1. Istota i cele banku komercyjnego

Banki komercyjne, inaczej operacyjne, są najbardziej rozpowszechnioną formą instytucji bankowej. Ich celem działania z jednej strony jest świadczenie określonych usług niezbędnych z punktu widzenia społecznego (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego), z drugiej zaś są to przedsiębiorstwa, których celem powinno być osiągnięcie zysku. Cele działania banku komercyjnego można więc określić jako dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku.

Realizacja tego celu napotyka na następujące ograniczenia:

• konieczność zachowania płynności, tj. do nieograniczonej wypłacalności w każdym przypadku wyrażenia przez klientów banku życzenia wycofania swoich wkładów,

• konieczność przestrzegania przepisów finansowych i rozliczeniowych ustalonych przez kompetentną władzę,

• konieczność takiego działania, które by zapewniło zaufanie do banku i przeciwdziałało np. możliwości nagłego wycofania wkładów oszczędnościowych.

Cel działania banku komercyjnego ma zatem charakter kompleksowy. Jest to takie rozwijanie usług bankowych, przy utrzymaniu zasady rentowności banku, które nie pogorszyłoby jego płynności, nie naruszyło obowiązujących przepisów i zachowało zaufanie klientów.

2. Usytuowanie banków w systemie gospodarczym

Tradycyjne definicje banku określają bank jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania kredytów. W szerszym ujęciu definicja banku obejmuje wewnętrzne i zewnętrzne warunki działalności. Do warunków wewnętrznych należy zaliczyć współpracowników, operatywne zarządzanie, wewnętrzne informacje oraz zasoby pieniądza w dyspozycji przedsiębiorstwa. Do warunków zewnętrznych - te, które są składnikami otoczenia. Przez otoczenie należy rozumieć tę część organizacji gospodarki, z którą bank pozostaje w jakiś sposób powiązany i poprzez wpływ tego powiązania zachowanie banku ulega zmianom. Elementy otoczenia to:

• klientela banku (usługobiorcy),

• właściciele banków,

• pozostałe przedsiębiorstwa bankowe,

• polityka pieniężna,

• interes społeczny.

Z punktu widzenia ogólnogospodarczego banki są podmiotami dokonującymi akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego, a także pośrednikami, którzy dzięki transformacji wielkości, terminu i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.

Trzy najbardziej istotne dziedziny działalności banku w gospodarce narodowej to:

• udział w kreacji pieniądza,

• udział w społecznym podziale pracy,

• dokonywanie alokacji i transformacji środków.

3. Czynności bankowe

Wszystkie rodzaje czynności bankowych obejmuje pojęcie operacje bankowe. Operacje dzielimy na:

• operacje bierne (pasywne), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych oraz wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków,

• operacje czynne (aktywne), w których banki wykorzystują zgromadzone środki, udzielając różnego rodzaju kredytów, lokując kapitały własne i klientów w korzystnych przedsięwzięciach itp.,

• czynności pośredniczące (usługowe), są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowe, takie jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych.

OPERACJE BANKOWE
CZYNNE	BIERNE	POŚREDNICZĄCE
kredyty pożyczki faktoring papiery wartościowe majątek rzeczowy leasing	depozyty pieniężne emisja papierów wartościowych kredyt refinansowy w NBP	skrytki depozytowe sejfy kantory karty płatnicze wydawanie czeków rachunki bankowe inkaso środków pieniężnych

Wg Prawa bankowego czynnościami bankowymi nazywamy:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub terminowych,

2. prowadzenie rachunków bankowych,

3. udzielanie kredytów,

4. udzielanie gwarancji bankowych,

5. emitowanie bankowych papierów wartościowych,

6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

7. wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach,

8. udzielanie pożyczek pieniężnych,

9. operacje czekowe i wekslowe,

10. wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

11. terminowe operacje finansowe,

12. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

13. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

14. wykonywanie czynności obrotu dewizowego,

15. udzielanie poręczeń,

16. wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych,

17. zarządzanie funduszami emerytalnymi.

Czynności 1-7 mogą być wykonywane wyłącznie przez banki w granicach określonych statutem banku. Czynności 8-17 mogą być wykonywane także przez inne podmioty (instytucje), ale wykonywane przez banki stają się formalnie czynnościami bankowymi.

4. Operacje gotówkowe banków komercyjnych

Najprostszą formą operacji gotówkowej jest dokonanie wpłaty gotówkowej do kasy dziennej banku przy użyciu tzw. dowodu wpłaty. Wpłaty gotówki mogą być jednak dokonywane w różnej formie, dostosowanej do potrzeb wpłacających. Szczególną formę wpłaty stanowi wrzucanie pieniędzy do skarbców nocnych. Są to urządzenia techniczne umożliwiające wrzucenie woreczka z wpłatą przez specjalną wrzutnię do odpowiednio przystosowanego skarbca. Ponieważ otwory wrzutni znajdują się na zewnątrz budynku, wrzucenia można dokonać o każdej porze. Skarbiec jest otwierany komisyjnie, a jego zawartość przelicza się w sortowni. Przedstawiciele przedsiębiorstw wpłacających utargi w tej formie mogą być obecni przy przeliczaniu ich wpłat. Wiele przedsiębiorstw przekazuje wpłaty za pośrednictwem urzędów pocztowych, które są czynne od wczesnych godzin rannych do późnych wieczornych. Współpraca urzędów pocztowych z oddziałami banku zapewnia wpłacającemu szybkie zapisanie wpłaty na właściwy rachunek bankowy.

W większych miastach może działać tzw. inkaso samochodowe. Za pomocą tej formy następuje odbieranie utargów gotówkowych przedsiębiorstw handlowych, zakładów gastronomicznych, przedsiębiorstw usługowych, itp. Inkasenci przyjmują wpłaty w formie zamkniętej i odpowiadają za dostarczenie do banku nie naruszonego pakietu, który jest przyjmowany przez bank w kwocie zadeklarowanej przez przedsiębiorstwo. Przeliczenie zawartości pakietów odbywa się następnego dnia w sortowniach banku.

Drugą grupę operacji gotówkowych stanowią wypłaty. Dokonują ich kasy dzienne banku. Przed podjęciem gotówki dysponent rozliczeń sprawdza dokument będący podstawą wypłaty (najczęściej czek) oraz pokrycie w środkach znajdujących się na rachunku klienta; dysponent legitymuje klienta i wydaje mu żeton kasowy. Kasjer wzywa posiadacza żetonu, a po sprawdzeniu dokumentu będącego podstawą wypłaty, ponownie legitymuje pobierającego gotówkę i po pokwitowaniu odbioru gotówki dokonuje jej wypłaty. Natomiast klient ma obowiązek przeliczenia przy odbiorze całości wypłaty (także wewnątrz opakowań). Jeżeli ze względów technicznych (duże wypłaty) jest to niemożliwe, może żądać delegowania pracownika banku, aby w jego obecności dokładnie sprawdzić otrzymaną gotówkę. Procedura podejmowania gotówki jest skomplikowana, ale przepisy bankowe wynikające z wieloletniego doświadczenia chronią zarówno interesy banku, jak i klienta.

Podstawowym dokumentem uprawniającym do podjęcia gotówki w banku jest czek gotówkowy. Oprócz czeku używane są także i inne dokumenty. Asygnaty kasowe służą do gotówkowego pokrywania własnych wydatków banku (np. z tytułu robót, usług). Ponadto przy skupie walut i dewiz równowartość w złotych jest wypłacana na podstawie specjalnych dokumentów.

Walutowe operacje kasowe - skup i sprzedaż walut. Przedmiotem skupu i sprzedaży są przede wszystkim banknoty.

Bankomaty

Kasy walutowe (w bankach mających uprawnienia dewizowe) - obsługują operacje gotówkowe w walutach obcych

Kantory - punkty kupna i sprzedaży walut obcych

Operacje gotówkowe polegają na przyjmowaniu wpłat i dokonywaniu wypłat
na podstawie dokumentów dotyczących obrotu pieniężnego.

Wpłaty gotówkowe mogą mieć formę

- wpłat gotówki do kas dziennych na podstawie bankowego dowodu wpłaty

- wpłat gotówki do tzw. “kas wieczorowych” otwieranych po godzinach pracy banku

- wpłat gotówki do skarbca nocnego (trezora)

- wpłat poprzez tzw. inkaso samochodowe - inkasenci odbierają odpowiednio przygotowany utarg ze sklepów, restauracji, instytucji, które mają z bankiem odpowiednią umowę.

Wypłaty gotówki mogą mieć formę:

- wypłat gotówki w kasach dziennych przy pomocy czeku gotówkowego

- wypłat gotówki w bankomatach

Schemat ewidencji operacji gotówkowych i na rachunku bankowym

1) Różnego rodzaju wpłaty gotówkowe
2) WB potwierdzający wpływ środków na rachunek bankowy
3) Operacje kasowe powodujące wypływ pieniądza
4) WB potwierdzający wypływ środków z rachunku bankowego

5. Struktura organizacyjna i zadania KIR S.A

Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR) S.A. została powołana w 1993 roku przez Związek Banków Polskich.

Struktura:

• centrala

• 17 regionalnych izb rozliczeniowych (BRIR).

Do zadań centrali, oprócz ogólnego nadzoru, należy rejestracja oraz kompensata wzajemnych zobowiązań i należności uczestników Izby. Centrala składa w NBP zlecenia obciążające i uznające prowadzone tam rachunki banków kwotami wynikającymi z tych rozliczeń. Natomiast izby regionalne prowadzą punkty odbioru przesyłek (dokumentów rozliczeniowych) z oddziałów operacyjnych banków, a następnie dostarczają te dokumenty do adresatów.

KIR wykorzystuje system telekomunikacji TELBANK, który dysponuje węzłami połączonych magistralną siecią telekomunikacji międzywęzłowej. System ten stanowi podstawę do przyszłych rozliczeń bezdokumentowych.

6. Rozliczenia w systemie ELIKSIR

System ELIKSIR jest to system wymiany zleceń płatniczych rejestrowanych na magnetycznych nośnikach informacji oraz rejestracji wierzytelności z tego tytułu z użyciem elektronicznego przetwarzania danych. Przybliża on pełną informatyzację polskich banków na zasadach przyjętych w krajach Unii Europejskiej.

W systemie ELIKSIR przenosi się poszczególne papierowe dokumenty rozliczeniowe na magnetyczne nośniki informacji, a dalsze operacje przebiegają automatycznie. Dokumenty zaksięgowane w oddziale banku zleceniodawcy wywołują elektroniczny zapis księgowy w oddziale banku beneficjenta. Dokumenty papierowe pozostają w oddziale banku zleceniodawcy, a w oddziale banku beneficjenta występuje tylko zapis magnetyczny.

7. Europejski system rozliczeń TARGET

TARGET (Trans European Automated Real Time Gross Settlements Express Transfer) to transeuropejski zautomatyzowany błyskawiczny system rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym, opracowany przez Europejski Instytut Monetarny. Jest to system rozliczeń płatności w Unii Europejskiej, który łączy krajowe systemy rozliczeń międzybankowych. Jest to system zdecentralizowany, łączący systemy rozrachunków poszczególnych krajów Unii Europejskiej, ale nie wykluczający innych form rozrachunków.

„

NBP

Magdalena Dynus TARGET - system płatności strefy euro System TARGET stworzony został w celu usprawnienia funkcjonowania międzybankowych systemów płatności i rozrachunku na obszarze Unii Europejskiej. Ma to z kolei służyć pogłębieniu procesów integracyjnych na rynku pieniężnym euro i tym samym prowadzeniu polityki pieniężnej Europejskiego Systemu Banków Centralnych. TARGET, obejmując 15 krajowych systemów RTGS z krajów UE oraz mechanizm płatniczy Europejskiego Banku Centralnego, jest czymś więcej niż zwykłym systemem płatności. Świadczy, bowiem usługi płatnicze na terenie całej UE, pokonując granice między poszczególnymi krajowymi systemami płatności. Jest dostępny dla ponad 34 tys. banków i innych instytucji kredytowych z terenu całej UE. Choć został on utworzony głównie z myślą o usprawnieniu obrotu dużymi płatnościami, to dzięki temu, że Europejski Bank Centralny nie określił minimalnej kwoty transakcji, jaka może być przez niego zrealizowana, również mniejsze instytucje finansowe mogą korzystać z jego usług i oferować swym klientom korzystniejsze warunki w zakresie międzynarodowego obrotu płatniczego. Pierwsze kilkanaście miesięcy funkcjonowania systemu TARGET pokazały, iż traktowany jest on jako standardowy system do rozliczania dużych transgranicznych płatności w euro; nie jako obligatoryjny instrument EBC, lecz jako usługa, która ma poprawić efektywność oraz obniżyć ryzyko działalności. Realizuje on międzynarodowe płatności, co najmniej tak samo sprawnie, jak narodowe systemy RTGS rozliczały dotychczas krajowe płatności. U progu wejścia w trzeci etap unii walutowej uczestnikom sektora finansowego postawione zostały do dyspozycji dwa nowe systemy płatności rozliczające transgraniczne transakcje - TARGET oraz Euro 1. Całkowicie zmieniło to sytuację w europejskich obrotach płatniczych - wcześniej rozliczenia na terenie Europy odbywały się w przeważającej większości poprzez wewnętrzne sieci bankowe bądź na zasadach bankowości korespondenckiej. Oba te systemy od początku funkcjonowania intensywnie konkurują ze sobą, a także z istniejącymi już wcześniej lokalnymi systemami rozliczającymi transgraniczne płatności (np. EAF, PNS czy SEPI). Po pierwszych 18 miesiącach funkcjonowania system TARGET rozlicza dziennie średnio prawie 190 tys. płatności o łącznej wartości biliona euro, co wobec średniej z 1998 r., wynoszącej 650 mld euro, jest wynikiem imponującym i porównywalnym z amerykańskim systemem Fedwire. Jego dzienne obroty ponad dwukrotnie przewyższają obroty pozostałych systemów, a przeciętna wartość pojedynczej transakcji jest prawie trzykrotnie większa. Tak duża popularność systemu TARGET, zarówno pod względem rozliczania płatności transgranicznych, jak i krajowych, wydaje się potwierdzać, iż spełnia on pokładane w nim nadzieje - odpowiada potrzebom sektora finansowego, przyczyniając się do usprawnienia przepływów kapitału na obszarze Unii Europejskiej i zwiększenia ich bezpieczeństwa. Wszystko to ma pomóc w tworzeniu zintegrowanego rynku pieniężnego euro i wspierać jedność polityki monetarnej eurosystemu.”

„Komunikat na temat decyzji Zarządu NBP
w sprawie strategii rozwoju systemu SORBNET

W dniu 10 lipca br. Zarząd Narodowego Banku Polskiego podjął strategiczne decyzje dotyczące kierunków rozwoju systemu SORBNET - polskiego systemu rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym (RTGS- Real Time Gross Settlement), z punktu widzenia dokonywania rozliczeń płatności w euro i możliwości połączenia z systemem TARGET funkcjonującym w Unii Europejskiej. System TARGET (skrót od Trans-European Automated Real-Time Gross Settlement Express Transfer System - transeuropejski zautomatyzowany błyskawiczny systemem rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym), tworzony jest przez 16 systemów RTGS z 15 krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Banku Centralnego. System TARGET jest systemem umożliwiającym rozliczanie operacji dokonywanych w ramach wspólnej polityki pieniężnej Europejskiego Systemu Banków Centralnych jak również rozliczanie płatności wysokokwotowych w euro. Obecny system TARGET (TARGET 1) zostanie zastąpiony w drugiej połowie bieżącej dekady (zakłada się, że nastąpi to nie wcześniej niż w 2007 r.) nowym systemem TARGET 2, który charakteryzować się będzie mniejszą liczbą platform (systemów RTGS) niż liczba krajów uczestniczących w UE i UGW oraz istnieniem tzw. wspólnej platformy (SSP - Single Shareable Platform) dla co najmniej kilku krajów, które się na to zdecydują, zaś pozostałe kraje będą mogły wykorzystywać własne systemy RTGS. Intensywne prace nad kierunkami rozwoju systemu SORBNET trwały od kilku lat i były prowadzone w warunkach dużej niepewności związanej z dotychczasowym stanowiskiem Europejskiego Banku Centralnego, zgodnie z którym nowe kraje przystępujące do Unii Europejskiej miały nie posiadać możliwości uczestnictwa w systemie TARGET przed przystąpieniem do strefy euro. Zmiana wspomnianego powyżej stanowiska EBC nastąpiła w drugiej połowie 2002 r., co znalazło swój wyraz m.in. w decyzji podjętej w dniu 24 października 2002 r. przez Radę Zarządzająca Europejskiego Banku Centralnego. Zgodnie z tą decyzją kraje przystępujące do UE będą mogły, na zasadzie dobrowolności, uczestniczyć w systemie TARGET po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej. Połączenie z systemem TARGET będzie obowiązkowe dopiero od momentu przystąpienia danego kraju do Unii Gospodarczej i Walutowej. W listopadzie 2002 r. EBC określił pięć opcji połączenia kraju akcesyjnego z systemem TARGET 1, w tym dwie opcje bezpośredniego połączenia, tj. z wykorzystaniem własnego systemu RTGS (opcja 1 i 2) oraz trzy opcje połączenia pośredniego, tj. za pośrednictwem rachunku banku centralnego kraju akcesyjnego w wybranym banku centralnym ze strefy euro (opcja 4) lub rachunków banku centralnego i banków komercyjnych prowadzonych bądź w różnych bankach centralnych ze strefy euro (opcja 3), bądź w wybranym banku komercyjnym ze strefy euro (opcja 5). Rada Zarządzająca EBC przedstawiła również dwa dopuszczalne warianty uczestnictwa w przyszłym systemie TARGET 2. Wariant 1 zakłada posiadanie własnego systemu RTGS, uczestniczącego bezpośrednio w systemie TARGET 2 i spełniającego wymagania w zakresie realizowanych w nim usług i polityki cenowej, które mają zostać określone przez EBC w najbliższej przyszłości. Wariant 2 zakłada uczestnictwo we wspólnej platformie, na której będą prowadzone rachunki w euro dla banków centralnych i banków komercyjnych z wielu krajów. Mając na względzie szczegółową analizę dopuszczalnych opcji i wariantów połączeń z systemem TARGET z punktu widzenia dostosowania się Polski do uczestnictwa w UGW, ostatecznych efektów i kosztów realizacji poszczególnych scenariuszy rozwoju systemu SORBNET, jak również mając na uwadze stanowisko polskich banków, wnioskujących o jak najszybsze uruchomienie w NBP systemu RTGS dla rozliczania płatności w euro, w dniu 10 lipca 2003 r. Zarząd NBP przyjął do realizacji strategię rozwoju systemu SORBNET, która zakłada: utrzymanie i rozwój obecnego systemu SORBNET w złotych do czasu przystąpienia Polski do UGW, przygotowanie na bazie systemu SORBNET i uruchomienie najpóźniej w 2005 r. systemu SORBNET - EURO, rozliczającego płatności w euro i uczestniczącego pośrednio w systemie TARGET 1 w ramach opcji 4, w momencie uruchomienia systemu TARGET 2 przejście na wspólną platformę lub - jako warunkowe rozwiązanie alternatywne - budowę własnego docelowego systemu RTGS. Wybór jednego z dwóch rozwiązań wymienionych w punkcie 3 będzie uzależniony m.in. od tego czy: zasady działania wspólnej platformy umożliwią zachowanie zalet polskiego systemu płatniczego (m.in. możliwości przeprowadzania wielu sesji z rozrachunkiem netto dla systemów płatności detalicznych i systemów rozrachunku papierów wartościowych oraz przeprowadzania na bazie brutto operacji z tych ostatnich systemów jak również gwarantowania rozrachunku dla systemu ELIXIR prowadzonego przez Krajową Izbę Rozliczeniową S.A.), EBC podtrzyma decyzję o możliwości współistnienia, obok wspólnej platformy, indywidualnych systemów RTGS, wszystkie banki UE zadeklarują do końca br. chęć skorzystania ze wspólnej platformy w ramach przyszłego systemu TARGET 2, czy też niektóre z nich zdecydują się na uruchomienie własnego systemu RTGS, decyzje EBC na temat wymogów systemu TARGET 2 pozwolą na spełnienie tych wymogów przez ewentualny docelowy polski system RTGS. Narodowy Bank Polski zaprosił banki, Krajową Izbę Rozliczeniową S.A. oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. do aktywnego udziału w przygotowaniu założeń systemu SORBNET - EURO, tak by zasady działania systemu spełniały w jak największym stopniu oczekiwania wszystkich potencjalnych przyszłych użytkowników i aby z usług świadczonych przez ten system mogła skorzystać jak największa liczba obecnych uczestników systemu SORBNET.” Rozliczenia poprzez banki operacji zagranicznych Wykonywanie operacji bankowych w skali międzynarodowej wywołuje potrzebę utrzymywania współpracy między bankami w różnych krajach. Przeprowadzanie operacji zagranicznych w różnych walutach narzuca konieczność utrzymywania rezerw walutowych nie tylko w kraju, ale także znacznie wyższych rezerw lokowanych w bankach zagranicznych. Bank zagraniczny, z którym bliżej współpracuje bank krajowy, nazywany jest bankiem korespondentem. Współpracujące banki świadczą wzajemnie usługi, wymieniają informacje oraz prowadzą swoje rachunki. Rachunek banku zagranicznego w banku krajowym nazywa się rachunkiem loro, a rachunek banku krajowego u korespondenta zagranicznego - rachunkiem nostro. Na tych rachunkach banki księgują wzajemne rozliczenia z tytułu różnych operacji bankowych (np. skupowanych czeków), a powstające salda są okresowo rozliczane. Współczesne rozliczenia międzynarodowe przebiegają głównie bezgotówkowo, w formie rozliczeń dewizowych. Podstawowym źródłem powstawania dewiz są płatności z tytułu wymiany handlowej i związany z tym sposób regulowania należności. Sprzedaż i kupno dewiz następują za pośrednictwem banków, które pobierają za te czynności opłaty. Rozliczenia w obrocie międzynarodowym. Rozliczenia krajowe - za pośrednictwem KIR - u. Banki krajowe - mają za granicą banki korespondencyjne (banki zagraniczne - partnerzy w rozliczeniach). Rachunek banku krajowego prowadzony w banku zagranicznym to rachunek NOSTRO. Rachunek banku zagranicznego w banku krajowym to rachunek LORO. Na tych rachunkach jest obowiązkowa rezerwa dewizowa. WALUTA - oficjalny znak pieniężny, który jest prawnym środkiem płatniczym w kraju. DEWIZY - pieniężne należności. Waluty, dewizy, papiery wartościowe wystawione w obcych walutach to wartości dewizowe. Kurs walutowy - cena jaką musimy zapłacić za walutę. Formy rozliczeń pieniężnych bezgotówkowych w obrocie międzynarodowym: uwarunkowane - akredytywa dokumentowa, inkaso dokumentowe, płatność nastąpi, gdy wierzyciel przedstawi odpowiednie dokumenty, nieuwarunkowane - polecenie wypłaty za granicą, czeki (podróżnicze, bankierskie), karta płatnicza.

