PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY KRAJU
Województwo dolnośląskie
Województwo dolnośląskie ze stolica we Wrocławiu objęło swymi granicami dotychczasowe województwa: wrocławskie, wałbrzyskie, jeleniogórskie i legnickie. Zajmuje obszar 19 948 km2, na którym mieszka 2,985 min osób, tj. 8% ludności Polski. Gęstość zaludnienia wynosi tu 150 osób na km2, co znacznie przekracza średnią krajową (124 mieszk. na km2). Województwo liczy 169 gmin, 26 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu (Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych, Wrocław). Południowo zachodnią część województwa zajmuje pasmo Sudetów, w części centralnej leży Nizina Śląska rozciągnięta wzdłuż Odry. W Dolnośląskim występują na ogół dobre warunki naturalne dla rolnictwa, wyjątek stanowią jedynie obszary górskie. Region wytwarza ponad 21 % krajowej produkcji rzepaku, co daje mu pierwsze miejsce w Polsce. Ponadto uprawia się tu zboża, ziemniaki i buraki cukrowe. O wiele mniej popularna niż w pozostałej części Polski jest hodowla bydła i trzody chlewnej - obsada inwentarza osiąga zaledwie ok. połowy średniej krajowej. Na terenie województwa leży polskie zagłębie miedziowe (Polkowice, Lubin) oraz likwidowane kopalnie węgla kamiennego (Wałbrzych), a także kopalnie węgla brunatnego (Turoszów). Największymi przedsiębiorstwami w regionie są KGHM Polska Miedź w Lubinie i Elektrownia Turów. Położony nad Odrą Wrocław ma port żeglugi śródlądowej, a także port lotniczy. Stopa bezrobocia przewyższa średnią w kraju (9,8%) i wynosi 12,3%. Szlakami Gór Stołowych, Sowich, Karkonoszy lubią wędrować miłośnicy turystyki pieszej. U podnóża gór położonych jest szereg miejscowości wypoczynkowych i uzdrowiskowych (źródła wód mineralnych, zwłaszcza szczawów) - najbardziej znane to Szklarska Poręba, Swieradów Zdrój, Polanica, Duszniki, Lądek Zdrój. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. dolnośląskie wynosiły w 1997 r. 3,3 mld zł (3 miejsce w kraju). Dochód na jednego mieszkańca kształtował się na poziomie 1133 zł (2 miejsce).
Województwo lubuskie
Województwo lubuskie utworzone zostało z większości dotychczasowych województw: zielonogórskiego i gorzowskiego. Siedzibą wojewody został Gorzów Wielkopolski, a sejmiku Zielona Góra. Obszar nowego województwa jest niewielki, wynosi 13984 km2. Jest to region najmniejszy pod względem liczby mieszkańców - w jego granicach mieszka 1,02 min osób, czyli pięciokrotnie mniej niż w woj. mazowieckim. Poza ośrodkami miejskimi, teren ten jest słabo zaludniony -na dużych obszarach przypada poniżej 25 osób na km2. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 73 osoby na km2 (trzecie od końca miejsce po Podlaskiem i Warmińsko-Mazurskiem). Jest to natomiast region najbardziej zalesiony w kraju. Niemal w połowie pokrywają go ogromne kompleksy leśne Borów Dolnośląskich i Puszczy Rzepińskiej. Województwo dzieli się na 83 gminy, 11 powiatów, dwa miasta mają status powiatu grodzkiego - Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra. Największe firmy regionu to Polmos z Zielonej Góry i Stilon S.A. z Gorzowa Wielkopolskiego. W Słubicach, Gubinie i Olszynie znajdują się przejścia na granicy z Niemca mi. Handel z zachodnim sąsiadem ma istotne znaczenie dla mieszkańców pogranicza. W Zielonej Górze znajduje się port lotniczy. Stopa bezrobocia wynosi 12,4%, a zatem powyżej średniej krajowej. Pod względem produkcji rolniczej województwo praktycznie nie liczy się ze względu na niewielki areał gruntów rolnych i słabe ich wykorzystanie. W okolicy Zielonej Góry udaje się winorośl. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. lubuskie wynosiły w 1997 r. 1,07 mld zł, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca dawało kwotę 1048 zł.
