polityczna-kilku posłów w sejmie) i większość dysydentów z Paxu, którzy utworzyli POLSKI ZWIĄZEK KATOLICKO-SPOŁECZNY. Zgoda aby strona solidarnościowo-opozycyjna była reprezentowana przez 35% posłów.

b) Reaktywowanie instytucji senatu i wolne wybory do niego. Senat istniał w I i II RP i została wznowiona na pierwszym sejmie i istniała do czasu zmiany konstytucji.

-Miały się odbyć wolne wybory do senatu

-Senat uzyskiwał prawo do wolnej inicjatywy ustawodawczej

- mógł przygotowywać ustawy do sejmu

-Uzyskał prawo Weta w stosunku do ustaw uchwalonych przez sejm

c) Reaktywowanie urzędu prezydenta RP (istniejący w okresie międzywojennym, przez kilka pierwszych lat PRL i który został zastąpiony przez rade państwa w ramach jednolitego systemu władzy państwowej- „SYSTEMU RAD NARODOWYCH” -wybieranego przez zgromadzenie narodowe (sejm + senat) a nie wolne wybory.

d) Legalizacja Solidarności - zalegalizowana w grudniu 1989 roku może działać legalnie i wyrażono zgodę na jej organizacje terytorialną a nie branżową (struktura branżowa - związek organizowany według branż, każda branża ma swój np. związek nauczycielstwa polskiego; struktura terytorialna - podział przedstawicieli wszystkich zawodów dzielona zależnie od terytorium np. Solidarność ziemi lubelskiej), jednocześnie porozumienie pokazało zasadę pluralizmu związkowego w zakładzie pracy (kilka związków zawodowych w jednym zakładzie).

e) Reforma sądów polegająca na wprowadzeniu niezawisłości, niezależności i niesuwerenności sędziów.

f).Poszerzenie sfery wolności i swobód politycznych (gwarancja wolności słowa, wolności zgromadzeń i zrzeszania się oraz częściowe zniesienie monopolu państwa w mediach. Weszła Gazeta wyborcza, uzyskała prawo do funkcjonowania + przygotowanie wolnych wyborów.) oraz zapowiedź poluzowania cenzury. Strona koalicyjno-rządowa chciała poczynić pewne ustępstwa wobec strony solidarnościowej ale nie stracić władzy. Jednak w wyniku tych ustaleń odbyły się częściowo wolne wybory 04.06.1989 rok (wybory do sejmu kontraktowego)- były to wybory przełomowe ze względu na ich konsekwencje. Miały one formę plebiscytu i kandydaci strony solidarnościowo-opozycyjnej fotografowali się z Wałęsą co było znakiem rozpoznawczym. Pierwszym prezydentem wyborów powszechnych został Lech Wałęsa.

DALSZE NASTEPSTWA:

a) Przekształcenie ustrojowe na drodze ewolucji, w Polsce nie doszło do nagłej rewolucji tak jak w Rumunii. Jest to ciągły temat sporów, osoby bardziej radykalne zarzucają powolność oraz długi czas tych zmian. Podważający powolną ewolucję chwalą to, że odbyła się bez ofiar.

b) Przekształcenia objęły bardzo szeroki zakres zagadnień, zarówno ustrój polityczny (wolne wybory, nowe instytucje: prezydent), objęły budowę samorządu zaczynając od gminnego ( od 1990r), aż do powiatowego i wojewódzkiego (od 1999r), system gospodarczy (wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej w miejsce centralnie sterowanej), w jakimś stopniu oświaty i szkolnictwa wyższego (szkoły prywatne, autonomia uczelni), służba zdrowia mniej lub bardziej udana.

c).System przekształceń charakteryzował się swoistą dynamiką. Rozpoczęty okresem przejściowym mającym trwać 4 lata, jednak został przyspieszony. Te zmiany objęły głównie zmiany konstytucji z 1955r. W latach 1989-1992 dokonano aż 6 nowelizacji konstytucji. Ostatecznie 17.10.1992 roku powstała tzw. MAŁA KONSTYTUCJA, w której zarysowano nowe zasady demokratycznego ustroju (administracja samorządowa i pluralizm). Do uchwalenia zupełnie nowej konstytucja doszło w KWIETNIU 1997 ROKU. Konstytucja ta obowiązuje do dnia dzisiejszego.

PROBLEM PŁASZCZYZNY SPORU:W dzisiejszych dyskursach politycznych zarysowują się dwie strony sporu: osoby akceptujące okrągły stół, twierdząc, że było to najlepsze wyjście umożliwiające uniknięcie rozlewu krwi ( L .Wałęsa, J. Kuroń, B. Geremek, J. Michnik i wielu innych); przeciwko temu są A. Lepper, R. Giertych, J. i L. Kaczyńscy, K. Morawiecki, którzy wnoszą zastrzeżenia co do intencji okrągłego stołu, twierdząc, że był konserwacją ustroju komunistycznego lub jego podstawowych segmentów, a nawet bez okrągłego stołu system ten by upadł; podejrzenie o to, że system własności stanowił krępujący gorset dla komunistów, a strona solidarnościowa pomogła tylko zrzuceniu tego gorsetu; zarzucali tzw. samozwańczej grupie nie reprezentujących nikogo w rozmowach z komunistami oraz zarzut niepotrzebnego dotrzymywania umów

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY: Jest to element kontroli sądowej, zgodność ustaw z konstytucją. . Został w Polsce powołany na mocy nowelizacji konstytucji z 26.03.1982 roku. Zaczął funkcjonować dopiero od 1985 roku, za zasadzie oddzielnej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (kwiecień 1985r). Konstytucja wzmocniła pozycję trybunału przez wprowadzenie klauzuli, że jego orzeczenia są ostateczne ta zasada obowiązuje od 1999 roku. Klauzura wcześniejsza utrzymywała 2 letni okres vacatio legis - postanowienie jest ale nie obowiązuje, mogła być przez ten czas odrzucona. Dodatkowo postanowienia konstytucji zostały uzupełnione ustawą szczegółową z 01.08.1997 roku. Głownie w sprawie warunków, procedur.

CECHY TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:

1.Zasada NIEZALEŻNOŚCI od władzy ustawodawczej (sejm + senat) i wykonawczej (rząd, prezydent).

2 Zasada ODRĘBNOŚCI, tzn. trybunał ma odrębną pozycje wobec poszczególnych sądów i trybunału stanu.

3.Zasada NIEZAWISŁOŚCI sędziów. Którzy wchodzą w skład Trybunału Konstytucyjnego. POWOŁYWANIE I SKŁAD TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:

1 Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez sejm na okres 9 lat, kandydatów wysuwają kluby parlamentarne (min. 15 posłów w sejmie -dane ugrupowanie, min. 5 -koła poselskie).