9. Formy rozliczeń bankowych

Formy i tryb rozliczeń pieniężnych ustala prezes NBP. Podmioty gospodarcze i inne osoby prawne, a także osoby fizyczne gromadzą swe środki pieniężne na rachunkach bankowych. Rozliczenia między podmiotami gospodarczymi i osobami prawnymi przebiegają przeważnie za pośrednictwem banku i w formie bezgotówkowej. Pieniądz gotówkowy służy w zasadzie do ograniczonych kwotowo wpłat oraz rozliczeń tych jednostek z ludnością i między ludnością. Cały obieg pieniądza, zarówno bankowego, jak i gotówkowego zwane jest cyrkulacją pieniądza, a rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe wzajemnie się przeplatają.

• Rozliczenia gotówkowe - Ogół czynności bankowych polegających na wypłacaniu, przyjmowaniu i przechowywaniu znaków pieniężnych nazywa się operacjami kasowo-skarbcowymi. Najprostszą formą operacji gotówkowej jest dokonanie wpłaty gotówkowej. Może ona być dokonywana w różnej formie (np. oprócz tradycyjnej - do kasy dziennej banku, również wpłacanie pieniędzy do tzw. skarbca nocnego, czy też odbieranie utargów gotówkowych za pośrednictwem tzw. inkasa samochodowego). Drugą grupę operacji gotówkowych stanowią wypłaty, które są dokonywane przez kasy dzienne banku lub, obecnie coraz powszechniej, za pośrednictwem bankomatów.

• Rozliczenia bezgotówkowe

• polecenie przelewu (jest najpopularniejszą i uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych. Polega na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku)

• polecenie zapłaty (jest dyspozycją płatniczą udzieloną bankowi przez wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nią rachunek wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela zawiera równocześnie jego zgodę na cofniecie przez bank dokonanego rozliczenia, gdyby dłużnik odwołał polecenie zapłaty)

• czek rozrachunkowy (jest najwygodniejszą formą bezgotówkowego regulowania tych płatności, które muszą być pokryte natychmiast. Jest to alternatywna forma rozliczeń w stosunku do polecenia przelewu)

• akredytywa (bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, zobowiązuje się pisemnie wobec beneficjenta akredytywy, że dokona wpłaty po spełnieniu przez niego warunków określonych w akredytywie. Jest to forma rozliczeń zabezpieczająca przede wszystkim interes dostawcy, chociaż uwzględnia również interes odbiorcy. Pierwszemu zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, drugiemu zaś pozwala uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków. Z tych względów nadaje się przede wszystkim do rozliczeń z nieznanymi kontrahentami)

• karty płatnicze (mogą być wykorzystywane w płatnościach zagranicznych lub tylko krajowych. Mogą mieć formę karty debetowej lub karty kredytowej. Rozliczenia za pomocą karty debetowej muszą mieć pokrycie w saldzie rachunku bankowego jej posiadacza, natomiast karta kredytowa wystawiona przez określony bank informuje, że jej posiadaczowi udzielono kredytu. Posiadacz karty kredytowej może za jej okazaniem dokonywać zakupów, a należność pokrywana jest z jego rachunku bankowego, przy czym może on zaciągać w banku kredyt w ramach określonej umownie kwoty. Od wykorzystanego kredytu posiadacz karty płaci odsetki.)

• rozliczenia planowe (wprowadzone są dla dostaw o charakterze periodycznym - polegają na okresowym (np. co 5 dni) przelewaniu przez odbiorcę na rzecz dostawcy określonych kwot, wynikających z planowych wartości dostaw. Różnicę między przekazywanymi wpłatami a wartością dostaw rozlicza się za dłuższy okres (np. miesiąc), co znacznie upraszcza technikę rozliczeń i zmniejsza pracochłonność czynności rozliczeniowych)

• okresowe rozliczenia saldami (są zinstytuncjonalizowaną formą rozliczeń kompensacyjnych. Mogą je stosować kontrahenci wzajemnie świadczący sobie usługi, roboty i dostawy. Występują oni wobec siebie w podwójnej roli - jako wierzyciel i jako dłużnik. Istota tej metody rozliczeń polega na zastąpieniu regulowania poszczególnych należności ewidencjonowaniem wzajemnych świadczeń i wyrównywaniem salda wzajemnych roszczeń. Okresowe porównanie i rozliczenie sald zastępuje wielokrotne i dwustronne rozrachunki).

10. Operacje banków na rynku lokat międzybankowych

Banki mają obowiązek utrzymania płynności, polegającej na zapewnieniu terminowego regulowania zobowiązań. W tym celu banki utrzymują pewne rezerwy środków płynnych, m.in. w postaci lokat w bankach współpracujących oraz w banku centralnym. Banki lokują środki w banku centralnym (NBP) na rachunku rezerw obowiązkowych i na rachunku bieżącym. Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w procentach część środków pieniężnych zgromadzonych przez poszczególne banki na rachunkach wkładów a vista i terminowych. Utrzymywanie rezerwy obowiązkowej i dokonywanie odpowiednich operacji należy do podstawowych obowiązków banków. W razie naruszenia tego obowiązku bank musi zapłacić karne odsetki na rzecz NBP.

Utrzymywanie w NBP lokat dobrowolnych zależy od poziomu stopy procentowej płaconej przez NBP i inne banki. Ten rodzaj operacji lokacyjnych wiąże się z funkcjonowaniem międzybankowego rynku pieniężnego.

Do tradycyjnych lokat międzybankowych można zaliczyć lokaty krótkoterminowe w rachunkach terminowych (np. lokaty 24-godzinne, 7-dniowe, 14-dniowe, na żądanie itp.) W Polsce rynek lokat międzybankowych powstał w 1990 roku. Początkowo na tym rynku przeważały lokaty 3- i 6-miesięczne, ale już w 1992 terminy lokat wyraźnie się skracały. Obecnie największy udział w rynku mają lokaty krótkoterminowe - do 1 miesiąca. Prasa ekonomiczna publikuje średnie stopy oprocentowania lokat, przy użyciu następujących terminów:

• WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) - średnia stopa oprocentowania kredytów oferowana w Warszawie,

• WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) - średnie oprocentowanie, jakie bank gotów jest zapłacić za pozyskiwany depozyt,

• Overnight (O/N) - termin jednodniowy. Bank pożyczający pieniądze otrzymuje je w dniu zawarcia transakcji, a zwraca w następnym dniu roboczym

• Tom/next (T/N) - termin jednodniowy, ale pieniądze docierają do banku biorącego depozyt dopiero następnego dnia po transakcji, a zwracane są w kolejnym dniu roboczym

• Spot/next (S/N) - dotyczy także transakcji jednodniowych, ale bank dający lokatę przekazuje pieniądze dopiero w drugim dniu roboczym po zawarciu umowy, a zwrotu domaga się następnego dnia roboczego.

Stawki WIBOR i WIBID wyliczane są także dla 1 tygodnia (1W), 2 tygodni (2W), 1 miesiąca (1M), 2 miesięcy (2M) i 3 miesięcy (3M).

11. Operacje banków na rynku krótkoterminowych papierów publicznych

Najprostsze formy operacji rynku pieniężnego to depozyty i lokaty. Powodują one przepływ pieniądza na określony z góry termin.

Certyfikaty depozytowe - forma inwestowania wolnych kapitałów atrakcyjniejsze niż zwykły depozyt, ze względu na płynność certyfikatu. Jest wystawiany na okaziciela, może być instrumentem obrotu wtórnego.

Weksle (bony) skarbowe - krótkoterminowe zobowiązania skarbu państwa zaciągane dla pokrycia deficytu budżetowego. Instrument o bardzo wysokiej płynności na krajowym rynku pieniężnym. Podstawowe operacje repo i reverse repo.

Weksel skarbowy (bon skarbowy) - T-bill, treasury bill - krótkookresowy, niegwarantowany weksel skarbu państwa emitowany na okresy od tygodnia do roku. Najczęściej wykorzystywany przez bank centralny w operacjach otwartego rynku. Cechą tego instrumentu jest bardzo duża płynność, na okaziciela, o bardzo niskim stopniu ryzyka, dyskontowe (sprzedawane przez emitenta po cenie niższej od ich wartości nominalnej, po jakiej są wykupywane w terminie zapadalności). Emituje je Ministerstwo Finansów, a agentem na rynku pierwotnym jest NBP. Od 1994 roku mają postać niematerialną (występują w formie zapisu elektronicznego w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych). Okresy zapadalności to: 8, 13, 26, 39 i 52 tygodni. Nominały: 10 tys. 100 tys. i 1 mln zł. Sprzedaż na rynku pierwotnym odbywa się na zasadzie przetargu raz w tygodniu między NBP a bankami komercyjnymi mającymi status market-markera. Są one pośrednikiem dla innych podmiotów.

Akcje - odzwierciedlenie części kapitału akcyjnego banku

Cena akcji:

• nominalna - to, co pisze na akcji x ilość szt. = kapitał akcyjny

• emisyjna - cena sprzedaży nowej emisji, nie może być mniejsza od nominalnej

• rynkowa - na rynku wtórnym

Akcje mogą być gotówkowe i aportowe (najczęściej imienne), zwykłe i uprzywilejowane:

prawo głosu,

dywidenda: wysokość lub pierwszeństwo wypłaty,

likwidacja spółki - pełna kwota akcji (likwidacja = spłata długów, upadłość = bez spłaty długów),

na okaziciela

imienne

złota - z prawem veta, bez głosu tej akcji nie można podjąć prawomocnej uchwały. Jest to akcja imienna.

Świadectwo depozytowe = dokument potwierdzający złożenie akcji w banku lub centralnym rejestrze papierów wartościowych.

Świadectwo tymczasowe = potwierdza wniesienie częściowej opłaty akcji na okaziciela

Świadectwo założycielskie = wydawany jest założycielom spółki za założenie spółki, pełne prawa do dywidendy.

Obligacje - dłużne papiery wartościowe, potwierdzające zaciągnięcie pożyczki w określonej kwocie.

skarbowe - skarbu państwa (1 do 4 lat)

komunalne - miasto, gmina (do 10 lat)

przedsiębiorstw - (1 do 3 lat)

krótko (do roku) i długoterminowe.

zabezpieczone i niezabezpieczone

zastawem lub hipoteką

gwarancje skarbu państwa, NBP, banków o kapitale min. 10 mln euro

poręczenie urzędu gminy

częściowo zabezpieczone - dotyczy tylko kwoty obligacji bez odsetek.

Listy zastawne - emitowany przez banki hipoteczne na okaziciela, przynoszące stałe dochody, zabezpieczone na hipotece nieruchomości, która jest przedmiotem kredytowania przez bank.

Operacja repo - przeprowadzana dla pozyskania kapitału krótkoterminowego. Polega na sprzedaży bankowi centralnemu papierów wartościowych z umownym zobowiązaniem do ich wykupu w określonym terminie.

Operacje reverse repo - polegają na odwróceniu kolejności ich przebiegu, tzn. kupnie papierów wartościowych z ich odsprzedażą w przyszłości. Są to operacje krótkoterminowe, przeważnie dzienne, ale spotyka się również operacje o dłuższym terminie - do 6 miesięcy.

12. Operacje banków na rynku walutowym

Międzynarodowej wymianie towarowej towarzyszą operacje finansowe między wieloma krajami o różnych walutach i zwyczajach, a także o różnych zasadach prawnego zabezpieczenia wierzytelności, co wywołuje powstawanie ryzyka. Banki pełnią rolę pośrednika w transakcjach międzynarodowych, minimalizując to ryzyko. Banki odgrywają również aktywną rolę w kształtowaniu sposobów zapłaty za pomocą odpowiednich instrumentów, do których można zaliczyć kredytowanie transakcji handlu zagranicznego, akceptowanie i dyskontowanie weksli oraz udzielanie gwarancji bankowych.

Kurs walutowy w gospodarce rynkowej oddziałuje bezpośrednio na ceny usług i towarów w imporcie oraz eksporcie. Kursy walut i dewiz są ceną płaconą w walucie krajowej za jednostkę lub na 100 jednostek waluty obcej. Kursy ogłasza się w tabelach kursów. NBP podaje kurs średni, ale banki mogą rozliczać się między sobą po tzw. kursie transakcyjnym, odchylającym się od średniego. W operacjach międzynarodowych obok ryzyka handlowego pojawia się tak zwane ryzyko kursowe, na które narażone są banki przeprowadzające operacje walutowo-dewizowe. Aby zabezpieczyć się przed tym ryzykiem banki stosują zabezpieczenia:

• swap (operacja polegająca na równoczesnym zawarciu transakcji terminowej i kasowej w identycznej walucie i sumie)

• sprzedaż obcej waluty z prawem odkupu (różni się od swap tym, że nie ustala z góry kursu odkupienia waluty),

• arbitraż walutowy (polega na wykorzystaniu wahań kursu dewiz występujących z różną intensywnością na poszczególnych rynkach)

Rozliczenia dewizowe są bezgotówkową formą rozliczeń. Wśród rozliczeń dewizowych można wyróżnić zlecenia płatnicze bezwarunkowe (czeki, akredytywy pieniężne) lub uwarunkowane (inkaso dokumentowe, akredytywa dokumentowa).

Banki krajowe - mają za granicą banki korespondencyjne (banki zagraniczne - partnerzy w rozliczeniach).

Rachunek banku krajowego prowadzony w banku zagranicznym to rachunek NOSTRO.

Rachunek banku zagranicznego w banku krajowym to rachunek LORO.

Na tych rachunkach jest obowiązkowa rezerwa dewizowa.

WALUTA - oficjalny znak pieniężny, który jest prawnym środkiem płatniczym w kraju.

DEWIZY - pieniężne należności.

Waluty, dewizy, papiery wartościowe wystawione w obcych walutach to wartości dewizowe.

Kurs walutowy - cena, jaką musimy zapłacić za walutę.

Formy rozliczeń pieniężnych bezgotówkowych w obrocie międzynarodowym:

uwarunkowane - akredytywa dokumentowa, inkaso dokumentowe, płatność nastąpi, gdy wierzyciel przedstawi odpowiednie dokumenty,

nieuwarunkowane - polecenie wypłaty za granicą, czeki (podróżnicze, bankierskie), karta płatnicza.

13. Rodzaje kredytów bankowych

Rodzaje kredytów:

• Konsumpcyjne - dla ludności, na bieżące potrzeby, z rachunków bieżących

• Obrotowe - dla firm (odpowiednik k. konsumpcyjnego), na finansowanie bieżącej działalności firmy

• Inwestycyjne - na zwiększenie rozmiarów przedsiębiorstwa, na rozwój infrastruktury, na nowe wyposażenie

• dyskontowe - polega na wykupie weksla przed terminem jego realizacji

• akceptacyjne - polega na akceptowaniu weksli ciągnionych (trasowanych) na klienta

• lombardowe - udzielane pod zastaw papierów wartościowych

• hipoteczne - ich cechą charakterystyczną jest zabezpieczenie hipoteczne

• faktoring - skup wierzytelności wymagalnych lub niewymagalnych (przedawnionych lub nieprzedawnionych), wierzytelność kupowana po kwocie niższej przez bank

• leasing - bank nie jest leasingodawcą, jest udziałowcem leasingodawcy, może też finansować leasingodawcę jak i leasingobiorcę

• zobowiązaniowe - bank zobowiązuje się do pewnego świadczenia (poręczenia i gwarancji); bank gdy podpisuje umowę nie musi postawić pieniędzy do dyspozycji klienta, zrobi to, gdy klient nie wywiąże się ze swojego zobowiązania.

• zabezpieczone lub niezabezpieczone

Operacje kredytowe można klasyfikować pod względem płynności i metod udzielania kredytu oraz jego celu.

W przypadku płynności, istotny jest termin, na jaki bank udziela kredytu. Wg tego kryterium banki rozróżniają następujące kredyty:

• krótkoterminowe, udzielane na okres do 1 roku,

• średnioterminowe, z terminem spłaty od 1 do 3 lat,

• długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 3 lat.

Kredyty mogą być udzielane na wyraźnie określone cele. Np. kredyty inwestycyjne finansują określone zamierzenia inwestycyjne, kredyty obrotowe finansują działalność eksploatacyjną itp.

