Rzeka meandrująca
Procesy i osady strefy korytowej
Rozkład prądów na zakolu związany jest z obecnością wielkiego układu spiralnego, gdzie składowa przypowierzchniowa zwrócona jest w stronę wklęsłego brzegu, a przydenna w stronę wypukłego. Główny nurt zbliża się do brzegu wklęsłego, prędkości są tu największe, w związku z czym brzeg ten ulega erozji bocznej, staje się stromy a u jego podnóża koryto jest najgłębsze. Łagodnie nachylony brzeg z drugiej strony jest miejscem depozycji materiału. Brzeg przyrasta i przesuwa się w stronę koryta. Tak powstaje łacha meandrowa.
W idealnych warunkach strop łachy sięga do poziomu równi zalewowej, a miąższość osadów odpowiada głębokości koryta. W profilu zaznacza się zmniejszenie facji ku stropowi. Profil zaczyna się powierzchnią erozyjną utworzoną w wyniku przesuwania koryta, na niej leży bruk korytowy. Wyżej dominuje facja piasków z warstwowaniem przekątnym o dużej skali typu rynnowego, związana z migracją dużych ripplemarków. Podrzędnie występują wkładki z poziomą laminacją związane z warunkami fazy zrównanego dna. W najwyższej części dominują piaski z warstwowaniem przekątnym o małej skali, związane z migracją małych ripplemarków.
Zdarza się, ze podczas przyboru woda zalewająca łachę eroduje w jej powierzchni koryta przelewowe, a u ich wylotu formowane są nasypy typu delt gilbertowskich. To delty o stromym skłonie przyrastające na drodze osypywania się materiału. Nasypy te powstają w rzekach meandrujących o stosunkowo znacznym spadku, nagłych przyborach i transportujących żwir i piasek.
Na powierzchni łachy powstają wały meandrowe wygięte zgodnie do wypukłego brzegu koryta. Formowane są one podczas wysokiego stanu wody, niekiedy przez duże ripplemarki migrujące w stronę tego brzegu. Pomiędzy tymi grzbietami powstają niekiedy płytkie, wydłużone zagłębienia, które podczas wyższych stanów wody pełnia rolę drugorzędnych koryt, a po powodzi deponowany jest w nich muł.
Stałe zwiększanie promienia krzywizny sąsiednich zakoli prowadzi do znacznego zmniejszenia szerokości nasady zakola i w ten sposób powstaje obustronnie podcinana szyja meandrowa. Bywa, że w czasie silniejszych wezbrań zostaje ona przerwana (zjawisko to nazywamy autokaptażem). Wówczas powstaje nowy odcinek koryta, który jest znacznie krótszy od istniejącego wcześniej zakola. Cechuje się zatem większym spadkiem, co łączy się z większą mocą strumienia na tym odcinku, a to prowadzi do erozji dennej. W rezultacie nowo powstałe koryto przejmuje rolę koryta głównego. Erozja denna powoduje również odcięcie dawnego zakola, w którym przepływ wody jest ograniczony. Sprzyja to zasypywaniu, zarastaniu i spłyceniu zbiornika. Jeśli jest ono wciąż wypełnione wodą, nosi nazwę starorzecza. Z czasem dochodzi do całkowitego wypełnienia dawnego koryta przez osady mineralne i organiczne, jezioro zanika, a w dnie doliny pozostają półkoliste obniżenia, często podmokłe i porośnięte wilgociolubną roślinnością. To paleomeandry.
Wskutek takich procesów redukujących amplitudę zakoli, strefa migracji koryta rzeki związana z przesuwaniem się zakoli jest ograniczona i tworzy pas meandrowy. W obrębie tego pasa dominuje akumulacja osadów korytowych i wałów przykorytowych, a poza nimi rozciągają się płaskie tereny, zalewane częściowo w czasie powodzi. Przyrost osadów w obrębie pasa meandrowego jest zazwyczaj większy niż na pozostałych terenach równiny aluwialnej. W wyniku tego dochodzi czasem do nagłej zmiany położenia znacznego odcinka koryta rzeki, a proces ten zwiemy awulsją.