Województwo małopolskie
Województwo małopolskie powstało z dotychczasowych województw: nowosądeckiego i krakowskiego oraz z części bielskiego i tarnowskiego. Stolicą regionu jest Kraków. Obszar nowego województwa jest stosunkowo niewielki -wynosi 15144 km2. Zamieszkuje na nim 3,207 min mieszkańców, tj. 8% ludności Polski, co stawia Małopolskę na czwartym miejscu wśród wszystkich województw. Największe skupisko mieszkańców znajduje się w Krakowie i jego okolicach - tu gęstość zaludnienia przekracza 2 tyś. osób na km2, średnia w województwie wynosi natomiast 212 osób na km2. Województwo liczy 182 gminy, 19 powiatów i trzy miasta na prawach powiatu: Kraków, Nowy Sącz, Tarnów. Małopolskie jest regionem górzystym, z warunkami, zwłaszcza w najwyższych partiach gór, bardzo niekorzystnymi dla rozwoju rolnictwa. Znaczna część mieszkańców czerpie dochody z turystyki. Dawna stolica Polski - Kraków -przyciąga rzesze turystów z zagranicy. Południowa część Małopolski ma specjalne walory klimatyczne, sprzyjające leczeniu sanatoryjnemu. Znajdują się tu także źródła wód mineralnych, z których słyną zwłaszcza Krynica Górska i Szczawnica. Szczególnie atrakcyjnym regionem turystycznym są Tatry. Rolnictwo w województwie jest bardzo rozdrobnione, przeciętne gospodarstwo nie przekracza 4 ha i jest to jedna z najniższych średnich w kraju (średnie gospodarstwo rolne w Polsce ma niecałe 7 ha). Województwo ma niewielki udział w produkcji roślinnej. Okolice Nowego Sącza słyną z uprawy warzyw i owoców. Znacznie lepiej niż w innych województwach przedstawia się natomiast hodowla, przede wszystkim bydła, owiec i drobiu. Region jest dobrze uprzemysłowiony. Potentatami w tym zakresie są Huta Sendzimira i Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Krakowie oraz Tarnowskie Zakłady Azotowe. Stopa bezrobocia wynosi 7,1 %. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. małopolskie są dość duże - w 1997 r. wynosiły 3,01 mld zł (3 miejsce w kraju). Dochód na jednego mieszkańca nie był już jednak tak wysoki i kształtował się na poziomie 940 zł.
Województwo opolskie
Województwo opolskie, ze stolica w Opolu, jako jedyne na nowej mapie administracyjnej zachowało w zasadzie swoje dotychczasowe granice. Zostało utrzymane, mimo początkowych planów jego likwidacji, na skutek nacisku społeczności lokalnej. Region ma najmniejszą powierzchnię spośród wszystkich nowych województw zaledwie 9 412 km2. Zamieszkuje go 1,091 min mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 116 osób na km2. W skład województwa wchodzi zaledwie 71 gmin, 11 powiatów i jedno miasto na prawach powiatu - Opole. Opolszczyzna ma wyśmienite warunki glebowe. Jest to również najcieplejszy region w Polsce, o najdłuższym okresie wegetacji. Rolnictwo jest wysoko zmechanizowane. Na pierwsze mieisce wysuwa się produkcia roślinna - zboża, rzepak, buraki cukrowe i
ziemniaki. Część północna regionu jest pokryta lasami; między Stobrawą a Małą Panwią rozciągają się Bory Stobrawskie. Województwo opolskie jest regionem o dużej liczbie inwestycji zagranicznych. Największym przedsiębiorstwem w województwie są Zakłady Azotowe w Kędzierzynie Koźlu, niestety - obecnie w złej kondycji finansowej. Najlepszą rentowność osiąga natomiast cementownia Górażdże w Choruli. Stopa bezrobocia równa jest średniej krajowej i wynosi 9,8%. Łączne dochody budżetów gmin tworzących województwo wynosiły w 1997 r. l, 13 mld zł, czyli 1037 zł na jednego mieszkańca.
