Problem przemocy wśród dzieci i młodzieży, jak również rodzinie ma różne oblicza. Jedno z nich stanowi tradycja kulturowa z modelem ojca, nauczyciela dominującego w wychowaniu i sprawiedliwie karzącego. Drugim jest wzrost czynów o charakterze kryminalnym i poczucie bezkarności sprawców tych działań, zaś trzecim pojawienie się swoistej luki w społecznej przestrzeni, luki bezradności wobec tych zjawisk. Ustała społeczna skuteczna kontrola nad wychowankami, a rodzina i szkoła nie są w stanie zwalczyć przemocy wśród dzieci i młodzieży. Jednakże już samo informowanie o tych zjawiskach, o skali ich występowania i możliwych środkach zaradczych stanowić może samo w sobie ważny element edukacyjny, element pogłębiający społeczną wrażliwość i przyczyniający się też do wzrostu społecznej świadomości w tym względzie.

Także różne systemy religijne nakazywały stosowanie przemocy w wychowaniu dzieci, jeśli te sprzeciwiały się woli rodziców i opiekunów. Współczesna literatura z zakresu psychoanalizy zawiera wiele przypadków wypaczania charakteru dzieci i młodzieży, poprzez wymuszanie za pomocą stosowania kar fizycznych, posłuszeństwa i respektu wobec norm religijnych i moralnych. Dotyczy to szczególnie uznania autorytetu ojca w rodzinie, czy przywódcy w grupie społecznej. Na nieskuteczność edukacji „za pomocą kija” wskazują badania psychologów i antypedagogów.

W literaturze naukowej występują co najmniej dwa stanowiska w sprawie źródeł agresji. Jedni badacze skłonni są uznać ją za wynik rozwoju biologicznego człowieka ( instynkt odziedziczony po naszych zwierzęcych przodkach), inni (np. w psychoanalizie) upatrują się agresji jako źródła energii życiowej - poddana sublimacji agresja zmienia swoją niszczycielską moc będąc pobudką do konstruktywnych i innowacyjnych działań.

Agresją - nazywamy zachowanie zwrócone przeciw innym (osobom również przeciw sobie samemu) i przedmiotom oraz działanie na ich szkodę. Agresja może przybierać formy fizyczne lub (i) psychiczne (emocjonolne)

Agresja fizyczna - to fizyczny atak na drugą osobę lub jej własność. Najczęściej dochodzi do kontaktu fizycznego agresora z ofiarą, np. w postaci uderzeń, popchnięć, kopnięć lub zadawania ran. Agresja fizyczna może mieć charakter instrumentalny. Z agresją instrumentalną mamy do czynienia wtedy, kiedy agresor chce swym zachowaniem osiągnąć jakiś cel. Dzieje się to np. wtedy, kiedy starsi uczniowie w sklepiku szkolnym zabierają młodszym pieniądze, żeby sobie coś kupić.

Agresją psychiczną jest izolowanie (odejdź stąd, nie mam dla ciebie czasu), wyśmiewanie, przezywanie, zastraszanie, ośmieszanie, obrzucanie wyzwiskami, jej konsekwencje to poczucie zagrożenia, odrzucenie i izolowanie drugiej osoby z grupy.

Agresją jako zjawisko możemy podzielić również na agresję destruktywną i konstruktywną.

Agresja konstruktywna - może prowadzić do przestępczości, będą to zachowania niezgodne z istniejącym aktualnie prawem, ale zdodne z oczekiwaniem społecznym, np. ratowanie życia rodziny przez zabicie lub okaleczenie przestępcy.

Agresja destruktywna - często jest zachowaniem przestępczym - zachowanie niezgodne z istniejącymi normami prawnymi, moralnymi, obyczajowymi, zwyczajowymi, np. morderstwo, gwałt. Są to również zachowania godzące w swobody jednostki nie zawsze mające charakter przestępczy np. przemoc instytucjonalna (powinna być zaliczana do zachowań przestępczych)

Z tego wynika, że przemoc jest zachowaniem agresywnym i jednocześnie destruktywnym w stosunku do innej osoby lub grupy osób. Pierwotnie za przemoc uważano nadużycie siły.

