Obowiązki służby bhp a szkolenia okresowe bhp

Czy pracownicy służby bhp mogą przeprowadzić szkolenie okresowe dla pracowników kierujących innymi pracownikami w firmie, w której sami pracują?

Pracownik służy bhp może powadzić szkolenie okresowe osób kierujących pracownikami i innych grup pracowników, jako wykładowca, o ile pracodawca organizujący to szkolenie uzna, że osoba ta posiada:

• zasób wiedzy,

• doświadczenie zawodowe i

• przygotowanie dydaktyczne

zapewniające właściwą realizację programu szkolenia. Pracownik ten nie może jednak prowadzić szkolenia okresowego w ramach obowiązków służby bhp, jako pracownik służby bhp, i w czasie pracy przeznaczonym na wykonywanie zadań służby bhp.

Obowiązki służby bhp
Służba bhp pełni w zakładzie funkcje doradczą dla pracodawcy i kontrolną w zakresie bhp (art. 23711 § 1 Kodeksu pracy; dalej: kp). Szczegółowy zakres działań i uprawnienia służby bhp zostały określone § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 ze zm.; dalej: rsbhp). Uprawnienia służby bhp wynikają również z innych przepisów szczegółowych, np. z rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Do zakresu działania służby bhp należy m.in. współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkolenia w dziedzinie bhp (§ 2 ust. 1 pkt 16 rsbhp). Natomiast samo prowadzenie szkoleń w dziedzinie bhp nie zostało ujęte w zakresie działań służby bhp.

A zatem skoro służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż określone w rozporządzeniu o służbie bhp (§ 2 ust. 2 rsbhp), jej pracownicy nie powinni prowadzić szkoleń w dziedzinie bhp, ponieważ nie należy to do obowiązków służbowych pracowników służby bhp.

Uwaga!
Wyjątek stanowi prowadzenie instruktażu ogólnego w ramach szkolenia wstępnego, które prowadzą:

• pracownik służby bhp lub

• osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo

• pracodawca, który sam wykonuje takie zadania lub

• pracownik wyznaczony przez pracodawcę

(§ 10 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Udział służby bhp w prowadzeniu szkoleń bhp
Jeżeli u pracodawcy zatrudniającego powyżej 100 pracowników, którego obowiązkiem jest utworzenie służby bhp, pracownicy służby bhp prowadzą szkolenia okresowe bhp w czasie pracy przeznaczonym na realizację zadań służby bhp, wówczas następuje to wbrew obowiązującym przepisom - zakazowi powierzania pracownikom służby bhp innych zadań niż określone w rozporządzeniu o służbie bhp (§ 2 ust. 2 rsbhp). W trakcie normalnego czasu pracy pracownik służby bhp powinien wykonywać tylko zadania przewidziane dla służby bhp, określone w § 2 ust. 1 rsbhp.

W przypadku, gdy pracownik służby bhp zatrudniony jest w pełnym wymiarze czasu pracy i dodatkowo prowadzi szkolenia okresowe w zakresie bhp, wówczas jego udział w organizacji tych szkoleń powinien odbywać się poza normalnym czasem pracy w ramach pracy dodatkowej, na podstawie odrębnej umowy cywilnoprawnej lub w godzinach nadliczbowych.

Natomiast gdy u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 100 pracowników obowiązki służby bhp powierzone zostały pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, nie ma przeszkód, aby w pozostałym czasie pracy pracownik wykonywał inną pracę, w tym polegającą na organizowaniu szkoleń bhp i uczestniczeniu w nich jako wykładowca.

W opisanych wyżej przypadkach pracownicy pełniący obowiązki służby bhp mogą uczestniczyć w szkoleniach okresowych bhp jako wykładowcy. Pamiętaj jednak, że pracodawca, jako organizator szkolenia, musi uznać, że posiadają oni zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programu szkolenia, a także odpowiedni poziom szkolenia w zakresie zleconych zagadnień oraz tematów (§ 5 pkt 3 rozporządzenia szkoleniowego).
Natomiast u pracodawcy, który powierzył wykonywanie zadań służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy, dopuszczalne jest zawarcie umowy cywilnoprawnej o wykonywanie zadań służby bhp w określonym wymiarze czasu, a niezależnie od tego zawarcie umowy dotyczącej organizowania i prowadzenia szkoleń bhp.

