Stylistyka polska. Wybór tekstów, Warszawa 1973, PWN, wybór, opracowanie i wstęp Ewa Miodowska-Brookes, Adam Kulawik, Marian Tatara.

Tadeusz Milewski, O zakresie i przedmiocie badań stylistycznych (1939), s. 9-34.

Szkoła idealistów

• Benedetto Croce - lingwistyka jako część estetyki

• 
  Karol Vossler ustalenie podstaw

• 
  Leon Spitzer ideologicznej szkoły

• w Polsce - Stanisław Więckiewicz, Jan Rozwadowski, Zygmunt Łempicki

• podstawa - indywidualizm

• Vossler, Spitzer - suma cech indywidualnych w sposobie wyrażania jednostki

Francuska szkoła stylistyczna

• Bally - odróżnienie stylistyki lingwistycznej od literackiej

• Grammont - badania nad wersyfikacją i onomatopeją

• Marouzeau

• w Polsce - Komarnicki, Wójcicki, Maria Dłuska

Szkoła formalna - Rosja, Czechy, Polska

• W. Winogradow

• Roman Jakobson

• Nikołaj Trubiecki

• w Polsce - J. Kuryłowicz, F. Siedlecki, K. Budzyk

• badania nad wersyfikacją, elementami archaicznymi i dialektycznymi, także nad teorią dialogu, monologu, opisu literackiego

Współczesna lingwistyka bada normy semantyczne języka, tj. konieczności ponadindywidualne, jakim jednostka musi się podporządkować, aby przy pomocy znaków mowy (akustycznych) wiernie przekazać treść intelektualną swych myśli innym członkom swojej społeczności.

Stylistyka analizuje system norm stylistycznych, regulujących wybór, jakiego dokonuje jednostka pomiędzy normami językowymi posiadającymi jednakową wartość semantyczną, a różniących się pod jakimkolwiek innym względem czy to wartością emocyjną, czy społeczną.

Stylistyka lingwistyczna analizuje normy wyboru spontanicznego, nieobliczonego na efekt, a będącego, a będącego jedynie wynikiem swobodnej gry asocjacyjnej.

Ciąg asocjacyjny:

cecha językowa - wyobrażenie środowiska - treść emocyjna

Stanisław Szober, Zjawiska stylu w stosunku do innych zjawisk i stanowisko stylistyki wobec językoznawstwa (1921), s. 35-42.

Wśród niektórych uczonych panuje pogląd, że stylistyka ze względu na istotę właściwego jej przedmiotu tworzyć może i powinna dział językoznawstwa.

Croce i Vossler utożsamiają styl z językiem indywidualnym; Bally (stanowisko psychologiczne) - upatruje w nim przejawy uzewnętrzniania się w języku stanów wzruszenia.

Oba te stanowisko są jednostronne, niedokładne i błędne.

STYL JEST WYNIKIEM USTOSUNKOWANIA W ZAWARTYCH W ZDANIU, JEGO RÓWNOWAŻNIKU LUB WYRAŻENIU SYNTAKTYCZNYM WYOBRAŻEŃ SEMAZJOLOGICZNYCH DO WYRAŻANEGO PRZEZ NIE POZAJĘZYKOWEGO WYOBRAŻENIA ZBIOROWEGO.

Ograniczoność zasobu leksykalnego, ubóstwo synonimiki uniemożliwia posługiwanie się różnorodnymi modulacjami stylowymi, na jakie pozwala język obfitujący w bogaty materiał słownikowy. Ustalone przez zwyczaj formy syntaktyczne kładą również hamulec na swobodną twórczość stylową.

Styl (jak i inne składniki myślenia językowego) zawiera też w rozległymi pierwiastki receptywne.

Henryk Gaertner, Stylistyka jako metoda indywidualizująca w badaniach językowych (1926), s. 43-73.

Bally: fakty ekspresji polegają na kombinacjach psychologicznych.

Różnorodne definicje pojęcia stylu problemy z ustalenie zadań stylistyki.

Stylistyka dostarcza materiałów gramatyce, którą warunkuje i wyprzedza.

Wędkiewicz: żądanie, by badania stylistyczne biegły równolegle „z całą rozciągłością działów gramatycznej analizy”, także by w badaniach nie ograniczać się do języka pisanego.