Podział kredytów konsumpcyjnych i obrotowych:

• na rachunku bieżącym - kredyt występuje w ramach istnienia rachunku bieżącego, czyli mamy możliwość zrobienia debetu i kredytu w tym rachunku; kredyt może być odnawialny (otwarty lub inblanco - ustalony limit, do którego możemy zaciągnąć kredyt) lub nieodnawialny (przydzielany jednorazowo)
  

• w rachunku kredytowym - osobny rachunek, na którym ewidencjonowane są obroty dotyczące kredytu: przydzielenie kredytu, spłata kredytu, transze kredytowe, linia kredytowa; kredyty są ściśle celowe; mogą być sezonowe; mogą być zaciągnięte w banku, w którym nie mamy konta

14. Procedury kredytowe stosowane przez banki

Polskie prawo bankowe uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy, rozumianej jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami z umownych terminach. Banki zawiązują z klientami stosunki umowne, w których obie strony mają zagwarantowane prawa i sprecyzowane obowiązki. Kredytobiorcy zobowiązują się do spełnienia warunków określonych przez bank, a także do udostępnienia informacji niezbędnych do oceny przez bank ich zdolności kredytowej oraz wyników działalności. Banki zobowiązują się do obsługi operacji pieniężnych i udzielania kredytów na określonych warunkach.

Umowa kredytowa ma charakter cywilnoprawny i musi być zawarta pisemnie. Prawo bankowe określa jej niezbędne elementy, istotne dla ewidencji operacji kredytowej, jak:

• strony umowy,

• kwota kredytu,

• termin lub terminy (transze) wypłacenia środków pieniężnych kredytobiorcy,

• termin spłaty i oprocentowanie kredytu,

• wysokość prowizji,

Ponadto umowa może określać sposób wykorzystania kredytu, realizowanie zleceń na rzecz osób trzecich itp.

Banki ograniczają ryzyko kredytowe wynikające z ewentualnego opóźnienia zwrotu kredytu i należnych odsetek, dokonując selekcji wniosków kredytowych klientów na podstawie analizy stanu majątkowego kredytobiorcy. Domagają się także od kredytobiorcy złożenia odpowiednich zabezpieczeń zwrotu kredytu.

Stosuje się następujące zabezpieczenia kredytów:

Majątkowe - swoich roszczeń możemy dochodzić do wysokości majątku będącego przedmiotem zastawu, nie możemy dochodzić z majątku osobistego danej osoby (dłużnika)

• hipoteka - zabezpieczenie na nieruchomości np. budynek, grunty; osoba wpisana jako pierwsza na hipotekę dochodzi swoich praw jako pierwsza

• zastaw - ruchomości np. samochód, dzieła sztuki, maszyny, licencje; osoba wpisana jako ostatnia dochodzi swoich praw jako pierwsza

• blokada środków pieniężnych - brak możliwości dysponowania środkami pieniężnymi znajdującymi się na rachunku bankowym (np. gdy zablokuje je syndyk skarbowy)

• przewłaszczenie na zabezpieczenie - najlepsza, ale najkosztowniejsza forma zabezpieczenia; przeniesienie notarialne prawa własności do pewnej rzeczy na czas udzielania kredytu do momentu jego spłaty; po spłacie następuje ponowne notarialne przeniesienie prawa własności na kredytobiorcę; kredytobiorca ponosi wszystkie koszty usług notarialnych

• OSOBISTE (osobowe) - dochodzimy roszczeń z całego majątku dłużnika

• poręczenie - osoba poręczająca ma prawa dłużnika tzn. może dochodzić swoich roszczeń przed sądem; jeśli umowa kredytowa jest nieważna poręczenie dalej jest ważne

• gwarancja - jeśli umowa kredytowa jest nieważna to gwarancja też jest nieważna

• cesja - przelew praw do określonej należności (wierzytelności)

• weksle - (akcepty, weksle inblanco), papier wartościowy, w którym dana osoba potwierdza zaciągnięcie określonej pożyczki.

15. Ocena zdolności kredytowej jako forma ograniczenia ryzyka kredytowego

Badanie zdolności kredytowej ma na celu określenie w każdym postępowaniu o przyznaniu kredytu stopniu ryzyka, na jakie jest narażony bank. Rodzaje tego ryzyka:

ryzyko

aktywne pasywne

straty utraty utraty zmiany zmiany zmiany

płynności zabezpieczenia procentu kursu wartości

walutowego pieniądza

Ryzyko pasywne jest w dużym stopniu niezależne od banku i w większości przypadków może być przez bank skompensowane. Natomiast ryzyko aktywne wynika z niepewności, czy przyszły kredytobiorca jest potencjalnie zdolny do spłaty kredytu wraz z procentami.

Badanie zdolności kredytowej w zależności od tego, czy odnosi się do osób fizycznych, czy do osób prawnych ma pewne cechy specyficzne. W pierwszym przypadku, przy udzielaniu kredytu konsumpcyjnego większą rolę przypisuje się tzw. indywidualnej analizie osoby kredytobiorcy.

Analiza zdolności kredytowej osoby fizycznej

W tym przypadku banki muszą dysponować odpowiednimi danymi statystycznymi i wskaźnikami pozwalającymi na ocenę kredytobiorcy. Metoda, którą można tu zastosować jest określana jako credit-scoring. Polega ona na tym, że przy udzielaniu kredytu konsumpcyjnego uwzględnia się fakt, iż ryzyko kredytowe jest związane z osobistymi cechami kredytobiorcy.

Należy podjąć takie czynności jak:

• Sprawdzenie, czy osoba starająca się o kredyt jest zdolna do czynności prawnych

• W przypadku, gdy kredytobiorca jest zdolny do czynności prawnych, następuje badanie jego zdolności kredytowej

• Przy badaniu zdolności kredytowej osób fizycznych konieczne dane zostają podzielone na osobiste i gospodarcze. Dane mogą być częściowo zawarte na wniosku kredytowym.

Dane osobiste kredytobiorcy obejmują informacje:

• Stan rodzinny (wiek, płeć, stan cywilny, liczba dzieci, konieczność opieki nad innymi osobami)

• sytuacja mieszkaniowa (adres, czas zamieszkania, posiadanie telefonu)

• zatrudnienie (zawód, pracodawca, czas zatrudnienia)

• ocena wyglądu dokonana przez pracownika bankowego (ubiór, sposób wyrażania się, zachowanie, powierzchowność)

Dane o sytuacji majątkowej kredytobiorcy obejmują informacje o jego:

• majątku (dom, auto, oszczędności)

• dochodach (wysokość zarobków, inne dochody)

• stałych zobowiązaniach (czynsz, ubezpieczenie, alimenty)

• zaciągniętych wcześniej kredytach

• posiadanym zabezpieczeniu (kosztowności, papiery wartościowe, nieruchomości)

Opierając się na tych danych można dokonać odpowiednich obliczeń, które ułatwią podjęcie decyzji kredytowej. U podstaw tej metody leży założenie, że istnieje powiązanie między odpowiednią cechą kredytobiorcy a stopniem ryzyka przy udzielaniu danego kredytu. Zależność ta jest kwantyfikowana na podstawie danych z lat ubiegłych o stopniu niewypłacalności poszczególnych kredytobiorców obarczonych odpowiednimi cechami.

Metoda credit-scoring stanowi próbę zaktywizowanie metod oceny solidności kredytowej kredytobiorcy. Następuje to poprzez ustalenie tych jego cech, które mają pozytywny wpływ na spłatę kredytu. Następnie ustalane jest ryzyko kredytowe poprzez odpowiednie uszeregowanie punktów „otrzymywanych” przez przyszłego kredytobiorcę za każdą pozytywną cechę. Im mniejsze jest ryzyko, tym liczba punktów jest większa. Jeżeli ogólna suma punktów przekracza ustaloną liczbę minimalną (cut-off score), kredytobiorca otrzymuje kredyt. W przeciwnym wypadku następuje odmowa.

W całym tym postępowaniu istotną rolę odgrywają ustalenia w zakresie wag poszczególnych czynników (cech). Ustala się je na podstawie danych z poprzednich lat. I tak np. w poprzednich latach właściciele telefonów byli lepszymi płatnikami aniżeli ci, którzy telefonów nie posiadali, to tym samym jest to cecha pozytywna dająca punkty dodatnie. Jeżeli zaś wszyscy kredytobiorcy-posiadacze telefonów byli dobrymi płatnikami, to waga tej cechy będzie większa niż wagi innych cech, które nie były tak powiązane z solidnością kredytobiorcy.

Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa

Także musi dać odpowiedź na pytania, które charakteryzują stosunki między bankiem a pożyczkobiorcą:

• czy ryzyko kredytowe nie przekracza ustalonej, możliwej do przyjęcia wielkości

• czy ryzyko to ma charakter długotrwały, tzn. czy będą dokonywane dalsze operacje na rzecz tego klienta

• czy bank będzie miał do czynienia z klientem ekspansywnym, w którego rozwoju będzie mógł partycypować

• czy bank będzie musiał liczyć się także z konkurencją innych banków

Ocenę zdolności kredytowej należy uważać za czynność polegającą na przetworzeniu informacji.

W związku z tym, że proces informacyjny nie jest doskonały banki podejmują pewne czynności, żeby nie dopuścić do zbyt daleko idących nieścisłości. Do takich czynności można zaliczyć:

• korzystanie z wielu źródeł informacyjnych wzajemnie się kontrolujących

• podział pracy przy dokonywaniu analizy i oceny klienta

• wprowadzenie odpowiednich form analizy i przymus ich stosowania

• regularna kontrola sytuacji kredytobiorcy na podstawie aktualnych materiałów

• nieregularna kontrola wewnętrzna działania grup analizujących i oceniających, przeprowadzania przez komórki kontroli

Z tego wynika, że badanie zdolności kredytowej nie jest jednorazową analizą i oceną przed udzieleniem kredytu, ale stale powtarzanym procesem, który realizują różne działy banku.

Źródła zaopatrzenia w informacje:

Przy dokonywaniu analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bank bierze pod uwagę następujące elementy:

• dotychczasową działalność kredytobiorcy

• dane otrzymane od osób trzecich

• wyniki bilansu rocznego kredytobiorcy

Ponadto - w przypadku uznanych przez bank za konieczne - przeprowadza się analizę zabezpieczenia kredytu.

Analiza dotychczasowej działalności kredytobiorcy

1. ocena osobowości I prezentacji kierownictwa przedsiębciorcy pożyczkobiorcy. Kwalifikacje fachowe kierownictwa, jego zdolność do negocjacji, umiejętność dążenia do celu itp. cechy pozytywne są najważniejszym elementem oceny przedsiębiorstwa. Solidność partnera to podstawa do udzielenia kredytu bez zabezpieczenia - “kredyty blanco to najlepsze kredyty”

2. ocena solidności, fachowości, punktualności w sporządzaniu informacji I ich dostarczaniu do banku

3. ocena wiarygodności przewidywań finansowych I inwestycyjnych przedsiębiorstwa. Wątpliwości banku mogą wynikać z oceny dotychczasowego stanu wykorzystywania konta (stałe przekraczanie bądź niewykorzystywanie przyznanego limitu)

4. ocena solidności klienta na podstawie wpłat I wypłat z konta bankowego (regularność I terminowość pokrywania zobowiązań, formy regulowania zobowiązań, płatności podatkowe, podział zysku, wydatki na cele osobiste). Przedmiotem szczególnej uwagi powinny być wszystkie odchylenia od przyjętych norm, jak odwołanie weksla, wystawianie nie pokrytych czeków, protest weksli, zapytania, czy płatność na rachunkach już nastąpiła. Elektroniczna technika obliczeniowa stwarza możliwość stałego obserwowania salda kredytobiorcy (przeciętne, minimalne, maksymalne itd.). Natomiast wszelkie nietypowe zachowanie się klienta powinno być przedmiotem indywidualnej, krytycznej obserwacji ze strony pracownika bankowego. Wyniki obserwacji prowadzonej tak przez maszynę, jak I przez pracownika powinny być zgłaszane do kierownika komórki kredytowej.

5. ocena wszelkich zapytań na temat klienta ze strony osób trzecich, takich jak: banki (sygnał o konkurencji w udzielaniu kredytu), nowy partner kredytobiorcy (sygnał o ekspansji klienta), starzy partnerzy kredytobiorcy (sygnał o trudnościach finansowych klienta).

Analiza danych otrzymanych od osób trzecich

Dane:

• urzędowe: onieruchomościach (hipoteka), z rejestru handlowego, rejestru statków morskich

• z instytucji trudniących się gromadzeniem danych o przedsiębiorstwach (wywiadownie)

• od partnerów kredytobiorcy, referencje od innych banków, opinia głównych księgowych, itp.

Analiza bilansu rocznego kredytobiorcy

Podstawa wszelkich informacji gromadzonych przez bank!

Bank ma prawo I obowiązek uzależnić udzielenie kredytu od przedstawienia przez kredytobiorcę rocznego bilansu.

Analiza bilansu powinna koncentrować się na 3 następujących dziedzinach:

1. wynik finansowy - uzyskanie następujących informacji:

• jak został osiągnięty wynik finansowy, co było źródłem tych osiągnięć, jak duże były podatki, jak ten wynik się kształtuje w stusunku do roku poprzedniego I do wyników osiągniętych przez podobne przedsiębiorstwo

• jak wykorzystano osiągnięty zysk, jaka część pozostała w przedsiębiorstwie a jaka została przejęta na prywatne potrzeby przedsiębiorcy, jak ten podział wyglądał w roku poprzednim I jak kształtuje się w podobnych przedsiębiorstwach

struktura bilansu - koncentruje się na 3 dziedzinach:

• strukturze majątku, który posiada kredytobiorca (czy jego kapitał odbiega od struktury w przedsiębiorstwie tej branży)

• strukturze kapitału, a przede wszystkim wielkości udziału kapitału własnego w całości kapitału (bilansu)

• wzajemnym stosunku między pojedynczymi elementami strony aktywnej a pojedynczymi elementami strony pasywnej. U podstaw tej analizy, która ma ocenić stopień płynności przedsiębiorstw oraz stopień pokrycia środków trwałych (inwestycji) przez kapitał własny, stoi teza, że określone pasywa powinny finansować określone aktywa

3. trend rozwojowy - ma podstawowe znaczenie dla oceny przedsiębiorstwa I banku. Koncentruje sie na:

• wielkość I struktura wzrostu majątku przedsiębiorstwa

• struktura wzrostu kapitału posiadanego przez przedsiębiorstwo

• zestrojenie zmian majątkowych I kapitałowych w przedsiębiorstwie

Analiza zabezpieczenia kredytu

Zabezpieczenie kredytu stosowane przez banki stanowią: zastaw przedmiotów wartościowych, ustanowienie hipoteki, cesja należności I ubezpieczenia oraz poręka.

W stabilnych warunkach gospodarczych większość kredytów jest udzielana in blanco - bez zabezpieczenia. Jeśli natomiast bank uzna, że konieczne jest stosowanie zabezpieczenia, należy ustalić w jakim stopniu kwota kredytu ma być zabezpieczona I jakie rodzaje zabezpieczenia mają być wykorzystane.

Ocena zabezpieczenia powinna określić, czy bank będzie mógł dokonać likwidacji tego zabezpieczenia, w jakim terminie może to nastąpić I jaką cenę będzie można uzystać przy spieniężeniu przedmiotu.

Zabezpieczenie nie jest pełną gwarancją dla banku!!! Łączy się także z niepewnością co do możliwej likwidacji zabezpieczenia po przewidywanej cenie.

Metoda punktowa

Banki stosują ją do oceny zdolności kredytowej. Polega ona na tym, że wielkościom poszczególnych wskaźników, charakteryzujących działalność podmiotów gospodarczych, przypisuje się określoną liczbę punktów, co spełnia także rolę wag tych wskaźników.

Każdy bank dokonuje według własnego uznania wyboru wskaźników I kryteriów określających sytuację ekonomicznę swoich klientów. Następnie poszczególnym cechom przedsiębiorstwa (wskaźniki) I stopniu ich realizacji przypisuje sie określoną liczbę punktów. W ten sposów zostaje ustalona punktacja od zera (minimum) do maksimum (max. liczba pkt.). Zsumowanie tych punktów dla każdego kredytobiorcy tworzy łączną ocenę określoną punktowo. W zależności od liczby punktów jaką osiągnął klient banku, zostaje on zaliczony do odpowiedniej kategorii kredytobiorców. Dla każdej kategorii bank ustala inne warunki kredytowania. Mała liczba punktów oznacza dla banku wysokie ryzyko I może być rekompensowana wyższymi odsetkami od kredytu.

Metoda punktowa pozwala na większe zobiektywizowanie oceny przedsiębiorstwa. Jednocześnie ta metoda jest odbiciem preferencji banku, który udziela kredytu (wybór wskaźników, wag), a także, iż wielkości osiągnięte za pomocą tej metody mogą być bardzo zróżnicowane w zależności od przynależności branżowej ocenianego przedsiębiorstwa. Dlatego też celowe jest odniesienie tych danych do średnich w tej branży.

16. Regulacje prawne dotyczące dopuszczalnej koncentracji ryzyka kredytowego.

RYZYKO

Klienci wg ryzyka podzieleni zostali na:

`I' grupę klasową; najbardziej godną zaufania. Są to: banki centralne, rządy, parlamenty, bankowy fundusz gwarancyjny, NBP, Skarb Pań., wiarygodne giełdy papierów wartościowych; są one najmniej ryzykowne.

`II' :banki z siedzibą w grupie I, banki polskie, władze lokalne, regionalne, państwowe, wiarygodne jednostki z własnym budżetem jak również budżety powiatów i gmin.

`III' podmioty nie z I i II gr., czyli klienci.

PROCENTOWE WAGI RYZYKA

Waga ryzyka 0%: Kasa, Należności od podmiotów klasy I, Należności od podatników klasy II (kwota pieniężna przelana na rachunek banku, gwarancjami, poręczeniami udzielonymi przez podmiot klasy I, dłużnymi papierami wartościowymi, których emitentem był podmiot kl. I,.)

20% -należności od podmiotów klasy I w części nie objętej wagą ryzyka 0%, należności od podmiotów gr. III w części nie objętej wagą ryzyka, 0% i 20% ale zabezpieczonej gwarancjami lub papierami wartościowymi podmiotów klasy II, dłużne papiery wartościowe podmiotów klasy II.

50% -należności podmiotów kl. III w części nie objętej wagami ryzyka 0% i 20% ale zabrane hipoteką ustanowioną na nieruchomości, którą dłużnik zamieszkuje albo oddał w najem, Poręczeń o charakterze rozrachunkowym,

100% -należności nie objęte wagami ryzyka 0,20,50%, pozostałe papiery wartościowe, udziały i inne składniki funduszy własnych innych podmiotów nie pomniejszające funduszy własnych banku, pozostałe aktywa nie pomniejszające wartości funduszy własnych banku.

Gdy spada współczynnik należy zwiększać fundusze, wtedy akcjonariusze wpłacają środki na konta fundacji własnych.

Wagi ryzyka

• kredyty zwykły - 100%

• kredyt z gwarancją skarbu państwa 20%

• papiery rządowe %

Na początku działalności minimum 15%

Za dwa okresy działalności 12%

8%

Limity koncentracji - nadmierna koncentracja ryzyka.

Rodzaje limitów koncentracji - obligatoryjne

1. Pojedyncze - są związane z pojedynczymi podmiotami

2. Łączne - dotyczące zaangażowania w skali własnego banku

1. 25 % kapitału własnego ,maksymalna suma wierzytelności banku w stosunku do jednego pomiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjne ponoszące wspólne ryzyko gospodarcze i dotyczy to następujących produktów:

• kredyty, poręczenia,

• pożyczki, obligacje

• akredytywy,

• gwarancje

Jest to limit koncentracji pojedynczy.