Marta Popławska
specjalista ds. bezpieczeństwa procesowego

Niewłaściwe wykonywanie obowiązków służby bhp - kara

Pracownik służby bhp, jak każdy inny pracownik zatrudniony w zakładzie pracy, podlega odpowiedzialności porządkowej z tytułu nieprzestrzegania podstawowych obowiązków pracowniczych.

Kara upomnienia i nagany

Pracodawca może ukarać pracownika karą upomnienia lub nagany za nieprzestrzeganie przez niego ustalonych w firmie:

• organizacji i porządku w procesie pracy,

• przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

• przepisów przeciwpożarowych

(art. 108 § 1 Kodeksu pracy; dalej: kp).

Kara pieniężna

Pracodawca może również zastosować wobec pracownika karę pieniężną za nieprzestrzeganie:

• przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

• przepisów przeciwpożarowych,

a ponadto:

• opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,

• stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości,

• spożywanie alkoholu w czasie pracy

(art. 108 § 2 kp).

Uwaga!

Pracodawca może zastosować karę w ciągu 2 tygodni od momentu powzięcia wiadomości o naruszeniu przez pracownika jego obowiązków i przed upływem 3 miesięcy od ich naruszenia. Przed nałożeniem kary pracodawca musi wysłuchać wyjaśnień pracownika (art. 109 kp).

Sposób informowania o karze

Pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika w formie pisemnej o zastosowanej karze. Zawiadomienie o tym fakcie musi zawierać:

• rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych,

• datę dopuszczenia się przez pracownika naruszenia,

• informację o prawie zgłoszenia przez ukaranego pracownika sprzeciwu i terminie jego ewentualnego wniesienia

(art. 110 kp).

Uznanie kary za niebyłą

Kara jest uznana za niebyłą po upływie roku nienagannej pracy. Odpis zawiadomienia o ukaraniu jest przechowywany w aktach osobowych pracownika i powinien zostać usunięty po upływie tego terminu.

Uwaga!

Pracodawca może przed upływem roku sam lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej uznać karę za niebyłą.

Autor:Marta Popławska

Prace ziemne - obowiązki służby bhp

Prace ziemne to bardzo niebezpieczna praca. Ryzyko wiąże się tu głównie z jednoczesną pracą ludzi i ciężkich maszyn. Rola służby bhp przy organizacji takich prac wiąże się zarówno z przeprowadzeniem oceny ryzyka zawodowego, jak i kontrolą warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp.

Pamiętaj, że pracownicy służby bhp powinni:

1. przed rozpoczęciem prac ziemnych wziąć udział w:

• ocenie ryzyka zawodowego związanego z tymi pracami,

• opracowaniu projektu organizacji robót oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

2. brać udział w opracowywaniu:

• metod bezpiecznej pracy przy pracach ziemnych, które należy określić w wyżej wymienionych dokumentach,

• programów szkolenia bhp i instrukcji bezpiecznej pracy dotyczących obsługi maszyn oraz urządzeń;

3. dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej, w które należy wyposażyć pracowników w zależności od występujących zagrożeń.

Uprawnienia

Pracownicy służby bhp powinni także korzystać ze swoich uprawnień, czyli w praktyce:

• przeprowadzać kontrole warunków pracy i przestrzegania przepisów oraz zasad bhp,

• na bieżąco informować pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych i kierować do niego wnioski zmierzające do usunięcia tych zagrożeń,

• występować do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń,

• nie wahać się występować do pracodawcy o nałożenie kar porządkowych w stosunku do osób naruszających przepisy i zasady bhp, a zwłaszcza w stosunku do tych z nich, które nie używają przydzielonych im środków ochrony indywidualnej,

• wstrzymywać pracę maszyn i urządzeń w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia oraz zdrowia pracowników albo innych osób,

• niezwłocznie odsuwać od pracy pracowników, którzy swoim sposobem pracy lub zachowaniem stwarzają bezpośrednie zagrożenia życia i zdrowia pracowników albo innych osób,

• nie zwlekać z wnioskami do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie prac w każdym miejscu ich wykonywania, jeżeli stwierdzą bezpośrednie zagrożenia życia i zdrowia pracowników albo innych osób.

