Justyna Maziarek
MSGP II, gr.2

G

G

o

o

t

t

y

y

k

k

(

(

o

o

k

k

.

.

p

p

o

o

ł

ł

.

.

X

X

I

I

I

I

w

w

.

.

–

–

X

X

I

I

V

V

w

w

.

.

)

)

T

T

Ł

Ł

O

O

H

H

I

I

S

S

T

T

O

O

R

R

Y

Y

C

C

Z

Z

N

N

E

E

Przemiany polityczne – umocnienie się pozycji Francji w Europie dzięki silnej władzy królewskiej Filipa II Augusta

(zwycięskie wojny terytorialne z Anglikami i Niemcami) oraz „niewola babilońska” papiestwa w Awinionie za panowania
Filipa IV

Przemiany społeczne – wzrost znaczenia mieszczaństwa tworzącego własną, niemal odrębną kulturę, gdzie największe

znaczenie miał pieniądz i przedmiot o określonej wartości handlowej

Wytworzenie pewnego rodzaju elitarnej rycerskiej kultury dworskiej o charakterze świeckim na dworach feudalnych

Przemiany filozoficzne – mistycyzm zachodni i scholastyka – utożsamienie Boga ze światłem i blaskiem oraz racjonalizacja

prawd wiary wg św. Tomasza

Wzrost znaczenia katedr, obok uniwersytetów, jako centrów myśli filozoficznej, muzyki i iluminatorstwa

Wzrost żarliwości religijnej, której wyrazem był wspomniany już mistycyzm, a efektem masowość i zapał pierwszych wypraw

krzyżowych

Spór o inwestyturę między papieżem a cesarzem w Niemczech, który spowodował rozbicie jedności państwa i kościoła

Rozwój zakonów (szczególnie we Francji i w Niemczech)

S

S

T

T

Y

Y

L

L

W

W

S

S

Z

Z

T

T

U

U

C

C

E

E

Generalnie gotyk dzieli się na trzy okresy: gotyk wczesny, dojrzały i późny (płomienisty).

Cechy architektury sakralnej:

 Strzelistość ścian i wertykalizm wszystkich elementów podziału

 Materiał budowlany – kamień i cegła

 Nowe środki techniczne – łuki ostre i sklepienia krzyżowo-żebrowe

 Sklepienia gwiaździste, sieciowe, wachlarzowe, palmowe i kryształowe na bazie sklepienia krzyżowo-żebrowego

 Konstrukcja przyporowa ze sklepieniem tworzącym konstrukcję nośną, na którą spływa cały ciężar

 Pozbawione funkcji dźwigającej ściany przeprute dużą ilością wysokich, ostro zakończonych otworów okiennych
 Witraże w bocznych murach naw i prezbiterium oraz rozety w nawie głównej i transepcie

 Okna zdobione maswerkami

 Redukcja wystającego poza obręb murów transeptu

 Rozbudowa przestrzeni prezbiterialnej (więcej naw, pojedyncze lub podwójne obejścia z kaplicami)

 Głowice kolumn zdobione motywami roślinnymi, w okresie późniejszym przechodzące bezpośrednio w sklepienie

 Bogato zdobione portale wejściowe (przy czym główną rolę dekoracyjną spełniały elementy konstrukcyjne)
 Strzeliste, wysokie wieże

 Bryły katedr dynamiczne, lekkie, silnie rozczłonkowane, smukłe

 Kościoły zazwyczaj na planie bazyliki (3-nawowe z 1 nawą główną i 2 bocznymi lub 5-nawowe z 4 bocznymi)

 Typy kościołów

 Halowe (nawa główna nieco wyższa od bocznych, które są równej wysokości, jeden potężny dach)
 Salowe (bez podziału ścian, okna o półkolistych zamknięciach, ośmiodzielne kopulaste sklepienie)

 Bazyliki (emporowe, schodkowe)

 Ceglane (w Niemczech)

 Kościołów żebrzących (w Niemczech)

Cechy architektury świeckiej:

Wyróżniają się ratusze, kamienice miejskie oraz warowne zamki i arsenały

Udoskonalone mury obronne (pojawienie się maszynerii)

Mosty zwodzone nad poszerzonymi fosami, umacniające, po podniesieniu, bramy

Domy bogatszych mieszczan w końcowej fazie gotyku to dwuczęściowe budowle połączone dziedzińcem

Spadziste dachy budowli

Wysokie okna zakończone łukami ostrymi

Cechy rzeźby i malarstwa

 Klasyczny charakter rzeźby (ekspresja, dramatyzm)
 Postaci i alegorie służą scholastyce jako symbole jej prawd

 „Uczłowieczenie” świętych – przedstawienie współczucia i cierpienia jako zjawisk adekwatnych również dla Boga

 Charakterystyczne wizerunki „Pięknych Madonn”

 Rozwój malarstwa miniaturowego, sztalugowego (tempera na drewnie) oraz fresków
 Operowanie światłem i przestrzenią (nasycenie światłem wnętrza podobnego do lasu północy)

 Nacisk na blask barw (złoto i czystość barw)

 Szczególna rola malarstwa i rzeźby jako tzw. Biblii Pauperum

W

W

Y

Y

B

B

I

I

T

T

N

N

I

I

T

T

W

W

Ó

Ó

R

R

C

C

Y

Y

Twórcy przeważnie jeszcze anonimowi, ale znane są obecnie nazwiska części artystów:

 Giotto di Bondone (ok.1266-1337) włoski malarz i architekt
 Robert Campin (ok.1380-1444) niderlandzki malarz

 Martin Schongauer (ok.1448-1491) niemiecki malarz i rytownik

 Wit Stwosz, wł. Veit Stoss (ok.1447-1533) niemiecki rzeźbiarz, malarz, grafik i architekt

 Claus Sluter (ok.1345-1405) niderlandzki rzeźbiarz

 Peter Parler (ok.1330-1399) niemiecki rzeźbiarz

D

D

Z

Z

I

I

E

E

Ł

Ł

A

A

1. Architektura

Katedra Notre Dame w Paryżu

Katedra w Reims

Katedra w Kolonii

Katedra na Wawelu

Kościół P.Marii w Gdańsku

Brama holsztyńska w Lubece

Bazylika w St.Denis

Katedra w Lincoln

Zamek papieski w Awinionie

2. Malarstwo

Giotto „Madonna z dzieciątkiem”

Schongau „Madonna wśród róż”

Campin „Zwiastowanie”

3. Rzeźba

Wit Stwosz Ołtarz Mariacki

Sluter Nagrobek Filipa Śmiałego

Perler sw.Wacław

Literatura

1. Wprowadzenie do historii sztuki, [w:] Społeczno-kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią,

J.T.Królikowski, J.Rylke, Wyd. SGGW, Warszawa 2001r.

2. Sztuka Świata, t. 4, praca zbiorowa, Wyd. Arkady, 1990r.
3. Gotyk, [w:] Style w architekturze, W.Koch, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2005
4. Wykłady z historii sztuki, oprac. K.Ziembińska

http://www.ziembinska-wyklady.vps.pl/sredniowiecze.html