Wiecie już że czas passé composé składa się z czasownika posiłkowego (être lub avoir) oraz z participe passé, czyli z formy imiesłowu przeszłego, który jest dla tego czasu specjalnie tworzony.
Każda z grup czasowników posiada charakterystyczną dla nich końcówkę. Pomimo, że tworzenie participe passé jest prostą czynnością, lista wyjątków jest, niestety, dość długa.
Na początek podam wam jednak tworzenie participe passé od czasowników pierwszej grupy, czyli zakończonych na -er.
Należy odciąć końcówkę czasownika -er i w jej miejsce wstawiamy e. Prześledźcie przykłady.
infinitif
(bezokolicznik) participe passé la signification
(znaczenie bezokolicznika)
parler parlé mówić
regarder regardé oglądać
écouter écouté słuchać
habiter habité mieszkać
chanter chanté śpiewać
Jak widać jest to bardzo proste.
Następna grupa czasowników (czyli II grupa, zakończona na -ir), pozbywa się końcówki -ir i w jej miejsce wstawiamy i. np. :
infinitif
(bezokolicznik) participe passé la signification
(znaczenie bezokolicznika)
finir fini kończyć
rougir rougi zaczerwienić się
choisir choisi wybierać
vomir vomi wymiotować
répartir réparti wyjeżdżać pownonie
W III grupie czasowników w miejsce końcówki -re, -oir wstawiamy (zwykle) u, np.
infinitif
(bezokolicznik) participe passé la signification
(znaczenie bezokoliczinika)
Attendre attendu czekać
rendre rendu oddawać
battre battu bić się
convaincre convaincu przekonać
entendre entendu słyszeć
falloir fallu mieć konieczność
vouloir voulu chcieć
valoir valu mieć wartość
répondre répondu odpowiadać
Ale grupa ta, najbardziej nieregularna, posiada wiele wyjątków. Poniżej podaję wam listę nieregularnych participe passé.
infinitif
(bezokolicznik) participe passé la signification
(znaczenie bezokolicznika)
asseoir assis siadać
avoir eu mieć
boire bu pić
conduire conduit prowadzić samochód
connaître connu znać
construire construit konstruować
courir couru biegać
craindre craint obawiać się
croire cru wierzyć
cuire cuit gotować
découvrir découvert odkrywać
descendre descendu zchodzić
devoir dû musieć
détruire détruit niszczyć
devenir devenu stawać się
dire dit mówić
disparaître disparu znikać
écrire écrit pisać
élire élu wybierać
être été być
faire fait robić
lire lu czytać
mettre mis kłaść
mourir mort umierać
offrir offert ofiarowywać
ouvrir ouvert otwierać
paraître paru wydawać się
peindre peint malować
plaire plu podobać się
pleuvoir plu padać (o deszczu)
pouvoir pu móc
prendre pris brać
produire produit produkować
recevoir reçu otrzymywać
rire ri śmiać się
suivre suivi śledzić, brać udział itd.
tenir tenu trzymać
traduire traduit tłumaczyć
venir venu przychodzić
vivre vécu żyć
voir vu widzieć
Le passé composé - Czas przeszły złożony
Użycie czasu passé composé:
Czas ten wyraża czynność dokonaną mającą miejsce w przeszłości-w określonych ramach czasowych:
J'ai lu plusieurs livres. Przeczytałem/-am kilka książek.
Hier, j'ai écrit une lettre à Marie. Wczoraj napisałem/-am list do Marii.
Samedi soir j'ai connu ton ami. W sobotę wieczorem poznałem/-am twojego przyjaciela.
Il est allé en France. On pojechał do Francji.
Hier, je suis sorti avec mes amis. Wczoraj wyszedłem z moimi przyjaciółmi.
Le mois dernier, nous sommes partis à la mer. W zeszłym miesiącu wyjechaliśmy nad morze.
Tworzenie czasu passé composé:
Czas ten składa się z czasownika posiłkowego avoirlub être odmienianego w czasie présent i z imiesłowu czasu przeszlego (participe passé) odmienianego czasownika:
osoba + czasownik posiłkowy (être/avoir) + imiesłów czasu przeszłego
Przypomnijmy sobie jak odmieniają się czasowniki être i avoir w czasie teraźniejszym:
ÊTRE:
osoba singulier (liczba pojedyncza) pluriel (liczba mnoga)
1 osoba je suis nous sommes
2 osoba tu es vous êtes
3 osoba il/elle/on est ils/elles sont
AVOIR:
osoba singulier (liczba pojedyncza) pluriel (liczba mnoga)
1 osoba j'ai nous avons
2 osoba tu as vous avez
3 osoba il/elle/on a ils/elles ont
Do tak odmienionych czasowników posiłkowych, należy dodać formę imiesłowu danego czasownika i gotowe! Najpierw zobaczmy jednak jak tworzony jest wspomniany wyżej imiesłów - participe passé »
WYBOR CZASOWNIKA POSILKOWEGO
Jak wspomniane zostało wcześniej,w czasie przeszłym mamy dwa czasowniki posiłkowe,które rządzą czasownikiem w formie imiesłowu czasu przeszłego.
