MŁODA POLSKA
1. Dekadentyzm, symbolizm i impresjonizm w Młodej Polsce
Polski dekadentyzm końca XIX wieku to postawa życiowa przepełniona przeświadczeniem, że ze zbliżającym się schyłkiem stulecia nadchodzi nieuchronna katastrofa cywilizacyjna, spowodowana pogłębiającym się kryzysem wartości moralnych, etycznych i kulturowych. Zahamowaniu uległ wszelki postęp. Przestały się rozwijać literatura, sztuka, filozofia. Religia także nie była ratunkiem. Uważano, że bezsensowne jest przeciwstawianie się powszechnemu złu. Dekadenci woleli pogrążyć się w rozpaczy i bólu egzystencjonalnym. Popadali w apatię i bierność. Egzystencja stała się koszmarem. Ucieczkę miały dawać narkotyki i alkohol, a także wyrafinowany erotyzm.
Symbolizm to odejście od realistycznego, opartego na estetyce mimetycznej, sposobu postrzegania świata. Dążono do wyrażenia (przy użyciu symboli) prawd ogólnych i metafizycznych o świecie i psychice ludzkiej. Miały być one odczytywane intuicyjnie i emocjonalnie. U podstaw filozoficznych leżało traktowanie postrzeganych zmysłami zjawisk jako symboli. Cechą nadrzędną była umiejętność dostrzegania ukrytych znaczeń. W Polsce często używano synestezji. Zadaniem poety było nie tylko opisywanie świata, ale też wyrażanie nieuchwytnych, ulotnych stanów duszy, przeżyć i doznań.
Estetyka mimetyczna - dążenie do jak najbardziej obiektywnego przedstawienia rzeczywistości i jak najwierniejszego jej odtworzenia.
Synestezja - metafora polegająca na łączeniu wrażeń związanych z jednym zmysłem z wrażeniami innych zmysłów.
Impresjonizm - wywodzi się z malarstwa. Naczelnym zadaniem dzieła sztuki stało się oddanie subiektywnych wrażeń artysty. Impresjoniści dążyli do utrwalenia ulotnego wrażenia jakie wywoływała jakaś ulotna chwila, moment. Używali plam odrzucając linię. Jako pierwsi malowali w plenerze żywą przyrodę. W poezji impresjonizm polegał na podporządkowaniu świata przedstawionego wrażeniom podmiotu lirycznego i nastrojowi jaki został wytworzony. Poezja została zdominowana przez wrażenia zmysłowe, muzykę, barwy, zapachy i doznania psychiczne. Uważano bowiem, że przyroda nieustannie się zmienia, świat nigdy nie jest taki sam. Dążono do utrwalenia ulotnego nastroju chwili.
2. Nawiązanie do tradycji romantycznych
Terminem, który przeciwstawia się modernizmowi jest neoromantyzm. Nazwa ta oznacza próbę objęcia tych tendencji w sztuce i literaturze, które podkreślały swój związek z tradycją, a w szczególności z tradycją romantyczną. Neoromantyczne fascynacje pojawiły się po roku 1900. Artyści tego kierunku wskazywali swoje powinowactwo duchowe z romantykami i ich dziełami. Kontynuowali dążenia niepodległościowe i narodowowyzwoleńcze. Ich zasługą jest wzrost zainteresowania Mickiewiczem i Słowackim. Czytano także dzieła Norwida (podkreślano aktualność jego poglądów na sztukę i rolę artysty jak również nowatorski charakter jego poezji).
Założenia i cechy epok |
|
Romantyzm |
Neoromantyzm |
|
|
3. Poglądy na temat sztuki i roli artysty w Młodej Polsce
Sztuka traktowana była jak religia, najwyższa wartość dla człowieka. Stała się podstawową wartością w życiu. Sztuka nie przeminie, zginie tylko ten kto ją tworzy. Życie człowieka jest niczym w porównaniu ze sztuką. Pieniądze są dla ludzi zwyczajnych. „Artysta” to zawód nieopłacalny. Artysta to człowiek biedny. Ma tylko wartości duchowe, jest dumny i pracuje dla przyszłej sławy, która da mu nieśmiertelność. Artysta urósł do rangi kapłana, wybitnej jednostki stojącej wyżej niż zwykli ludzie. Był kimś wyjątkowym - natchnionym przez Boga, wyniesionym ponad tłum. Miał świadomość własnej elitarności, odrębności i doskonałości. Patrzył na pozostałych z pobłażaniem, z dumą.