Podstawa prawna:§ 2 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.).

Doskonalenie zawodowe służby bhp

Absolwent studiów podyplomowych z zakresu bhp nie musi odbywać kolejnego szkolenia okresowego.

Jeżeli pracownik, który wykonywał dotychczas powierzone mu zadania służby bhp lub pracownik służby bhp ukończył np. studia podyplomowe w zakresie bhp, to kolejne szkolenie okresowe powinien odbyć najpóźniej w ciągu 5 lat od ukończenia studiów. Bowiem ukończone przez pracownika w okresie przeznaczonym na odbycie szkolenia okresowego bhp np.:

• inne szkolenie,

• dokształcenie lub doskonalenie zawodowe związane z:

• nauką zawodu,

• przyuczeniem do zawodu albo

• podnoszeniem kwalifikacji zawodowych,

uwzględniające program szkolenia okresowego wymagany dla jego stanowiska pracy uważa się za równoznaczne z odbyciem takiego szkolenia (§ 17 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Program studiów podyplomowych

Program studiów podyplomowych jest znacznie szerszy niż program szkolenia okresowego pracowników służby bhp i zapewne obejmuje w swoim zakresie wszystkie zagadnienia przewidziane w ramowym programie szkolenia okresowego pracowników służby bhp i osób wykonujących zadania tej służby zawartym w części VII załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego.

A zatem należy uznać, że ukończenie studiów podyplomowych w specjalności "Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy" jest równoznaczne z ukończeniem szkolenia okresowego dla pracowników służby bhp i osób wykonujących zadania tej służby i pracownik może być zwolniony z odbywania takiego szkolenia.

Kinga Grodzicka-Lisek
prawnik, specjalista z zakresu
prawa pracy i bhp

Szkolenia bhp pracowników wykonujących zadania służby bhp

Co ile lat powinna uzupełniać swoje szkolenie bhp osoba zatrudniona na innym stanowisku pracy, której powierzono wykonywanie zadań służby bhp w zakładzie pracy?

Szkolenia okresowe pracownicy wykonujący zadania służby bhp powinni odbywać nie rzadziej niż raz na 5 lat (§ 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Szkolenia okresowe dla służby bhp
Pierwsze szkolenie okresowe pracownicy, którym powierzono wykonywanie zadań służby bhp, oraz pracownicy służby bhp powinni odbyć w terminie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku (§ 15 ust. 4 rozporządzenia szkoleniowego).

Kolejne szkolenia okresowe pracownicy ci powinni odbywać nie później niż w ciągu 5 lat od ostatniego szkolenia (§ 15 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Natomiast jeżeli w ciągu tych 5 lat ukończą oni:

• szkolenie,

• doskonalenie zawodowe lub

dokształcą się, a to wszystko w związku z programem szkolenia okresowego wymaganym na stanowisku pracowników służby bhp, to ich ukończenie uważa się za równoznaczne z odbyciem szkolenia okresowego (§17 rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek
prawnik, specjalista z zakresu

Szkolenie okresowe pracodawców wykonujących zadania służby bhp

Co ile lat musi odbywać szkolenie okresowe bhp pracodawca, a co ile pracodawca wykonujący zadania służby bhp?

Szkolenie okresowe pracodawców, a także pracodawców wykonujących zadania służby bhp powinno odbywać się nie rzadziej niż raz na 5 lat (§ 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe).

Natomiast pierwsze szkolenie okresowe pracodawców przeprowadza się w okresie 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku, zaś pierwsze szkolenie okresowe osób wykonujących zadania służby bhp, w tym również pracodawców wykonujących zadania służby bhp, powinno odbyć się w okresie 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tym stanowisku (§ 15 ust. 4 rozporządzenia szkoleniowego).