Procesy i osady strefy pozakorytowej
Podczas wysokiego stanu wody zalewane zostają rozległe obszary poza strefą koryta. Na skraju tej strefy dochodzi do depozycji grubszych frakcji zawiesiny i tak, po obu stronach strefy koryta formowane są wały przykorytowe (nadsypowe). Zazwyczaj są one lepiej rozwinięte po zewnętrznej stronie zakoli. Zbudowane są one głównie z mułu i drobnoziarnistego piasku.
Podczas powodzi wały przykorytowe rozcinane są korytami krewas, którymi woda przepływa z koryta głównego rzeki na obszar równi zalewowej. Nanoszony nimi materiał tworzy płaskie stożki napływowe - glify krewasowe.
Obszar równi zalewowej jest wielokrotnie szerszy niż strefa korytowa, a osady tam deponowane złożone są głównie zniesionej przez rzekę zawiesiny.
W strefach klimatu wilgotnego na równiach zalewowych występują bagna nadrzeczne i płytkie jeziora.
W warunkach klimatu suchego i półsuchego powstają utwory typu caliche.
Rodzaje meandrów
Meandry swobodne - powstają w obrębie aluwiów; to meandry o krzywiźnie ukształtowanej przez warunki przepływu w korycie;
Meandry wymuszone - tworzą się w litej skale; to meandry o krzywiźnie zależnej od struktury skały;
Meandry ześlizgowe - tworzą się, gdy koryto ześlizguje się z brzegów wypukłych ku wklęsłym w wyniku jednoczesnej erozji bocznej i dennej wywołanej obniżanem bazy erozyjnej bądź wypiętrzaniem obszaru.
Meandry regularne - o zbliżonych wartościach parametrów morfometrycznych; posiadają je rzeki wcięte w osady homogeniczne;
Meandry nieregularne (zdeformowane) - o odmiennych wartościach parametrów morfometrycznych; powstają w wyniku rozcinania pokrywy aluwialnej o budowie heterogenicznej.
Rzeki roztokowe lub warkoczowe
(ang. braided rivers) charakteryzują się względnie szerokim, niezbyt krętym korytem poprzedzielanym łachami korytowymi (ang. mid-channel bars). Roztokowy charakter rzeki kształtuje się w warunkach, gdy rzeka unosi znaczne ilości osadu, jej brzegi mogą być łatwo erodowane, nachylenie profilu jest znaczne (w porównaniu z rzekami meandrującymi) i występują częste i znaczne wahania w poziomie przepływu.
Depozycja odbywa się na łachach w obrebie koryta rzecznego i w korycie rzecznym, ale także na zakolach w wyniku migracji diun i riplemarków, których wysokość jest proporcjonalna do głębokości koryta. Nakładanie się na siebie kolejnych warst pozostawionych przez diuny powoduje powstawanie prostych łach wewnątrzkorytowych (ang. unit bars). Typowa sekwencja osadów, która jest ograniczona od dołu przez powierzchnię erozyjną dna rzeki i składa się (od dołu) z wielkoskalowego tabularnego warstwowania, zestawów przekątnie warstwowanych rynnowo i tabularnie i lamin drobnoziarnistych osadów.
Wielkoskalowe tabularne warstwowanie zapada zgodnie z kierunkiem przepływu i jest związane z przyrostem zaprądowym osadu (ang. downstream accretion). Jego powstawanie związane jest z lawinowym osuwaniem się ziaren po zaprądowej stronie łach wewnątrzkorytowych (najczęściej złożonych ang. compound bars) w warunkach wysokich stanów przepływu. Takie warstwowanie wypełnia częste przegłębienia w dnie koryta (na rysunku po prawej stronie cyfrą 1). W zaprądowej części przegłębień sekwencja może zaczynać się łagodnie nachylonymi pod prąd warstwami, które powstają poprzez podprądowe nakładanie się na siebie diun (ang. upstream accretion, pokazane na rysunku cyfrą 5).