„Więc patrzym na tłum z głową podniesioną” (Tetmajer „Evivia L'arte”).
Poglądy Przybyszewskiego:
Uważał, że należy sztukę uwolnić od jakichkolwiek związków ze społeczeństwem. Sztuka w służbie idei ma prawa do swego miana, jest najwyżej Biblią ubogich. „Sztuka dla sztuki”. Artysta jest ponad prawami społecznymi. Celem życiowym jest tworzenie sztuki. Przybyszewski przestrzegał przed upowszechnieniem, gdyż to zabija wielkość sztuki. Głosił idee sztuki wyzwolonej. Służebny charakter obniża lot sztuki i skazuje ją na zaściankowość i brak zrozumienia na całym świecie.
Polski artysta chciał natomiast być znany na całym świecie. Należało uwolnić sztukę polską od jej roli oręża w walce z zaborcami. Skazana była bowiem przez to na nieczytelność i hermetyczność dla każdego, kto nie znał polskiej historii.
4. Ludowość i motywy ludowe w utworach Młodej Polski
Kasprowicz pochodził z biednej chłopskiej rodzinie (był synem analfabety). To właśnie wspomnienia dzieciństwa miały ogromny wpływa na pierwszy okres jego twórczości (zwany naturalistycznym). Opisywał trudne warunki egzystencjonalne chłopów, beznadziejność ich losu oraz determinizm najuboższych. W sonecie XXXIX opisuje młodego biednego chłopca, który rozpaczliwie próbował zwyciężyć ciężkie warunki wiejskiego życia. Jego historia (nawiązująca po części do biografii autora) jest zarazem wprowadzeniem w cykl sonetów o tematyce wiejskiej. Wiersz przynosi opis nędznej, spokojnej wsi. Jest swojego rodzaju opisem. W następnych Kasprowicz pokazuje ubóstwo chłopów. Szokujące są opisy samych chłopów. Przybliżone są też prawa rządzące życiem na wsi.
Wyspiański w „Weselu” oprócz opisów życia wiejskiego Wyspiański odniósł się do mitów narodowych. Skonfrontował, uznawane za powód do dumy i wywyższania się, mity (wypowiedzi bohaterów) z czynami, sumieniem, podświadomością i pamięcią. Pokazał przez to pustkę mitów narodowych i skompromitował stereotypy. Zdemaskował następujące mity:
- solidaryzmu narodowego - poprzez pokazanie pogardy jaką inteligencja żywiła do chłopów oraz poprzez przywołanie wspomnień o rzezi galicyjskiej.
- poezji tyrtejskiej (literatury mającej pobudzić do walki o niepodległość) - widać to np. w rozmowach Stańczyka z Dziennikarzem. Ten pierwszy zarzuca swemu rozmówcy „kruczy ton”, sianie pesymizmu i usypianie narodu. Kompromitacja tego mitu uderzyła w intelektualistów młodopolskich.
- chłopa Piasta (chłopa będącego wzorem mądrości i patriotyzmu) - pokazani chłopi to ludzie zacofani, , prości, nie rozumiejący ani nawet nie interesujący się problemem walki narodowowyzwoleńczej.
- chłopa-kosyniera - ludność wiejska nie rwie się do walki. Chłopi są obojętni na sprawę odzyskania niepodległości. Nie mają ochoty walczyć za coś czego nie rozumieją.