Obecnie przyjmuje się, iż przemoc to każdy zamach na swobody jednostki (Fromm, 1991). Przemoc to takie zachowanie jednostki lub grupy, w wyniku których inne osoby ponoszą uszczerbek na ciele lub w zakresie funkcji psychicznych.

PRZEMOC - zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie skierowane przeciwko innym, które narusza prawa i dobra osobiste powodując cierpienie i szkody.

Przemoc zawsze powoduje jakieś szkody, narusza dobra innych i jest powtarzalna.

Możemy wyróżnić przemoc gorącą i chłodną.

Przemoc gorąca - zdaniem Melibrudy (1993,1995), u jej podstaw tej formy przemocy leży furia, która rodzi się z frustracji i niemocy. Furia jest erupcją skumulowanych i niemożliwych do powstrzymania uczuć gniewu i wściekłości. Przemoc gorąca to przemoc naładowana złością, gniewem, agresją, furią. Towarzyszą jej bogate formy ekspresji: krzyki, głośne wyzwiska, rękoczyny, impulsywne zachowanie, gwałtowne zadawanie bólu. Szybko się pojawia i również szybko znika.

Przemoc chłodna - to drugi rodzaj przemocy. Człowiek stosujący chłodną przemoc realizuje scenariusz przemocy - zapisany i utrwalony wzór postępowania, którego wcześniej nauczył się, często na własnej skórze. Człodna przemoc to realizacja roli, w którą wpisane jest dokonanie zemsty. Przemoc ta najczęściej rozwija się na gruncie autorytarnych modeli współżycia między ludźmi i kierowania nimi.

Przemoc dzieli się również na strukturalną (bezgłośną, wychodzącą z natury, nie muszącą zawierać fizycznego ataku) oraz symboliczną (narzucanie znaczeń i interpretacji zastanej kultury)

FORMY PRZEMOCY

PRZEMOC FIZYCZNA - jest to użycie siły, którego rezultatem jest nieprzypadkowe zranienie

• widoczne ślady obrażeń, zranienia niewidoczne /schowane pod ubraniem/, złamania, zwichnięcia

• tłumaczone są często niezwykłą zdolnością dzieci do ulegania wypadkom

PRZEMOC EMOCJONALNA - prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby

Zachowanie sprawcy - odrzucanie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, krytykowanie,

terroryzowanie

Objawy - zaburzenia mowy, snu, bóle głowy, brzucha, moczenie się, rozdrażnienie, stałe

poczucie winy, tiki nerwowe, depresja, lęk, częste kłamstwa, zamknięcie w sobie, ugrzecznione zachowanie.

PRZEMOC ZANIEDBYWANIE - ciągłe zaniedbywanie podstawowych potrzeb fizycznych i

emocjonalnych

Objawy- głód, niedożywienie, niska waga, brudne ciało i ubranie, brak uwagi i

zainteresowania ze strony opiekunów

PRZEMOC SEKSUALNA /wykorzystywanie seksualne/ - sprawca traktuje ofiarę jako obiekt

seksualny celem zaspokojenia swoich potrzeb.

Objawy - powrót do ssania /palca/, boi się ciemności, unika sytuacji gdzie musi zdjąć ubranie,

używa fachowej terminologii

CO UTRUDNIA ZDIAGNOZOWANIE ?????