Przekątne warstwowanie rynnowe i tabularne jest związane z migracją diun i może powstawać w wyniku przyrostu bocznego na bocznych stokach łach wewnątrzkorytowych oraz przy wysokich stanach przepływu na ich górnych powierzchniach (przyrost pionowy). Miąższość zestawów maleje ku górze, co jest związane z głębokością przepływu i najczęściej obserwuje się normalną gradację uziarnienia. Przyrost boczny na łachach wewnątrzkorytowych porównywany jest do odsypów bocznych w rzekach meandrujących. Sekwencja może być zwieńczona laminami drobnoziarnistych osadów powstających w korytach na powierzchni łach wewnątrzkorytowych (ang. cross-bar channels) w trakcie niskich stanów przepływu a nawet osadami organicznymi.
Kopalny zapis osadów równi powodziowej jest znacznie rzadszy niż w przypadku rzek meandrujących i jest możliwy przez znacznej subsydencji obszaru. Ze względu na wysoką porowatość i relacje przestrzenne względem innych formacji, kopalne koryta rzek roztokowych często tworzą ważne skały zbiornikowe węglowodorów.
Rzeka anastomozująca
Rzeka anastomozująca jest to rzeka o bardzo krętych i rozwidlonych korytach. Rzeki te płyną w dolinach o małym spadku dna. Koryta są bardzo wąskie, głębokie i stabilne. Brzegi zbudowane są ze spoistych osadów drobnoziarnistych lub osadów odpornych na rozmycie. W tych korytach o skrajnie niskiej energii jest bardzo małe natężenie transportu, a materiał jest bardzo drobny (najczęściej pyłowo-iłowe zawiesiny). Litosomy (osady paleokoryt) w przekroju poprzecznym tworzą kolumnę (jedno nad drugim). Tempo agradacji jest duże natomiast tempo migracji koryt bardzo małe, częstotliwość awulsji mała (koryta się nie przemieszczają). Przyrost osadów jest pionowy, osad jest piaszczysto-mułowy, brak erozji bocznej.
Między korytami tworzą się zazwyczaj wklęsłe wyspy międzykorytowe inaczej ostańce erozyjne równiny zalewowej lub obszary międzykorytowe. Wyspy te porośnięte są bujną roślinnością wodolubną (hydrofilną) i otoczone wałami o charakterystycznej laminacji osadów: muł-piasek-muł. W trakcie stanów powodziowych wyspy te są zlewane, a po ustąpieniu powodzi woda nie ustępuje przez wały. W wyniku nagromadzenia roślinności i dzięki wodzie tworzy się środowisko sprzyjające powstawaniu torfów (duża część zagłębi węglowych interpretowanych jest właśnie jako takie zarośnięte zbiorniki po powodziach).
W Polsce taką rzeką jest Narew na odcinku koło Białego Stoku, Warta na wysokości Kostrzyna nad Odrą, Orda we Wrocławiu.