Styl pewnego języka narodowego jest zbiorem cech wspólnych jednostkom przynależącym, bez względu na historię i terytorium, a wyróżniających go od takiejże sumy innych języków narodowych.

STYL - SUMA WSZYSTKICH TYCH CECH INDYWIDUALNEGO SYSTEMU JĘZYKOWEGO ORAZ TAKIE ICH USTOSUNKOWANIE, KTÓRE GO ODRÓŻNIAJĄ OD INNYCH WSPÓŁRZĘDNYCH SYSTEMÓW.

Stanisław Szober:

STRONA POZAJĘZYKOWA	STRONA JĘZYKOWA
Wyobrażenie złożone	Zdanie
rozczłonkowane na wyobrażenia przedmiotów i cech wyobrażenia stosunków	składające się z wyobrażeń semazjologicznych wyobrażeń morfologiczno-funkcjonalnych

Wniosek:

STYL JEST WYNIKIEM USTOSUNKOWANIA W ZAWARTYCH W ZDANIU, JEGO RÓWNOWAŻNIKU LUB WYRAŻENIU SYNTAKTYCZNYM WYOBRAŻEŃ SEMAZJOLOGICZNYCH DO WYRAŻANEGO PRZEZ NIE POZAJĘZYKOWEGO WYOBRAŻENIA ZBIOROWEGO.

Stylistyka jako dział GRAMATYKI ma badać owe PIERWIASTKI RECEPTYWNE - POWSZECHNY ZWYCZAJ JĘZYKOWY.

Juliusz Kleiner, Pojęcie stylu (1946), s. 74-78.

W stylu odczuwa się fizjonomię psychiczną twórców i zbiorowości, z których dzieła są związane. Styl staje się jednolitością i prawidłowością form, w których ukazuje się fizjonomia duchowa. Zasadniczo fizjonomia zbiorowości - styl architektury odczuwamy jako coś ponadindywidualnego.

Gramatyka zajmuje się systemem językowym pewnej zbiorowości; język sprowadza się do jego najprostszych składników.

STYL - JĘZYK ZORGANIZOWANYCH TWORÓW SŁOWNYCH UKSZTAŁTOWANY (poza działaniem praw ogólnego języka) WG PRAW ODRĘBNYCH W ZWIĄZKU Z OKREŚLONĄ FIZJONOMIĄ PSYCHICZNĄ ZBIOROWĄ LUB INDYWIDUALNĄ.

Zygmunt Łempicki, Zagadnienie stylu (1937), s. 79-109.

Styl jest nie tylko, względnie tylko częściowo, dziełem jednostki i jej psychiki, ale także czymś, co człowieka niejako nawiedza.

Styl jest czymś, co twórca nawet bardzo świadomy niekoniecznie tylko chce, ale po prostu musi, czemu nie może się oprzeć. Największy twórca ulega ponadosobowym siłom w dziedzinie kształtu, pewnym prawom i normom, a właśnie ta walka z nimi stwarza swoistą dynamikę stylu.

Każdy język jako taki ma pewien charakter, czyli pewien styl, który przebija się już nawet w szacie fonetycznej.

Styl przejawia się też w sferze układu, kompozycji, struktury.

Egzystencjalne ujęcie stylu tj. w konsekwencji ujęcie dynamiczne, energetyczne.

Styl jest objawem, działaniem = wyrazem siły poprzez kształt. Czynny jest charakter stylu.

Kazimierz Wyka, Słowa-klucze (1962), s. 153-167.

Prezentacja metody Guirauda i jej praktyczne zastosowanie.

Słowa-klucze - znamienne dla danego tematu lub świadczące o określonej manierze twórczej.

Sposób zebrania i wstępnej selekcji badanego materiału językowego polega na następujących zabiegach. Giraud oblicza, a potem porównuje trzy listy, trzy siatki frekwencyjne - siatki częstotliwości występowania danego wyrazu:

1. lista frekwencyjna słów w prozie zgromadzonych w dostatecznej obfitości, by uzyskane w ten sposób wyniki można traktować jako wskaźnik pozycji, który dany wyraz zajmuje, od najczęstszych do najrzadszych;

2. lista frekwencyjna pełnego zasobu słów u danego poety lub w danym utworze;

3. lista frekwencyjna porównawcza, którą otrzymujemy, zestawiając miejsca zajmowane przez dane słowo na liście pierwszej w porównaniu z listą drugą.