2 Sędzia musi mieć „szczególne kwalifikacje prawnicze”, ale konstytucja ich dokładnie nie precyzuje.(zwykle są to profesorowie lub dr habilitowani prawa).

3 Konstytucja wyklucza ponowny wybór na stanowisko, oznacza to, że można być sędzią trybunału tylko 1 raz na kadencje.

4 Każdego sędziego chroni immunitet sędziowski oraz obowiązuje zasada apolityczności (minimum nie może być członkiem partii politycznej).

5 Prezesa i wiceprezesa powołuje prezydent RP spośród kandydatów (zazwyczaj trzech przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne sędziów TK. KOMPETENCJE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:

a).Podstawowa kompetencja to kontrola konstytucyjności prawa tzn. rozstrzyganie o tym czy normy prawne niżzego rzędusą zgodne z normami wyższego rzędu.

b).Kontrola tej zgodności ma charakter następczy, odnosi się do obowiązującego już prawa WYJĄTKI TO: -) może mieć charakter uprzedniego orzeczenia na wniosek prezydenta -) może orzekać w odniesieniu do umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją

c).Orzeka w sprawie skargi konstytucyjnej- do złożenia wniosku jest uprawniony każdy obywatel, czy dany przepis jest zgodny z konstytucją

d).Orzeka w sprawie zgodności z konstytucją celów lub działań partii politycznych:

e ).Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych miedzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Istnieją tu ograniczenia we wnioskowania: Prezydent, marszałek sejmu i senatu, Premier, prezes NIK i pierwszy prezes sądu najwyższego W ostatnich latach trwał spór co do kompetencji, politycznego charakteru orzeczeń oraz sposobu powoływania TK (samoobrona postulowała aby członków powoływać w wyborach powszechnych) J. Kaczyński ze względów politycznych wypowiedział się ,że trybunał jest „ trzecia izbą parlamentu”, iż TK nie może być trzecia izbą, gdyż rozstrzyga na prośbę uprawnionego podmiotu, a nie na własną inicjatywę. Tk orzeka o zgodności prawa stanowionego z konstytucją,

PROBLEM GRANIC KRYTYKI

Czy trybunał może być przedmiotem krytyki jako instytucja, czy też poszczególni sędziowie (zarzucanie przeszłości komunistycznej, sposób zdobywania tytułów naukowych itp.). Głośna była sprawa L ludwika Dorna w sprawie jego listu do IPN-u TRYBUNAŁ STANU

1. Jest to szczególny organ władzy sądowniczej, powołany do pociągania do odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.

2. Trybunał Stanu wywodzi się z procedury impeachment stosowanej w okresie średniowiecza w Anglii. Oznacza to ,że urzędnik królewski mógł być oskarżony przed izbą gmin, a organem orzekającym ostatecznie była izba lordów. W I RP istniała instytucja sądów sejmowych (odnotowana w konstytucji 3 maja) Istniał też w okresie II RP od 1921 roku, ale tyko raz (1929r.) został postawiony w stan oskarżenia przed nim Gabriel Czechowicz o przekroczeniu budżetowym. Trybunał Stanu został reaktywowany w Polsce w 1982 r. PROCEDURA IMPEACHMENT

- najgłośniejsza afera Watergate: w okresie kampanii prezydenckiej zamontowano podsłuchy u konkurencji, potem nie chciano ich zwrócić i Niksona zmuszono do udostępnienia - dotyczy prezydenta Litwy - wyciągnięto mu nadanie obywatelstwo litewskie obywatelowi rosyjskiemu ujawniające zachowania przeciw narodowi litewskiemu.

SKŁAD TRYBUNAŁU STANU I KADENCJA :

- Przewodniczącym jest z urzędu pierwszy prezes sądu najwyższego

- Obok przewodniczącego jest dwóch jego zastępców, muszących posiadać kwalifikacje uprawniające do zajmowania stanowisk sędziów -16 członków wybieranych przez sejm z poza posłów i senatorów na okres kadencji Sejmu, połowa z nich musi mieć kwalifikacje sędziowskie (okres 4 lat bądź krócej). A sprawy przyjęte przez ten Trybunał wygasają

ODPOWIEDZIALNOŚĆ (PRZED TS ODPOWIADAJĄ):

- odpowiadają najwyżsi urzędnicy państwowi

- odpowiada prezydent RP, prezes rady ministrów (premier) i członkowie rządu ( ministrowie lub kierownicy ministerstw), nie odpowiada rada ministrów, ale poszczególni ministrowie - prezes NBP, NIK , członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, naczelny dowódca sił zbrojnych, ponadto, ale w ograniczonym zakresie posłowie i senatorowie tylko za :

a) naruszenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej i osiąganie korzyści z majątku skarbu państwa lub samorządu terytorialnego

b) naruszają zakaz nabywania tego majątku

KOMPETENCJE TRYBUNAŁU STANU I PROBLEM ODPOWIEDZIALNOŚCI:

a).Odpowiedzialność tzw. Deliktu konstytucyjnego -tzn. naruszenie konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem

b).Za popełnienie zwykłego przestępstwa odpowiada tylko prezydent

c).Może odpowiadać przed Trybunałem Stanu tylko za czyn popełniony w okresie sprawowania urzędu ale egzekwowana odpowiedzialność może trwać już po okresie zajmowania stanowiska

Istnieje pewna procedura polegająca na tym, że wniosek mogą postawić w liczbie co najmniej 39, postawienie przed odpowiedzialnością następuje w wyniku decyzji sejmu musi być udowodniona kwalifikowana większością (231) posłów.

Sankcje osoby postawionej przed trybunałem:

1).Pozbawienie urzędu lub mandatu

2).Może orzec zakaz wykonywania funkcji publicznych na okres do 10 lat

3).Może orzec o odpowiedzialności karnej, ale tylko wobec prezydenta, premiera i ministrów. SAMORZĄD TERYTORIALNY- REFORMY SAMORZĄDOWE

Instytucja samorządu jest niezwykle ważną. Leży u podstaw ustroju demokratycznego, ukształtowały się dwie tradycje samorządowe: Brytyjska (wyspiarska) i Francuska (kontynentalna).

A)Tradycja Brytyjska (wyspiarska)- narodził się tam samorząd jako instytucja naturalna do rozwiązywania problemów lokalnych.Wykształciła się w przeciągu kilku stuleci niezależnie od władzy państwowej, a wspierana była przez władze kościelną zwłaszcza po powstaniu kościoła anglikańskiego. Na wyspach samorząd odpowiadał za infrastrukturę lokalną, oświatę, podstawowe usługi. Posiadał wiec szeroki zakres uprawnień. Był tak silny, że w czasie rządu Margaret Thatcher doszło do konfliktu między władzą państwową, a samorządem (Londyn i inne hrabstwa).

