Mukowiscydoza, inna nazwa zwłóknienie torbielowate (łac. mucoviscidosis, ang. cystic fibrosis, CF) - wrodzona, genetycznie uwarunkowana choroba ogólnoustrojowa o różnorodnej ekspresji klinicznej. W klasycznej (pełnoobjawowej) postaci objawia się skłonnością do zapalenia oskrzeli i płuc, niewydolnością części zewnątrzwydzielniczej trzustki, niepłodnością mężczyzn oraz podwyższonym stężeniem chlorków w pocie.
Dziedziczenie mukowiscydozy
Mukowiscydoza jest chorobą dziedziczną, która występuje u osób posiadających nieprawidłowy gen w 7. chromosomie. Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny, recesywny.
Objawy kliniczne
Mukowiscydoza objawia się tym, że organizm chorego produkuje nadmiernie lepki śluz, który powoduje zaburzenia we wszystkich narządach posiadających gruczoły śluzowe (m.in. płucach, układzie pokarmowym). Mukowiscydoza jest chorobą ogólnoustrojową, objawiającą się przede wszystkim przewlekłą chorobą oskrzelowo-płucną oraz niewydolnością enzymatyczną trzustki z następowymi zaburzeniami trawienia i wchłaniania. Gruczoły potowe wydalają pot o podwyższonym stężeniu chloru i sodu (tzw. "słony pot").
Powikłania i późne następstwa
niepłodność - prawie wszyscy mężczyźni są niepłodni wskutek niedrożności nasieniowodów
cukrzyca, zwykle dopiero u młodzieży, 10-25% pacjentów powyżej 25 roku życia
niewydolność serca - prawokomorowa, zaburzenia rytmu
marskość wątroby u 5% chorych na mukowiscydozę
Leczenie mukowiscydozy jest wyłącznie objawowe.
antybiotykoterapia
fizykoterapia
terapia tlenowa
przeszczepy płuc - przy całkowitej niewydolności płuc.
Hemofilia (inaczej zwana "krwawiączką" czy też "chorobą królów") - grupa chorób spowodowanych genetycznie uwarunkowanym niedoborem czynnika krzepnięcia.]
Przyczyny genetyczne
Hemofilia A i B są chorobami sprzężonymi z płcią. Gen, którego mutacje powodują chorobę, znajduje się na chromosomie X. Zatem choroba przenoszona jest (oczywiście wyłącznie przez dziedziczenie - nie można "zarazić się" hemofilią) przez kobiety i mężczyzn, ponieważ chromosom X występuje w genomie tak matek jak i ojców. Jednakże ojciec nie może przenieść tej choroby na syna, a jedynie na córkę. Cecha ta dziedziczy się recesywnie, co oznacza, iż chorują jedynie osoby z pełną ekspresją recesywnego genu, czyli:
mężczyźni hemizygotyczni względem tego genu (XaY)
kobiety homozygotyczne względem tego genu (XaXa)
Przykłady
Kobieta nosicielka defektywnego genu (jeden wadliwy chromosom X) posiada drugi chromosom X z prawidłowym genem, z tego względu nie choruje (w zapisie genotypu XAXa).
Dziecko mężczyzny chorującego na hemofilię będzie zdrowe, ale może być nosicielem (przy założeniu, że drugi rodzic nie jest nosicielem uszkodzonego genu). Dziewczynki mogą być nosicielami.
Typy hemofilii
Hemofilia A - niedobór VIII czynnika krzepnięcia krwi (czynnika antyhemolitycznego), "klasyczna hemofilia"
Hemofilia B - niedobór IX czynnika krzepnięcia krwi (czynnika Christmasa), "choroba Christmasa"
Hemofilia C - niedobór XI czynnika krzepnięcia krwi (czynnika Rosenthala), (dotyczy Żydów Aszkenazyjskich, choroba autosomalna recesywna)
Objawy
Hemofilia objawia się występowaniem krwotoku, nawet po nieznacznych urazach lub. Wylewy dostawowe prowadzą do przykurczów i zniekształceń stawów.