Przy tworzeniu zdań musimy więc uwzględnić czasownik posiłkowy oraz zmiany jakie z tego tytułu zachodzą. Spójrzmy na przykłady:
Zdania z czasownikiem posiłkowym être:
Pierre s'est réveillé à 8 heures. Piotr obudził się o godzinie 8.
Monique s'est réveillée trop tard. Monika obudziła się za późno.
Pierre et son frère se sont préparés à l'examen. Piotr i jego brat przygotowali się do egzaminu.
Monique et Marie sont allées à Paris. Monika i Maria pojechały do Paryża.
Pierre et Monique sont partis à Rome. Piotr i Monika wyjechali do Rzymu.
Pierre,Monique et Marie sont nés en 1976. Piotr,Monika i Maria urodzili się w 1976 roku.
Participe passé czasowników odmienianych z etre musi zostać uzgodniony z podmiotem tego zdania (zaznaczone kolorem czerwonym):
-dla rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej: -e
-dla rodzaju żeńskiego liczby mnogiej: -es
-dla rodzaju męskiego liczby mnogiej: -s
Z czasownikiem être odmieniają się:
1. Wszystkie czasowniki zwrotne:
czasownik zwrotny znaczenie polskie
se réveiller budzić się
se préparer przygotowywać się
s'habiller ubierać się
se laver myć się
Musimy pamiętać również o miejscu zaimka osobowego,który w czasie passé composé mieści się między zaimkiem osobowym i czasownikiem posiłkowym:
Je me suis lavé Nous nous sommes lavés
Tu t'es lavé Vous vous êtes lavés
Il s'est lavé Ils se sont lavés
Elle s'est lavée Elles se sont lavées
2.Czasowniki oznaczające ruch takie jak:
czasownik ruchu odpowiednik polski przykład zdania tłumaczenie polskie
aller iść/jechać Elle est allée au cinéma. Ona poszła do kina.
arriver przabawać/przychodzić Nous sommes arrivés en retard. Przyszliśmy spóźnieni.
descendre schodzić/wysiadać Qui est descendu? Kto zszedł?
entrer wchodzić (do środka) Je suis entré dans la salle. Wszedłem do sali.
monter wchodzić/wsiadać Vous êtes montés au troisième étage. Weszliście na trzecie piętro?
partir wyjechać /odjechać I l est parti samedi soir. On wyjechał w sobotę wieczorem.
Rentier wracać Quand tu es rentré? Kiedy wróciłeś?
retourner powracać Marie est retournée toute seule. Maria wróciła sama.
sortir wychodzić Ils sont sortis à 8 heures. Oni wyszli o godzinie 8.
tober upadać Ton sac est tombé. Twoja torba spadła.
venir przybywać A quelle heure est venu Pierre? O której godzinie przyszedł Piotr?
3. Czasowniki zmiany stanu:
czasownik francuski odpowiednik polski przykład zdania tłumaczenie polskie
décéder umrzeć Mon oncle est décédé il y a un mois. Mój wujek zmarł miesiąc temu.
devenir stawać się Anna est devenue très connu en France. Anna stała się bardzo znana we Francji.
mourir umierać Elle est morte en 1999. Ona zmarła w 1999 roku.
naître rodzić się Ils sont nés en 1987. Oni urodzili się w 1987 roku.
rester zostać/pozostać Hier nous sommes restés à la maison. Wczoraj zostaliśmy w domu.
UWAGA!!!!
Istnieje również grupa czasowników odmieniających się zarówno z avoir i être, w zależności od tego, czy czasownikowi towarzyszy dopełnienie bliższe (complément d'objet direct) są to następujące czasowniki:
Je suis monté. Wsiadłem.
J'ai monté une valise. Wniosłem walizkę.
Je suis descendu. Wysiadłem.
J'ai descendu une valise. Zniosłem walizkę.
Je suis sorti. Wyszedłem.
J'ai sorti une valise. Wyniosłem walizkę.
Je suis retourné. Wróciłem.
J'ai retourné une feuille. Odwróciłem kartkę.
Je suis rentré. Wróciłem.
J'ai rentré une voiture. Wprowadziłem samochód.
Je suis entré. Wszedłem.
J'ai entré une valise. Wniosłem walizkę.
Pozostałe czasowniki odmieniają się z czasownikiem posiłkowym avoir. Oto przykłady:
Hier,j'ai téléphoné à Pierre. Wczoraj zadzwoniłem do Piotra.
Samedi soir il a regardé un film à la télé. W sobotę wieczorem,on oglądał film w TV.
Ils ont acheté une nouvelle maison. Oni kupili nowy dom.
Vous avez vu le dernier film de Polański? Widzieliście ostatni film Polańskiego?
Nous avons vendu notre voiture. Sprzedaliśmy nasz samochód.
Tu as écrit une lettre à Marie. Ty napisałeś list do Marii.