2. 800% kapitału własnego. Limit koncentracji łączny. Maksymalna suma dużych wierzytelności czyli takich, które przekraczają 10% kapitału własnego ale nie mogą przekroczyć 25 % kapitału własnego. Wierzytelności te muszą być zgłaszane do głównego nadzoru bankowego.

3. 15 % kapitału własnego. Limit koncentracji pojedynczy. Łączna wartość akcji i praw z akcji lub udziałów jednego podmiotu ( 3 mli )

4. 60% kapitału własnego. Jest to łączna wartość inwestycji w udziału akcji i prawa w akcji oraz zakup nieruchomości oraz należności zabezpieczonych hipoteką.

Limit koncentracji łączny.

5. 10 % kapitału własnego. Limit koncentracji łączny. Suma kredytów udzielona kierownictwu banku

Mniej obligatoryjne limity są określone przez zarządy banków lub rady banków:

1. Limit koncentracji branżowej ( związany z kredytowaniem niezależnych firm, lecz tej samej branży )

2. Limit koncentracji geograficznej ( dotyczący określonego regionu kraju lub całego kraju )

3. Limit koncentracji dla firm posiadających jedno źródło surowców lub dostawców.

4. Limit koncentracji na przyjmowaniem tego samego zabezpieczenia

5. Limit koncentracji na poszczególne waluty danego kraju służą one zapobieganiu upadłości banków.

Skutki upadłości banku:

1. Efekt domina

• upadek banku może spowodować trudności finansowe przedsiębiorstw, często sprawie działających.

• utratą przez społeczeństwo części majątku ulokowanego w banku

• likwidacja placówek bankowych

• utratą zaufania społeczności do działalności bankowej a w efekcie obniżenie skłonności do oszczędności

• zakłócenie w obrocie płatniczym

• zmniejszenie podaży kredytów napływu wycofaniem z pozostałych inwestycji bankowych

• Koszty społeczne upadłości banków

• wierzyciele bankrutującego banku są zmuszeni do zaciągania nowych pożyczek w innych bankach w celu utrzymania swojej płynności

• pożyczkobiorcy banku bankruta którzy im stworzył dostęp do kredytu będą zmuszeni ograniczyć swoje aktywności gospodarcze zwłaszcza jeśli znalezienie alternatywnych źródeł kredytu jest zbyt kosztowne lub niemożliwe

17. Zasady tworzenia rezerw na kredyty w sytuacji nieregularnej

ZASADY TWORZENIA REZERW CELOWYCH NA RYZYKO KREDYTOWE

Ryzyko kredytowe to podstawowe ryzyko banku. Bank tworzy rezerwy np.: tzw. Celowe: na zobowiązania i należności pozabilansowe o charakterze finansowym i gwarancyjnym wg zasad opisanych w Komisji Nadzoru Bankowego. (Finansowa- umowy kredytowe bez skutku bilansowego),

Pozostałe Aktywa wg ogólnych zasad rachunkowości. Rezerwy na należności pozabilansowe tworzy się generalnie w sytuacjach pojawiającego się ryzyka związanego z konkretnym aktywem. Wyjątek stanowią kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych (z wyłączeniem kredytów mieszkaniowych).

W celu ujawnienia ciążącego na należnościach ryzyka bank zobowiązany jest przynajmniej raz na kwartał (na ostatni dzień miesiąca kończącego kwartał) dokonać przeglądu portfela kredytowego pod kątem klasyfikacji kredytów do grup ryzyka. Wyodrębniamy następujące grupy ryzyka: należności: normalne, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwe, stracone. Klasyfikacji dokonuje się z uwzględnieniem dwóch kryteriów: -terminowości spłat rat i odsetek, sytuacji ekonomiczno- finansowych dłużnika.

W odniesieniu do należności od Skarbu Państwa oraz kredytów konsumpcyjnych i gotówkowych dla osób prywatnych oraz kredytów dla osób prywatnych związanych z kartami płatniczymi stosuje się wyłącznie kryterium terminowości spłat rat i odsetek. Podstawę naliczenia rezerwy stanowi kwota należności (bez odsetek) pomniejszona o wart. niektórych przyjętych zabezpieczeń.

Najważniejsze ZABEZPIECZENIA, których wartości pomniejszają podstawę tworzenia rezerw to: Gwarancje i poręczenia Skarbu Państwa, NBP, fund. gwarancyjnych, poręczenia sądu, banku centralnego lub innego banku o dobrej kondycji finansowej krajów OECD, przeniesienie na bank własności rzeczy ruchomej lub prawa do własności papierów wartościowych

Rezerwy celowe tworzone są w następujących wysokościach:

- w zakresie kredytów konsumpcyjnych udzielonych osobom prywatnym nie zakwalifikowanych do kat. poniżej standardowych, możliwych lub straconych, jeżeli kredytobiorca zalega ze spłatą raty bądź odsetek dłużej niż miesiąc w stosunku do terminu zawartego w umowie, ale krócej niż trzy miesiące to kredyt klasyfikuje się jako kredyt poniżej standardu (rezerwa ok. 50%).

18. Ocena biznes-planu jako podstawa udzielania kredytów inwestycyjnych przez bank

WNIOSEK KREDYTOWY A BIZNES PLAN

Wniosek kredytowy - jest to pisemna prośba o udzielenie pożyczki lub kredytu. Dokument taki jest najczęściej sporządzany wg pewnych schematów, opartych na regulaminach i procedurach stosowanych przez banki. Dlatego w różnych bankach takie dokumenty będą miały różna formę ale treść w nich zawarta będzie wszędzie podobna.

Przyjmując wniosek banki muszą wiedzieć:

• kto się stara o kredyt

• w jakiej wysokości

• na jakim rynku działa nasza firma

• kto jest naszym klientem

• na co będą przeznaczone pieniądze

• na jak długo chce pożyczyć pieniądze

• jaka jest kondycja finansowa wnioskodawcy

• jakie wyniki (dochody) osiągał w latach ubiegłych

• jakie przychody szacowane są w przyszłości

• jaką wnioskodawca posiada płynność finansową i jaką będzie posiadał po udzieleniu kredytu

• czym kredyt będzie zabezpieczony

• o innych okolicznościach mających wpływ na udzielany kredyt

Te i inne informacje, najczęściej w formie wypełniania specjalnych pól i tabelek umieszcza się we wniosku kredytowym. Razem z wnioskiem składa się komplet innych dokumentów (poniżej).

Zatem wraz z wnioskiem kredytowym ekwipunek potencjalnego kredytobiorcy najczęściej powinien zawierać:

• wszystkie dokumenty rejestracyjne firmy

• zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach i składkach ZUS

• ostatnie deklaracje podatkowe świadczące, że osiąga przychody i dochody (najczęściej trzy lub sześć plus roczna za ostatni rok)

• zaświadczenia o dochodach z innych źródeł

• opinię banku prowadzącego rachunek bankowy

• wykaz zabezpieczeń, których można udzielić; banki najchętniej widzą zastaw na lokatach, mniej chętnie na nieruchomościach i wierzytelnościach, całkiem niechętnie na ruchomościach - wyjątkiem są tu kredyty celowe na rzecz ruchomą - stanowi ona wtedy dodatkowe zabezpieczenie kredytu; banki chętnie przyjmują poręczenia firm i osób lepiej sytuowanych lub innych banków.

Firma (kredytobiorca) musi przekonać bank, że przyznanie jej kredytu nie stwarza dla banku ryzyka finansowego, lub, iż to ryzyko jest na minimalnym poziomie.

Jak zatem analitycy (nie tylko bankowi) oceniają wnioskodawcę? Każdy bank i instytucja finansowa ma swoje kryteria. Są one jednak do siebie podobne. Najistotniejszym wskaźnikiem branym pod uwagę jest tzw. - zdolność kredytowa - czyli po prostu zdolność kredytobiorcy do spłaty kredytu. Najistotniejszą cechą zdolności kredytowej jest to aby móc stale i systematycznie spłacać zaciągnięte zobowiązanie przez okres kredytowania. Czyli innymi słowy, miesięczne - pewne i udokumentowane dochody, muszą pokrywać podstawowe koszty utrzymania rodziny (życie), opłaty stałe (energia, czynsz, alimenty itp.) oraz oczywiście ratę i odsetki od zaciągniętego kredytu. Po tych „obciążeniach” powinny zostać jeszcze jakieś pieniądze. Im więcej ich „zostaje” tym większą mamy szansę na otrzymanie kredytu.

Banki w swych procedurach stosują różne kryteria do oceniania firm i do osób fizycznych, różne dla dużych i małych firm, niemniej jednak wszystkie te analizy sprowadzają się do określenia ryzyka związanego z udzielonym kredytem.

Równie ważne dla banku (jeśli nie najważniejsze) jest zabezpieczenie się przed brakiem chęci czy też możliwości spłaty kredytu przez kredytobiorcę. Ustalenie i skompletowanie wszelkich zasad działania w takiej sytuacji odbywa się zanim bank pożyczy jakiekolwiek pieniądze.

Firma, czy to istniejąca, czy też mająca dopiero powstać, musi być dla banku czy też innej instytucji kredytowej, jak najbardziej wiarygodna a ryzyko udzielenia jej kredytu jak najmniejsze.

JAK NAPISAĆ BIZNES PLAN


Biznes plan - business plan, plan gospodarczy firmy przedstawiający jej zamierzenia rozwojowe, argumenty dowodowe jego realności oraz syntetyczny wynik końcowy. Jest on realistyczną oceną firmy i jej potencjału.

Nowoczesne przedsiębiorstwo, które ma już swoje miejsce na rynku, a także dopiero co wkraczające na konkurencyjny rynek, posługuje się w zarządzaniu biznes planem, który zawiera elementy planu rozwoju, inwestycji, organizacji, marketingu, sprzedaży i finansów. Biznes plan poprawnie i realnie opracowany jest doskonałym narzędziem dla właściciela firmy w procesie zarządzania. Często taki plan jest dokumentem wymaganym przy staraniach o kredyt bankowy.
Opracowanie dobrego, funkcjonalnego i realnego biznes planu jest niełatwe z uwagi na zmienność czynników i wiele niewiadomych. Taki plan może przygotować zespół ludzi odpowiednio przygotowanych metodycznie i doświadczonych, znających problematykę przedsiębiorstwa, prawa podatkowego i rachunkowości. Potrzebna jest dobra znajomość metod badania rynku, analizy i diagnozy ekonomiczno-finansowej oraz prognozy gospodarczej. Wynika stąd wniosek, że dobry biznes plan to poważny dokument do celów kierowania w dłuższym horyzoncie czasowym. Mając taki biznes plan, opracowany profesjonalnie, łatwiej będzie kierować przedsiębiorstwem i zasilać z różnych źródeł finansowania: kredytów pożyczek, leasingu, środków różnych fundacji.
 
Nowo powstałe firmy prywatne na ogół posługują się krótkookresowym biznes planem, zwykle rocznym lub dwuletnim. Nowa firma stoi w obliczu największego ryzyka, niepewności, braku doświadczeń działania na rynku, zewnętrznych barier, a zatem zasięg czasowy biznes plan nie powinien przekraczać roku lub dwóch lat. Tylko formy doświadczone, mające miejsce na rynku mogą wydłużać okres planowania. W każdym biznes planie nowoutworzonej firmy powinny być szerzej opisane poniższe tematy: koncepcja zdobycia miejsca na rynku, cele gospodarcze i finansowa strategia działania:


— przedsiębiorstwa jako całości
— najważniejszych odcinków działalności
— pojedynczego produktu lub towaru
— jakości oferowanych usług lub finalnych wyrobów




inwestowanie w rozwój, środki osiągania założonych celów:
— osobowe (zatrudnienie odpowiednich pracowników)
— organizacyjne
— finansowe
— techniczne


metody wspomagające:
— promocja, reklama, informacja
— marketing aktywny
— nowoczesne metody sprzedaży
ocena zagrożeń i barier ocena szans i możliwości ustalenie progu rentowności w skali ogólnej i szczegółowej wyliczenie wskaźników ekonomiczno-finansowych dla okresu planowanego.

Przy planowaniu działalności inwestycyjnej celowe jest opracowanie rachunku ekonomicznego inwestycji. Pożądane są rachunki bilansowe i kalkulacyjne, a w tym szczególnie: bilans oraz rachunek strat i zysków, rachunek płynności finansowej, rachunek kalkulacyjny kosztów i cen. Nie możemy zapominać, wszystkie fakty i informacje zawarte w biznes planie powinny być napisane klarownie i systematycznie. Oczywiście dobry biznes plan powinien przekonywać, że firma posiada coś do zaoferowania i jest poważnym partnerem w interesach.

Celem biznes planu jest przedstawienie przyszłego kształtu przedsiębiorstwa. 

Biznes plan:
Ułatwia uzyskanie odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące Twojej przyszłej firmy oraz kontrolę realizacji planów. Opracowując go na papierze doskonalisz umiejętności w zarządzaniu firmą oraz masz możliwość regularnego korygowania błędnych pomysłów.
Ułatwia określenie wielkości środków finansowych potrzebnych do finansowania Twojej firmy.
Jest dokumentem umożliwiającym uzyskanie środków finansowych z banku lub od inwestorów.
Jest dokumentem informującym pracowników jak również instytucje zewnętrzne o zamierzeniach Twojej firmy. Biznes plan sprzyja realizmowi.

Zagadnienia, które możesz uwzględnić pisząc biznes plan.
Opis przedsięwzięcia:
— cele
— prezentacja produktu, usługi
Firma:
— ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa
— struktura firmy ( forma własności )
— plan produkcji ( usług )
— produkt (charakterystyka branży, cele i plan handlowy firmy, przewidziana sprzedaż wraz z oceną ryzyka )
— plan działania oparty na etapach realizacji rocznego planu firmy z odniesieniem do oceny rezultatów: poziom produkcji, poziom sprzedaży, cena itd.
Plan marketingowy.



Analiza finansowa:
— stan finansów firmy czyli bilans i rezultat finansowy roku ubiegłego
— przewidywania
— finansowanie projektu ( kapitał własny, kredyt )
— bieżący stan finansowania
— referencje finansowe
Plan organizacyjny.
Zakończenie i załączniki.

Zadania:
Wybór strategii działania
Poszukiwanie partnerów
Uzyskanie środków finansowych
Oszacowanie ryzyka
Ocena rynku (segmentu)
Poznanie konkurencji
Ocena branży (sektora)
Określenie potrzeb finansowych
Oszacowanie przychodów i kosztów
Ocena mocnych i słabych stron
Przedstawienie koncepcji rozwoju

Co nam daje Biznes Plan?
Konkurencyjność oferowanych produktów/usług (koszt, jakość, cena)
Plan marketingowy dla wszystkich produktów/usług z uwzględnieniem wielkości i wzrostu rynku, konkurencji i pozycji przedsiębiorstwa na rynku, polityki cenowej, kanałów dystrybucji i sposobów promocji
Kluczowe czynniki sukcesu i analiza (silne i słabe strony przedsiębiorstwa oraz szanse i zagrożenia w otoczeniu przedsiębiorstwa).
Wyznaczenie optymalnej struktury organizacyjnej w celu zdynamizowania przepływu informacji i maksymalizacji sprawności działania przedsiębiorstwa
Kompleksowa ocena przeszłej i bieżącej sytuacji finansowej.
Szczegółowa projekcja przychodów i kosztów.
Prognoza przepływów pieniężnych. 
Prognoza bilansu.
Określenie wartości przedsiębiorstwa.
Określenie okresu zwrotu inwestycji.
Oszacowanie niezbędnej wielkości zadłużenia dla zrealizowania inwestycji.

Kredyty dla firm

Poszukując źródeł finansowania dla swojej firmy nie ominiesz zapewne banku. Jeśli zdecydujesz się na zaciągnięcie kredytu przygotuj komplet dokumentów i argumenty, jakimi przekonasz bank, że jesteś wiarygodnym i posiadającym zdolność kredytową klientem.

Skąd się bierze nieufność banków

Istnieje wiele powodów, dla jakich banki podchodzą bardzo ostrożnie do kredytowania małych firm. Do najczęściej wymienianych należą: krótki okres funkcjonowania firmy, niewielki kapitał własny, niska rentowność, a co za tym idzie - niekorzystne wskaźniki finansowe, mało wiarygodne propozycje zabezpieczenia prawnego spłaty kredytu oraz trudności w zweryfikowaniu informacji ekonomiczno-finansowej dostarczanej bankowi przez firmę.

Jak przekonać bank

Przedstaw swoją firmę z najlepszej strony - udowodnij, że:

• posiadasz zdolność kredytową - umiesz zarabiać pieniądze i twoja firma wykazuje zyski

• nie zalegasz z płaceniem podatków, ZUS itd.

• prowadzisz działalność co najmniej od 12 miesięcy

• posiadasz prawne zabezpieczenia kredytu

• umiesz dobrze prognozować - przedstaw biznesplan na okres kredytowania. Banki wymagają często, by był to biznesplan w rozbiciu kwartalnym i sprawdzają na bieżąco, czy się z niego wywiązujesz. Jeśli sytuacja firmy odbiega od założeń biznesplanu bank może wstrzymać kredytowanie i zażądać spłaty kredytu.

• dobrze układa ci się współpraca z bankami - posiadanie rachunku bieżącego w danym banku co najmniej przez 6 miesięcy może ułatwić uzyskanie kredytu

Tak przygotowany możesz starać się o przyznanie kredytu

• w rachunku bieżącym

• obrotowego

• inwestycyjnego

Kredyt inwestycyjny

Kredyt inwestycyjny możesz przeznaczyć na sfinansowanie zakupu wyposażenia, środków transportu, nieruchomości, a także udziałów lub akcji w spółce oraz na finansowanie zobowiązań powstałych z tytułu działalności leasingowej. Jeśli więc twoja firma planuje takie inwestycje i poszukuje środków na ich sfinansowanie - przejrzyj ofertę banków dotyczącą kredytów inwestycyjnych.

Przeznaczenie kredytu

Cel kredytu musi być jednoznacznie określony w umowie. Banki udzielają kredytów z przeznaczeniem na inwestycje:

• materialne - zakup ziemi i budynków, budowa, modernizacja i adaptacja obiektów, zakup maszyn i środków transportowych, remonty środków trwałych, zakup nowych technologii, przyrost środków obrotowych związanych z inwestycją

• niematerialne - zakup koncesji i licencji, znaków towarowych, patentów, itp.

• finansowe - np. zakup papierów wartościowych

Kredyt udzielany jest w rachunku kredytowym, jest nieodnawialny, bezgotówkowy (w formie gotówkowej wyjątkowo), wypłacany jednorazowo lub w transzach

Ile i na jak długo

Nie wszystkie banki udzielają kredytów do wysokości wartości inwestycji - traktując kredyt jako uzupełnienie środków własnych kredytobiorcy wymagają zazwyczaj, byś samodzielnie sfinansował przynajmniej 20% wartości inwestycji. Kredyt możesz zaciągnąć maksymalnie na 8-10 lat, jednak okres kredytowania nie może przekroczyć okresu amortyzacji kredytowanego przedmiotu inwestycji.

Jeśli warunki proponowane przez bank nie są korzystne lub masz problemy z uzyskaniem kredytu na sfinansowanie zakupu środków trwałych, ciekawą alternatywą może okazać się leasing.