U chorych na hemofilię krwawienie może pojawić się w każdym miejscu ciała. Czasem jest ono widoczne na zewnątrz, a czasem nie. Czasem trudno jest znaleźć jego uchwytną przyczynę.
Leczenie W zależności od postaci hemofilii (ciężka postać - poziom czynnika krzepnięcia poniżej 1% normy, średnia - do 5% normy itp.) leczenie może przebiegać profilaktycznie bądź objawowo. Leczenie profilaktyczne (zapobiegawcze) polega na okresowym, powtarzanym uzupełnieniu brakującego czynnika krzepnięcia (dożylnie). Leczenie objawowe polega na podawaniu dawek czynnika jedynie w przypadku wystąpienia krwawienia i ma na celu jego zatrzymanie.
Niektóre leki takie jak Aspiryna (kwas acetylosalicylowy) i sulfonamidy nasilają krwawienia i są przeciwwskazane
W ostatniej dekadzie dwudziestego wieku rozpoczęto rozwój technik leczenia, które określamy nazwą terapia genowa. Przedmiotem terapii genowej jest dostarczenie prawidłowej kopii genu czynnika krzepnięcia do organizmu pacjenta - wykorzystuje się w tym celu (jako nośniki) specyficzne, niezjadliwe wirusy. Hemofilia jest jednym z głównych kandydatów do leczenie za pomocą tej metody.
Najczęściej występującymi powikłaniami są: postępujące zmiany artretyczne na skutek długotrwałych, nawracających wylewów dostawowych.
Choroba Duchenne'a, dystrofia mięśniowa Duchenne'a (DMD) - choroba genetyczna powodująca postępującą dystrofię (zanik) mięśni. Jest to najczęściej spotykana forma dystrofii mięśniowej. 1860
Występowanie
Dystrofia mięśniowa Duchenne'a to najczęstsza dziedziczona recesywnie choroba sprzężona z płcią. Występuje w jednym na 3300-3500 urodzeń chłopców. Dystrofia mięśniowa Beckera (DMB), czyli łagodniejsza postać choroby, występuje 10 razy rzadziej. Ze względu na sposób dziedziczenia zapadają na nią przede wszystkim chłopcy.
Przyczyna Choroba uwarunkowana jest allelem recesywnym położonym na chromosomie X. Są to różne mutacje genu kodującego dystrofinę. U chorych zazwyczaj stwierdza się delecje jednego lub więcej egzonu (60%), duplikacje (5-10%) i mutacje punktowe (30-35%). Dystrofina wraz z kompleksem innych białek łączy włókna aktynowe z błoną komórkową, a także bierze udział w przekazywaniu sygnałów w komórkach. Jej brak powoduje uszkodzenia błony komórkowej i nekrozę komórek mięśniowych. W DMD mutacje powodują przesunięcie ramki odczytu i całkowity brak dystrofiny w mięśniach, natomiast w DMB występuje skrócona wersja dystrofiny, dzięki czemu choroba ma lżejszy przebieg.
Objawy Choroba ma charakter postępujący. Pierwsze objawy występują w wieku 3-8 lat. Obejmują opóźniony rozwoju ruchowy, kaczkowaty chód i kłopoty z bieganiem oraz chodzeniem po schodach. Chorzy przy wstawaniu pomagają sobie rękami (objaw Gowersa). Inne objawy to: pseudo-hipertrofia mięśni łydek i hiperlordoza lędźwiowa. W wieku 12 lat większość chorych nie jest już w stanie samodzielnie chodzić. W niektórych przypadkach chorobie towarzyszy upośledzenie umysłowe. Często występuje kardiomiopatia. Większość chorych umiera przed 30 rokiem życia, najczęściej w wyniku niewydolności oddechowej lub niewydolności krążenia. W przypadku dystrofii mięśniowej Beckera objawy występują między 5 a 25 rokiem życia, przebieg choroby jest łagodniejszy, czas życia pacjentów jest dłuższy.