Województwo pomorskie
Województwo pomorskie, ze stolicą w Gdańsku, zajmuje obszar dotychczasowego województwa gdańskiego, większość słupskiego i część elbląskiego. Obszar jego wynosi 18 298 km2. Zamieszkuje tu ponad 2,179 min osób, tj. 6% ludności Polski, najliczniej w Trójmieście i okolicach. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 119 osób na km2. Województwo liczy 123 gminy, 15 powiatów i cztery powiaty grodzkie: Gdańsk, Gdynia, Słupsk i Sopot. Region ten jest kolebką polskiego przemysłu stoczniowego, bazą morską i handlową. Największe porty morskie znajdują się w Gdańsku i Gdyni, ważniejsze porty rybackie - we Władysławowie, Ustce i Helu. Do największych firm w regionie należy Rafineria Gdańska, Stocznia Gdynia i Zakłady Papiernicze w Kwidzyniu. Województwo znaczne dochody czerpie z turystyki. Przybyszów przyciągają nie tylko nadmorskie plaże, ale także jeziora kaszubskie, Bory Tucholskie, zabytkowa starówka gdańska. Na żyznych żuławach uprawiana pszenica i rzepak (9% produkcji krajowej). Poza tym obszarem produkcja roślinna i zwierzęca osiąga znacznie gorsze wyniki, aczkolwiek areał pól jest znaczny. Stopa bezrobocia wynosi 10,4%. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. pomorskie wynosiły w 1997 r. 2,27 min zł, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca dawało kwotę 1042 zł.
Województwo śląskie
Województwo śląskie, ze stolicą w Katowicach, obejmuje obszar dotychczasowego województwa katowickiego oraz cześć bielskiego i częstochowskiego. Na niewielkim obszarze 12 294 km2 mieszka tu 4,894 osób, tj,13% ludności Polski. Śląskie ma najwyższą w kraju średnią gęstość zaludnienia - 398 osób na km2. W skład województwa wchodzi 166 gmin, 37 powiatów i 19 miast na prawach powiatu. Poszczególne części województwa znacznie różnią się swym charakterem. Jego środkowa część to Górnośląski Okręg Przemysłowy, skupisko kopalń węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu, hut, zakładów przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i wielu innych. Miasta sąsiadujące z Katowicami zlały się w jedną wielką aglomeracją. Inny charakter mają te partie województwa śląskiego, które dotąd leżały w województwach bielskim i częstochowskim. Bielskie, położone u źródeł Wisły, to w dużej części malowniczy lesisty zakątek górski (Beskid Śląski i Żywiecki), nastawiony na turystykę i sporty zimowe. Rejon ten spełniał dotąd rolę wypoczynkowego zaplecza dla mieszkańców zanieczyszczonego śląska i tak zapewne pozostanie. Częstochowskie to przede wszystkim jego dawna stolica - Częstochowa, z Sanktuarium Maryjnym na Jasnej Górze, odwiedzanym co roku przez kilka milionów pielgrzymów. Największymi firmami pod względem przychodów, jak i wielkości zatrudnienia są Fiat Auto-Poland z Bielska Białej oraz Huta Katowice. Ta ostatnia wykazuje jednak ujemny wynik finansowy. Stopa bezrobocia w Śląskiem kształtuje się znacznie poniżej przeciętnej, wynosi bowiem 6,2%. Śląskie jest najbogatszym województwem po mazowieckim. Łączne dochody budżetów gmin tworzących nowe województwo wynosiły w 1997 r. 5,14 mld zł 2 miejsce w kraju. Pod względem dochodu na jednego mieszkańca w wysokości 1051 zł śląskie zajmuje trzecie miejsce.