Oprocentowanie i prowizje

Możesz wybierać pomiędzy dwiema opcjami oprocentowania - stałym i zmiennym. Zmienne opiera się na stawce WIBOR (LIBOR, EURIBOR - w zależności od waluty kredytu) lub stopie bazowej banku, powiększonych o ustaloną przez bank marżę.

Prowizje pobrane przez bank za udzielenie kredytu mogą zwiększyć jego koszt nawet o 3% kwoty kredytu.

Jak spłacać

Udzielając kredytów na finansowanie niektórych dużych inwestycji, które przyniosą zyski dopiero za jakiś czas, banki stosują karencję - najczęściej roczną - w spłacie kapitału. Możliwość karencji dotyczy zwykle kredytów zaciągniętych na dłużej niż 5 lat.

Spłata rat kredytu może być dokonywana co miesiąc lub co kwartał. Kredyty krótkoterminowe spłacane są jednorazowo.

19. Kredyty obrotowe

KREDYTY DLA PODMIOTÓW RYNKOWYCH

a) KREDYTY OBROTOWE - przeznaczone są na bieżące potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, np. zakup surowców, towarów itd. Mają charakter krótko i długoterminowy, występują w rachunku bieżącym i kredytowym.

::KREDYT W RACHUNKU BIEŻĄCYM - bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekroczenia salda na jego rachunku bieżącym do wysokości limitu przyznanego w umowie, ma on charakter krótkoterminowy i odnawialny.
::KREDYT W RACHUNKU KREDYTOWYM - wymaga otwarcia zupełnie oddzielnego konta kredytowego, mogą byś krótko i długoterminowe, wykorzystanie kredytu następuje na podstawie obciążenia rachunku kredytowego.

I. Kredyty obrotowe - na finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzoną działalnością gospod. (np. zakup towarów, surowców). Krótko i średnioterminowe.

1) w rachunku bieżącym - powstanie debetu w r-ku bież. kredytobiorcy → udzielany tylko podmiotom posiadającym w banku r-k bież.

1. otwarty (in blanco, overdraft) - upoważnienie kredytob. do spowodowania salda debetowego na jego r-ku bież. Bank przyjmuje i realizuje dokumenty płatnicze, na których jest wskazany jako domicyliat (osoba, u której dokument ma być płatny), nawet jeśli na koncie kredytob. nie ma pokrycia, do wysokości określonego limitu kredytowego, ustalanego na podstawie obecnych i przewidywanych w okresie kredytowania wpływów na r-k. Krótkoterminowy, odnawialny (rewolwingowy)

2. kasowy - upoważnienie kredytob. do pobrania z r-ku kwoty przekraczającej stan r-ku; udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie kredytob. krótkoterminowy; karencja w spłacie (zwykle 14 dni), a później powinien być spłacony w jak najkrótszym terminie (w ciągu kilku, 3-4, dni), z wpływów na r-k. Z punktu widzenia kredytob. powinien być udzielany w jak najkrótszym terminie („od ręki”), możliwe tylko w odniesieniu do stałych (przynajmniej od roku) klientów banku, o dobrej kondycji finansowej. Nie powinien być odnawialny, jeśli tak - to najprawdopodobniej klient ma kłopoty z płynnością i spłaca jeden kredyt drugim

3. na pokrycie wymagalnych zobowiązań lub zapadalnych należności - upoważnienie kredytob. do spowodowania salda debetowego na jego r-ku bież. do wysokości ustalonej z bankiem. Na pokrycie planowych zobowiązań (np. wypłaty wynagrodzeń), w przypadku krótkotrwałych zakłóceń płynności do chwili otrzymania należności od dłużników kredytobiorcy. Nie powinien być odnawialny.

Koszt kredytu liczony od salda debetowego i od czasu jego trwania, czyli od rzeczywiście wykorzystanego kredytu. Kredyty udzielane klientom stałym, znanym, lub - wyjątkowo - klientom, których bank bardzo chce pozyskać.

2) w r-ku kredytowym - prowadzony jest odrębny r-k kredytowy, na którym ewidencjonuje się wykorzystanie i spłatę kredytu. Koszt liczony od sumy kredytu stawianej do dyspozycji przez cały okres umowny, a więc wyższy od koszty kred. w r-ku bież.

1. docelowy (towarowy) - na finansowanie określonej transakcji; może być transzowalny, nie powinien być odnawialny

2. na pokrycie wymagalnych zobowiązań lub zapadalnych należności - odpowiednik 1c

3. kasowy - odpowiednik 1b

4. sezonowy - przeznaczone na finansowanie potrzeb powstałych w związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych spowodowanych specyfiką produkcji lub świadczonych usług (sezonowość, np. skup płodów rolnych). Wysokość i okres kredytowania są uzależnione od cyklu wytwarzania, magazynowania, sprzedaży. Nie powinien być dłuższy niż 2 lata; nieodnawialny

5. linie kredytowe - w ramach określonego limitu kredytowego można finansować wiele powtarzających się transakcji dot. dostaw określonego typu towarów, materiałów, surowców itp., usług świadczonych kredytob. Odnawialne (wówczas podobne do 1a) lub nieodnawialne.

Odnawialność - każdorazowa częściowa lub całkowita spłata kredytu upoważnia kredytob. w okresie obowiązywania umowy do ponownego zadłużania się, tak aby łączna wartość zadłużenia w danym momencie nie przewyższała wartości przyznanego limitu.

Transzowalny - stawiany do dyspozycji w terminach i częściach (transzach) ustalonych w umowie; niewykorzystanie którejś transzy w ustalonym terminie powoduje utratę prawa do tej części kredytu, może być też podstawą do zmiany warunków kredytowania.

Klient może chcieć kredyt w r-ku kredyt., aby zmniejszyć podatek - odsetki wliczane w koszty, a w r-ku kredyt. realne % większe niż w r-ku bież.

20. Kredyty wekslowe

KREDYTY DLA PODMIOTÓW RYNKOWYCH


c) KREDYTY WEKSLOWE
::KREDYT DYSKONTOWY- udzielenie kredytu dyskontowego następuje na podstawie umowy o linię dyskontową lub w formie doraźnej transakcji nabycia wierzytelności wekslowych. Operacja dyskonta polega na zakupie weksla przed upływem terminu jego płatności, z potrąceniem przez bank oprocentowania.
PROCEDURA UDZIELENIA KREDYTU DYSKONTOWEGO:
- podpisanie umowy o kredyt dyskontowy lub linię dyskontową
- złożenie weksli do dyskonta przez kredytobiorcę z operacja indosowania na bank prowadzący rachunek bieżący
- kontrolowanie weksli pod względem merytorycznym i formalnym przez komitet dyskontowy
- operacja obliczenia odsetek dyskontowych dla weksli przyjętych i udzielenie kredytu remitentowi weksla
- w dniu płatności weksla bank księguje kwotę wpłacaną na koncie „ Kredyt dyskontowy”
- jeżeli weksel nie jest wykupiony w terminie bank remitenta obciąża jego rachunek bieżący kwotą weksla i uznaje nią konto kredytu dyskontowego.

::KREDYT AKCEPTACYJNY może być udzielany w doraźnych transakcjach lub może przybrać formę linii kredytu akceptacyjnego. Linia kredytowa jest limitem kredytowym przyznanym kredytobiorcy, do wysokości którego mogą być ciągnione na bank weksle. Kredyt w postaci linii akceptacyjnej może być udzielany jako kredyt odnawialny lub nieodnawialny, gdy każdy zaakceptowany weksel zmniejsza wysokość przyznanego limitu. Akceptując weksel, bank przyjmuje odpowiedzialność za jego wykupienie. Oddział baku akceptujący weksel zobowiązany jest do jego wykupienia.

:: KREDYT LOMBARDOWY jest kredytem krótkoterminowym, a jego charakterystyczną cechą jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Kredyt lombardowy udzielany jest pod zastaw ruchomości, najczęściej papierów wartościowych, metali szlachetnych, a także towarów. Bank, przyjmując zastaw, nabywa prawo jego sprzedaży w przypadku niespłacenie kredytu.

::LEASING (JAKO SPECYFICZNA FORMA KREDYTU) - transakcje leasingowe polegają na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingu ustalonego w umowie leasingu. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej pozostaje leasingodawca co nadaje leasingowi charakter zbliżony do dzierżawy. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia ustalonej w umowie opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Rozróżnia się dwie formy leasingu:
- leasing bezpośredni - gdy producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie innym przedsiębiorstwom
- leasing pośredni - gdy między producentem, a użytkownikiem występuje pośrednik

Kredyt dyskontowy -jest udzielany w formie wykupu weksli przez bank przed terminem ich płatności . Bank przyjmując weksel do dyskonta udziela kredytobiorcy kredytu , który jest spłacany nie przez kredytobiorcę , ale przez głównego dłużnika wekslowego .

III Kredyty wekslowe

1) dyskontowy - wykup weksli handlowych (pochodzących z obrotu gospodarczego) przez bank przed terminem ich płatności z potraceniem odsetek dyskontowych (zwanych dyskontem).

Kredyt o charakterze jednorazowym lub liniowym (odnawialny lub nie). Wartość kredytu równa sumie nominalnej wykupywanych weksli (jeśli koszty dyskonta obciążają kredytob.) lub jest wyliczana wg formuły W = (N x 100) / [100 - (% x t) : 365] gdzie W - suma weksla (wartość kredytu); N - należność bezpośrednio wynikająca z transakcji; % - stopa dyskontowa p.a., aktualna w dniu dyskonta; t - liczba dni do daty płatności weksla (wlicza się dzień dyskontowania, nie wlicza się dnia płatności).

Wynagrodzenie banku potrącane w postaci dyskonta, prowizja pobierana każdorazowo od sumy weksli złożonych do dyskonta. Do dyskonta przyjmowane są weksle spełniające warunki określone przez bank w regulaminie dyskontowania weksli, najczęściej są one zbieżne z warunkami redyskonta weksli (wykup przez bank centralny weksli znajdujących się w posiadaniu banków komercyjnych przed terminem ich płatności, z potraceniem odsetek redyskontowych; stopa redyskonta (stopa oprocentowania kredytu redyskontowego) jest podstawą ustalania przez banki komercyjne stóp oprocentowania kredytu dyskontowego).

Termin spłaty k. dyskontowego pokrywa się z terminem płatności weksla, stanowiącego podstawę udzielenia kredytu (przeważnie do 3 m-cy).

Odpowiedzialność za spłatę kredytu ponoszą solidarnie: główny dłużnik wekslowy, podawca weksla (kredytob.) i inne osoby podpisane na wekslu. Weksel nie musi być na urzędowym blankiecie.

Weksle składa się do dyskonta przy listach dyskontowych, których wzór określa bank; bank potwierdza złożenie weksla. Oceny weksli złożonych do dyskonta dokonują komitety dyskontowe, skład i tryb działania ustalają banki. Weksle nie przyjęte przez bank do dyskonta zwracane są podawcy za zwrotem wydanego uprzednio przez bank pokwitowania.

Umowa kredytu może przewidywać, że w razie niewykupienia weksla przez głównego dłużnika, bank może zaspokoić się z r-ku bankowego podawcy weksla (kredytob.).

Stopa procentowa (tzn. stopa dyskontowa) k. dyskontowego < stopa oprocentowania tradycyjnego kredytu obrotowego na ten sam termin (niższe ryzyko);

stopa dyskontowa > stopa redyskontowa

stopa dyskontowa weksli spełniających warunki redyskonta < stopa dysk. weksli nie spełniających warunków redyskonta.

2) akceptacyjny - umowa, na mocy której bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osobę do tego upoważnioną, przy zachowaniu wszelkich innych warunków umowy, w zamian za prowizję akceptacyjną; w konsekwencji bank staje się głównym dłużnikiem wekslowym, zobowiązanym do jego wykupienia. Weksel musi być na urzędowym blankiecie.

[Weksel ciągniony, trasowany (trata) - polecenie ciągnione przez wystawcę weksla (trasanta) na płatnika (trasata), który ma zapłacić remitentowi (beneficjentowi) określoną w tracie kwotę. Zobowiązanie trasata powstaje jednak dopiero po wyrażeniu przez niego akceptu tego polecenia zapłaty (poprzez złożenie podpisu na wekslu)]

Bank akceptujący weksle nie stawia do dyspozycji swojego klienta (kredytob.) środków pieniężnych, a jedynie użycza swego podpisu [w zamian za prowizję, zwyczajowo nie wyższą niż 2% sumy wekslowej], przez co zobowiązuje się do wykupienia weksla w terminie jego płatności ze środków własnych, jeśli kredytob. tego nie uczyni; później kosztami zostaje obciążony r-k kredytob.

Weksle muszą odpowiadać określonym warunkom, zawartym w regulaminie i umowie kredyt. Kredyt krótkoterm. (zwyczajowo wykorzystanie i spłata w ciągu 180 dni), przeznaczony na finansowanie poszczególnych faz produkcji, transportu, magazynowania, sprzedaży towarów i usług. Towary finansowane tym kredytem powinny charakteryzować się długim okresem trwałości, łatwa zbywalnością, prostotą określania ceny (stanowią zabezpieczenie zwrotności kredytu).

Przyznawany wyłącznie klientom o wysokiej zdolności kredytowej → zmniejszenie prawdopodobieństwa konieczności pokrycia przez bank zobowiązań z własnych środków. Może mieć formę doraźnych transakcji jednorazowych lub linii kredytowej (odnawialnej lub nie).

21. Factoring i forfeiting jako formy finansowania przedsiębiorstw

Factoring - jest czynną operacją bankową, która w odniesieniu do przedsiębiorstw może zastępować inkaso dokumentów handlowych. Factoring, wywodzący się z praktyki amerykańskiej, upowszechnił się w bankach europejskich w latach 60-tych. Bank Francji definiuje factoring jako przeniesienie wierzytelności handlowych z wierzyciela na factora (bank), który równocześnie zobowiązuje się do ściągnięcia tych wierzytelności nawet w przypadku trudności płatniczych występujących u dłużników; factor może przy tym z wyprzedzeniem uregulować należności wierzyciela. Factoring jest więc równocześnie formą finansowania należności, gwarancją zabezpieczającą przedsiębiorstwo przed ryzykiem ich ściągnięcia, a także operacją rozliczeniową polegającą na inkasowaniu należności.

W praktyce występują różne formy factoringu, realizującego w różnym stopniu przytoczone funkcje, co zależy od treści umów zawieranych między factorantem a factorem. Gdy factor nabywa należności factoranta bez prawa regresu, przyjmuje na siebie pełne ryzyko niewypłacalności dłużnika. Gdy factor zachowuje prawo regresu wobec faktoranta, może żądać od niego zwrotu udzielonej zaliczki, jeżeli dłużnik nie ureguluje zobowiązania. Jednak w obu przypadkach bank (faktor) wykonuje techniczne czynności inkasowania należności.

Omawiana operacja jest korzystna zarówno dla banku, jak i dla przedsiębiorstw. Jest ona szczególnie przystosowana do potrzeb firm mających wielu odbiorców swych produktów czy towarów. Dostawca nie musi analizować wypłacalności poszczególnych klientów, gdyż związane z tym ryzyko przejmuje faktor, który dokonuje takiej analizy i podejmuje odpowiednie kroki. Przedsiębiorstwo jest zwolnione z przymusowej egzekucji, bo obowiązek ten spada na faktora. Przedsiębiorstwo-dostawca nie musi dla wcześniejszego monetyzowania należności sięgać do dyskonta, gdyż otrzyma z wyprzedzeniem swą należność od faktora. Zatem gwarancja terminowej realizacji należności udzielana przez faktora jest korzystniejsza od ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej, bowiem faktor, zgodnie z umową, opłaca należności już w chwili ich powstania (wystawienia faktur).

Finansowanie należności przedsiębiorstwa przez faktora może dotyczyć różnych wierzytelności, a więcod podmiotów prywatnych lub publicznych (państwowych lub komunalnych), reprezentowanych lub nie- w postaci weksla. Ponadto umowa między przedsiębiorstwem a faktorem jest zawierana na dłuższy, a nawet nieoznaczony czas trwania, z obustronną możliwością jej rozwiązania za wypowiedzeniem. Banki pobierają od faktorowania stosunkowo dużą prowizję, której wysokość zależy od stopnia ryzyka.

Kilkanaście polskich banków oferuje usługę faktoringu na różnych warunkach, ale większość oferuje z regresem. Do umowy dochodzi wówczas, gdy bank zaakceptuje co najmniej kilku odbiorców z listy przedstawionej przez klienta. Z każdej wypłaty dokonywanej przez bank (faktora) z tytułu nabytych wierzytelności (należności) bank potrąca:

• Odsetki za cykl rozliczeniowy

• Umowną (zróżnicowaną) prowizję

Jeżeli w faktoringu z regresem odbiorca odmówi zapłaty należności faktoranta nabytej przez bank, faktorant zobowiązany jest do zwrócenia bankowi otrzymanej z banku wypłaty na poczet tych należności. Bank ma także prawo wstrzymać nabywanie wierzytelności, jeżeli odbiorca opóźnia się z zapłatą lub odmawia jej dokonania albo jego sytuacja prawna lub finansowa (ocena wg. uznania banku) budzi wątpliwości co do możliwej spłaty wierzytelności nabytych przez bank. Wraz z nabywanymi wierzytelnościami przechodzą na bank wszelkie prawa z nimi związane oraz służące do ich zabezpieczenia. Faktorant zobowiązany jest udostępnić na żądanie banku wraz z odpowiednimi pełnomocnictwami wszelkie znajdujące się w jego posiadaniu środki niezbędne do uzyskania zapłaty od odbiorcy, bądź umożliwiające przeprowadzenie wobec odbiorcy postępowania polubownego lub sądowego. W celu zabezpieczenia ewentualnych roszczeń banku faktorant często składa weksel in blanco. Umowy o faktorowanie zawierane są na czas nieoznaczony, z jednomiesięcznym terminem wypowiedzenia.

Forfaiting - jest szczególną formą operacji rozliczeniowej, m.in. posługiwania się wekslem w transakcjach zagranicznych. Operacja polega na skupie należności terminowych w postaci weksli, z wyłączeniem prawa regresu wobec odstępującego weksel (wierzytelność)

Przykład:

Francuski eksporter sprzedaje towar na kredyt wekslowy importerowi włoskiemu, ale ma np. trudności zdyskontowania weksla importera weksla importera w bankach francuskich. Zwraca się więc do instytucji forfaitingowej w Wiedniu, aby ta zdyskontowała weksel tego importera, ale bez regresu.. Istota transakcji polega na tym, że instytucja forfaitingowa dyskontuje otrzymany od francuskiego eksportera na weksel importera włoskiego, ale bez prawa regresu do eksportera, a więc na własne ryzyko (a forfait). Ryzyko instytucji forfaitingowych, będących często bankami, nie jest tak wielkie, bo weksel jest poręczony (awal) przez bank importera. W tej sytuacji eksporter otrzymuje natychmiastową zapłatę dyskontując weksel, a nie ponosi odpowiedzialności za realizację weksla. Importer zaś nabywa towar na kredyt.





