Pamiętajcie jednak, że jeżeli pracodawca chce wykonywać w swojej firmie zadania służby bhp, na podstawie art. 23711 § 1 Kodeksu pracy, wówczas musi wcześniej, przed podjęciem wykonywania tych zadań ukończyć odpowiednie szkolenie (§ 13 ust. 1 rozporządzenia szkoleniowego). Wyjątek stanowią tu pracodawcy, którzy spełniają wymagania kwalifikacyjne dla pracowników służby bhp określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 1997 r. nr 109, poz. 704 ze zm. (§ 13 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego).

Szkolenia bhp pracodawców oraz pracowników służby bhp prowadzą jednostki organizacyjne, prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 4 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego). Takimi jednostkami są:

• placówka kształcenia ustawicznego,

• placówka kształcenia praktycznego,

• ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego,

• szkoła ponadgimnazjalna,

• jednostka badawczo-rozwojowa,

• szkoła wyższa (lub inna placówka naukowa),

• stowarzyszenie, którego celem statutowym jest działalność związana z bhp,

• osoba prawna lub fizyczna prowadząca działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej,

• o ile podmioty te prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 1a pkt 2 rozporządzenia zmieniającego).

Szkolenia okresowe pracodawców powinny odbywać się w formie kursu, samokształcenia kierowanego lub seminarium. Natomiast szkolenia pracodawców wykonujących zadania służby bhp mogą odbywać się tylko w formie kursu lub seminarium - z uwzględnieniem ćwiczeń oraz z wykorzystaniem odpowiednich pomocy dydaktycznych (ust. 3 części IV i ust. 3 części III ramowego programu szkoleniowego z załącznika nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego).

Kinga Grodzicka-Lisek
prawnik, specjalista z zakresu
prawa pracy i bhp

Odpowiedzialność karna służby bhp

Czy pracownicy służby bhp ponoszą odpowiedzialność karną za narażenie pracownika na śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu?

Za stan bhp odpowiedzialność ponosi przede wszystkim pracodawca. Służba bhp jest organem doradczo-kontrolnym i nie może ponosić odpowiedzialności karnej za przestępstwo narażenia pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z tytułu wykonywania swoich zadań.

Pracownik służby bhp może ponieść odpowiedzialność karną na zasadach ogólnych, gdy swoim zachowaniem narazi jakąkolwiek inną osobę na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 Kodeksu karnego).

Odpowiedzialność pracownika, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp
Może się zdarzyć, ze pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp będzie jednocześnie na przykład osobą kierującą pracownikami.

Wówczas może on odpowiadać za narażenie pracownika na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, ale nie z tytułu wykonywania zadań służby bhp, lecz z tytułu wykonywania obowiązków osoby kierującej pracownikami.

Odpowiedzialność pracowników służby bhp
Pracownicy służby bhp odpowiadają za jakość swego doradztwa i kontroli na podstawie przepisów prawa pracy lub prawa cywilnego (specjaliści ds. bhp spoza struktury danego pracodawcy).

Robert Widzisz
prawnik, główny specjalista ds. bhp,
doktorant w Katedrze Prawa Karnego
i Kryminologii Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach

Wynagrodzenie za pełnienie zadań służby bhp

Czy osobie zatrudnionej przy innej pracy, której powierzono zadania służby bhp, należą się w związku z tym jakieś dodatkowe gratyfikacje?

Powierzenie dodatkowo pracy na stanowisku pracownika służby bhp należy traktować jako zlecenie wykonywania pracy rodzajowo różnej od pracy na zajmowanym stanowisku pracy ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z tego faktu, również w wymiarze finansowym. Za pracę na dodatkowym stanowisku powinno być ustalone odrębne wynagrodzenie.

Czas pracy
Zawarcie z tym samym pracownikiem dodatkowej umowy o pracę na wykonywanie zadań służby bhp jest dopuszczalne z mocy prawa. Ustawodawca dał pracodawcy pełną dowolność ustalenia wymiaru czasu pracy, w którym powierzy pracownikowi wykonywanie zadań służby bhp.