Województwo wielkopolskie
Województwo wielkopolskie ze stolica w Poznaniu obejmuje, oprócz dotychczasowe go poznańskiego, także leszczyńskie, oraz część województw: kaliskiego, zielonogórskiego, gorzowskiego, pilskiego i konińskiego. Zajmuje ogromny obszar 29 826 km2, co daje mu pod tym względem drugie miejsce w kraju po Mazowieckiem. Zamieszkuje w jego granicach 3,346 min osób, tj. 9% ludności Polski (trzecie miejsce po Mazowieckiem i Śląskiem). Gęstość zaludnienia nie jest duża wynosi 112 osób na km. Region obejmuje 226 gmin, 31 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu - Kalisz, Konin, Leszno i Poznań. Wielkopolska to dawna kolebka Polski, ze słynnym Szlakiem Piastowskim (Gniezno, Biskupin, Kruszwica, Gopło). Województwo ma dobrze postawione rolnictwo, choć warunki naturalne wcale nie należą do najlepszych. Jego bazą są gospodarstwa o rozmiarach przekraczających średnią krajową przeciętnie ok. 10 ha. W regionie znajduje się 10,2% użytków rolnych kraju, co stawia województwo na drugim miejscu po Mazowieckiem. Wytwarza się tu 13,6% krajowej produkcji zbóż (I miejsce w Polsce), 13,6% buraków cukrowych (III miejsce), 9,6% ziemniaków i 7% rzepaku. Wielkopolska zajmuje I miejsce w produkcji trzody chlewnej. Poznań jest miastem targów międzynarodowych. Najbardziej znane przedsiębiorstwo poznańskie Cegielski S. A. jest, niestety, w nie najlepszej kondycji finansowej, choć nadal zalicza się do potentatów pod względem przychodu. W regionie działa gęsta sieć firm, ale nie należą one do największych w kraju. Stopa bezrobocia wynosi 7,8%, a zatem jest niższa od przeciętnej w kraju. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. dolnośląskie osiągnęły w 1997 r. 3,18 mld zł (4 miejsce w kraju). Na jednego mieszkańca przypadało jednak tylko 951 zł.
Województwo zachodniopomorskie
Województwo zachodniopomorskie, ze stolicą w Szczecinie, obejmuje ziemie dotychczasowych województw: szczecińskiego, koszalińskiego i część słupskiego. Zakreśla granicami obszar 22 901 km2 zajmując piąte miejsce w kraju. Zamieszkuje tu 1,73 ml. osób. Województwo należy do najsłabiej zaludnionych - 76 osób na km2. W województwie jest 114 gmin,17 powiatów i trzy miasta na prawach powiatu - Koszalin, Szczecin i Świnoujście. Dla regionu wielkie znaczenie ma gospodarka morska, rybołówstwo i turystyka. Szczecin jest miastem portowym i dużym ośrodkiem przemysłu (Stocznia Szczecińska jest największym przedsiębiorstwem województwa). Wielki port morski znajduje się też w Świnoujściu, a mniejsze w Darłowie i Kołobrzegu. Do potentatów przemysłu należą Zakłady Chemiczne Police. Rolnictwo znajduje tu korzystne warunki naturalne. Region ma najwyższą w kraju przeciętną wielkość gospodarstwa ok. 18 ha. Mimo to produkcja rolna jest niewielka. Aż 10% ziemi leży odłogiem, jako spadek
po opustoszałych PGR ach. Zachodniopomorskie dostarcza 13% krajowej produkcji rzepaku. Zanikła natomiast niemal zupełnie, niegdyś rozwinięta, hodowla bydła i trzody chlewnej. Region boryka się z dużym bezrobociem, zwłaszcza na obszarach po PGR-ach. Stopa bezrobocia wynosi ponad 13%. Łączne dochody budżetów gmin tworzących województwo wynosiły w 1997 r. 1,79 mld zł (zaledwie 10 miejsce w kraju). Dochód na jednego mieszkańca był jednak dość wysoki 1034 zł.