B).Tradycja Francuska (kontynentalna) - związana z tradycją i rewolucją francuską (1789). Władza państwowa przekazała gminom cześć uprawnień państwa zgodnie z obietnicą (cesja-przekazanie).Po uzyskaniu niepodległości Polska otrzymała w spadku 3 tradycje samorządowe; najbardziej rozwinięty samorząd galicyjski, dziedzictwo Pruskie i tradycję rosyjską (samorząd głównie z nazwy). Konstytucja marcowa 1991 roku utrzymywała tradycje samorządu i deklarowała, że będzie to uregulowane oddzielnym aktem prawnym. Doszło do wydania w 1931 roku ustawy scaleniowej , tworzącej jednolity system samorządowy na terenie całej RP. Był to system 3 szczeblowy (gminny, powiatowy, wojewódzki) wybory do samorządu gminnego miały charakter bezpośredni, do rady powiatu byli delegowani kandydaci, a samorząd wojewódzki był bardzo okrojony. Ustawa scaleniowa dawała prawa samorządowe tylko 2 z 7 województw: śląskiemu i podlaskiemu. Konstytucja kwietniowa z 1934 roku potwierdzała uregulowania reformy scaleniowej, ale zupełnie inaczej wyjaśniała zasadę domniemania kompetencji ( na korzyść władz samorządowych). Jest to zapis mówiący o tym, że wszystkie sprawy, które nie są zarezerwowane dla władzy państwowej należą do kompetencji samorządów. Konstytucja kwietniowa odwróciła ta zasadę na korzyść samorządów. Obowiązywało to do II wojny światowej. Dopiero ustawa z 1950 r. „ O JEDNOLITYCH ORGANACH WŁADZY PAŃSTWOWEJ” wprowadziła definitywnie system rad narodowych. W obiegu propagandowym rady propagandowe były określane jako najdoskonalszy model władzy demokracji socjalistycznej. W rzeczywistości stawały się organami władzy państwowej gdyż utraciły szereg atrybutów władzy samorządowej. Wprowadzono też kolegialny system władzy wykonawczej- likwidowały dawne funkcje (wójta, starosty i wojewody) i wprowadzały władze prezydium. Na szczycie tego systemu rad była rada państwa, jako „kolektywny” prezydent PRL. System ten do 1971 roku był systemem 3 stopniowym: gmina-powiat-województwo. Nowelizacja tej ustawy z 1975 roku wprowadzała system 2 szczeblowy likwidując powiaty: 1 szczebel to gromady i zwiększała liczbę województw do 49. Stan ten trwał do roku 1990/1999.

Leninowska zasada ludowładztwa. Samorząd był tylko atrapą samorządowości nie posiadały żadnych atrybutów:

- nie miały samodzielnej osobowości prawnej

- nie posiadały własności komunalnej, jedynie administrowały części własności państwowej

- nie posiadały własnych finansów wszystkie zarobki odprowadzały do skarbu państwa, a w wyniku ustawy dostawały przydział. Co oznacza to, ze przy braku subordynacji, ten przydział mógł być zminimalizowany

- wybory odbywały się na jedną listę

- odpowiednie gremia ustalały listę kandydatów bez miejsc rezerwowych i wyborcy mieli głosować na jednolitą listę bez skreśleń.

0

Ostatecznie w maju 1990 roku odbyły się pierwsze wolne wybory do samorządu gminnego. Ustawodawca nie wprowadzał dodatkowych szczebli samorządowych. Ustawa ta miała fundamentalne znaczenie dla rozwoju demokracji lokalnej. Łamała ona 5 dotychczasowych monopoli władzy państwowej, oddzielając samorząd terytorialny od administracji samorządowej wprowadzając jego autonomię i niezależność władzy państwowej.

1).Łamała monopol polityczny przez wprowadzenie wolnych wyborów do samorządu gminnego- polega na tym, ze mogą powstawać komitety wyborcze i zgłaszać swoich kandydatów. Istnieje zasada proporcjonalna.

2).Został złamany monopol jednolitej władzy państwowej co oznacza, że samorządy nie zostały hierarchicznie podporządkowane władzom centralnym, rady gminy przejęły wytyczną odpowiedzialność za sprawy społeczności lokalnej (posiadają swoje zadania własne względem, których nie podlegają kontroli)

3).Likwidacja monopolu własności państwowej- gminy otrzymały prawo posiadania mienia komunalnego i swobodnego dysponowania tym mieniem wraz z konsekwencjami

4).Monopol polityki finansowej- gminy prowadzą samodzielna politykę finansową, posiadają własne źródła dochodów, dotacje i subwencje celowe

5)Złamanie monopolu administracji państwowej- administracja). lokalna jest absolutnie niezależna od władzy państwowych Gminy uzyskały tzw. Zadania własne- czyli takie, które prowadzą same szkoły na poziomie podstawowym (szkoły gminne/miejskie, ośrodki pomocy społecznej, schroniska dla bezdomnych, przychodnie, świetlice, domy kultury, wodociągi, kanalizacje, oświetlenie, komunikacja zbiorowa) i uzyskuje na nie środki z tej administracji (wybory, biura ewidencji ludności, inwestycje typu drogowego czy sanitarnego)i podlegają kontroli administracji rządowej w zakresie wykorzystania środków. SAMORZĄD POWIATOWY Ustawa o SP pochodzi z 5.06.1998r. i obowiązuje od 01.01.1999 r. podstawową zasadą jest to, że nie narusza on zakresu działania gminy, które nie są mu także podporządkowane. Ma on specjalny szczegółowy zakres kompetencji nie wchodzący w zakres innych jednostek.

KOMPETENCJE POWIATU:

a).Tworzy i prowadzi szkoły ponadpodstawowe (licea, technika oraz szkoły specjalne) b).Pomoc społeczna c).Wspieranie osób niepełnosprawnych

d).Transport, drogi publiczne

e).Kultura i ochrona dóbr kultury

f).Gospodarka nieruchomościami

g).Zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany

h).Ochrona środowiska

i). Porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli

j). Ochrona przeciwpowodziowa itp.

k). Przeciwdziałanie bezrobociu

l). Ochrona praw konsumentów

WŁADZE POWIATOWE: Podstawowe to rada powiatu pochodząca z wyborów bezpośrednich (kadencja 4 lata). Mogą być odwoływane w referendum na wniosek 10% uprawnionych do głosowania i przy udziale powyżej 30 % uprawnionych. Takie referendum może być przeprowadzone po 12 miesiącach sprawowania władzy i najpóźniej 6 miesięcy przed upływem kadencji. Władza wykonawcza to zarząd powiatu. Obejmuje on starostę wybieranego przez rade powiatu i 3-5 członków zarządu wybieranego również przez rade. DOCHODY POWIATÓW: Zakres dużo bardziej ograniczony: -udziały w podatkach określonych w innych ustawach - subwencje z budżetu państwa - dotacje celowe na realizowane działania - odsetki za nieterminowe wpłaty - ponadto mogą być dochody z tytułu subwencji wyrównawczych zależnych od poziomu gospodarczego -odsetki od środków finansowych czy darowizny