Reymont pokazał w „Chłopach” jeden rok z życia wsi. Pokazuje, że całe życie jest podporządkowane specyficznemu kalendarzowi, który wyznaczają święta, doniosłe uroczystości itp. Obrzędy, obyczaje oraz święta wyznaczają rytm życia każdego mieszkańca wsi od dnia narodzin do śmierci. Rok wiejski decyduje o życiu każdej jednostki, która należy do gromady i musi przestrzegać jej obyczajów. Kto wystąpi przeciw zasadom gromady musi z niej wystąpić (jak Jagna).
5. Popularne tematy w Młodej Polsce
a) Artysta i poezja:
Tetmajer (Eviva l'arte) ukazuje artystę jako osobę zdolną cierpieć głód i nędzę, ale będącą o wiele bardziej wartościową niż zwykły, przeciętny człowiek. Artysta to osoba świadoma swego talentu i wielkości. Jest wyróżniony spośród ludzi. Sztuka jest ucieczką od beznadziejności życia.
Kasprowicz (Krzak dzikiej róży) pokazuje artystę również jako jednostkę wyjątkową, ale bardzo kruchą i delikatną, nie przystosowaną do życia w trudnych warunkach (porównanie do krzaku dzikiej róży).
b) Dekadentyzm, niemoc działania:
Tetmajer (Koniec wieku XIX) pisze, że człowiek nie znajduje oparcia w żadnym systemie wartości. Jest udręczony życiem. Bezradny wobec otaczającego go zła. Ukazana jest tu niedorzeczność istnienia. Podważana jest celowość jakichkolwiek działań. Tetmajer często pisze o poczuciu ideowej próżni, mówi o utracie zaufania do społeczeństwa i załamaniu wiary. Uważa jednak, że nie warto przeklinać losu. Idee są tylko ideami (snem, marzeniem). Człowiek jest bezsilny wobec rzeczywistości („czy mrówka wrzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie?”). Pogrążenie się w niebycie może być ucieczką (Hymn do Nirwany). Tetmajer pragnie pozbyć się ciężaru jaki stanowią obrazy krzywd i cierpień ludzkich. Mówi, że największym rozczarowaniem jest przekonanie, że ludzkie wady (podłość i nienawiść) obierają sens egzystencji.
c) Antydekadentyzm:
Leopold Staff (Kowal) pisze, że obowiązkiem człowieka jest praca nad sobą, samodoskonalenie i zmierzanie do duchowej potęgi. W przeciwieństwie do dekadentów chwali życie. Wykazuje głębokie zrozumienie dla trudu, smutku i radości życia. W „Kowalu” zawarł swe marzenia o potędze myśli i uczucia. Uważa, że trzeba walczyć z przeciwnościami. Lepiej zginąć niż być słabym.
d) Miłość, instynkty i namiętności:
Miłość kojarzyła się dekadentom jako sposób ucieczki z tego nieprzyjaznego, wrogiego świata. Szukali w niej oderwania od rzeczywistości. Jednakże miłość do kobiety nie była uczuciem idealnym. Przedstawiano ją jako rozpaczliwy hedonizm (gr. Hedone - rozkosz, w domyśle cielesna).
Tetmajer (Lubię, kiedy kobieta...) pisze o fizycznej miłości, uniesieniu, namiętności, ale nie wspomina słowem o miłości. Intensywne doznania nie są celem. Otwierają duszy drogę do wyzwolenia. Pisze także (Ja, kiedy usta...), że miłość i seks przynoszą tylko chwilowe zapomnienie. Po krótkotrwałym uniesieniu powraca myśl o miernocie świata. Tetmajer pisze, że nie odnajduje ukojenia u boku „zmęczonej” miłością kobiety gdyż myśli uciekają wtedy daleko. Związek z kobietą to tylko chwilowe zapomnienie. W swym drugim wierszu pokazuje, że miłość przyciąga mężczyznę. Kobieta jest traktowana jako obiekt pożądania, chwilowego zapomnienia.
e) Bóg:
Kasprowicz (Dies Irea) raz pisze, że Bóg jest obojętny na to co się dzieje z człowiekiem. Jest nieustępliwym sędzią. Wyrzuca mu, ze stworzył człowieka jako istotę grzeszną. Po przemianie (Przeprosiny Boga) uważa Boga za łaskawego i pełnego miłości. Jest on niemal domownikiem. „Kompan do gry w karty”. Na koniec (Moja pieśń wieczorna) zwraca się do Boga wysławiając jego sprawiedliwość i mądrość. Snuje refleksję, że zło jest rezultatem sprzeniewierzania się człowieka Stwórcy. Kasprowicz prosi Go by zesłał karę na grzeszników, ale taką by ich oczyściła, a nie skazała na zagładę.