Województwo łódzkie
Województwo łódzkie, ze stolica w Łodzi, na nowej mapie powiększyło się o tereny dotychczasowych województw: piotrkowskiego, sJcterniewicJdeso, sieradzkiego płockiego. Obszar jego liczy 18 219 km. Zamieszkuje go 2,673 ml osób, tj. 7% ludności Polski. Gęstość zaludnienia jest po wyżej średniej i wynosi 147 osób na km2. W skład województwa wchodzi 177 gmin, 20 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu Łódź, Piotrków Trybunalski i Skierniewice. Łódzkie należy do regionów uprzemysłowionych. Stolica województwa jest centrum gospodarczym, znanym z przemysłu włókienniczego i odzieżowego. Największe województwa nie należą jednak do przemysłu włókienniczego, ale energetycznego. Pierwsze miejsce wśród przedsiębiorstw regionu zajmuje oparta na węglu brunatnym elektrownia Bełchatów, która dostarcza ok. 20% energii wytwarzanej w Polsce Stopa bezrobocia nieco przekracza średnią krajową i wynosi 11%. Łódzkie ma najmniejsze zalesienie w Polsce - lasy zajmują zaledwie 20% jego powierzchni. Rolnictwo jest rozdrobnione, ale produkcja rolna utrzymuje się na średnim poziomie w porównaniu z resztą kraju. Łączne dochody budżetów gmin tworzących region łódzki wynosiły w 1997 r. 2,65 mld zł (6 miejsce w kraju), jednak w przeliczeniu na jednego mieszkańca dawało to kwotę zaledwie 992 zł (10 miejsce).
Województwo świętokrzyskie
Województwo świętokrzyskie objęło swoim zasięgiem dotychczasowe województwo kieleckie oraz część tarnobrzeskiego. Stolica regionu zostały Kielce. Jest to jedno z najmniejszych pod względem obszaru województw, zajmuje bowiem tylko 11672 km (mniejsze jest tylko opolskie). Zamieszkuje w nim 1,328 min osób. Gęstość zaludnienia wynosi 114 osób na km2. W skład województwa wchodzą 102 gminy, 13 powiatów i jedno miasto na prawach powiatu - Kielce. Rolnictwo w świętokrzyskiem ma nie najlepsze warunki naturalne i dotknięte jest znacznym rozdrobnieniem gospodarstw, ale z powodzeniem rozwija się tu produkcja ogrodniczo warzywnicza. Znaczny udział w areale upraw mają także ziemniaki - ok.19% Ważnym bogactwem regionu są surowce skalne: tzw. marmury, krzemienie, gipsy, piaskowce, wapienie i piaski. Budowa geologiczna stanowi dobrą bazę do rozwoju przemysłu cementowego. Największe przychody w regionie osiąga Huta "Ostrowiec" z Ostrowca Świętokrzyskiego. W czołówce znajduje się też Elektrownia w Połańcu i starachowicki Star S. A. Stopa bezrobocia jest wyższa od średniej i kształtuje się na poziomie 11,9%. Łączne dochody budżetów gmin tworzących Świętokrzyskie wynosiły w 1997 r. l, 19 mld zł. Dawało to dochód na jednego mieszkańca w wysokości 895 zł.