SAMORZĄD WOJEWÓDZKI Funkcjonuje w układzie podwójnym (mieszanym). Z jednej strony jest on samorządowy kojarzony z urzędem Marszałka i sejmikiem wojewódzkim i zarządem wojewódzkim, a z drugiej administracja rządowa kojarzona z Wojewodą i Urzędem Wojewódzkim. Sprawy te regulują dwie ustawy z 5.06.1998 roku obowiązujące od 1.01.1999 roku. Ustawa o samorządzie wojewódzkim stanowi, że do jego kompetencji należą wszystkie zadania publiczne o charakterze wojewódzkim nie zastrzeżone dla administracji rządowej. Jednocześnie samorząd nie narusza samodzielności, ani powiatu, ani gminy, (nie sprawuje nadzoru, ani kontroli).

Podstawowym zadaniem jest strategia rozwoju województwa i realizacja celów:

a). Pielęgnowanie polskości, rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej

b). Pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności województwa

c). Zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego

d). Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA I REALIZACJA NASTĘPUJĄCYCH CELÓW:

a).Tworzenie warunków rozwoju gospodarczego (kreowanie rynku pracy)Utrzymanie i rozbudowa infrastruktury technicznej (drogi, obwodnice)

b).Pozyskiwanie i łączenie środków publicznych i prywatnych

c).Wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia wykształcenia

d). Racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego

e). Wspieranie rozwoju kultury

f). Promocja walorów województwa

g).W tych celach może tworzyć S.A lub Sp. z o.o. pod warunkiem, że dot. one sfery użyteczności publicznej.

ORGANY SAMORZĄDU:

A).Sejmik wojewódzki- wybierany w wyborach bezpośrednich na 4 lata, organ stanowiący i kontrolny - Stanowi prawo miejscowe (statut wojewódzki) w tym celu posiada Dziennik Urzędowy województwa - Uchwalanie strategii rozwoju województwa i wieloletnich programów - Uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego - Uchwalanie budżetu województwa i kontrola nad jego wykonaniem w tym kontrola absolutna - Uchwalanie priorytetów współpracy zagranicznej województwa - Emitowanie obligacji w zaciąganie długów

B).Organ Wykonawczy-zarząd województwa- jego egzekutywa składa się z marszałka, dwóch wicemarszałków i 5 członków zarządu; jego zadanie to: - Wykonywanie uchwał w sejmiku - Gospodarowanie mieniem -Przygotowanie projektu strategii województwa i budżetu Mienie pochodzi przede wszystkim ze Skarbu Państwa.

DOCHODY:

- Subwencje wyrównawcze z budżetu państwa

- Dotacje celowe z budżetu państwa np. na drogi

- Dotacje celowe na administracje województwa (na urzędników)

- Dotacje celowe z budżetu gmin i powiatów na realizację specjalnych porozumień

ADMINISTRACJA RZĄDOWA jest obecna na terenie województwa.

Organy sprawujące administracje rządową:a).Wojewoda- powoływany przez ministra spraw wewnętrznych i administracji rządowej każdorazowej ekipy b).Kierownicy służb inspekcji i straży działających pod kierownictwem wojewody c).Organy administracji niezespolonej w stosunku do której ma pewne uprawnienia wojewoda- powoływane w zależności od potrzeb państwa (policja, straż pożarna, straż graniczna, agencja rynku rolnego, izby skarbowe, dowództwo okręgów wojskowych) uprawnienia wojewody polegają na opiniowaniu szefów lub ich odwołania, a w sytuacjach kryzysowych koordynuje ich prace d).Organy samorządu terytorialnego jeśli wykonują zadania organizacji rządowej Wojewoda ma realizować politykę rządu w terenie. Ma zapewnić współdziałanie jednostek rządowych i samorządowych w szczególnych sytuacjach.

Rzecznik Praw Obywatelskich wywodzi się z instytucji ombucmana, która pojawiła się w Szwecji na początku XVIII. Jej celem był nadzór nad działalnością instytucji i urzędów państwowych w stosunku do obywateli. W innych krajach zaczęła się pojawiać w drugiej połowie XX wieku pod różnymi nazwami (Wielka Brytania (lata '60)- Komisarz ds. administracji, Hiszpania(lata,70)-Komisarz Ludowy, Francja(lata ,70 )- Mediator) W Polsce jako instytucja zupełnie nowa pojawiła się w 1987 roku. Najpierw w postaci ustawy, a potem jako element nowelizacji Konstytucji. Ostatecznie wpisano ja jako nową instytucję w artykułach od 208 do 212 do Konstytucji.

POWOŁANIE I CECHY RPO: Sama instytucja RPO formalnie jest instytucja jednoosobową, ale obejmuje zespół 100 urzędników różnego rodzaju, formalnie jest powoływany przez Sejm za zgodą senatu na okres 5 lat. Pierwszym Rzecznikiem Praw Obywatelskich była prof. Ewa Łętowska (1987)- Urząd może piastować wyłącznie obywatel RP, który:

a).Wyróżnia się wiedza prawniczą (ustawa, ani konstytucja nie precyzuje co to jest wiedza prawnicza)

b). Wyróżnia się doświadczeniem życiowym

c). Odznacza się wysokim autorytetem wynikającym z wrażliwości moralnej

d). Istnieje możliwość wyboru tej samej osoby na druga kadencje

e). Rzecznik Praw Obywatelskich jest w zasadzie niezawisły i niezależny od innych organów władzy państwowej- może być odwołany przez Sejm przed upływem kadencji - jest zobowiązany do składania corocznej informacji dla Sejmu i senatu, które podaje się do wiadomości publicznej

f) Rzecznik Praw Obywatelskich ma zakaz przynależności do partii narodowych i związków zawodowych oraz zakaz prowadzenia działalności publicznej nie mogącej się pogodzić z działalnością urzędu

KOMPETENCJE RPO:

1). Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności praw człowieka określonych w konstytucji i innych ustawach