Tetmajer (Niewierny) zarzuca Bogu , że nie sposób się z nim kontaktować. Ludzkie błagania pozostają bez odpowiedzi, a zło świata przemawia przeciwko istnieniu Boga.
f) Miasto:
Reymont (Ziemia Obiecana) - Łódź, miasto moloch. Toczy się nieustanna walka o przetrwanie, w której wszystkie chwyty są dozwolone. Przedstawiony jest świat spisków i machlojek, fortun i bankructw. Miłość, przyjaźń, wszystkie ludzkie odruchy są niszczone.
Żeromski (Ludzie bezdomni) przedstawia Warszawę jako okrutne miasto, które żyje własnym rytmem. Najsłabsze jednostki giną lub dogorywają w biedzie. W życiu można coś osiągnąć tylko wtedy gdy ma się pieniądze i znajomości. Brzydota miasta potęguje jego potworność i beznadziejność życia „szarego” człowieka.
g) Wieś:
Kaprowicz (Z chałupy) i Reymont (Chłopi) pokazują obraz skomplikowanej, hierarchicznej struktury wsi. Chłopi są pokazani jako ludzie bardzo przywiązani do swojej ziemi, ale mają oni wiele wad - są chciwi i pazerni. Kasprowicz uwypukla brzydotę i nędzę wsi.
Żeromski (Rozdziobią nas kruki, wrony) pokazuje biedę, tragiczne warunki życia, chciwość, brak szacunku dla bohaterstwa powstańców. Lud wiejski jest obojętny jeśli chodzi o sprawy niepodległościowe, a było to wynikiem panującej ciemnoty i wielowiekowego wyzysku pańszczyźnianego. Ukazane jest kompletne zezwierzęcenie chłopów.
h) Przyroda:
Kaprowicz (Krzak dzikiej róży) czy Reymont (Chłopi) chwalą lokalną przyrodę. Pierwszy zachwyca się Tatrami, drugi podziwia wiejski krajobraz. Obaj stosują impresjonistyczne opisy, a u Reymonta przyroda ma ścisły związek ze stanem duszy bohaterów. Obserwowanie przyrody dla dekadentów było również sposobem ucieczki od rzeczywistości. Szukali w niej zapomnienia.
6. Motywy w powieściach Żeromskiego. (zamiast ”Bohaterów Żeromskiego i Reymonta”)
9. Powieść „Chłopi” jako epopeja chłopska.
„Chłopi” to wielka, uhonorowana literacką Nagrodą Nobla epopeja napisana przez Władysława Reymonta. Jej zawartość treściowa nie ogranicza się do wydarzeń i przygód głównych bohaterów. Fabułę powieści można zawrzeć w trzech warstwach:
Dzieje społeczności wiejskiej i głównych bohaterów.
Opis świąt liturgicznych i odpustów w przeciągu jednego roku.
Opis prac polowych związanych z każdą porą roku
Literatura każdego kraju posiada ważne powieści , które ze względu na treść i artyzm literacki nazywane są epopejami. Powieść epopeja musi i powinna w swojej kompozycji przypominać epos, czyli utwór przedstawiający dzieje legendarnych postaci na tle wydarzeń historycznych danego narodu. Wyznacznikami takiego dzieła są (epos to utwór wierszowany!!!) : inwokacja, porównania homeryckie, sceny batalistyczne, realizm opisu, heroiczne postacie, itp.