Województwo podlaskie
Województwo podlaskie, ze stolica w Białymstoku, łączy tereny dawnych województw: białostockiego, łomżyńskiego, bialskopodlaskiego i cześć suwalskiego. Zajmuje obszar 20180 . Zamieszkuje tu 1,224 min osób. Średnia gęstość zaludnienia należy do najniższych w kraju i wynosi 61 osób na kmz. Jest tu 118 gmin, 14 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu - Łomża, Białystok i Suwałki. Województwo jest niezwykle atrakcyjne pod względem turystycznym, obejmuje granicami min. Puszczę Białowieską, Puszczę Augustowską i Bagna Biebrzańskie. Jest to najczystszy ekologicznie obszar w Polsce. Region ma niekorzystne warunki dla rolnictwa - okres wegetacji jest krótki, klimat suro wy. Podlaskie dostarcza ponad 7% krajowej produkcji ziemniaków, znane jest też z uprawy tytoniu. Większe znaczenie niż uprawa roślin ma jednak hodowla bydła, zwłaszcza mlecznego. W województwie doskonale rozwinięty jest przemysł mleczarski - do największych zakładów należy Spółdzielnia Mlekovita z Wysokiego Mazowieckiego i Mlekpol z Grajewa. Istotne znaczenie mają też inne branże że spożywcze - mięsna, cukrownicza, piwowarska, ziemniaczana, owocowo - warzywna, spirytusowa. Stopa bezrobocia wynosi 9,5%. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. podlaskie wynosiły w 1997 r. 1,045 mld zł. W przeliczeniu na jednego mieszkań ca dawało to zaledwie 854 zł (przedostatnie miejsce w kraju).
Województwo podkarpackie
Województwo podkarpackie, ze stolica w Rzeszowie, obejmuje w przybliżeniu teren dotychczasowych województw: rzeszowskiego, krośnieńskiego i przemyskiego oraz część tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Zalicza się do średnich pod względem obszaru - 17 926 km2. Mieszka na tym terenie 2,117 min osób. Gęstość zaludnienia wynosi 118 osób na km2. Województwo liczy 160 gmin, 20 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu (Krosno, Przemyśl, Rzeszów i Tarnobrzeg). Ponad 60% mieszkańców mieszka na wsi. Rolnictwo cechuje duże rozdrobnienie gospodarstw i niska kultura rolna. Środkowa część województwa podkarpackiego słynie z uprawy warzyw i owoców. Podkarpackie zajmuje drugie miejsce w 7 kraju pod względem zalesienia - lasy pokrywają ok. 36% jego powierzchni. Niestety, słaba baza turystyczna utrudnia wykorzysta nie walorów województwa. Najliczniej odwiedzane są, oczywiście, Bieszczady. Największe firmy regionu to TC Dębica, " Rafineria Nafty "Jedlicze, rzeszowski Zelmer, Huta Stalowa Wola. Na terenie województwa znajduje się przejście graniczne w Medyce ważny punkt w transporcie kolejowym i drogowym na wschód. Rzeszów, jako jedyne miasto we wschodniej części kraju, posiada lotnisko dla przewozów pasażerskich. Stopa bezrobocia wynosi 11,7%. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. podkarpackie kształtowały się w 1997 r. na poziomie 1,87 mld zł. Dochód na jednego mieszkańca wynosił zaledwie 884 zł.
Województwo warmińsko-mazurskie
Województwo warmińsko-mazurskie, ze stolica w Olsztynie, obejmuje swym zasięgiem - generalnie rzecz biorąc -dotychczasowe woj, olsztyńskie oraz część elbląskiego i suwalskiego. Zajmuje powierzchnię 24 203 km2 i znajduje się na czwartym miejscu w kraiu. Zamieszkuje w nim 1,46 min osób, czyli ok. 4% ludności Polski. Gęstość zaludnienia iest
najniższa w Polsce 60 osób na km2. Region składa się ze 116 gmin, 17 powiatów i dwóch miast na prawach powiatu Elbląga i Olsztyna. Znaczną część województwa zajmują lasy i jeziora. Rolnictwo bazuje na dużych, średnio 16 hektarowych gospodarstwach. Wiele z niedawno powstałych gospodarstw przekracza 1000 ha. Znaczna część ziemi po licznych niegdyś PGR ach nadal należy do Skarbu Państwa. Województwo ma najwyższy w kraju udział ugorów i odłogów. Warmińsko-mazurskie należy do słabo rozwiniętych przemysłowo i niezamożnych regionów. Większość ludności pozarolniczej trudni się handlem i usługami. Stopa bezrobocia wynosi tu 18,9 % i jest najwyższa w kraju. Największe przedsiębiorstwa w regionie to Sto mil Olsztyn i ABB Zamech z Elbląga. Łączne dochody budżetów gmin tworzących nowe województwo wynosiły w 1997 r. 1,46 mld zł. W przeliczeniu na jednego mieszkańca dawało to kwotę 1002 zł.