Uwaga!
Powierzenie przez pracodawcę wykonywania zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy może nastąpić w drodze zawarcia odrębnej (dodatkowej) umowy o pracę.

Dodatkowa praca na stanowisku pracownika służby bhp (bez względu na wymiar czasu pracy) nie jest traktowana za wykonywaną w godzinach nadliczbowych nawet wtedy gdy łączny wymiar zatrudnienia na obydwu stanowiskach pracy przekroczy wymiar 8 godzin na dobę i 40 godziny na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § kp).

Problemem jednak jest zagadnienie, czy wykonywanie zadań służby bhp jest pracą innego rodzaju od pierwotnie wykonywanej na podstawie umowy o pracę, czy nie. Wynika to z zasady, zgodnie z którą nie można zawierać umów na stałe wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych.

W przypadku, gdy powierzenie zadań służby bhp jest pracą innego rodzaju niż praca na innym stanowisku, wówczas dodatkowa praca na stanowisku pracownika służby bhp (bez względu na wymiar czasu pracy) nie jest traktowana za wykonywaną w godzinach nadliczbowych, nawet wtedy, gdy łączny wymiar zatrudnienia na obydwu stanowiskach pracy przekroczy wymiar 8 godzin na dobę i 40 godziny na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § kp).

Przykład
Jeżeli pracownik, któremu powierza się wykonywanie zadań służby bhp, zatrudniony jest na stanowisku brygadzisty na budowie, a więc na stanowisku robotniczym i wykonuje pracę fizyczną, to wykonywanie zadań służby bhp jest pracą innego rodzaju. A zatem tu nie występuje praca w godzinach nadliczbowych.

Natomiast w przypadku, gdy wykonywanie powierzonych zadań służby bhp jest pracą tego samego rodzaju, co praca wykonywana na innym stanowisku pracy, na podstawie pierwszej umowy, łączny wymiar czasu pracy obu umów nie może przekraczać normy podstawowej 8/40.

Przykład 2
Jeżeli pracownik, któremu powierza się zadania służby bhp zatrudniony jest pierwotnie w kadrach to obydwa powierzone mu stanowiska mają charakter pracy biurowej, a zatem jest to praca tego samego rodzaju, co w konsekwencji prowadzi do możliwości pracy w godzinach nadliczbowych.

Należy również zaznaczyć, że w przypadku gdy pracodawca zawiera 2 umowy o pracę z tym samym pracownikiem powinien określić, w jakich godzinach jest wykonywana praca określona w każdej z tych umów. Pamiętaj jednak, że w każdym przypadku powierzając pracę na łączonych stanowiskach pracy należy mieć na uwadze konieczność zachowania co najmniej minimalnego okresu odpoczynku tj. 11 godzin na dobę (art.132 kp). Niedopuszczalne jest zawarcie z tym samym pracownikiem umów o pracę w wymiarze przekraczającym 13 godzin na dobę.

Podległość służbowa
Kolejną istotną konsekwencją powierzenia wykonywania zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy jest zwykle odrębność podległości służbowej z dotychczas zawartego stosunku pracy i przyjęcia dodatkowych obowiązków związanych z wykonywaniem zadań służby bhp. O ile w zakresie związanym z wykonywaniem normalnych zadań przełożonym pracownika jest najczęściej osoba wyznaczona przez pracodawcę, odpowiednio do zajmowanego przez pracownika stanowiska w hierarchii służbowej, to w zakresie związanym z wykonywaniem przez tę osobę zadań służby bhp pracownik podlega bezpośrednio pracodawcy. Jeżeli pracodawca jest jednostką organizacyjną w zakresie obowiązków służby bhp, pracownik podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w zakresie bhp.

Przykład 3
Pracownik zatrudniony na stanowisku specjalisty z zakresu kadr podlega kierownikowi działu kadr, natomiast jako pracownik któremu powierzono zadania służby bhp podlega bezpośrednio pracodawcy.

Jan M. Pióro
specjalista z zakresu prawa

---