2). Podejmuje działania:

a). Na wniosek obywateli lub ich organizacji

b). Organy samorządowe też mogą składać wnioski

c). Podejmować pewne sprawy z własnej inicjatywy

2). Rzecznik Praw Obywatelskich nie jest organem orzekającym- nie może rozstrzygać spraw, zmieniać wyroków sądowych czy orzeczeń administracyjnych

a). Rozstrzyga, czy podejmuje sprawę złożoną przez wnioskodawcę, czy jej nie podejmuje, bo leży ona poza jego kompetencjami o czym informuje wnioskodawcę

b). Może wskazać wnioskodawcy przysługujące mu prawa i środki

c). Przekazać sprawę właściwemu organowi

d). Może skierować wniosek do sejmu o kontrole NIK-u

e). Może wszcząć postępowanie w sprawie ścigania z urzędu (np. w sprawach o zniesławienie)

f). Może wnieść kasacje do sądu najwyższego w sprawie już prawomocnych orzeczeń

g). Ma prawo do kierowania wniosków do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie konstytucyjności ustaw

h).Może wnosić do sądu najwyższego o podjecie uchwały interpretującej przepisy prawne RPO NIE JEST ISTANCJĄ, ANI ORGANEM ORZEKAJĄCYM

PRZEKSZTAŁCENIE USTROJU GOSPODARCZEGO , PLAN BALCEROWICZA 1989 r, to kompleksowy program reform, którego celem była przebudowa ustroju gospodarczego.

PLAN BALCEROWICZA Miał dwa priorytety:

1). Wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej w miejsce centralnie-sterowanej

2). Zdławienie inflacji (opanowanie) Nazwa pochodzi od osoby Leszka Balcerowicza- ekonomisty, który wszedł do rządu Mazowieckiego jako minister finansów i wicepremier. Ten plan miał zadziałać od 01.01.1990 roku. W punkcie wyjścia został on niejako oprogramowany przez podjecie działań przygotowawczych. 29 grudnia 1989 roku Sejm przyjął ustawę o zatrudnieniu i bezrobociu (ekipa bała się, że reformy będą się wiązać z masowym bezrobociem). Funkcjonowała tylko 9-10 miesięcy, a weszła do obiegu pod nazwą ustawy Kuronia. Polegała ona na wprowadzeniu korzystnych warunków uzyskania statutu bezrobotnego (miał je każdy kto był bez pracy i miał prawo do zasiłku nie limitowanego w wysokości 80% dotychczasowego zasiłku, osoby, które nie miały zasiłku posiadały 80-60 %, a absolwenci szkół wyższych 126% najniższej płacy. Przewidywano, ze w 1990 roku będzie 400 tyś. Bezrobotnych, zarejestrowało się 1300 tyś. W związku z tym od października miały miejsce zaostrzenie ustawy utrudniające rejestrację i otrzymanie zasiłku.

A)..Przewidywano, że okres trudności będzie trwał do pół roku, a trwał 3-4 lata.

B). Problem popiwku- podatek od ponad normatywnych wynagrodzeń; podatek tek odnosił się do przedsiębiorstw państwowych i oznaczał, że przedsiębiorstwo jeśli podejmował kredyt na wynagrodzenia to automatycznie połowa z nich szła na podatek, miało to na celu ograniczenie inflacji (inflacja ma charakter popytowy) poprzez ograniczenie napływu pieniądza na rynek. Było to założenie kontrowersyjne, ale sięgało do kierunku monetarystyczny, którego przedstawicielem był Friedman. Skutkiem popiwku były wielkie trudności i upadek wielu przedsiębiorstw handlowych.

C).Przyjęto sztywny kurs dolara wynoszący 9,5 tys. Zł (od 01.01.1990) i jednocześnie wolny obrót walutą ( wymianę w bankach i kantorach). Kurs był niższy, niż na czarnym rynku (od 12-13,5 tyś.)

D). Przyrzeczenie kredytu w wysokości 1 mld $ przez bank światowy, w razie gdyby w Polsce się cos działo

E). Przywrócona działanie prawa wartości o którym będą mówiły prawa wolno rynkowe ORDOLIBERALIZM- podstawowe zasady działania gospodarki rynkowej, porządek liberalny, wolnościowy Nastąpiła totalna zmiana sytuacji rynkowej. Spadek produkcji i stopy życiowej były wyraźnymi przesłankami. Sztywny kurs dolara utrzymywał się ponad rok, co skutkowało konkurencyjnością towarów za granicą. Jednocześnie bardzo krytykowano to. Zaczęły powstawać fortuny związane ze spekulacja walutowa- część ludzi wiedziała o wprowadzeniu reform i szybko powstawały sieci kantorów. Bezrobocie nadal rosło, aż do roku 1994, a potem nadal utrzymywało się na wysokim poziomie i wyniosło 20%, czyli ok. 3 mln osób. Dalszy bieg tej reformy spotkał się z krytyka. Zwolennicy bronią tych przemian.

KRYTYKA PLANU BALCEROWICZA: Głównym krytykiem był Stefan Kurowski. Zarzucał jej:

a). Ogólnie rzecz biorąc monetaryzm i przyjecie założenia, że Polska inflacja ma charakter popytowy. Według niego inflacja miała charakter podażowy- niekonkurencyjność polskich towarów wynikała z kapitałów chłonności, energochłonności, przestarzałych technologii

b). Brak kompetencji i doświadczenia twórców reform, mianowicie ekipa ta :- Przewidywała, że kryzys potrwa pół roku, a trwał ok. 3-4 lat 1993/94, poziom produkcji z 1988 roku - Szacowano, że spadek produkcji wyniesie ok. 10%, a w rzeczywistości wyniósł on 30% - Bezrobocie przewidywano ok. 40 tyś., a w grudniu było blisko 1300 tyś. i ciągle rosło, aż do prawie 3 tysięcy w grudniu 1994 co oznaczało 19,1 % - Kurs dolara wyszacowano na 9,5 tyś. W rzeczywistości jego siła nabywcza wynosiła ok. 3,5 tyś zł, spowodowało to co prawda wzrost eksportu, ale zablokowało import konieczny do unowocześnienia produkcji - Fundusz stabilizacyjny w wysokości 1 mld $ z banku światowego, nie został wykorzystany, a Polska musiał spłacić odsetki w wysokości 5 milionów

PROCES PRYWATYZACJI Jest to drugi element reform zapoczątkowanych w 1990 roku. Chodzi tu o przekształcenia własnościowe.

KONCEPCJA SZEROKA PRYWATYZACJI:

A). Polega na budowie systemu gospodarczego opartego na wartości prywatnej. Wychodzi się założenia, że taka gospodarka jest bardziej efektowna ekonomicznie, gdyż właściciel dba o swoje własność i jej mnożenie.