Województwo mazowieckie
Województwo mazowieckie, ze stolica w Warszawie, zawiera w swoich granicach, poza dotychczasowym województwem warszawskim, część siedleckiego, bialskopodlaskiego, ostrołęckiego, ciechanowskiego, płockiego, radomskiego i skierniewickiego. Jest to największe pod względem obszaru województwo obejmuje aż 35 597 km2. Mazowieckie jest również województwem o największej liczbie ludności - zamieszkuje je 5, 065 min osób, tj. 13% ogółu mieszkańców Polski. Nowe województwo liczy 325 gmin, 38 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu (Ostrołęka, Płock, Radom, Siedlce). Region ma aż 2,4 mm ha użytków rolnych (13% użytków rolnych kraju), jednak nie najlepsze warunki glebowo - klimatyczne. Zajmuje pierwsze miejsce w kraju w produkcji ziemniaków (ok.17% krajowej produkcji). Uprawia się tu także zboża (ok. 13% produkcji krajowej), buraki cukrowe, rzepak. Duże znaczenie posiada sadownictwo powierzchnia sadów jest w mazowieckiem największa spośród wszystkich województw. Stołeczna Warszawa jest wielkim ośrodkiem przemysłu i usług. Tu mieszczą się centrale największych firm krajowych - Polskich Sieci Energetycznych S.A., Telekomunikacji Polskiej S.A., PKP, CPN S.A. i in. Największym przedsiębiorstwem w województwie jest Petrochemia w Płocku. Metropolia warszawska i kilka większych miast skupia cały potencjał przemysłowy regionu, jednak znaczne jego obszary pozostają jak dotąd zaniedbane gospodarczo. Stopa bezrobocia wynosi 7,3%. W obrębie województwa mazowieckiego znalazły się cztery duże kompleksy leśne: Puszcza Kurpiowska, Biała, Kampinoska i Kozienicka. Region ten ma najwyższe łączne dochody budżetów wchodzących w jego skład gmin. W 1997 r. wynosiły 6,446 mld zł, co w prze Uczeniu na jednego mieszkańca dawało aż 1273 zł (również l miejsce).
Województwo lubelskie
Województwo lubelskie powstało na obszarze dotychczasowych województw lubelskiego, części tarnobrzeskiego, zamojskiego, chełmskiego i bialskopodlaskiego. Stolicą całego regionu został Lublin. Obszar nowego województwa wynosi 25115 km2, co daje mu trzecie miejsce w kraju (ponad 9% powierzchni Polski). Zamieszkuje ten teren 2,242 min mieszkańców, tj. ok. 6% ludności Polski. Gęstość zaludnienia jest niewielka 89 osób na km2. Lubelskie składa się z 213 gmin, 20 powiatów i 4 miast na prawach powiatu (Lublin, Chełm, Biała Podlaska, Zamość). Lubelszczyzna, obdarzona przez naturę wyśmienitymi glebami (czamoziemy rozwinięte na podłożu lessowym), to przede wszystkim polskie zaplecze żywnościowe. Grunty orne zajmują ponad 53% obszaru województwa (przeciętna w kraju 45%). Region ten dostarcza blisko 11 % krajowej produkcji zbóż, ponad 11% ziemniaków, 18,7% buraków cukrowych i aż 67% chmielu. Przemysł na tym terenie reprezentuje duża liczba z reguły małych firm. Do potentatów należą Daewoo Motor z Lublina i Zakłady Azotowe w Puławach. Na liście największych przedsiębiorstw znajduje się też PZL "Świdnik", który boryka się jednak z trudnościami finansowymi. W północnej części województwa przebiega ważna magistrala kolejowa na wschód przez Terespol. Stopa bezrobocia wynosi 9,6% i jest zbliżona do przeciętnej w kraju, ale obliczenia nie obejmują wysokiego bezrobocia ukrytego na wsi. Łączne dochody budżetów gmin tworzących woj. lubelskie wynosiły w 1997 r. l,87 mld zł, co dawało najniższy w kraju dochód na jednego mieszkańca - zaledwie 833 zł.