Powieść Reymonta nie jest utworem wierszowanym i nie posiada inwokacji, jednak nazywana jest epopeją chłopską. Opisuje i przedstawia losy kilku bohaterów na tle społeczności. Nie ma tu przełomowych wydarzeń historycznych , lecz możemy zastąpić je ogółem przemian , jakim podlega wieś oraz konfliktem z dworem. Bitwa jest sceną batalistyczną, a mistrzowsko opisane są również okresy prac na roli.
Reymont dokonuje także mitologizacji bohaterów- ich losy i postacie upodabnia do mitu.
Dzięki takiemu opisaniu świata przedstawionego i użyciu środków artystycznych dla eposu powieść Władysława Reymonta można nazwać epopeją chłopską.
10. Dzieło literackie, a dzieło filmowe na przykładzie „Wesela”.
„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem symboliczno- fantastyczno- realistycznym , spełniającym rolę dramatu narodowego i społecznego. W utworze autor zadaje społeczeństwu następujące pytania:
Czy dorośliście do prawdziwego czynu wyzwolenia ojczyzny?
Czy dorośliście do pogodzenia się i wspólnego działania? (chłopi i inteligencja)
Czy dorośliście do wielkich postaci własnej legendy i historii?
W utworze Wyspiańki dokonuje oceny warstw społecznych narodu polskiego i stwierdza, iż tragizm narodu tkwi w niemożliwości spełnienia skutecznego czynu, w niemocy i braku umiejętności wykorzystania szansy. Społeczeństwo nie dojrzało do takiego czynu. Jednak może przyszłość przyniesie wyzwolenie.
Wesele Stanisława Wyspiańskiego jest utworem bardzo nowatorskim. Nawiązuje ono do innych utworów literackich (Dziady, Pieśń o Sobótce), a także zawiera wiele symboli, wprowadza tłum, zawiera jedność czasu miejsca, akcji i jest połączeniem poezji, muzyki i malarstwa.
Każde wielkie dzieło literackie posiada interpretację filmową teatralną lub inną .Bardzo często dzieła filmowe różnią się od dzieł literackich. Głównym tego powodem jest to iż bardzo trudno jest przedstawić wszystkie sceny tak jak zrobił to pisarz. Niektóre sceny utworów literackich są celowo pomijane, aby film nie był nudny i bardzo długi. Głównym celem obrazu filmowego jest przecież przyciągnięcie uwagi widzów.
Również „Wesele” doczekało się interpretacji filmowej i teatralnej.
W 1901 roku w Krakowie wystawiono po raz pierwszy spektakl, który został bardzo ciepło przyjęty, a od 1972 roku niegasnącą popularnością cieszy się ekranizacja filmowa
„Wesela „ w reżyserii pana Andrzeja Wajdy -jednego z największych polskich reżyserów.
Wielką popularność zrobiła również interpretacją teatralną „Nocy listopadowej” w reżyserii A. Wajdy.
Wesele A. Wajdy należy do grona 10 najważniejszych adaptacji utworów literatury polskiej.
Reżyser dowiódł, że dramat Wyspiańskiego to nie tylko znakomity utwór teatralny, ale i niemal gotowy scenariusz filmowy. Świetne malarskie zdjęcia Witolda Sobocińskiego, muzyka Czesława Niemena, wiele dobrych ról aktorskich. I niekończące się dyskusje prasowe o narodowym charakterze Polaków.
Interpretacja filmowa to także pomoc dla uczniów (klasy IVa XVIII LO), aby uniknąć czytania książek, jednak nie warto tak postępować. Interpretacja filmowa powinna być materiałem dodatkowym i pomocniczym do omawiania lektur.
11. „Wesele” jako dramat narodowy i symboliczny.
„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem symboliczno- fantastyczno- realistycznym , spełniającym rolę dramatu narodowego i społecznego. W utworze autor zadaje społeczeństwu następujące pytania:
Czy dorośliście do prawdziwego czynu wyzwolenia ojczyzny?
Czy dorośliście do pogodzenia się i wspólnego działania? (chłopi i inteligencja)
Czy dorośliście do wielkich postaci własnej legendy i historii?