J'ai fait beaucoup d'exercices. Zrobiłem dużo ćwiczeń.
Elle a préparé un bon repas. Ona przygotowała dobry posiłek.
On a passé les vacances à Paris. Spędziliśmy wakacje w Paryżu.
Il a trop bu. On wypił za dużo.
PYTANIA
PASSE COMPOSE - FORMA PYTAJĄCA PRZEZ INWERSJĘ
Tak jak w przypadku przeczenia, zadawanie pytań poprzez inwersję dotyczy czasownika posiłkowego. Czasownik posiłkowy znajduję się więc na początku zdania, następnie wrzucamy podmiot i participe passé.
Jak zobaczycie w poniższych zdaniach, w 3 osobie liczby pojedynczej, czasownik posiłkowy avoir oddzielony jest od podmiotu lierką -t, która ułatwia wymowę.
Pamiętajcie również o kolejności elementów w czasownikach zwrotnych. Partykuła zwrotna (me, te, se, nous, vous, se) rozpoczyna pytanie. Prześledźcie poniższe przykłady:
A-t-elle fini ses devoirs? Odrobiła lekcje?
Avez -vous eu beau temps? Mieliście ładną pogodę?
As -tu vu tes amis? Widziałeś twoich przyjaciół?
Avons-nous pu découvrir la vérité? Moglliśmy odkryć prawdę?
Ont-ils écrit à leurs parents? Napisali do swoich rodziców?
Sommes-nous allés au bord de la mer? Pojechaliśmy nad morze?
A quelle heure est-il arrivé? O której godzinie przyjechał?
Qui ai-je rencontré? Kogo spotkałam?
Où sont-ils nés? Gdzie się urodzili?
Est-elle partie hier matin? Wyjechała wczoraj rano?
S'est-il dêpeché à ce rendez-vous? Śpieszył się na to spotkanie?
S'est-elle levée à 6h du matin? Wstała o 6 rano?
Vous êtes-vous assis confortablement? Usiedliście wygodnie?
Se sont-ils approchés de la porte? Zbliżyli się do drzwi?
Nous sommes-nous promenés dans le parc? Spacerowaliśmy w parku?
PRZECZENIA
Forma przecząca, czyli negacja, w passé composé (tak jak w pozostałych czasach złożonych) dotyczy wyłącznie czasownika posiłkowego. W naszym przypadku jest to albo czasownik etre lub avoir.
Aby utworzyć negację należy umieścić czasownik posiłkowy, uzgodniony do podmiotu, między NE a PAS, a następnie dorzucamy participe passé.
Zobaczcie jak wygląda to w przykładach.
Elle n'est pas arrivée en retard. Ona nie spóźniła się.
Tu n'es pas allé à Paris. Nie pojechałeś do Paryża.
Je n'ai pas écouté les nouvelles à la radio. Nie wysłuchałam wiadomości w radiu.
Vous n'avez pas bu deux tasses de thé. Nie wypiliście dwóch filiżanek herbaty.
Elle n'est pas morte dans un accident de voiture. Ona nie zginęła w wypadku samochodowym.
Je n'ai pas mis les pommes dans le panier. Nie włożyłam jabłek do koszyka.
Tu n'as pas fini tes devoirs. Nie skończyłaś odrabiać lekcji.
Ils ne sont pas sortis ensemble. Oni nie wyszli razem.
Vous n'avez pas reçu cette lettre. Nie dostaliście tego listu.
Nous ne sommes pas restés seuls à la maison. Nie zostaliśmy sami w domu.
Tu n'as pas vu ce film. Nie widziałeś tego filmu.
Elle n'a pas payé l'électricité. Ona nie zapłaciła za prąd.
Nous ne sommes pas allés au bord de la mer. Nie pojechaliśmy nad morze.
Il n'a pas fait beaucoup de fautes dans la dictée. Nie zrobił dużo błędów w dyktandzie.
Elle n'est pas venue en voiture. Nie przyjechała samochodem.
Moi drodzy, chciałam jeszcze zwrócić waszą uwagę na negację czasowników zwrotnych i na kolejność poszczególnych elementów! Popatrzcie.
Je ne me suis pas levé à 6h du matin. Nie wstałam o 6 rano.
Il ne s'est pas vite habillé. Nie ubrał się szybko.
Nous ne nous sommes pas bien reposés à la montagne. Nie odpoczeliśmy dobrze w górach.
Vous ne vous êtes pas promenés seuls. Nie spacerowaliście sami.
Marie ne s'est pas habillée comme il faut. Maria nie ubrała się tak jak trzeba.
Vous ne vous êtes pas occupés de votre avenir. Nie zajęliście się waszą przyszłością.
Elles ne se sont pas promenées souvent le soir. One nie spacerowały często wieczorem.
Je ne me suis pas bien reposée pendant les vacances. Nie odpoczęłam dobrze w czasie wakacji.
Anne ne s'est pas trompée d'adresse. Ania nie pomylilła adresu.
Nous ne nous sommes pas rencontrés chez Michel. Nie spotkaliśmy się u Michała.