• przemoc chłodna

• mity, powiedzonka, stereotypy

• przemoc psychiczna

• własne przekonania i doświadczenia związane z przemocą

• zależność ofiara <<<>>>sprawca

CZYNNIKI UŁATWIAJĄCE

• zachowanie dystansu wobec manipulacji sprawców

• skupienie się na wydarzeniach, faktach, a nie dociekaniu przyczyn

Pierwiastka agresji nie da się wykorzenić z ludzkiej psychiki, można go co najwyżej złagodzić, albo skierować jego negatywne działanie na inne cele społecznie nieszkodliwe. Występują jednak liczne przyczyny natury społecznej wzmagające agresję, lub ją wyzwalające.

Do najważniejszych czynników należy tu zaliczyć walkę polityczną toczącą się w Polsce od roku 1980 i przybierającą na sile niemal z każdym rokiem. Politycy walczą o pozycje, apanaże, znaczenie władzę. Stanowisk jest mało a pretendentów setki. Środki masowego przekazu, instytucje kultury, system oświatowy stały się terenem tej właśnie walki politycznej. Obserwuje ją młodzież i przenosi najgorsze wzory do własnego życia.

Inną przyczyną zwiększenia się fali przemocy jest wzrost bezrobocia, a po porostu bieda. Wielu ludzi zmuszonych jest do przekraczania w celu zdobycia środków na egzystencję. Owo bezkarne przekraczanie prawa stało się dla niektórych młodych ludzi normą funkcjonowania. Brak reperkusji dla takich działań spowodował wzrost zachowań patologicznych. Zdecydowanie pogorszyło się poczucie bezpieczeństwa poszczególnych obywateli. Państwo straciło kontrolę nad wieloma aspektami życia społecznego. Dawanie przykładu łamania przez najwyższe organy państwa jeszcze bardziej pogmatwało ta sytuację. Codziennie młody człowiek widzi, słyszy lub doświadcza aktów nieposzanowania prawa. Włącza się mimowolnie w ten nurt funkcjonowania „obok prawa” Na tą sytuację nakłada się zjawisko transmisji negatywnych wzorów wprost z instytucji „super totalnych”, jak wojsko, do instytucji totalnych, jak szkoły. Młodzież przejmuje najgorsze wzorce zachowań jako w jakiś sposób atrakcyjne dla niej i powiela we własnym życiu. Niekiedy właśnie identyfikuje się z najbardziej agresywną i niegodną człowieka formą jego społecznego funkcjonowania. Układa stosunki społeczne na zasadzie siły i dominacji w grupie.

Szkoła zresztą nie pozbyła się jeszcze cech instytucji totalnej. Jest bowiem wyraźnie rozgraniczona terytorialnie od innych środowisk. Życie wewnętrzne przebiega według ustalonych reguł. Czas jest tutaj zorganizowany odgórnie i wszyscy wykonują polecenia wydawane przez jedno centrum decyzyjne. Istnieje sfera nadzoru i sfera wykonawcza, stosuje się też liczne środki nacisku (F. Goffman 1975). Osobowości autorytarne znajdują tu wdzięczne pole do działania, natomiast wszelkie przejawy buntu łamie się zgodnie z ustaloną przez kierownika placówki procedurą. Totalna szkoła sprzyja upowszechnieniu na jej terenie wszelkich patologii, które rodzą się właśnie w tego typu placówkach dominacji jednych ludzi nad innymi, dominacji sankcjonowanej prawnie.

Obecna szkoła z o wiele za szczupłym budżetem z nadmiernym kontrolowaniem jej działalności merytorycznej i gospodarczej przez instytucje nadrzędne, z ujawniającym się kryzysem kadrowym nie może sama uporać się z problemem przemocy ujawniającym się z taką ostrością w społeczeństwie. Strategia działania bezpośredniego (kary, przymus fizyczny i psychiczny), jak się wydaje, nie przyniesie pozytywnego rezultatu. Jednakże można na terenie tej placówki zastosować strategię inną, dłuższą i pozornie mniej efektywną. Dotyka ona sfery intelektu. Można bowiem oddziaływać wprost na osobowość uczniów poprzez propagowanie zachowań pro społecznych, przestrzegania prawa przez personel szkoły, poprzez organizację (konstruktywne zapełnianie) czasu wolnego młodzieży rozwijanie jej zainteresowań, formalne powoływanie do istnienia spontanicznie tworzonych przez młodzież organizacji ekologicznych, sportowych, politycznych. Wówczas to, moim zadaniem, być może znajdzie ona na terenie tej placówki własną szansę na samorealizację. Działania takie w dłuższym okresie czasu zmienią zachowania młodzieży, przynajmniej znacznej jej części.