W utworze Wyspiańki dokonuje oceny warstw społecznych narodu polskiego i stwierdza, iż tragizm narodu tkwi w niemożliwości spełnienia skutecznego czynu, w niemocy i braku umiejętności wykorzystania szansy. Społeczeństwo nie dojrzało do takiego czynu. Jednak może przyszłość przyniesie wyzwolenie.
Utwór powstał na podstawie obserwacji Wyspiańskiego podczas wesela Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczyk 20 listopada 1900 roku w Bronowicach pod Krakowa.
Trwało ono trzy dni.
W „Weselu” Wyspiańskiego występują postacie realistyczne, ukazujące i charakteryzujące społeczeństwo oraz postanie fantastyczne, ukazujące się gościom i symbolizujące ich leki, kompleksy i rozterki. Są one symbolami głębokich, nie zawsze uświadamianych sobie pokładów psychiki bohaterów.
Na podstawie postępowania postaci utworu Wyspiański stwierdza, że szlachta jest bierna i niezdolna do czynu, przygnieciona przez rzeczywistość, słaba, nieufna wobec chłopów, choć na pozór ludomańska, wymowna, hałaśliwa, znudzona, dekadencka.
Chłopi są : egoistyczni i myślący tylko o własnej zagrodzie, dumni ze swojego rodowodu, na swój sposób rozumni, chciwi, pazerni, energiczni, aktywni, z zazdrością patrzący na miejskich gości.
Każda postać dramatu charakteryzuje klasę społeczną do jakiej należy.
Pan Młody- łatwo poddaje się nastrojom, egzaltacji, poezji, prezentuje gadulstwo, ludomanię, pozór, a nie szczerość , ideałów.
Poeta- mimo, że tęskni za potęgą głosi pesymizm i dekadentyzm i tym samym nie jest zdolny do czynu.
Dziennikarz- sam nie jest pewny wartości swoich poglądów, a pogarda dla ludu i lojalność wobec zaborcy nie przyniosą efekty.
Czepiec- prezentuje wartości ludu, jego energii i siły. Nie potrafi samodzielnie podjąć decyzji.
Dziad- jest upostaciowaniem chłopskich obaw i niechęć, które nie dopuszczają do zgody.
Jaśko- jest symbolem niedojrzałości chłopów do czynu, ich odwiecznego przywiązania do własności prywatnej - obarczony odpowiedzialnym zadaniem. Pragnie on błyszczeć przed innymi, schyla się po czapkę z piór i gubi złoty róg.
Symbolami są także postacie fantastyczne. Są one symbolami wewnętrznych lęków i kompleksów weselników.
Widmo- jest wspomnieniem romantycznej miłości do umarłego malarza de Laveaux, tak podobnej do mickiewiczowskiej sceny z ballady „Romantyczność” i do miłości Gustawa z IV części „Dziadów”.
Stańczyk- jest sumieniem Dziennikarza i aluzją do ideologii stańczyków. Wręcza mu swój kaduceusz, odwołuje się do niepokojów Dziennikarza, czy jego postępowanie jest słuszne, do jego wątpliwości, czy nie zaciemnia on historii i nie przekreśla przyszłości , ucząc bierności i bezsensu działań wyzwoleńczych.
Rycerz- przybywa do poety. Wskazuje i uosabia niejako siłę, moc i potęgę do której tęskni w głębi dusza poety.
Hetman- Ujawnia wewnętrzną rozterką Pana Młodego i karze się zastanowić, czy w głębi jego duszy nie tkwi poczucie wyższości odrębności szlacheckiej warstwy społecznej, aślub jest tylko modą i pozorem.
Upiór Szela- uosabia i przypomina odwieczny konflikt między panem, a chłopem, nienawiść do szlachty, która tkwi w duszy Dziada i wspomnienie krwawej rebelii pod wodzą Jakuba Szeli.