Wiedząc, które wyrazy u danego autora odgrywają rolę słów-kluczy, Giraud śledzi kontekst stylistyczny i wnioski, które z owego zmiennego kontekstu dają się wyprowadzić. Wprowadza pojęcie pola stylistycznego (champ stylistique), analogicznie do pojęcia pola semantycznego.

Jan Rozwadowski, O poezji w języku (1913), s. 197-201.

Język jest zbiorem pożółkłych metafor.

Poeta idzie tylko dalej po tej samej drodze i musi nią iść, jeżeli chce trafić do ludzkiej duszy.

Poezja jest starą kolebką ludzkości, a jej kołysanie widać w języku.

Stefania Skwarczyńska, Stylizacja i jej miejsce w nauce o literaturze (1970), s. 227-248.

Siedem typów stylizacji literackiej:

1. stylizacja tematyczna bez stylizacji konstrukcyjnej i bez stylizacji językowej

• np. Jan Sztaudynger, Matka Boska na nartach (stylizacja sportowa)

2. stylizacja tematyczna, konstrukcyjna i językowa

• np. Wacław Berent, Żywe kamienie

3. stylizacja tematyczna i konstrukcyjna przy braku stylizacji językowej

• np. u Adama Mickiewicza - brzoza stylizowana na wieśniaczkę

4. stylizacja tematyczna i językowa przy braku stylizacji konstrukcyjnej

• np. Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy (Kali wystylizowany na dziecko)

5. brak stylizacji tematycznej, stylizacja konstrukcyjna i językowa

• np. Maria Konopnicka, Corregio

6. brak stylizacji tematycznej i konstrukcyjnej, przy stylizacji językowej

• np. Władysław Orkan, nowele i powieści

7. brak stylizacji tematycznej i językowe, stylizacja konstrukcyjna

• np. Ignacy Krasicki, Monachomachia

Michał Głowiński, O stylizacji (1971), s. 249-263.

Stylizacja - pewien swoisty stosunek do kodów literackich epok.

Korzystanie z elementu kodu literackiego, w którym dominują złoża o charakterze historycznym, to (dla twórcy) stylizacja historyczna.

Stylizacji nie można traktować jako archaizmu w obrębie kodów literackich.

Stylizacja realizuje się zawsze w określonej sytuacji historyczno-literackiej.

Stylizacja może być sprawą wyboru lub sprawą konieczności.

Stylizacja nie występuje w kulturze danej epoki w osamotnieniu towarzyszy jej zazwyczaj pastisz, kontynuacja i modernizacja.

Kazimierz Budzyk, Gwara a utwór literacki (1936), s. 264-274.

Orkan używa gwary:

1. by - jako epik - podkreślić etnograficzne i folklorystyczne osobliwości opisywanego świata;

2. dla socjalnej charakterystyki występujących postaci;

3. jako czynnika językowej kompozycji utworu, wprowadzonego dla zharmonizowania jego realizacji słownej.

Konrad Górski, Aluzja literacka (istota zjawiska i jego typologia) (1961), s. 275-304.

Nie każda aluzja w dziele literackim jest aluzją literacką.

Aluzja literacka to aluzyjne nawiązanie do tekstu innego dzieła literackiego.

Aluzja bezpośrednia - nawiązuje do cudzego tekstu w sposób wyraźnie zaznaczony.

• Np. Tadeusz Makowiecki, Pani Zosia - świadoma zmiana ewentualnego dalszego ciągu Pana Tadeusza

Trawestacja całego utworu lub jego tematu.

W literaturze europejskiej od XVIII wieku - aluzje głównie o celach satyrycznych.

• Np. Ignacy Krasicki, Przypadki Mikołaja Doświadczyńskiego.

Sparafrazowany cytat. Parafraza często może być stosowana w celu parodii.

Aluzja pośrednia:

• reminiscencja podświadoma

• reminiscencja świadoma o charakterze aluzji

• reminiscencja świadoma bez intencji aluzyjnej

• plagiat

Por. też język z ustalonym szykiem wyrazów w zdaniu.

---