Województwo kujawsko pomorskie
Województwo ku/awsko- pomorskie obejmuje obszar dotychczasowych województw: bydgoskiego, toruńskiego i włocławskiego. Ma 17 970 km2, co daje mu 10 miejsce w Polsce. Zamieszkuje tu 2,098 min osób. Gęstość zaludnienia wynosi 117 mieszk. na km2. Stolicą województwa i siedzibą wojewody jest Bydgoszcz. W Toruniu natomiast urzęduje wojewódzki sejmik samorządowy. W skład województwa wchodzą 144 gminy, 19 powiatów i cztery miasta na prawach powiatu (Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Włocławek). Region cechuje się wysoką kulturą rolną. Pochodzi stąd 17% krajowej produkcji buraków cukrowych, blisko 9% zbóż, 8,5% rzepaku. Województwo ma duży potencjał przemysłowy. Czołowe miejsce zajmuje przemysł chemiczny m.in. Zakłady Azotowe "Anwil" we Włocławku oraz "Organika - Zachem" w Bydgoszczy. Do przodujących firm należą też Zakłady Celulozowe w Świeciu i Bydgoska Fabryka Kabli. Na terenie województwa ulokowanych jest wiele przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, z których największe są Zakłady Tłuszczowe "Kruszwica". Stopa bezrobocia w województwie wynosi ponad 13% Łączne dochody budżetów gmin tworzących województwo wynosiły w 1997 r 2,0 mld zł. Na jednego mieszkańca przypadało 955 zł
Podział administracyjny Polski nie jest jednolity. Możemy wyróżnić trzy zasadnicze grupy podziału:
podział terytorialny, tworzony dla organów terenowych posiadających znaczenie zasadnicze i organów o
kompetencjach generalnych,
podział dla celów specjalnych, tworzony dla organów o kompetencjach specjalnych (np.: administracji
wojskowej),
pomocniczy podział terytorialny, tworzony dla organów o charakterze pomocniczym w stosnnkn do organów
podstawowych.
Samorząd terytorialny ma w Polsce długą tradycję, jego rozwój rozpoczął się zaraz po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., ale jego działalność została jednolicie uregulowana w 1933 r. Po II wojnie światowej samorząd terytorialny funkcjonował, przez pewien czas, w postaci rad gminnych i zarządów gminy, oraz rad i zarządów miejskich i powiatowych, zlikwidowany został jednak 1950 r., tworząc jednolitą strukturę rad narodowych, które nie były już organami samorządu, ale terenowymi organami władzy państwowej.
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym przywróciła ideę samorządu terytorialnego, opartego na zasadzie zrzeszenia, co polega na tym, że wszyscy mieszkańcy danej gminy z mocy prawa tworzą zrzeszenie, posiadającą osobowość prawną i wypełniającą zadania administracyjne.
Obowiązująca od 17 października 1997 r. Konstytucja RP ustala w art. 15, że ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa. Z kolei zgodnie z art. 16, ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność.
Od l stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce nowy podział terytorialny obejmujący:
-gminę,
-powiat
- województwo.
Samorząd terytorialny stanowią regionalne, powiatowe i gminne wspólnoty samorządowe, umiejscowione na trzech stopniach samorządu terytorialnego. Z takiego podziału nie wynikają jednak stosunki nadrzędności i podporządkowania miedzy poszczególnymi wspólnotami.
Podstawową wspólnotą jest gmina, kształt powiatu i województwa natomiast opiera się na rozwiązaniach przyjętych dla gminy.