Wernyhora- legendarny bohater ukraiński jest wieszczem przepowiadającym przyszłość .To sublimacja uczuć i pragnień Gospodarz, pragnącego zgody pomiędzy klasami społecznymi i wspólnego działania.
Symboliką w utworze tworzą także przedmioty- symbole, czyli złoty róg, pawie pióra, podkowa i chochoł.
Złoty róg- symbol wyzwolenia , sygnał wzywający do powstania, budzący wolą walki. Ma moc wyrwania ludzi z letargu. Zgubienie rogu przez Jaśka uniemożliwia powstańczy zryw.
Pawie pióra- symbol własności prywatnej. Jaśko schyla się po czapkę z piór i gubi róg. Zaprzepaszcza szansą sprawy narodowej. Stawie on dobro własne przed narodowym.
Podkowa- symbol szczęścia. Wernyhora gubi podkowę, a gospodyni chowa ją do kufra. Szczęście zostało odłożone na później. Jest to także motyw chciwości i poczucia własności.
Chochoł- to krzak róży owinięty na zimę słomą. Jest pierwiastkiem złowrogim, deskrutywnym i usypiającym. Oznacza martwicę niemożność, brak życia, poezję grobową, czyli pogrzebaną sprawę narodową. To także czekanie na wiosnę, czyli nadzieja na przyszłość. Taniec chochoła to symbol niemożności ogólnej, bezwładu, marazmu stanu, który autor unaocznia narodowi i z którego pragnie go wyrwać.
„Wesele” można uznać za dramat symboliczny i dotyczący sprawy narodowej.
12. Motyw miłości w literaturze młodopolskiej i romantycznej.
Miłość jako motyw w utworach literackich to temat rzeka. Pojawia się ona w kulturze wysokiej. Jest to jeden z najstarszych i najpopularniejszych motywów. Towarzyszy ona każdej epoce. Miłość morze być romantyczna, nieszczęśliwa, fatalna, ojca, matki i inna.
Miłość jest pojęciem bardzo trudnym do zdefiniowania i zjawiskiem bardzo różnorodnym.
Miłość romantyczna to najbardziej znana i utrwalona w literaturze odmiana miłości. Chyba nieliczni nie znają głównych bohaterów dzieł, w których mowa o uczuciu- nieszczęśliwym, nierozerwalnie związanym z pejzażem i pięknem natury, nieraz prowadzącym do samobójstwa.
Motyw miłości w romantyzmie ujawnia się w utworach:
Lotta i Werter z powieści „Cierpienia młodego Wertera” J. W. Goethego
Aldona i Konrad z powieści poetyckiej A. Mickiewicza „Konrad Wallenrod”
Gustaw- Konrad i jego ukochana z „Dziadów” A. Mickiewicza
Ewa Horeszczkówna i Jacek Soplica, Zosia i Tadeusz z „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza
Laura i Kordian z dramatu J. Słowackiego „Kordian”
Maria i Hrabia Henryk- odmienna i oryginalna historia miłosna z „Nie Boskiej komedii” Z. Krasińskiego.
Bohaterowie „Ślubów panieńskich” A. Fredry
W przypadku miłości romantycznej mamy do czynienia z pewnym powtarzalnym modelem uczucia między kobietą i mężczyzną. Jest ono prawie zawsze opisywane z punktu widzenia mężczyzny. Dla przedstawicieli romantyzmu miłość jest szczególnym duchowym związkiem pomiędzy dwiema osobami, które są sobie przeznaczone. Każda miłość rodzi się bardzo dziwnie w i sposób odmienny niż inna.
Miłość romantyczna jest miłością nieszczęśliwą, bardzo często z powodu wpływu otoczenia, które niszczy szczęście jednostki. Leila, ukochana Giaura, została utopionaza niewierność z rozkazu Hassana. Jacek Soplica otrzymał czarną polewkę od Stolnika. Werter musiał przyjąć do wiadomości, że Lotta wyszła za Alberta.
Gdyby takie byłoby tylko oblicz miłości nikt nie chciałby kochać. Literatura romantyczna pokazuje także, iż miłość to także niezwykłe piękno, szczęście daje widok ukochanej osoby i jest ona czasem źródłem wewnętrznej siły.