1. Bank importera poręcza (awal) jego weksel, a włoski importer przekazuje weksel francuskiemu eksporterowi jako zapłatę za dostarczony towar

2. Eksporter francuski odstępuje weksel instytucji forfaitingowej w Wiedniu, otrzymując natychmiast zapłatę pomniejszoną o dyskonto

3. Instytucja forfaitingowa w terminie płatności prezentuje weksel do wykupienia za pośrednictwem banku importera

4. Importer włoski wykupuje weksel za pośrednictwem banku importera

Operacje forfaitingowe są jednak znacznie kosztowniejsze od tradycyjnych operacji wekslowo-kredytowych. Przede wszystkim instytucja forfaitingowa liczy odsetki wg. wyższej niż nominalna stopy dyskontowej. Wiąże się to z większym ryzykiem, tym bardziej, że przedmiotem skupu jest są należności terminowe - od 6-miesięcznych do kilkuletnich, reprezentowane przez weksle własne importera lub akceptowane przez niego traty eksportera. Ponadto instytucja forfaitingowa potrąca przy skupie weksli dyskonto z góry za cały okres. Mimo to operacje forfaitingu rozpowszechniły się przynosząc korzyść eksporterom (którzy mogą włączyć koszty w ceny) oraz importerom otrzymującym towar na kredyt. Również dla banków operacje te są zyskowne, gdyż stosują przy nich wyższe opłaty.

22. Bankowy obrót wierzytelnościami

Obrót wierzytelnościami to jedna z możliwości zaspokojenia wierzyciela przy jednoczesnym zminimalizowaniu kosztów, które zazwyczaj ponosi właśnie wierzyciel. Dzieje się tak np. dlatego, że umowa cesji, z uwagi na profil prowadzonej przez nas działalności, zwolniona jest od opłat skarbowych, w tym od podatku VAT. Jeżeli nawet jest to powierniczy przelew wierzytelności w celu dokonania windykacji na rzecz pierwotnego wierzyciela/zleceniodawcy, to koszt odzyskania należności potwierdzony fakturą VAT, nie wiąże się z obciążeniem 22 % podatkiem VAT ani opłatą od czynności cywilnoprawnych. Ponadto różnica pomiędzy wartością wierzytelności, a ceną sprzedaży może być zaliczona w koszty uzyskania przychodu. Istnieje możliwość wyksięgowania sprzedanych wierzytelności oraz zamknięcia kont analitycznych. Czynności wykonywane są bez zbędnych procedur formalnych i opóźnień z nich wynikających, a ściśle ujmując, działania polegające na przejęciu należności dłużnika, jego ruchomości lub nieruchomości, towarów, zapasów magazynowych oraz przeprowadzeniu kompensat i innych działań mających na celu odzyskanie należności, są niezmiernie ułatwione. Często nie ma konieczności prowadzenia drogiego i czasochłonnego postępowania sądowego i komorniczego. Jeżeli jednak taka konieczność się pojawi, zakres wykonywanych czynności jest dużo większy i łatwiejszy do zrealizowania w przypadku wejścia w prawa wierzyciela. Dotyczy to zarówno czynności przed sądami, komornikami jak i innymi instytucjami administracji rządowej, samorządowej, osobami prawnymi i fizycznymi. Oczywiście, o ile to możliwe, najpierw wykorzystane są inne możliwości zaspokojenia się, jak sprzedaż bezwarunkowa wierzytelności czy też kompensata. Z uwagi na powyższe i inne nie przytoczone tu zalety prowadzenia windykacji należności w oparciu o powierniczy przelew wierzytelności, preferujemy taką właśnie formę naszej umowy z zleceniodawcą o ściągnięcie należności. Tam gdzie dokonanie przelewu wierzytelności jest niemożliwe lub niecelowe, proponujemy inne możliwe formy - umowę-zlecenia lub umowę pośrednictwa, obie mające na celu wyegzekwowanie środków pieniężnych.

Obrót wierzytelnościami w przepisach prawa i księgach rachunkowych

Obrót wierzytelnościami

Obrót wierzytelnościami polega na tym, że dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi przysługującą mu wierzytelność na drugą osobę (cesjonariusza), co może nastąpić odpłatnie, drogą sprzedaży lub pod tytułem darmym. Niekiedy odsprzedaż wierzytelności w celu przyspieszonego uzyskania zapłaty określa się mianem factoringu.

Sprzedaż wierzytelności zalicza się do czynności bankowych.

Obecnie nie istnieją ograniczenia w obrocie wierzytelnościami. Zakupem i sprzedażą wierzytelności mogą zajmować się zarówno banki, jak i inne firmy, wykonując tę czynność zarobkowo, w ramach prowadzonej przez siebie działalności.

Jeżeli obrót wierzytelnościami nie stanowi zarazem czynności bankowej, to na jej wykonywanie nie jest wymagane zezwolenie prezesa NBP. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z 26.09.1996 r. (sygn. akt III AZP 2/96) i nawiązujące do niej orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4.06.1997 r. (sygn. akt I SA/Po642/96).

Zakup i sprzedaż wierzytelności regulują przepisy art. 509 i następne Kodeksu cywilnego. Stosownie do art. 509 § 1 K.c. wierzyciel może, bez zgody dłużnika, przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa akcesoryjne, mające na celu zabezpieczenie spłaty wierzytelności (np. zastaw, hipoteka, poręcznie), a w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Natomiast dłużnikowi przysługują wszelkie zarzuty, jakie miał on względem zbywcy, w tym zarzut potrącenia. Umowa o przekazaniu wierzytelności nie wymaga szczególnej formy; jeżeli jednak wierzytelność jest stwierdzona na piśmie, to przelew wierzytelności powinien być również potwierdzony pisemnie (art. 511 K.c).

Dla skutecznego przeniesienia wierzytelności nie jest wymagana zgoda dłużnika, ani też go powiadomienie, o jej przeniesieniu. Mimo to lepiej jest poinformować dłużnika o tym fakcie, gdyż zachodzi obawa, że dłużnik - nie wiedząc o przeniesieniu wierzytelności - może spełnić świadczenie do rąk dotychczasowego wierzyciela. Dłużnik powinien też znać nowego wierzyciela, aby umożliwić bezproblemowe uzgodnienie rozrachunków stosownie do prawa bilansowego.

23. Gwarancje bankowe

Są szczególnym rodzajem operacji czynnych, nie będących formą kredytowania, lecz zapewniających zapłatę lub wywiązanie się z zobowiązań. Znajdują zastosowanie w obrotach krajowych I zagranicznych. Do gwarancji bankowych stosuje się odpowiednie przepisy KC, a zobowiązanie banku ma zawsze charakter pieniężny. Udzielanie gwarancji bankowej ma z reguły formę pisemną.

Gwarancja bankowa jest samodzielnym zobowiązaniem banku, podejmowanym na zlecenie klienta. Bank oświadcza, że zgodnie z jej treścią zaspokoi przyjmującego gwarancję beneficjenta, jeżeli zleceniodawca nie wywiąże sie wobec niego z umownych zobowiązań. Gwarancja ma więc na celu dodatkowe zapewnienie jej beneficjentowi wykonania umowy przez kontrahenta. Jeśli umowa nie zostanie wykonana, to bank wypłaca beneficjentom określoną kwotę pieniędzy. Gwarancja jest niezależnym zobowiązaniem banku I nie może być odwołana, chyba, że przewidziano to w jej treści.

Stronami gwarancji bankowej są:

1. zleceniodawca, na którego polecenie bank gwarantujący wystawia gwarancję

2. beneficjent gwarancji, na którego rzecz wystawiana jest gwarancja

3. bank udzielający gwarancji

Treść gwarancji powinna zawierać nazwę zleceniodawcy I jego banku oraz beneficjenta gwarancji, wysokość kwoty gwarancyjnej, termin obowiązywania gwarancji oraz inne uprawnienia wynikające z danej gwarancji. Ponadto do zlecenia udzielenia gwarancji należy dołączyć: umowę określającą wierzytelność podlegającą zabezpieczeniu gwarancją, a także informacje niezbędne dla oceny zdolności kredytowej zleceniodawcy oraz proponowane formy zabezpieczenia ewentualnych wierzytelności banku w przypadku zrealizowania gwarancji przez jej beneficjenta. Gwarancja ma formę oświadczenia banku kierowanego do beneficjenta gwarancji, które zawiera zobowiązanie banku do określonego świadczenia na wypadek niewykonania przez zleceniodawcę wyszczególnionych w niej warunków. Banki są zobowiązane do prowadzenia ewidencji otrzymanych zleceń gwarancji I udzielonychgwarancji, a także wydanych klientom zapewnień udzielenia gwarancji. Wymienione dokumenty powinny być podpisywane przez osoby upoważnione do składania w imieniu banku oświadczeń majątkowych.

Treść gwarancji powinna także zawierać informacje o transakcji, w związku z którą udziela się gwarancji (np. Umowy o kredyt czy umowy kupna-sprzedaży) oraz dokładne określenie przedmiotu gwarancji, wysokości zobowiązania banku gwarantującego, a także terminu ważności gwarancji. Po upływie terminu gwarancji bank nie uwzględnia roszczeń zgłaszanych przez jej beneficjenta. Zobowiązanie gwaranta (banku) staje się wymagalne, gdy zleceniodawca nie wywiąże się z zobowiązania objętego gwarancją, np. Nie spłaci zaciągniętego kredytu czy nie uiści zapłaty za nabyty towar. Beneficjent gwarancji chcąc ją zrealizować I otrzymać zapłatę, powinien zwrócić się do banku gwarantującego, stwierdzając pisemnie, że zleceniodawca gwarancji nie wywiązał się z umowy objętej gwarancją.

Banki mogą udzielać gwarancji z tytułu różnego rodzaju zobowiązań. W obrotach krajowych najczęściej znajdują zastosowanie bankowe gwarancje spłaty kredytu lub zapłaty za zakupione towary (usługi), gwarancje przetargowe, a ostatnio gwarancje zapłaty cła.

Gwarancja zabezpieczająca spłatę kredytu jest pisemnym zobowiązaniem banku do spłacenia kredytu oraz przypadających odsetek, gdyby zleceniodawca, na którego zlecenie wystawiono gwarancję, nie wywiązał się wobec innego banku z umowy kredytowej. Gwarancja będąc zobowiązaniem abstrakcyjnym, jest niezależna od umowy kredytowej zawieranej przez zleceniodawcę gwarancji z innym bankiem. Jednak postanowienia umowne mogą obowiązywać podmioty stosunku gwarancji bankowej, jeśli zostały ujęte w jej treści. Gwarancje spłaty kredytu są płatne na pierwsze żądanie banku-kredytodawcy (beneficjenta) stwierdzające, że kredytobiorca nie spłacił kredytu.

W gwarancji zabezpieczającej zapłatę za zakupione towary (usługi) bank zobowiązuje się bezwarunkowo I niezależnie od danej umowy kupna-sprzedaży do zapłacenia określonej kwoty, gdyby nabywca nie wywiązał się z umowy. Dokument którym banki udzielają gwarancji nazywa się listem gwarancyjnym. Jest on wysyłany przez bank do beneficjenta gwarancji.

Gwarancje przetargowe (wadialne), zastępują w przetargach wadium (kaucję), którego żąda otwierający przetarg. Oferent nie chcąc zamrozić w wadium środków pieniężnych, może w zamian proponować złożenie gwarancji bankowej. Podobny charakter ma gwarancja zapłaty cła. Polskie przepisy celne dopuszczają odroczenie zapłaty cła I przyjęcie od zobowiązanego bankowej gwarancji zapłaty cła. Gwarancja bankowa jest wówczas zobowiązaniem banku do uregulowania cła, gdyby importer nie wpłacił terminowo należności celnych. Beneficjentem gwarancji jest urząd celny, który dokonał warunkowej lub ostatecznej odprawy celnej.

Bank udzielający gwarancji pobiera od zleceniodawcy prowizję, której wysokość zależy od stopnia ponoszonego ryzyka. Często żąda on od zleceniodawcy dodatkowego zabezpieczenia udzielonej gwarancji. Przy wysokich kwotach gwarancji lub w transakcjach powiązanych z bankami zagranicznymi beneficjent może domagać się regwarancji, która polega na potwierdzeniu (regwarantowaniu przez inny bank) gwarancji udzielonej przez bank zleceniodawcy.

W operacjach zagranicznych, wiążących się na ogół z ryzykiem, kontrahenci chcąc się zabezpieczyć, często żądają gwarancji bankowych. Ze względu na przedmiot gwarancji, w obrotach z zagranicą najczęściej występują gwarancje:

1. przetargowe

2. należytego wykonania kontraktu

3. zwrotu zapłaty (np. Zwrotu zaliczki)

4. otwarcia akredytywy

5. zapłaty za dostawę towaru, wykonanie usługi

6. udzielenia awalu na wekslu

7. zapłaty z innych tytułów

W odniesieniu do pierwszych trzech rodzajów gwarancji, zwanych gwarancjami kontraktowymi, zostały wydane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu “Jednolite reguły dotyczące gwarancji kontraktowych”. Znajdują one zastosowanie w przypadkach, gdy w treści wystawionej gwarancji stwierdza się, że gwarancja jest im poddana. Nie wyklucza to jednak możliwości unormowania w gwarancjach spraw w sposób odmienny.

Gwarancje otwarcia akredytywy zabezpieczają otwarcie na rzecz eksportera akredytywy, zapewniającej mu terminową zapłatę za określoną dostawę towaru. Podobnie gwarancje mogą zabezpiecać zapłatę dokumentów towarowych przesłanych do inkasa lub awalizowanie weksli przez bank gwarantujący porękę wekslową na tratach ciągnionych przez eksportera lub na wekslach własnych importera. Poza tym w obrotach zagranicznych można spotkać wiele innych gwarancji, mających na celu zabezpieczenie interesów stron.

List gwarancyjny (letter of guarantee) precyzuje warunki, od których uzależniona jest wypłata gwarancji, jej wysokość oraz okres ważności. Gwarancje mogą być odwołalne lub nieodwołalne, ale w obrotach zagranicznych gwarancje odwołalne spotyka się rzadko. Możliwość anulowania lub zmiany warunków gwarancji zmniejsza bowiem jej wartość dla zabezpieczenia wykonania zobowiązań. Rozróżnia się gwarancje bezwarunkowe lub uwarunkowane spełnieniem określonych warunków wymienionych w liście gwarancyjnym. Roszczenia zabezpieczone gwarancją bezwarunkową są płatne na pierwsze żądanie beneficjenta, bez badania przez bank gwarantujący zasadności roszczenia. Natomiast przy gwarancji uwarunkowanej ewentualna płatność może nastąpić po udokumentowaniu przez beneficjenta, że zaistniały warunki objęte listem gwarancyjnym. O zakresie zobowiązań gwaranta decydują przepisy prawa wskazanego w treści gwarancji, a jeżeli gwarancja nie zawiera postanowień tym przedmiocie, ma zastosowanie prawo kraju gwaranta. Po upływie terminu ważności gwarancji bank nie uwzględnia zgłoszonych roszczeń.

Operacja udzielenia gwarancji nie wymaga od banku zaangażowania własnych środków, lecz polega na przyjęciu ryzyka. Znajduje to odbicie w księgowości bankowej, gdzie udzielane gwarancje rejestruje się na kontach pozabilansowych. Banki udzielające wielu gwarancji na wysokie kwoty muszą się liczyć z ewentualnością wypłat na rzecz niektórych beneficjentów. Dlatego powinny one zabezpieczyć odpowiednie rezerwy płynne, co ogranicza ich swobodę w udzielaniu kredytów.

W polskiej praktyce bankowej gwarancje występowały dotychczas częściej w obrotach zagranicznych niż krajowych. Wydaje się, że szersze wykorzystanie gwarancji między krajowymi podmiotami gospodarczymi może się przyczynić do rozładowania zatorów w rozliczeniach pieniężnych, a także ułatwić stosunki gospodarcze między nie znającymi się kontrahentami.

24. Leasing jako forma finansowania przedsiąbiorstwa

Leasing jest alternatywą wobec kredytu formą finansowania i polega na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego umownie wyposażenia, urządzeń, budynków itp. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia określonej opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej jest leasingodawca, ale strony mogą przewidzieć w umowie przeniesienie własności na leasingobiorcę. Wówczas raty leasingowe, prócz opłaty leasingowej, obejmują także część zapłaty za nabywany obiekt. Leasingodawcą może być wyspecjalizowana firma leasingowa, producent, którego wyroby będą przedmiotem leasingu, a także bank.

Transakcje leasingowe mogą występować w różnych formach, przy różnym zaangażowaniu banku. W leasingu bezpośrednim producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie przedsiębiorstwom. Leasing pośredni polega na tym, że między producentem a użytkownikiem pojawia się pośrednik w postaci przedsiębiorstwa leasingowego, który finansuje przekazanie użytkownikowi przedmiotu leasingu. Przedsiębiorstwo leasingowe zakupuje przedmiot leasingu (np. maszynę) u producenta, aby przekazać ją użytkownikowi na podstawie tzw. umowy leasingowej. Bank może być właścicielem tego przedsiębiorstwa, może występować bezpośrednio jako leasingodawca, bądź refinansować przedsiębiorstwo leasingowe. Przy rozwiązaniu najprostszym, w trójkącie: producent dóbr inwestycyjnych - bank - leasingobiorca, bank komercyjny lub inwestycyjny zakupuje u producenta maszynę wskazaną przez leasingobiorcę. Następnie bank zawiera z leasingobiorcą umowę, w której ten ostatni zobowiązuje się do spłaty kredytu leasingowego w ratach obejmujących cenę tej maszyny i odsetki od kredytu. Opisana transakcja jest korzystna dla leasingobiorcy m.in. dlatego, że kredyt spłaca się z przyszłych zysków, a opłaty leasingowe obciążają koszty. Przedmioty wydzierżawione w umowie leasingu (np. maszyny, urządzenia, budynki) nie stanowią bowiem własności leasingobiorcy i nie są obciążone podatkiem. Bank otrzymuje zaś odsetki i zwrot zaangażowanego kapitału w umownych ratach, płatnych zazwyczaj w okresach miesięcznych. W przypadku, gdy rola banku ogranicza się do refinansowania samodzielnego przedsiębiorstwa leasingowego, ono spłaca kredyt, ale może także cedować spłaty rat leasingowych na bank.

Zależnie od umowy leasingowej rozróżnia się:

• Leasing operacyjny (operating lease)

• Leasing finansowy (financial lease)

Umowy leasingu finansowego są zawierane zazwyczaj na okres kilku lat, a po jego upływie przedmiot leasingu przechodzi na własność leasingobiorcy. Znajdują one zastosowanie, gdy przedmiotem leasingu są maszyny i urządzenia, które ze względu na ich charakter byłoby trudno przekazać kolejnemu leasingobiorcy. Natomiast umowy leasingu operacyjnego zawierane są na krótsze okresy, a przedmiot leasingu nie przechodzi po upływie umownego okresu na własność leasingobiorcy.Tę formę leasingu stosuje się np. przy dzierżawie większych urządzeń elektronicznych, które mogą być przekazane przez leasingodawcę następnemu użytkownikowi.

Polskie prawo nie przewiduje umowy leasingu, a pierwsze transakcje leasingowe zawierano na zasadach umów nienazwanych.Rozwija się przede wsystki leasing bezpośredni, a banki jedynie próbowały stosowania leasingu pośredniego.

Przeszkodą w rozpowszechnianianiu leasingów z udziałem banków są braki w regulacji prawnej leasingu. Nie został on uregulowany w części szczegółowej księgi zobowiązań KC, a także Prawo bankowe nie uwzględnia leasingu jako operacji bnkowej. Tymczasem leasing jest formą finansowania szczególnie przystosowaną do potrzeb nowo powstających firm i przedsiębiorstw prywatyzowanych nie dysponujących odpowiednim kapitałem na zakup maszyn i urządzeń.

25. „Złota reguła bankowa” jako zasada kształtowania równowagi pomiędzy aktywami i pasywami banków

„Złota reguła bankowa” została przedstawiona w pracy Otto Hubnera. Jego tezy:

„Kredyt może udzielić bank bez wpadnięcia w niebezpieczeństwo, że nie będzie mógł wypełnić swoich zobowiązań, musi nie tylko pod względem kwoty, ale także jakości odpowiadać kredytowi, który został udzielony”.