Oczywistym wydaje mi się tu wniosek, że poprawa sytuacji materialnej, organizacji pracy i stworzenie szans na pełną zawodową samorealizację nauczyciela wyeliminuje jedno ze źródeł agresji w szkole.

Dokonując przeglądu elementów środowiska w odniesieniu do problemu agresji dzieci i młodzieży nie można nie wspomnieć o środkach masowego przekazu, a przede wszystkim telewizji i technice video. Wydaje się, że zbyt często młodzież ogląda programy dla niej niedozwolone. Treści emitowane kanałami telewizji można jeszcze kontrolować i selekcjonować, ale niemożliwe jest to w przypadku treści płynących z kaset video. Łatwo zauważyć na naszym rynku ogromną liczbę filmów pozbawionych wszelkich wartości artystycznych, a statystyki wielu krajów wykazują, że największe zainteresowanie wśród odbiorców budzą pornografia i okrucieństwo. Treści powielane przez kasety nie są niczym nowym, ale zastrzeżenia budzi fakt skondensowania grozy, okrucieństwa czy wynaturzonej erotyki.

Upodobania młodzieży do programów przygodowych, do emocjonalnych treści wiążą się z potrzebą identyfikacji z bohaterem silnym i niezwykłym. Ale wyniki wielu badań wskazują, że drastyczne sceny wpływają na wzrost poziomu agresywności. Według tych badań największą podatnością na wpływy treści ekranowych odznaczają się osoby w okresie intensywnego rozwoju oraz ludzie mający trudności z przystosowaniem społecznym.

O tym jak wielką rolę odgrywają dzisiaj środki masowego przekazu nie trzeba nikogo przekonywać. Świadczy o tym chociażby przejęcia nad nimi kontroli w momentach przemian i przewrotów politycznych. Poprzez wpływ na informację, umiejętne kontrolowanie przekazywanej wiedzy media kształtują świadomość i opinie społeczeństwa.

Muszę podkreślić, iż środki masowego przekazu mogą mieć pozytywny lub negatywny wpływ na kształtowanie postaw.

Pozytywny - jako środek edukacyjno - poznawczy, lansujący pozytywne postawy wobec otoczenia, negatywny - okazujący wzory agresywnych zachowań i rozwiązywanie w taki sposób konfliktów międzyludzkich.

Najbardziej bezkrytyczną i chłonną grupą odbiorców (jak już wcześniej wspomniałam) stanowią dzieci i młodzież. Niestety najczęściej i najbardziej przyswajają negatywne wzory i niepożądane społeczne postawy.

Analizując przyczyny demoralizacji, przestępczości podkreśla się coraz większy wpływ na psychikę dziecka środków masowego przekazu, a zwłaszcza wspomnianych filmów przepełnionych brutalnymi scenami gwałtów, rozbojów, zabójstw, płytkiej erotyki, itp.

Niewłaściwe oddziaływanie środków masowego przekazu, szczególnie telewizji w potocznym przekonaniu ma znaczny wpływ na przestępczość, zwłaszcza w odniesieniu do młodzieży, która jest podatniejsza na sugestie od osób dorosłych.

Telewizja codzienna ukazuje brutalne sceny w filmach i innych programach - gwałty, bójki, zabójstwa, umieranie. Przypadkowego dnia w programie telewizji publicznej umierało na naszych oczach 14 osób: 11 zginęło w filmie historycznym i „Ekspresie reporterów”, 3 zmarły w filmie fabularnym i „smurfach”.