B). Argumentacja aksjologiczna: własność sprzyja tworzeniu pewnego typu osobowości ORAZ WĘŻSZA: - miała polegać na uwłaszczeniu/”rozbiórce” dawnego systemu gospodarki w Polsce udział własności państwowej wynosi ok. 85% ( w tym sektor rolny). Polska była jedynym krajem, któremu nie udało się skolektywizować rolnictwa. CELE PRYWATYZACJI: Węższe znaczenie:

A). Wymiar czysto ekonomiczny zakładający, wyższą efektywność i konkurencyjność gospodarki, rola państwa- polegało to na stworzeniu oprzyrządowania prawnego prywatyzacji, decyzje i sposoby wejścia na rynek, zasady kredytowania i przepływy kapitału i ich sposób.

B). Uzyskanie znaczących dochodów dla budżetu państwa

C).Cele polityczno-gospodarcze: prywatyzacja w postaci rozbioru jest traktowana jako uwłaszczenie społeczne- oznacza, to, ze możliwie większa liczba ludności powinna stać się właścicielami (fizyczni nabywając własność lub jej część w postaci akcji). Przebieg prywatyzacji lat 90 przebiegał dwutorowo: na początku próbowano sprzedać pewna część lecz nabywcami nie byli obywatele polscy (występowała bariera ubogiego społeczeństwa) w latach 93-95 miało miejsce uwłaszczenie powszechne poprzez tzw. Świadectwa udziałowe (pomysłodawca J. Lewandowki)- do prywatyzacji, w tym trybie wytypowano 500 przedsiębiorstw, pogrupowano je w efekcie utworzono 15 narodowych funduszy inwestycyjnych z których każdy miał po części każdego rodzaju przedsiębiorstw. Na końcu przyznano każdemu dorosłemu obywatelowi RP świadectwo udziałowca, które wstępnie było sprzedawane (za 20 zł). Przez dwa lata można było to świadectwo nabywać i sprzedawać. Jeśli ktoś po tym czasie chciał utrzymać to prawo własności musiał się zgłosić do biura maklerskiego i założyć swoje konto. Cele polityczne napotykały od początku bariery: obawę rozproszenia własności (przedsiębiorstwo posiadające wielką liczbę właścicieli, będzie trudne do zarządzania, dlatego od razu chciano stworzyć właścicieli strategicznych). Problem z określeniem czy prywatyzacja ma być sterowana, czy spontaniczna. Spontaniczna polegałaby na zasadzie prób i błędów w wyniku których nastąpiłaby naturalna allokacja tych środków. Wiązała by się też z tym, iż proces ten był by długi i posiadał ryzyko załamań tj. przerwanie ciągłości produkcji, bezrobocie itp. Sterowana czyli przy ingerencji państwa lecz nie wiadomo jaka miałby być jej skala, to występuje ryzyko stworzenia sztucznego ładu. Aby rozstrzygnąć ten dylemat należy przyjąć, że w Polsce po 90 roku przyjęto rozwiązania kompromisowe, nie domknięte w pełni gdyż Sejm przyjął podstawowe rozwiązania prawne w dziedzinie prywatyzacji i jednocześnie określił że mają one charakter epizodyczny- będą co roku korygowane. Powołano też stałe instytucje (giełda Papierów Wartościowych 1990 r, grudzień) Inny problem dotyczy szybkości prywatyzacji. Tu napotyka się problem ekwiwalentalności prywatyzacji (zbliżonej lub wyższej wartości księgowej prywatyzowanego przedsiębiorstwa). Przy szybkiej prywatyzacji trzeba się dostosować do ceny rynkowej, a aby prywatyzacja była ekwiwalentna trzeba czasu i wyczucia.

ŚCIEŻKI PRYWATYZACJI: Teoretycznie istnieją trzy ścieżki:

1. kapitałowa

2. likwidacyjna

3. poprzez fundusze powiernicze (tylko tereny byłej NRD)1).

Ścieżka kapitałowa Polega na

a). kupnie/sprzedaży podmiotu w czasie których przyszły właściciel podejmuje wszystkie decyzje dotyczące prywatyzowanego podmiotu. Rola administracji państwowej polega na poprawności i legalności transakcji. W jakiś sposób określa też cenę. Głownie dot. to wielkich przedsiębiorstw zaś ingerencja władzy państwowej polega na przygotowaniu do prywatyzacji. Obok wyceny obejmuje też pakiet socjalny, który obejmuje:

b ). Udział załogi w akcjach(załoga aktywuje 10-15% akcji za darmo a potem się je dzieli)

c ). Dot. zabezpieczenia zatrudnienia (nabywa gwarancję zatrudnienia na poziomie do okresu 3 lat)- głównie prywatyzacja banków i CPN i inne.

Ścieżka likwidacyjna Nie chodzi o likwidację fizyczną lecz przekształcenia prawne. Tą ścieżka objęte są przedsiębiorstwa małe i średnie. Inaczej zwana ścieżką przekształceń przez aksionaut robotniczy i polega na tym, ze powstaje oddalona inicjatywa prywatyzacji ze strony załogi i zostaje ograniczona zwykle możliwość przystąpienia podmiotów z poza załogi (np. Herbapoll). Ma charakter prywatyzacji wew. Rola administracji państwowej polega na tym,że wyraża zgodę na jej przeprowadzenia.

Pociąga ona znaczące skutki dla przedsiębiorstwa:

a). Zostaje ograniczona rola związków zawodowych- gdyż pracownicy stają się współwłaścicielami

b). Zmienia się zatrudnienie, gdyż nowi współwłaściciele dbają głównie o zyskowność spółki, a nie zatrudnienie czego konsekwencją jest jego duża elastyczność

c). Permanentny brak kapitału, dla banku są podmiotem mało wiarygodnym

d). Wchodzą na rynek ze znacznymi zobowiązaniami leasingowymi, bo część współwłaścicieli nie jest w stanie wykupić aukcji wiec bierze w leasing przedsiębiorstwo

e). Wiele spółek trwa w przestarzałych technologiach

TRÓJKĄT BERMUDZKI PRYWATYZACJI KAPITAŁOWEJ:

1). Rady pracownicze

2). Związki zawodowe- dodatkowo sytuację utrudniły ustalenia okrągłego stołu umożliwiające powstawanie wielu związków

3). Przyszły nabywca- gdy decyduje się na zakup chce mieć możliwość podejmowania decyzji ( o rozmiarach, typie i warunkach produkcji itp.)

4). Te trzy interesy zderzają się ze sobą. Próba wyjścia jest wprowadzenie do rad nadzoru przedstawicieli rad nadzorczych i związków

Ścieżka poprzez fundusze powiernicze Nie stosowana ze względu na brak środków finansowych. Wszystkie możliwe przedsiębiorstwa państwowe przekazano urzędowi powierniczemu, który dodatkowo otrzymał ogromne kwoty aby zmodernizować i uatrakcyjnić a potem sprzedać te przedsiębiorstwa. Tylko dla bogatej gospodarki jest to wyjście możliwe.