„Pieniądze zdeponowane na 3 miesiące nie mogą być udzielane bez ryzyka na 6 miesięcy”.

„Z pieniędzmi, które w każdym momencie mogą być zażądane do zwrotu, można dokonywać tylko takich operacji, z których można te pieniądze również w każdej chwili wycofać”.

Złota reguła bankowa: Terminowi płatności powinny odpowiadać odpowiednie kwoty i terminy aktywów.

Reguła ta wymaga, żeby działalność aktywna i pasywna banku była zgodna co do kwot i terminów. W ten sposób zostaje wyłączona możliwość dokonywania transformacji terminowej.

Jest ona oceniana krytycznie gdyż

• nie uwzględnia cichej, bezwarunkowej prolongaty wkładów, wychodząc z założenia, że wszystkie uzgodnione terminy będą zgadzać się z rzeczywistymi.

• Nie bierze pod uwagę nowych wpłat depozytów. Uznaje, że jedynym źródłem spłat są spłacane kredyty a także środki własne.

• Nie bierze pod uwagę możliwości otrzymywania środków z alternatywnych źródeł jak rynek pieniężny (pieniądz dzienny, terminowy), lokaty, inwestycje.

• Jeżeli nawet bank zrezygnuje z transformacji środków, to i tak nie jest bezpieczny, to i tak nie jest bezpieczny, gdyż istnieje ryzyko niespłacenia kredytów w terminie.

Bilans banku komercyjnego przy zastosowaniu złotej reguły bankowej.

Aktywa	Pasywa
Środki płatnicze (gotówka)	Wkłady a'vista
Kredyty na 1 m-c	Wkłady na 1 m-c
Kredyty na 3 m-ce	Wkłady na 3 m-ce
Inwestycje długoterminowe	Kapitał własny

26. Rodzaje rachunków i depozytów bankowych

Osoby prawne i fizyczne mogą otwierać rachunki bankowe w wybranym banku. Umowa o otwarcie rachunku bankowego ma charakter cywilnoprawny, a umawiające się strony są równorzędnymi partnerami. Cywilnoprawny charakter umowy podkreśla swoboda wyboru banku, w którym klient może otworzyć rachunek. W umowie rachunku bankowego bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Jednostki gospodarcze dokonują za pośrednictwem banków rozmaitych operacji rozliczeniowych, korzystają z kredytów, deponują lokaty terminowe, gromadzą fundusze o różnym przeznaczeniu i w związku z tym mają z reguły więcej niż jeden rachunek bankowy. Rachunki bankowe mają różny charakter ze względu na ich przeznaczenie i treść ekonomiczną ewidencjonowanych na nich operacji.

Instytucję rachunku bankowego regulują przepisy KC i prawa bankowego. Na ich podstawie opracowano w poszczególnych bankach wewnętrzne regulaminy, określające szczegółowo stosunki między klientami a bankiem, dotyczące prowadzenia rachunków bankowych. Regulaminy mogą różnić się w szczegółach pomiędzy różnymi bankami, ale uregulowane ustawowo zasady ogólne są identyczne we wszystkich bankach. Bank ma obowiązek zapoznania klienta z regulaminem przed zawarciem umowy rachunku bankowego.

Stosownie do nowego prawa bankowego, od 1998 r. umowa rachunku bankowego powinna określać:

• Strony umowy

• Rodzaj otwieranego rachunku

• Walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony

• Czas na jaki rachunek został otwarty

• Wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany

• Sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku

• Termin wypłaty lub kapitalizacji odsetek

• Terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku

• Zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku

• Tryb i warunki dokonywania zmian umowy

• Sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy

• Zasady rozwiązywania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów

Zgodnie z polskim prawem bankowym, w celu przechowywania środków pieniężnych i przeprowadzania rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą banki prowadzą rachunki bieżące, pomocnicze, lokat terminowych oraz oszczędnościowe. Ponadto klient może mieć wydzielone rachunki (np. dla rozliczeń zagranicznych czy kredytów). Zawierając umowę oddział banku może zastrzec obowiązek zawiadamiania go o otwarciu przez klienta rachunku pomocniczego w innym banku.

RACHUNKI

Rachunki bieżące - mają podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych. Wpływają na nie należności od odbiorców za sprzedawane towary i świadczone usługi, podejmowane są z nich środki na wypłatę wynagrodzeń, pokrywane zobowiązania wobec dostawców, podatki, opłaty itp. Umowa rachunku bankowego może przewidywać wyodrębnienie na rachunku bieżącym środków pieniężnych przeznaczonych na określone cele, a także przeprowadzanie rozliczeń w tym zakresie.

Rachunek pomocniczy - służy do przeprowadzania przez jego posiadacza rozliczeń w innych bankach. Operacje dokonywane za pośrednictwem tego rachunku zazwyczaj ograniczają się do ściśle określonych celów, co jednak nie jest regułą. Otwarcie rachunku pomocniczego nie wymaga zgody banku prowadzącego rachunek bieżący jednostki gospodarczej.

Rachunki lokat terminowych - służą do przechowywania środków pieniężnych przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem (np. kilkumiesięczny, kilkuletni). Korzystają z nich zazwyczaj przedsiębiorstwa obywające się bez pomocy kredytowej, lokując na nich wolne środki pieniężne. Zachęca je do tego wyższe oprocentowanie tych rachunków niż rachunków bieżących.

Rachunki oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe) - są prowadzone dla osób fizycznych. Mogą one być również prowadzone dla szkolnych kas oszczędności i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych. Rachunki te nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Dowodem zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego może być książeczka oszczędnościowa lub inny dokument, który jest zawsze wystawiany jako dokument imienny. Przy tym w nazwie dokumentu powinien być użyty w odpowiednim przypadku wyraz „oszczędnościowy”. Bank może zamknąć rachunek oszczędnościowy, jeżeli w ciągu 5 lat nie dokonano na nim żadnych zapisów, poza okresowym dopisywaniem odsetek, a jego stan nie przekracza minimalnej kwoty ustalonej w umowie. Utrata (zgubienie) dowodu zawarcia umowy lub czeku powinna być zgłoszona bankowi przez klienta.

1. Rodzaje

1. r-k bieżący - służy do gromadzenia śr., pieniężnych i przeprowadzania rozliczeń związanych i działalnością gosp.

2. R-k pomocniczy - służy do przeprowadzenia określonych operacji lub rozliczeń w innych bankach.

3. R-k lokat terminowych - służy do przechowywania czasowo wolnych środków

DEPOZYTY (???)

Przykładem konkurencji o pozyskiwanie depozytów są różne rodzaje rachunków bankowych oferowanych przez banki. Są one przystosowane do potrzeb klientów, a sposoby obliczania i kapitalizowania odsetek wykorzystuje się do zwiększenia konkurencyjności.

Rachunek skonsolidowany (inaczej: koncentryczny lub zintegrowany) - jest przystosowany do potrzeb organizacji gospodarczych o rozbudowanej sieci placówek. Jest on rachunkiem zbiorczym, na który automatycznie przelewane są środki z rachunków wszystkich placówek, co umożliwia pełne wykorzystanie wpływów z danego dnia; możliwe jest utrzymywanie na tych rachunkach środków w granicach określonych limitów. Z kolei z rachunku skonsolidowanego możliwe jest zasilanie poszczególnych rachunków do ustalonego poziomu.

Innym produktem bankowym są depozyty automatyczne, polegające na tym, że po przekroczeniu określonego salda rachunku bieżącego, bank automatycznie otwiera depozyt terminowy.

Rachunki z wypowiedzeniem nazywane są też rachunkami call, gromadzą np. depozyty z możliwością wycofania środków za wypowiedzeniem 48-godzinnym. Warunki umów mogą być różne, a dotyczą minimalnej wielkości depozytu i wysokości oprocentowania, które jednak zawsze jest wyższe od oprocentowania rachunków a vista. Wiele banków stosuje przy tym oprocentowanie progresywne. W tzw. lokatach dynamicznych oprocentowanie rośnie wraz z długością okresu utrzymywania lokaty. Lokatę można wycofać po upływie dowolnego czasu i zachować oprocentowanie proporcjonalne do okresu utrzymywania lokaty. (Np. Stopa procentowa może wzrastać co 14 lub 30 dni, a w przypadku wycofania depozytu stosuje się odpowiednie oprocentowanie dla całego okresu utrzymania depozytu).

Banki otwierają rachunki bankowe także jednostkom budżetowym: obsługę budżetu państwa prowadzi NBP i inne banki. Polega ona na gromadzeniu, przekazywaniu i wydatkowaniu publicznych środków pieniężnych na zlecenie jednostek wykonujących budżet. W ramach obsługi budżetu państwa prowadzone są, na podstawie umowy rachunku bankowego, różne rachunki bankowe: najliczniej występują rachunki bieżące zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.

Rachunki bankowe są numerowane jednolicie, a każdy rachunek ma numer składający się z:

• numeru (symbolu) oddziału banku

• numeru porządkowego rachunku klienta

• numeru konta syntetycznego oraz numeru subkonta

Od 1994 r. jednostki gospodarcze mają obowiązek posiadania rachunku bankowego i przeprowadzania za jego pośrednictwem określonych co do wysokości rozliczeń w formie bezgotówkowej.

Otwarcie rachunku następuje po złożeniu wniosku. Do wniosku dołącza kartę wzorów podpisów.

Zamknięcie rachunku następuje na wniosek posiadacza rachunku, decyzji sądu lub z inicjatywy banku.

Są dyspozycje gotówkowe (wpłata, polecenie wypłaty) i bezgotówkowe - uznaniowe (wpływy na rachunek) lub obciążeniowe (wypłaty bezgotówkowe)

RACHUNKI cd.

Osoby fizyczne mogą otwierać w bankach rachunki czekowe (np. osoby wykonujące wolne zawody) oraz rachunki oszczędnościowo rozliczeniowe (konta osobiste).

DEPOZYTY

Określenie
Depozyt bankowy jest to ogólna nazwa inwestycji finansowej, polegającej na powierzeniu środków finansowych bankowi przez inwestora (zwanego depozytariuszem) na pewien okres. Istnieją równoważne lub prawie równoważne  określenia depozytu bankowego - lokata bankowa, wkład  oszczędnościowy, rachunek bankowy. Depozyt bankowy   można traktować jako udzielenie kredytu bankowi przez depozytariusza. Depozyt bankowy jest zatem instrumentem wierzycielskim. Najważniejszym rodzajem depozytu bankowego (z punktu widzenia inwestora) jest wkład oszczędnościowy. Polega on na zawarciu umowy między depozytariuszem (wkładcą) i bankiem, przy czym bank ma obowiązek płacenia odsetek od wpłaconych środków na warunkach wynikających z umowy.


Najważniejszymi cechami wkładu oszczędnościowego są:

• Okres umowy. Jest to okres, na który depozytariusz powierza środki bankowi. Wyróżnia się wkłady terminowe (na przykład 3 miesiące, 6 miesięcy, rok) oraz wkłady a vista, w przypadku których umowa zawarta jest na czas nie oznaczony. Przy wkładach terminowych po upływie okresu umowy z reguły jest ona automatycznie przedłużana na następny okres, jeśli depozytariusz nie wyda bankowi innej dyspozycji.

• Oprocentowanie. Jest to stopa procentowa, określająca odsetki od wkładu, które otrzymuje depozytariusz. Z jednej strony determinuje ona stopę dochodu depozytariusza. Z drugiej strony określa ona cenę kredytu, jaki depozytariusz udziela bankowi. Stopa ta podawana jest w skali rocznej.

Wielkość odsetek zależy od liczby dni, na które zawarta jest umowa z bankiem. Szczegóły mogą się różnić dla różnych banków i w celu dokładnego obliczenia wielkości odsetek należy sprawdzić zasady naliczania odsetek stosowane przez dany bank.  

• Okres kapitalizacji. Jest to okres, po upływie którego narosłe odsetki doliczane są do depozytu, a zatem podlegają oprocentowaniu, co oczywiście zwiększa dochód. Zasadniczo wkłady kapitalizowane są po upływie okresu umowy, teoretycznie mogą być kapitalizowane w trakcie trwania umowy. Depozyt półroczny, kapitalizowany po okresie umowy, który jest odnowiony na następne pół roku, może być traktowany jako depozyt roczny z okresem kapitalizacji równym pół roku.

• Stałe bądź zmienne oprocentowanie. Dla niektórych depozytów oprocentowanie jest stałe w okresie umowy, dla innych bank może je zmienić.

• Naliczanie odsetek w przypadku niedotrzymania terminu umowy przez depozytariusza. Ta cecha jest istotna, gdy depozytariusz z pewnych powodów musi zerwać umowę dotyczącą wkładu terminowego przed upływem jej okresu. Zazwyczaj ponosi się konsekwencje w postaci zmniejszenia odsetek bądź ich nieotrzymania. Ogólny wzór na obliczanie wartości końcowej depozytu:

FV=PV(1 +r₁/m₁)(1 +r₂/m₂)...(1 +r_n/m_n) gdzie:
FV - wartość końcowa depozytu,
PV - wartość początkowa depozytu,
r - stopa procentowa w i-tym okresie posiadania depozytu,
m - wskazuje, ile razy i-ty okres posiadania depozytu mieści się w roku, np. jeśli tym okresem jest kwartał, wówczas wartość ta wynosi 4.

Inne rodzaje depozytów bankowych
Innymi rodzajami depozytów bankowych są:

• Bon lokacyjny - mający z reguły charakter lokaty terminowej w postaci bonu na okaziciela.

• Lokata dynamiczna - wkład terminowy, który jednak może być wycofany przed upływem okresu umowy, z zachowaniem proporcjonalnych odsetek.

• Lokata rentierska - wkład długoterminowy, który nie może być wycofany przed upływem ustalonego okresu, ale odsetki z niego mogą być wypłacane w znacznie krótszych okresach (np. kwartalnych).

Formami depozytów są również:

• Rachunek bankowy - służy do gromadzenia środków oraz do przeprowadzania rozliczeń.

• Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy - specyficzny rachunek bankowy, na który okresowo przekazywane są środki pieniężne i z którego przekazywane są płatności regulujące okresowe należności.

Określenie dochodu przy depozycie
Stopa dochodu z inwestycji we wkład oszczędnościowy zależy od:

• oprocentowania depozytu (im wyższe oprocentowanie, tym wyższa stopa dochodu);

• okresu kapitalizacji (im krótszy okres kapitalizacji, tzn. im częściej kapitalizowany jest depozyt, tym wyższa stopa dochodu). 

Stopą dochodu przy depozytach jest tzw. efektywna stopa procentowa. Uwzględnia ona powyższe dwa czynniki. Przeanalizujmy inwestycję w depozyt roczny o stałym oprocentowaniu wynoszącym 20% i okresie kapitalizacji wynoszącym pół roku (a zatem oprocentowanie depozytu w skali pół roku wynosi 10%). Wartość początkowa wniesiona przez inwestora wynosi 100 PLN.

Oto kształtowanie się wartości inwestycji:

• po pół roku: 100 PLN (kapitał) + 10 PLN (odsetki) = 110 PLN;

• po roku: 110 PLN (kapitał) + 11 PLN (odsetki) = 121 PLN.

Ponieważ wartość początkowa wynosiła 100 PLN, a wartość końcowa (po roku) wynosi 121 PLN, stopa dochodu wynosi 21%. Jest ona wyższa niż oprocentowanie, gdyż okres kapitalizacji jest krótszy niż rok. Tak obliczona stopa dochodu nazywa się efektywną stopą procentową.
 Efektywna stopa oprocentowania może być również
obliczona według wzoru: r_e=(1 +r/m)^m-1
gdzie:
r_e - efektywna stopa procentowa,
r - nominalna stopa procentowa (oprocentowanie depozytu),
m - liczba kapitalizacji w ciągu roku

Wpływ kapitalizacji na zwiększanie stopy dochodu jest tym większy, im wyższe jest oprocentowanie depozytu.

Ryzyko przy inwestowaniu w depozyty bankowe
Najważniejszym rodzajem ryzyka, które występuje przy inwestowaniu w depozyty bankowe, jest ryzyko niedotrzymania warunków. Pojawia się ono wtedy, gdy jest zagrożenie, że bank nie będzie płacić odsetek od wkładu lub (co gorsza) nie zwróci środków finansowych zainwestowanych w depozyt. Ryzyko niedotrzymania w dużym  stopniu zdeterminowane jest wiarygodnością banku, w którym jest depozyt. Banki z gwarancjami Skarbu Państwa są wiarygodne, tzn. ryzyko niedotrzymania warunków jest zerowe. Zwykle małe, prywatne, nowo powstałe banki powinny być traktowane jako mniej wiarygodne i tam ryzyko niedotrzymania warunków może być duże. 
Im większe ryzyko niedotrzymania warunków stwarza bank, tym wyższe oprocentowanie depozytów powinien oferować

27. Gromadzenie środków finansowych przez bank w drodze emisji, tzw. bankowych papierów wartościowych

Emitowanie papierów wartościowych

Operacją bierną, towarzyszącą powstaniu banku akcyjnego lub powiększaniu kapitału akcyjnego w istniejącym banku, jest emitowanie akcji. W celu rozszerzania działalności opartej na długoterminowych źródłach finansowania, zarówno banki będące spółkami akcyjnymi, jak i inne banki mogą emitować obligacje. Dla celów krótkoterminowego finansowania operacji aktywnych niektóre banki emitują również krótkoterminowe bony kasowe. Różnica między akcją a obligacją polega na tym, że akcja jest formą finansowania własnościowego, a obligacja - instrumentem pożyczkowym. Akcja reprezentuje określoną część kapitału akcyjnego banku, będąc równocześnie tytułem własności. Obligacja jest natomiast dowodem udzielenia emitującemu bankowi pożyczki przez jej posiadacza.

Obligacje są uniezależnione od ryzyka wyników działalności banku i uprawniają ich posiadaczy do otrzymywania stałego oprocentowania. Akcje są natomiast od tego ryzyka uzależnione, gdyż wysokość przypadającej na akcję dywidendy zależy od rozmiarów i podziału zysku osiągniętego przez bank. Ale właściciel akcji odpowiada w granicach jej wartości za straty i zobowiązania danego banku - spółki akcyjnej. Akcja nie ma więc gwarancji oprocentowania, a przypadająca na nią część zysku (dywidenda) przynosi zmienne oprocentowanie kapitału, zależne od podziału wygospodarowanego zysku. Ponieważ wartość akcji zależy od wartości i przyrostu wartości aktywów danego banku-spółki akcyjnej, zabezpiecza ona jej posiadacza przed skutkami inflacji. Natomiast obligacja, chociaż gwarantuje coroczne oprocentowanie kapitału, ulega deprecjacji w procesach inflacyjnych.

EMISJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

• akcje - papier wartościowy, który stanowi prawo do części kapitału spółki akcyjnej; zespół praw i obowiązków wynikających z jej posiadania (prawo głosu na walnym zgromadzeniu, prawo do dywidendy, prawo do naboru akcji nowej emisji, prawo pierwokupu, prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, bierne prawo wyborcze - możliwość wybrania do organów spółki), posiadanie kontrolnego pakietu akcji zapewnia przewagę w głosowaniu, umożliwia faktyczne kierowanie danym bankiem.

• świadectwa depozytowe - dokument potwierdzający otrzymanie akcji, które są zdeponowane w banku

• świadectwa tymczasowe - papier wartościowy wydawany po częściowej wpłacie na akcje na okaziciela

• świadectwa założycielskie - mają takie prawa jak akcje, wydawane jako forma wynagrodzenia za czynności podejmowane przy zakładaniu spółki (np. dla prawników)

• obligacje - dłużny papier wartościowy potwierdzający zaciągnięcie pożyczki.