Psycholodzy, pedagodzy, politycy (głównie zachodnioniemieccy) coraz częściej największą odpowiedzialnością za agresję młodzieży obarczają zbrutalizowaną telewizję oraz nieograniczony dostęp do kaset video wątpliwej treści. Dopiero na dalszych miejscach sytuują: kryzys w rodzinie oraz problemy społeczne i gospodarcze.

Pewne jestże dziecko stale obcujące ze scenami agresji rzeczywistej i fikcyjnej, oswaja się z przemocą, obojętnieje na okrucieństwo, zatraca moralną wrażliwość, uczy się agresywnych reakcji. Jeśli zachowania takie są odpowiednio wzmacniane i modelowane mogą stać się trwałym elementem jego stylu bycia.

Czas spędzany przez dzieci przed ekranem telewizyjnym jest tym dłuższy im dziecko ma mniej alternatywnych form spędzania wolnego czasu. Wiąże się to z reguły z możliwościami finansowymi rodziców. Zła kondycja finansowa rodzin uniemożliwia uczestnictwo w zajęciach pozaszkolnych, uprawianie sportu. Aktywność sportowa ma wtedy najczęściej miejsce na stadionach, gdzie grupy agresywnych kibiców („szalikowców”) demolują obiekty sportowe, wszczynają awantury i bójki. W rodzinach zamożnych natomiast brak kontroli nad dziećmi powoduje bezkrytyczne oglądanie telewizji. Niekiedy w takich rodzinach rodzice w celu zapewnienia sobie spokoju wręcz inspirują „telemanię'. Brak więzi emocjonalnych z rodzicami i rodzeństwem zastępują telewizyjni bohaterowie, zawsze piękni, wspaniali i zwycięscy.

Należy pamiętać, że dziecko inaczej niż dorosły odbiera film, inaczej go rozumie, przeżywa, inne są jego potrzeby i oczekiwania.

„Dziecko szuka wzoru, ideału osobowego przygotowując się do roli dorosłego człowieka. Dziecko przyjmuje dosłowne elementy wizualne, nie jest skłonne doszukać się przenośni, symboli i podtekstu. Ważne jest dla niego co film pokazuje, a nie jak i co się za tym kryje. U małego dziecka występuje znaczny brak obiektywizmu. W toku akcji filmowej włącza elementy subiektywne, własne przeżycia, wspomnienia, pragnienia. W ten sposób film może stać się dla niego ciężkim przeżyciem, wprawić go w stan rozdrażnienia, zachwiania równowagi psychicznej”.

Duży zamęt w umysłach dzieci powodują również gry komputerowe, w których „likwidowanie” wroga jest nagradzane premią.

Ponieważ dzieciom całkowicie brakuje doświadczenia, że przemoc powoduje ból i cierpienie , jej stosowanie może się im wydać oczywiste.

Polskie dzieci i młodzież nie inaczej odbierają przemoc ukrywaną w telewizji.

Według sondażu przeprowadzonego w policyjnych izbach dziecka w Opolu i Krakowie, wśród wymienionych sposobów spędzania wolnego czasu, telewizja zajmuje trzecie miejsce (po słuchaniu muzyki młodzieżowej i chodzeniu do kina). Na oglądanie programów telewizyjnych badana młodzież przeznacza 3 do 7 godzin dziennie. Programy telewizyjne młodzież ogląda najczęściej samotnie lub w towarzystwie kolegów i rodzeństwa. Większość rodziców nie stosuje żadnej kontroli nad odbiorem TV przez swoje dzieci.

Młodzież ogląda systematycznie przede wszystkim filmy fabularne, sporadycznie natomiast programy dla niej przeznaczone. Prawie zupełnie nie jest zainteresowana programami publicystycznymi i popularnonaukowymi. Młodzież ta poszukuje silnych wrażeń i treści o tematyce aspołecznej. Ulubionym gatunkiem są filmy kryminalne i grozy, a w dalszej kolejności - komedie, westerny, filmu historyczne, przygodowe i fantastyczne. Badani wyraźnie preferują filmu o tematyce przestępczej.