Diagnostyka
badania genetyczne na obecność mutacji w genie kodującym dystrofinę (także badania prenatalne)
badania biochemiczne (badanie aktywności kinazy kreatynowej w surowicy)
biopsja mięśnia (cechy miopatii, brak lub nieprawidłowa dystrofina w badaniu immunocytochemicznym)
Jak dotąd nie ma skutecznej terapii leczącej dystrofię mięśniową. Terapia sterydami we wczesnych etapach może opóźniać postęp choroby.
Anemia sierpowata to rodzaj wrodzonej anemii (niedokrwistości) polegającej na wadzie budowy hemoglobiny. Mutacja punktowa w genie β-globiny powoduje zmianę pojedynczego aminokwasu w sekwencji białka (z kwasu glutaminowego na walinę). Hemoglobinę z taką mutacją określa się jako hemoglobinę S (HbS) w przeciwieństwie do normalnej hemoglobiny A (HbA) u dorosłych. Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny ,zwykle nie mają objawów klinicznych, choć ich erytrocyty zawierają ok. 40% HbS. Heterozygoty są również w dużym stopniu odporne na malarię.
Patomechanizm
Hemoglobina S ma niższe powinowactwo do tlenu, a przy niskich stężeniach tlenu polimeryzuje. Powoduje to, że erytrocyty (w tym przypadku nazywane drepanocytami) przyjmują sierpowaty kształt (stąd pochodzi nazwa tej anemii). Następstwem takiej zmiany erytrocytów jest ich skłonność do rozpadu, czyli do hemolizy
Choroba ta występuje najczęściej u Mulatów i Murzynów, mutacja rzadko występuje u rasy białej.. W obecnej chwili nie ma możliwości leczenia przyczyny tej choroby. Jedyne co można zrobić to transfuzja krwi. Schorzenie to można rozpoznać około 3 miesiąca życia, na podstawie mikroskopowego badania krwinek czerwonych oraz chemicznego badania hemoglobiny.
Zespół Retta (ang. Rett syndrome, Rett's disorder, RTT) - choroba neurologiczna o podłożu genetycznym, zaliczana do spektrum autystycznego. Jedna z najczęstszych przyczyn obniżenia poziomu rozwoju intelektualnego u dziewczynek.
Choroba pojawia się u dziewczynek z częstotliwością od 1:10 tys. do 1:23 tys. żywych urodzeń. Dla większości mężczyzn jest wadą letalną i prowadzi do śmierci na etapie rozwoju płodowego
Najczęściej chorobę wywołuje mutacja genu MECP2 w chromosomie X. Mutacja często jest spontaniczna, tzn. zachodzi w narządach rozrodczych jednego z rodziców i nie występuje wcześniej wśród członków rodziny.
Białko kodowane przez MECP2 steruje pracą innych genów, m.in. odpowiadających za produkcję mózgowego czynnika wzrostu nerwów (BDNF) oraz genów mitochondrialnych.
Zespół Retta często jest mylnie rozpoznawany jako autyzm, porażenie mózgowe czy z ogólne zaburzenia rozwoju intelektualnego. Typowe objawy:
normalny rozwój od urodzenia do 6-18 miesiąca życia
utrata sprawności manualnej i zdolności mówienia
niski wzrost, małe ręce i głowa (wtórna mikrocefalia)
stereotypowe ruchy rąk (klaskanie, stukanie, wkładanie do ust), zgrzytanie zębami
problemy z kontaktami społecznymi, ataki paniki, unikanie kontaktu wzrokowego
napady padaczkowe
problemy żołądkowo-jelitowe i oddechowe
boczne skrzywienie kręgosłupa
przykurcze mięśniowe.
Leczenie
Aktualnie nie istnieje żadna sprawdzona metoda leczenia przyczynowego. Dzięki intensywnej rehabilitacji obejmującej m.in. edukację dopasowaną do możliwości dziecka, opiekę logopedy i psychologa dziecięcego, od 2 do 15 proc. pacjentek może samodzielnie funkcjonować. Ważna jest odpowiednio skomponowana dieta.