Rodzaje obligacji i ich zabezpieczeń:

• skarbu państwa (do 4-5 lat) - gwarancja skarbu państwa lub NBP

• komunalne (do 10 lat) - gwarancja skarbu państwa lub NBP

• przedsiębiorstw (1-3 lat) - gwarancją jest hipoteka, zastaw majątkowy

• banku (1-3 lat) - gwarancją jest kapitał własny banku (min 10 mln euro), poręczenie gminy

Mają stałe oprocentowanie. Są zabezpieczone lub niezabezpieczone. Obligacje emitowane na polskim rynku przeważnie mają gwarancje.

Zabezpieczenie całkowite - oznacza wypłacenie całej kwoty oraz odsetek

Zabezpieczenie częściowe - dotyczy tylko kwoty głównej bez odsetek

Jeśli chce się wyemitować obligacje niezabezpieczone, podmiot który je emituje musi sporządzić sprawozdanie za 3 ostatnie okresy obrotowe, oraz jego kapitał własny musi wynosić co najmniej 5-cio krotność minimalnej wartości kapitału akcyjnego własnego, przewidzianego do założenia spółki (zgodnie z kodeksem handlowym min 1 mln x 5 = 5mln zł)

Dokument obligacji zawiera zobowiązanie emitującego ją banku do wypłacenia w określonym terminie nominalnej kwoty obligacji oraz odsetek na warunkach podawanych zazwyczaj w ogólnych zasadach subskrypcji. Informują one o wielkości emisji, wysokości oprocentowania i terminach płatności odsetek, a także o miejscu płatności i innych szczegółowych warunkach. Obligacje mogą być wykupione przez emitujący je bank jednorazowo lub ratalnie. Wykup jednorazowy występuje najczęściej w wypadku obligacji krótko- i średnioterminowych, natomiast spłaty ratalne stosuje się przy obligacjach długoterminowych. Sposób spłaty, czyli amortyzacji długu, może przewidywać raty o zmiennej lub stałej wysokości, obejmujące w sumie spłatę raty kapitałowej i odsetek (tzw. metoda rat anuitetowych). Niekiedy termin wykupu obligacji może być losowany. Wybór metody spłaty i oprocentowania nie jest obojętny dla kosztu obsługi długu przez bank, przynosząc z drugiej strony zróżnicowane korzyści posiadaczom obligacji.

• bony kasowe - (krótkoterminowy) papier wartościowy emitowany przez banki na określony czas, na okaziciela, sprzedawany z dyskontem (czyli poniżej swojej wartości nominalnej, a wykup odbywa się po wartości nominalnej). Mają z góry określone kwoty (nominały), maksymalny termin wykupu do 1 roku, zabezpieczeniem jest majątek, ze względu na korzystne oprocentowanie bony są nabywane przez ludność i przedsiębiorstwa, stanowiąc dla banków źródło finansowania działalności kredytowej.

• krótkoterminowy papier dłużny - jest to forma bonu, ale są bardziej niepewne bo jedyną gwarancją jest dobra renoma firmy lub banku; traktowany jako weksel, nie ma jednolitego sposobu emisji
  

• certyfikat depozytowy - zbywalny papier wartościowy potwierdzający dokonanie wpłaty do banku; na okaziciela; oprocentowany wyżej niż lokata; nie może być automatycznie przedłużony; nie można wcześniej zgłosić się po pieniądze niż przewiduje to termin wykupu; najczęściej na 1 miesiąc, są emitowane w okrągłych, wysokich kwotach. Mogą być one łatwo zbywane na międzynarodowych rynkach pieniężnych jako wygodne i bezpieczne papiery wartościowe. Ze względu na wysokie oprocentowanie są chętnie nabywane przez przedsiębiorstwa.
  

• skrypty dłużne i listy zastawne - związane z bankami hipotecznymi; papier wartościowy na okaziciela o stałym oprocentowaniu dochodu; zabezpieczone na majątku (hipotece) tej nieruchomości, która jest jednocześnie kredytowana przez bank

28. Rola Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w systemie zabezpieczania wkładów w bankach komercyjnych

W krajach UE obowiązuje dyrektywa zapewniająca ochronę depozytów bankowych. Systemy ubezpieczeń depozytów obowiązujące w krajach członkowskich są zróżnicowane i występują jako wyodrębnione fundusze stowarzyszeń prywatnych banków bądź przyjmują formy mieszanej spółki z udziałem podmiotów prywatnych i Skarbu Państwa lub banku centralnego. W Polsce powołano Bankowy Fundusz Gwarancyjny, a ustawa (ust. O BFG z 14.12.1994) określa zasady tworzenia i funkcjonowania systemu obowiązkowego gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych oraz rodzaje działań, które mogą być podejmowane w celu udzielenia pomocy bankom sytuacjach zagrożenia utratą wypłacalności.

System gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych ma na celu zapewnienie wszystkim deponentom wypłaty środków z tych rachunków w przypadku utraty możliwości ich zwrotu przez bank objęty systemem gwarantowania. Gwarantowane są środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych przez tego samego deponenta, na które wystawiono dowody imienne w walucie polskiej oraz w walutach obcych, bez względu na liczbę umów zawartych z tym bankiem. Wysokość gwarancji Funduszu jest ograniczona. Pozostała część wkładów jest zwracana deponentowi w ramach postępowania upadłościowego. Wkłady oszczędnościowe ludności zgromadzone w PKO BP, PKO S.A. oraz BGŻ S.A. są dodatkowo gwarantowane przez Skarb Państwa w wysokości przekraczającej powyższą granicę. Przewiduje się jej podwyższenie w przyszłości, do poziomu obowiązującego w krajach UE.

Gwarancja wkładów w Polsce
Ryzyko niedotrzymania warunków może być zmniejszone poprzez stworzenie systemu gwarancji wkładów oszczędnościowych. W Polsce obecnie umożliwia to gwarancja Skarbu Państwa oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

• Wkłady oszczędnościowe w trzech bankach objęte są całkowitą gwarancją. Są to następujące banki: Powszechna Kasa Oszczędności - Bank Państwowy (PKO BP), Bank Pekao SA Grupa Pekao SA oraz Bank Gospodarki Żywnościowej SA (BGŻ SA). Zasada ta jednak obowiązuje tylko do 31 grudnia 1999 roku.

• Wkłady oszczędnościowe w innych bankach objęte są częściową gwarancją.

Obowiązkowy system gwarantowania środków pieniężnych obejmuje środki gwarantowane do wysokości:

• równowartości w złotych 1.000 EURO - w 100% wartości środków gwarantowanych,

• przekraczające równowartość w złotych 1.000 EURO, a nie przekraczające równowartości w złotych 11.000 EURO - w 90% wartości środków gwarantowanych.

Górna granica środków gwarantowanych w 90% ulega podwyższeniu:

• do równowartości w złotych 15.000 EURO - od dnia 1 stycznia 2001 r.,

• do równowartości w złotych 17.000 EURO - od dnia 1 stycznia 2002 r.,

• do równowartości w złotych 20.000 EURO - od dnia 1 stycznia 2003 r.

29. Współczynnik wypłacalności jako wyznacznik stabilności finansowej banku

Współczynnik wypłacalności

Współczynnik wypłacalności banku traktowany jest przez nadzór bankowy za podstawowy wskaźnik sytuacji finansowej. Wskazuje jak duża jest strefa bezpieczeństwa dla depozytariuszy i wierzycieli na wypadek nieoczekiwanych strat, które może ponosić bank.
Współczynnik wypłacalności według standardów Rady EWG przyjęty przez polski nadzór bankowy wynosi 8%.

Współczynnik ten zwany współczynnikiem adekwatności kapitałowej albo współczynnikiem Cooke'a jest jednym z kluczowych parametrów pozwalających na określenie kondycji finansowej banku. W sytuacji, gdy współczynnik ten jest nieadekwatny do skali prowadzonej działalności, istnieją dwie możliwości: podwyższenie kapitału własnego albo ograniczenie szeroko rozumianej działalności kredytowej.

Przedmiot regulacji	Regulacje w Unii	Regulacje w Polsce
1	2	3
Współczynnik wypłacalności	Dyrektywa z 1989 r. znowelizo-wana w 1991 i 1996 r.: definicja i konstrukcja współczynnika, minimalna wysokość 8 %.	Ustawa Prawo bankowe z 1997 r.: definicja współczynnika i ustalenie jego poziomu granicznego w wysokości minimalnej 8 %; dla nowych banków: w pierwszym roku 15 %, w drugim roku 12 %. Sposób wyliczenia współczynnika oraz określenie procentowych wag ryzyka powierzono KNB.

WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI

inaczej adekwatność kapitałowa - stosunek funduszy własnych netto (pomniejszonych o pewne elementy) do aktywów ważonych ryzykiem (tych składników, które wiążą się z określonym przez władze nadzorcze systemu bankowego w procentach ryzykiem, związanym z możliwą utratą zaangażowanych środków).
Współczynnik wypłacalności wyrażany jest w procentach i określa możliwość ochrony kapitałami własnymi - absorpcję uśrednionych strat z tytułu głównie udzielonych kredytów i niekorzystnej sytuacji na rynku. Międzynarodowy Komitet Nadzoru Bankowego przyjął jako minimalną wartość 8%.

Wypłacalność finansowa banku

Dla zapewnienia wypłacalności i tym samym bezpieczeństwa banku, kapitał własny musi być adekwatny (wystarczalny), inaczej mówiąc dopasowany do jego potrzeb.

Udział kapitału własnego w aktywach banku - współczynnik Cooke'a inaczej wypłacalności. Przyjęty przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Standardy te określały, że relacja kapitału podstawowego do aktywów objętych ryzykiem musi wynosić co najmniej 4%, a kapitału całkowitego do aktywów objętych ryzykiem co najmniej 8%. Przy obliczaniu współczynnika bierze się pod uwagę ocenę portfela kredytowego oraz prawdopodobieństwo - ryzyko, że kredytobiorca nie wywiąże się z e swego zobowiązania w określonym - wyznaczonym terminie. Współczynnik ten nie uwzglęnia zatem pozostałych rodzajów ryzyka.

Współczynnik wypłacalności =
(wynosi 8%)

w Polsce:

dla nowopowstającego banku w pierwszym roku = 15% w drugim roku = 12% w trzecim i dalej 8%.

Rezerwa obowiązkowa od depozytów = 5%.

Kredyt lombardowy wyznacza wysokość stóp procentowych kredytów udzielanych przez banki komercyjne.

Inflacja wyznacza stopę procentową dla depozytów.

Gdy współczynnik Cooke'a jest mniejszy niż 6% należy zamknąć działalność, gdy poniżej 4% uruchomić procedury naprawcze łącznie z ogłoszeniem bankructwa.

Płynność finansowa banku

Uwaga: wg Łukaszewskiego

„Jednym z podstawowych zagrożeń banku dla bezpiecznego jego funkcjonowania jest utrata płynności finansowej, która może doprowadzić bank nawet do bankructwa.

Zgodnie z normami dotyczącymi płynności banków, określonych w art. 8 ustawy z 29.08.1997 roku Prawo Bankowe, banki zobowiązane są do utrzymania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności. w sposób gwarantujący wykonywanie wszystkich zobowiązań zgodnie z terminami ich płatności. Wiążące banki normy płynności ustala KNB, która nie zmieniła ich dotychczasowej regulacji, tzn. norm określonych w Zaleceniu Nr 5 z 18 września 1990 r. Prezesa NBP. Zalecenie to zobowiązuje banki do zrównania okresów na jakie są przyjmowane wkłady i lokaty (okresu wymagalności), z okresami, w których środki te są zagospodarowywane przez banki (okres zapadalności). Jest to realizacja złotej reguły bankowej.”

Ryzyko utraty płynności zależy od struktury i stosunku kredytów do depozytów. Duże depozyty stwarzają duże ryzyko utraty płynności w przypadku ich wycofania.

Bank jest zobowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rodzaju i rozmiarów prowadzonej działalności. Za utratę płynności grozi ze strony nadzoru bankowego utrata licencji.

Złota reguła bankowa: zgodność terminów zapadalności kredytów i wymagalności depozytów

Reguła osadu we wkładach: terminy wymagalności depozytów są często automatycznie przedłużane przez klientów .

Reguła przesunięć w aktywach bilansu: płynność banku może być skorygowana przedterminową likwidacją niektórych aktywów (papiery wartościowe o wielkiej płynności).

Reguła maksymalnego obciążenia: ustala się górny pułap strat jakie mogą być zrealizowane z tytułu likwidacji aktywów przed terminem zapadalności w relacji do kapitału własnego banku i do poziomu wymagalnych w danym okresie pasywów.

Zarządzanie płynnością

Zdolność do wypłaty depozytów

Przestrzeganie norm ostrożnościowych

Brak płynności wynika z błędnej polityki kredytowej i wycofywania depozytów. Zależy od wysokości kapitału własnego. Ratunkiem są: posiadane rezerwy, rynek międzybankowy i NBP.

Monitoring terminów spłat i zobowiązań (kredyty i depozyty) w układzie 3 miesięcznym (współczynnik o wartości =>0,9 = OK, 0,7 = średni, poniżej 0,7 = zagrożenie płynności). Wydłużenie terminów sprzyja wzrostowi dochodów, ale zwiększa ryzyko utraty płynności i odwrotnie. Bardzo wysoka płynność = mała rentowność banku. Zachowanie odpowiednich relacji między zyskiem a ryzykiem oraz między dochodowymi i niedochodowymi operacjami, ale wpływającymi na płynność banku.

Metody zarządzania:

1. metoda puli zasobów. Ustala się niezbędny poziom płynności i potrzeby gotówkowe w kasie: rezerwy podstawowe, środki w NBP i innych bankach. Jeśli pasywa są wyższe od tego poziomu, należy je odpowiednio zainwestować:
   rezerwy dodatkowe (papiery wartościowe o terminach do 1 roku)
   kredyty
   długoterminowe papiery wartościowe

2. metoda konwersji zasobów finansowych. Pasywa mają różne cele w zależności od rodzaju.
   depozytom a'vista -> rezerwa podstawowa w gotówce
   depozytom terminowym -> kredyty, papiery długoterminowe

3. metoda aktywnego zarządzania pasywami. Środki pieniężne pozyskane z rynku nie tylko przez depozyty ale też przez emisję papierów wartościowych o różnych terminach wykupu można przeznaczyć na rezerwy kasowe w okresie zwiększoncy wypłat depozytów bądź można skierować je na zwiększenie poziomu udzielonych kredytów.

4. Metoda sekuratyzacji należności kredytowych. Handel długami, łączenie wielu kredytów w jeden pakiet i odsprzedanie go na rynku wtórnym innym podmiotom. Bank szybciej uzyskuje środki zamrożone w kredytach, a ryzyko przenosi na nabywcę kredytów.




30. Rodzaje ryzyka bankowego.

Działalność banku w zakresie transformacji środków będących do dyspozycji systemu bankowego jest podstawową przyczyną powstawania ryzyka bankowego, polegającego na niebezpieczeństwie utraty płynności. Konieczność transformacji posiadanych środków (które początkowo były przeznaczane tylko dla określonego klienta) na kredyty dla licznych klientów, stwarza wiele niebezpieczeństw dla działalności banków:

• Występuje zagrożenie wcześniejszego odebrania środków z banku przez klientów, niż zostało to ustalone w umowie. Wówczas może okazać się, że bank nie dysponuje dostateczną ilością środków dla tej wypłaty. Naturalnie bank mógłby odmówić tej wypłaty jako niezgodnej z umową. Faktycznie jednak jest to niemożliwe, gdyż podważyłoby to jego dobre imię i mogłoby wywrzeć wpływ na przekonanie społeczne o niezdolności płatniczej tej instytucji. Dlatego też bank z reguły wyraża zgodę na taką operację, obciążając jedynie klienta pewnymi dodatkowymi kosztami.

• Istnieje niebezpieczeństwo, że kredytobiorca nie spłaci kredytu w ogóle, albo uczyni to w terminie późniejszym, bądź spłaci kredyt w mniejszej kwocie niż uzgodniono w umowie. To zagrożenie jest zwiększone, gdy transformacja polega na gromadzeniu środków od wielu kredytodawców, a kredyty udzielane są znacznie mniejszej liczbie kredytobiorców.

• Ryzyko banku komercyjnego wiąże się nie tylko z ryzykiem udzielenia każdego pojedynczego kredytu, ale także z kształtowaniem się całej globalnej struktury aktywów banku. Ryzyko każdego kredytodawcy (klienta) jest mniejsze, gdy składa pieniądze do banku, niż gdy udziela go pojedynczemu kredytobiorcy. Tym niemniej niewłaściwe zestawienie pasywów i aktywów stanowi określone niebezpieczeństwo dla banku. Właściwe rozwiązanie w tej dziedzinie, a także istnienie gwarancji międzybankowych, może być dodatkowym zabezpieczeniem klienta banku przed stratą majątkową poniesioną przez bank z powodu nieudanej pojedynczej transakcji.

Tak, więc podstawowe ryzyko w zakresie gospodarki wielkością aktywów i pasywów wiąże się z transformacją terminów tych operacji. Inne terminy przyznawania kredytów niż terminy lokowania depozytów oznaczają operacje, które muszą mieć dodatkowe zabezpieczenie w funduszu rezerwowym czy gwarancjach innych banków.

• Ryzyko zmiany oprocentowania powstaje wówczas, gdy w operacjach aktywnych i pasywnych zmiany w oprocentowaniu nie są zsynchronizowane pod wzgl. Wysokości procentu jak i terminu. Zależy to także od tego, czy operacje bankowe są związane ze stałą, czy zmienną stopą procentową. Np. ogólne podwyższenie oprocentowania w przypadku, kiedy jednocześnie została zawarta umowa kredytowa o stałym oprocentowaniu, może doprowadzić do trudności finansowych, jeśli równocześnie operacje pasywne będą powiązane z oprocentowaniem zmiennym (dotyczy to zwłaszcza wkładów oszczędnościowych). W celu ograniczenia strat powstałych w takim przypadku bank się zabezpiecza zatrzymując odpowiednie papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu.

• Niepożądana zmiana kursu walutowego, która może znacznie pogorszyć wynik osiągany przez bank, jeżeli jest on zobowiązany do wykonania zlecenia klienta po innym kursie, niż to było w momencie powstania umowy. Konsekwencje takiej zmiany kursu walutowego zależą w dużym stopniu od różnicy kwotowej między płatnościami a wpływami w tej walucie. Przy zmieniającym się z dnia na dzień kursie walutowym, w codziennych czynnościach nawet ogólne kompensowanie się operacji z tytułu należności i zobowiązań może doprowadzić bank do strat.

Popyt banku na informację

Zaopatrzenie w informacje przez źródła informacji

Analiza zdolności kredytowej

Ocena zdolności kredytowej

Określenie popytu przez analizę

źródła

wewnętrzne

Stan dotychczasowy

zewnętrzne

Znane dla banku dane o majątku

Dane porównawcze z branży kredytobiorcy

Informacje od osób trzecich

Informacje własne kredytobiorcy

Sposób negocjowania

Planowanie potrzeb

Wykorzystanie kredytu

Terminowość płatności

Wykorzystanie konta

Stosunki z klientami

Bilans roczny

Zabezpieczenia

Skład zarządu

Informacje z biur wywiadowczych

Referencje

Informacje urzędowe

Założenia planowe

Importer włoski

Instytucja forfaitingowa w Wiedniu Wiedniu

Bank importera

Eksporter francuski

2

2

4

1

1

3

4

---