Poza filmami oglądają z zainteresowaniem programy informacyjne: Teleexpres i Panoramę. Dużą popularnością cieszą się cykliczne programy publicystyczne omawiające sprawy z zakresu patologii społecznej, np. program „997”. Młodzież szuka w tego rodzaju programach informacji o popełnianych przestępstwach, interesuje ją życie i organizacja grup przestępczych.

Niestety często takie programy zawierają dokładne „instrukcje” działań przestępczych, wykorzystane później przez nieletnich sprawców.

Oprócz widocznych skutków przemocy w czasie jej trwania obserwuje się też skutki odroczone, przesunięte w czasie. Doświadczenie przeżyte w dzieciństwie mają wpływ na całe życie.

Dzieci poznają świat i rządzące nim prawa, a także swoje w nim miejsce poprzez pryzmat domu rodzinnego. Tam też się uczą zachowań, najczęściej poprzez naśladownictwo.

W rodzinach gdzie mężczyzna znęca się nad kobietą, chłopcy uczą się agresji wobec kobiet, dziewczynki zaś, że być kobietą znaczy być bitą, maltretowaną, poniżaną przez mężczyzn. Często bite kobiety mówią, że ich partner nie jest jeszcze najgorszy, ojciec to dopiero miał twardą rękę.

Dzieci dowiadują się, że jedyną drogą rozwiązywania konfliktów jest przemoc. Stosowanie przemocy w domu powoduje dysfunkcję rodziny i zniekształca obraz całego społeczeństwa. Konsekwencją takich doświadczeń może być nieprzystosowanie, nieumiejętność życia w społeczeństwie.

Atmosferę grozy potęgują stosowane wobec dzieci zbyt surowe w stosunku do przewinienia kary, nie tylko fizyczne. U starszych dzieci utrwala się poczucie niesprawiedliwości i gniewu, szukają akceptacji i zrozumienia poza domem, gdy trafią na podobnych sobie tworzą nieformalne grupy, które organizują napady, rozróby, terroryzują całe dzielnice, znęcają się nad słabszymi. Dokonują kradzieży by zaspokoić swoje potrzeby materialne i by poczuć się ważnym. Z roli ofiary przechodzą do roli sprawcy przemocy, którą postrzegają jako bardziej atrakcyjną i dającą poczucie mocy.

Innym przejawem niedostosowania społecznego jest wagarowanie, trudności w nauce, powtarzanie klasy, nie dokańczanie edukacji. Surowe karanie dziecka powoduje frustrację, która wpływa na wyniki w nauce.

Dzieci doświadczające przemocy w rodzinie i środowisku rówieśniczym, zaniedbania, braku akceptacji, odrzucenia - uciekają z domów. Ucieczki te są zwykle wołaniem o pomoc.

Dzieci takie często też zaczynają trudnić się prostytucją.

Innym sposobem ucieczki od problemów jest używanie alkoholu, palenie papierosów, branie narkotyków. Alkohol staje się często wyuczonym w domu sposobem rozwiązywania problemów osobistych i rodzinnych. Odurzanie się narkotykami jest sposobem na zapomnienie o braku zainteresowania ze strony rodziców, odrzucenia przez środowiska rówieśnicze, zagrożeniu, poniżeniu itp.

W ekstremalnych przypadkach dzieci ofiary przemocy podejmują próby samobójcze, powodują samookaleczenia.

Dzieci i młodzież wychowywane w harmonii z otoczeniem , czujące się bezpieczne w swoim domu rodzinnym, który jest w stanie zaspokoić ich potrzeby emocjonalne i materialne, nigdy nie staną się bardziej agresywne z powodu oglądania aktów przemocy w telewizji.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---