REPRYWATYZACJA-PROBLEMY Jedynym krajem w którym nie zostały ustawowo rozwiązane te problemy jest Polska. Polega on na tym, że po wojnie duża część prywatnego majątku została przejęta przez władze komunistyczną w sposób nie legalny. W wyniku dekretu o reformie rolnej zostały przyjęte i rozpracowane wszystkie majątki pow. 50 hektarów- a na wschodzie pow. 200 hektarów. Druki akt to dekret o nacjonalizacji przedsiębiorstw i banków- w jego wyniku zostały przejęte dawne fabryki . nieruchomości i budynki. Teraz jest problem gdyż fizycznie reprywatyzacja jest nieumożliwiona gdyż zmieniły one sposób zagospodarowania a nawet zostały sprywatyzowane w ostatnich latach. Sprawa ma kilka wymiarów moralnych ( ale w skomplikowanej postaci- to co nielegalne przyjęte musi zostać zwrócone), prawny (nie ma prawnych ustaw reprywatyzacyjnych) powstał tylko dokument dot. mienia nadburzańskiego jednak nigdy nie została ratyfikowana przez rząd PRL-u oraz ustawa reprywatyzacyjna dla miasta W-wy, gdyż blokowała rozwój miasta. Dawni właściciele domagają się ekwiwalentnego zwrotu mienia co niesie za sobą koszty.

MIEJSCE POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ GENEZA UE Formalnie wiąże się z Traktatem Rzymski (1957r), który obowiązywał od 01.01.1958 roku. Data umowna gdyż nie wprowadzono nazwy UE lecz Europejska Wspólnota Gospodarcza lub (Wspólny Rynek) dodatkowo miała ona od 1951 roku swoją poprzedniczkę-Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Tworzyło ją 6 państw: Niemcy, Francja, Włochy, 3 kraje Beneluksu: Belgia, Holandia, Luxemburg. Za ojców UE uznaje się 3 polityków o orientacji chadeckiej: Konrad Adenauer, Roman Schumann (minister spraw zagranicznych), Alcide de Gasperi (włoski polityk). Celem EWWiS było stworzenie wspólnoty gospodarczej i odbudowa Europy Zachodniej po zniszczeniach gospodarczych, która korzystała z planu Marshalla. Traktat Rzymski został uznany za pierwociny UE, poszerzał zakres współpracy przez: - zniesienie granic celnych między krajami członkowskimi - zniósł ograniczenia przepływów kapitału, siły roboczej i usług. Utworzona wspólnota gospodarcza deklarowała otwartość, czyli chęć przyjęcia nowych członków. Formalnie UE powstała w 1992 roku. Członkowie porozumiewali się i wyprowadzili Traktat w Maastricht.

ROLA TRAKTATU W MAASTRICHT I POSTANOWIENIA: -formalnie została tam uznana nazwa UE -jednocześnie szeroko zakreślił nowe zasady przyjęcia członków, w takich dziedzinach jak: wolność gospodarcza, prawodawstwo, respektowanie praw człowieka, praw mniejszości itp. - przyjmował wspólną walutę, z tym, że kraje już istniejące muszą się zdeklarować czy chcą czy nie chcą jej przyjąć przy zastosowaniu odpowiedniej procedury. Euro weszło w obieg od 01.01.2001 roku. -jednocześnie traktat stanowił, że nowo przyjmowane kraje przyjmą walutę, chyba, że będą wnioskować o nie przyjęcie z ważnych powodów. -określał też sposób prowadzenia negocjacji, oraz o tym, że gdy państwo spełnia warunki dotyczące 27 rozdziałów, to musi też zaakceptować członkowstwo wszystkich kolejnych członków -mówił o wspólnej ramowej konstytucja (co się nie udało)

W 1992 ROKU UE MIAŁA 12 CZŁONKÓW:

KRAJE STAREJ UNII (DO 1995) 1973- Dania, Wielka Brytania, Irlandia 1981- Grecja, (Norwegia- nie chce wstąpić z powodu referendum) 1986- Hiszpania, Portugalia 1995- Austria, Szwecja, Finlandia, (kolejne referendum w Norwegii na NIE). 01.05.2004- Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Malta, Cypr (część Grecka) 2007- Rumunia, Bułgaria Na dzień dzisiejszy UE tworzy 27 krajów, liczą one ok. 0,5 mld mieszkańców, przez to ma ona 3 miejsce w świecie po Chinach i Indiach. Po UE są USA, Indonezja, Brazylia, Pakistan, Japonia. Istnieje kolejka krajów oczekujących na wejście do UE. Główne to: Chorwacja i Islandia(nie spełnia kryterium gospodarczego). Przez kolejne lata nie zakłada się przyjęć, a czeka Turcja, Serbia, Macedonia, Bośnia i Hercegowina oraz Albania. Czeka również Ukraina( formalnie nie złożyła aplikacji, uporządkowanie gospodarki, zbyt duża ingerencja państwa, a nie wolny rynek; problem ustawodawczy) i Kosowo (jednak brak złożenia aplikacji). Kraje UE są zróżnicowane pod względem ludnościowym. Polska jest na 6 miejscu, najliczniejszym krajem są Niemcy (duża dynamika wzrostowa jako kraj migracji),potem jest Francja, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania, Polska (38,1). Są też kraje małe- Luksemburg, Malta, Cypr, Estonia.

PROBLEM ZASOBNOŚCI - BOGACTWA KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ Zwykle przyjęte jest PKB na głowę, liczony w dwóch wymiarach: -wymiar nominalny( dochód nominalny) w dolarach- ile wypracuje obywatel - siła nabywcza - co człowiek może za to kupić, jest rozpisana na koszyk wielu dóbr. Według rocznika statystycznego na 2007 rok dochód narodowy wynosił 11,2 tys. Dolarów, a siła nabywcza 15,9 dla Polski. Klasuje się ona nisko w strukturze. Najbogatszy jest Luksemburg ( 103 tys. $, siła nabywcza 81,4), a po nim Irlandia (59,5 tys. $, siła nabywcza 40,7), Dania ( 57,1 tys. $, siła nabywcza 36,2). Najbiedniejsze zaś to: Portugalia ( 21 tys. $, siła nabywcza 22,0), Grecja (28,0 tys. $, siła nabywcza 28,8), Cypr ( 27,0 tys. $) i Słowenia (22,7 tys. $), siła nabywcza w obu jest podobna. Najbiedniejszymi krajami są: Bułgaria (5,2 tys. $, 11,3 siła nabywcza) i Rumunia ( 7,5 tys. $, siła nabywcza 11,4). Aby zapobiegać konfliktom i napięciom należy wyrównywać poziom życia tak zróżnicowany wśród krajów UE, drugi czynnik to względy ekonomiczne- wymiana gospodarcza. Aby wymiana miała miejsce musi być partner wymiany posiadający odpowiednie zasoby. Unia posiada budżet. Po stronie dochodów są to dotacje krajów członkowskich (każdy kraj wpłaca składkę : 1,2 % dochodu narodowego). Polska rocznie płaci UE ok. 2,7 mld Euro. W ramach polityki spójności pieniądze te są dzielone. Kraje mające dochody poniżej 0,75 % przeciętnego dochodu narodowego mogą się starać o subwencje dla regionów. Budżet UE ustala się na 7 lat. Polska otrzymała 67,8 mld Euro. Polska jest tzw. biorca netto.