Tak rozumiane uczucie było dla romantyków czymś świętym i jedynym w życiu. Było również czymś wiecznym i chyba silniejszym niż śmierć. Miłość ma ogromny wpływ na człowieka i wpływa na jego przemianę wewnętrzną i zmianę postępowania.
Mimo, że romantyzm już dawno przeminął, pochodzący z tej epoki model miłości wciąż istnieje. Pozostało w nas marzenie o uczuciu wielkim wszechogarniającym, wiecznym. Literatura późniejszych epok w inny sposób ukazuje motyw miłości.
Młoda Polska to epoka w, której popularne stają się idee emancypacji. Kobiety muszą pracować, aby zapewnić byt rodzinie, aby przeżyć. W okresie tym powraca do literatury temat miłości. Moderniści mają wiele cech wspólnych z romantykami- poszukują oni idealnej miłości, cierpią z powodu silnego uczucia i piszą piękne wiersze miłosne.
Kobieta młodopolska nie jest już niewinna Marylką, bez siły przebicia- to demon, pełen zmysłowej drapieżności. Jej adoratorem targają uczucia: raz rozkosz, a raz cierpienie. Mężczyźni, tak jak i kobiety bardzo często zmieniają partnerów. Porzuceni kochankowie ponoszą konsekwencje swojej lekkomyślności (głownie kobiety).
Według poetów tego okresu siła sprawczą miłości jest popęd płciowy.. Jedną z doniosłych cech tego okresu jest także notowanie etapów wzajemnej fascynacji erotycznej. Pojawia się także uciekanie od problemów egzystencji w miłość. Miłość jest jednak chwilowa i jest to pozorne wyzwolenie. Poeci tego okresu ukazują miłość małżeńską w stanie kryzysu wartości i zaniku. Po raz pierwszy do literatury wchodzą kurtyzany.
W dorobku tej epoki możemy również odnaleźć wzruszające opowieści o miłości. Do takiej miłości możemy zaliczyć miłość Salomei Brynickiej z „Wiernej Rzeki”.
Bardzo różne opisy miłości możemy wskazać w następujących utworach:
Poezja Kazimierza Przerwy- Tetmajera.
Poezja Stefana Zeromskiego: „Ludzie bezdomni”, „Wierna Rzeka”, „Przedwiośnie”, „Dzieje grzechu”
Władysław Stanisław Reymont „Chłopi”, „Ziemia obiecana”, „Komediantka”
Gabriela Zapolska „Panna Makiczewska”, „Moralność pani Dulskiej”, „Żabusia”, „Kaśka Kariatyda
13. Moralne przesłanie ,,Lorda Jima'' J. Conrada.
Jim to człowiek wewnętrznie rozdwojony : między własnymi marzeniami, w których jawi się mężnym i szlachetnym herosem, a rzeczywistością, w której jest osobnikiem raczej przeciętnym i niezbyt bohaterskim. To staje się przyczyną niekonsekwencji w jego postępowaniu: po prostu nie dorasta do heroicznego ideału, który sobie wymyślił. Ale mimo porażek uparcie do niego dąży: po historii z ,,Patną'' staje przed sądem i po męsku ponosi konsekwencję swej ucieczki, podobnie po klęsce w Patusanie stawia się przed rozwścieczonym Doraminem , mimo świadomości, że jest to równoważne ze śmiercią. Dokonał ostatecznego moralnego wyboru, zrywając z Jimem-tchórzem; tym razem zdał swój egzamin. Dla niego ideały, w które wierzył, okazały się ważniejsze od życia, bowiem, jak stwierdził Conrad, doczesny świat spoczywa na paru bardzo prostych wyobrażeniach, tak prostych, że muszą być prastare. A między innymi spoczywa głównie na pojęciu Wierności. A wierność samemu sobie, wyznawanym wartościom, to podstawowa cecha typu ludzkiego zwanego bohaterem Conradowskim.