PRZYSZŁE SCENARIUSZE ROZWOJU UNII EUROPEJSKIEJ Unia stoi przed dylematami:

1 . Jaka ma być unia? -chrześcijańsko - demokratyczna -socjalistyczna czy -liberalna? Efektem jest bycie wszystkim po trochu. Udział ten odzwierciedla się w Parlamencie Europejskim. 5 frakcji (ugrupowań), do których przynależą przedstawiciele krajów:

- frakcja chrześcijańsko-demokratyczna

- frakcja socjalistyczna

- frakcja liberalna

- frakcja konserwatystów i reformatorów

- frakcja niezależnych.

2. Jaka ma być UE ze względu na zakres geograficzny czy w obecnych granicach ma się rozszerzyć? Europa Środkowo-Wschodnia- rozwój na wschód, basen Morza Śródziemnego, poszerzenie przez PN Afrykę, brak jasnej koncepcji.

3. W jakim kierunku UE ma zmierzać pod względem struktury?

3 scenariusze:

A). państwo federalne- stworzenie państwa i rozszerzenie jego państwowości, próba utworzenia wspólnej polityki zagranicznej, armia

B). Europa Ojczyzn- problem zachowania odrębności kulturowej

C). Europa jako wspólnota gospodarcza- nawiązuje do początków UE ZASADY KONWERGENCJI Są to zasady wypracowane na konferencji w Maastricht dot. wspólnej waluty, muszą być one spełnione aby kraj członkowski UE chcący wejść do strefy Euro. Euro jako realny pieniądz weszło 1 stycznia 2002 roku. Już wcześniej istniała wspólna waluta jako pieniądz rozliczeniowy „ecu”. Kraje UE (12) będą stanowiły trzon strefy euro chyba, że wynegocjują inne rozwiązanie. Przyszłe kraje członkowskie będą zobowiązane do przyjęcia euro po przyjęciu określonych warunków. W chwili wejścia na rynek euro UE liczyła 15 krajów z czego 3 pozostały przy swojej walucie (UK, Szwecja, Dania) - mają one otwartą drogę do euro. W tej chwili w strefie euro jest 17 krajów w tym nowe: Malta, Cypr, Słowacja, Słowenia, Estonia.

ZASADY KONWERGENCJI (5): Dzieli się je na wymogi monetarne (należą do kompetencji banku centralnego kraju aspirującego) i fiskalne (spełnienie należy do ministra finansów kraju aspirującego)

A) WYMOGI MONETARNE

1)inflacja na odpowiednim poziomie - przyjmuje się, że powinna nie przekraczać 3% rocznie. Procedura ustalania inflacji stanowi, że powinna ona być nawet niższa. Zgodnie z traktatem Maastricht oblicza się ją jako: -średnią 3 krajów UE o najniższej inflacji (nie jest przez to czymś stałym, lecz zależy od cyklu koniunkturalnego)- + 1,5% tej inflacji (stąd około +/- 3%) W Polsce inflacja waha się od 3,7% do 2,1%. Cel inflacyjny przyjęty przez NBP i Rade Polityki Pieniężnej to 2,5%. W listopadzie 2010 - 2,7% w grudniu - 3,1%. Wysokość inflacji podlega regulacji mechanicznej poprzez ustalenie stopy referencyjnej - oprocentowanie kapitałów w wymianie między bankowej.

2) stabilny kurs pieniądza kraju członkowskiego - w dłuższym okresie czasu kurs nie powinien podlegać znaczącym wahaniom, powinien być w miarę ustabilizowany, również w chwili złożenia aplikacji. Ma też podlegać kontroli przez 2 lata między złożeniem aplikacji a przystąpieniem do strefy euro. Traktat w Maastricht tworzy RM2 (tzw. Wąż warunkowy). Kraj który składa wniosek musi ustalić przewidywany parytet jeśli nastąpią wahania. Przewiduje, też że odstępstwo od parytetu może wynosić +/- 15&. Interweniuje się przez kupowanie swojej waluty lub jej sprzedaż przez NBP.

B) WYMOGI FISKALNE

1) dług publiczny - ogól zobowiązań, które władze państwowe zaciągnęły od obywateli lub banków zewnętrznych. Zaciąga się je najczęściej w postaci obligacji. Oprocentowanie obligacji ustala się na początku, zależy ono też od zaufania od danej gospodarki. Traktat w Maastricht ustalił, że nieprzekraczalną granicą długu publicznego jest 60% jednocześnie istnieją progi ostrzegawcze na granicy 50 i 55%. W Polsce dług publiczny za 2008 wyniósł 47,1%, za 2009 - 49,7%, na 2010 szacuje się 53,5% (760mld zł)

2) deficyt budżetowy - ustala się go co roku i jest to różnica między przychodami państwa w danym roku a jego wydatkami. Jeśli ta suma jest ujemna to oznacza deficyt budżetowy. Polska2011 rok - szacowane wydatki 313 a przychody 273 mld zł - deficyt budżetowy 40 mld zł. Maastricht ustaliło próg deficytu budżetowego nie większy niż 3% spełnienie tego deficytu pozwala na przyjęcie do strefy euro w 2008 roku w Polsce 3,9%, 2010 szacuje się ok. 7% prognoza na 2011 to 5,5% a dopiero 2012 3% - próg ten ustalono jak w długu publicznym w Maastricht gdy gospodarka była stabilna , teraz wiele krajów ma przekroczony ten próg. Większość krajów strefy euro utworzyło fundusz stabilizacyjny ok. 400 mld euro (na 2011) z którego mogą korzystać kraje w trudnej sytuacji na niski procent (obecnie Grecja 130 mld i Irlandia 85 mld). Deficyt finansów publicznych to deficyt budżetowy +deficyt samorządów terytorialnych= w Polsce ok. 8,2%

3) stopy procentowe - oznacza to stopę na jakiej rząd obligacje (głównie 10 letnie) - średnie dla UE wynosi 6,59% w 2009 ale w Niemczech 3,6% a Polska 6,2% Dodatkowe dyskutowane kryterium to kryterium zdrowych finansów publicznych, nie obowiązuje ono ani nie jest do końca dookreślone. Jest tylko odpowiedzią na kryzys gospodarczy.

---