|
TYP KORYTA RZECZNEGO |
|||
CECHA |
PROSTY |
ANASTOMOZUJĄCY |
MEANDRUJĄCY |
ROZTOKOWY |
WIELKOŚĆ ZIAREN OSADU |
MAŁA |
MAŁA |
ŚERDNIA |
DUŻA |
NATĘŻENIE TRANSPORTU |
MAŁE |
MAŁE |
ŚREDNIE |
DUŻE |
SPADEK DOLINY |
MAŁY |
MAŁY |
ŚREDNI |
DUŻY |
MOC PRZEPŁYWU |
MAŁA |
MAŁA |
ŚREDNIA |
DUŻA |
WAHANIA STANÓW WÓD |
MAŁE |
MAŁE |
ŚREDNIE |
DUŻE |
RODZAJ PRZEWAŻAJĄCEGO TRANSPORTU |
TRANSPORT ZAWIESINOWY |
TRANSPORT ZAWIESINOWY |
TRANSPORT ZAWIESINOWY I DENNY |
TRANSPORT DENNY |
RODZAJ KORYTA |
KORYTO GŁĘBOKIE I WĄSKIE |
KORYTO GŁĘBOKIE I WĄSKIE |
KORYTO O ŚREDNIEJ GŁĘBOKOŚCI I SZEROKOŚCI |
KORYTA PŁYTKIE I SZEROKIE |
PROFIL KORYTA |
|
|
|
|
Terasy rzeczne
Są to fragmenty dawnych, rozciętych den dolinnych, dających w przekroju poprzecznym wrażenie „schodków”. Ograniczone z jednej strony stokiem wznoszącym się ku górze, a z drugiej strony krawędzią stoku opadającego w dół.
Powstają na skutek działania erozji bocznej(poszerzenie dna), towarzyszącej jej depozycji równina terasy i erozji wgłębnej (rozcięcie dna rynną dolinną, powstanie stoku).
Zaburzenia i wygięcia w przebiegu teras świadczą o nierównomiernym wypiętrzaniu się obszaru.
W zależności od budowy wyróżnia się:
· terasy skaliste - wycięte w podłożu skalnym, (terasy parzyste - występujące na obu zboczach doliny w podobnych wysokościach, terasy nieparzyste - w niepodobnych wysokościach na przemian wyższych i niższych)
· terasy osadowe - zbudowane z osadów rzecznych, powstałe na skute rozcięcia pokrywy akumulacyjnej lub wycięcia w pokrywie osadowej
· terasy skalisto-osadowe - działają procesy tworzenia się zarówno teras skalistych jak i teras osadowych
· terasy policykliczne - poszczególne odcinki są zbudowane z osadów różnego wieku; górne odcinki dolin plejstoceńskich z okresu ostatniego zlodowacenia zostały rozcięte przez rzeki holoceńskie, a w dolnych odcinkach przykryte młodszymi osadami.
Poglądy na tworzenie się teras rzecznych:
· różne poziomy, na których płynęła rzeka w różnych okresach czasu (J. Playfair)
· konsekwencja podnoszenia się lądu (J. Dan)
Akumulacja lodowcowa i terasy - notatki z wykładów !!!
Awulsja
Proces tworzenia nowego koryta rzeki, które omija kilka pierwotnie istniejących meandrów
Typy moren czołowych: morena recesyjna, wyciśnięta, spiętrzona.
Rynna polodowcowa (rynna subglacjalna), dolina rynnowa - podłużne formy powierzchniowe Ziemi, powstające pod powierzchnią lodowca (głównie lądolodu) na skutek erozji wód podlodowcowych. Stanowią one prostolinijne lub lekko kręte zagłębienia szerokości od kilkuset metrów do 2-3 km i długości nieraz kilkudziesięciu kilometrów, o stromych wysokich krawędziach z obu stron. Przebieg rynny nawiązuje do biegu i siły erozyjnej rzeki podlodowcowej. Po ustąpieniu lodowca rynny polodowcowe są wypełnione martwym lodem, co zapobiega zasypaniu przez morenę denną lub piaski sandrowe.
Profil podłużny dna rynny nie ma równomiernego spadku (jak to jest w przypadku dolin rzecznych), lecz wykazuje liczne mniejsze i większe zaklęsłości i wzniesienia. Niekiedy na dnie rynny ciągnie się oz, a jeszcze częściej spotyka się na jednej linii ozy na przemian z rynnami. Obniżenia dna rynien wypełnione są często przez długie, wąskie i głębokie jeziora, zwane rynnowymi.
Rynny jeziorne występują najczęściej w strefie pagórkowatej czołowo-morenowej, lecz spotyka się je również na wysoczyźnie morenowej i na sandrach. Ich przebieg jest mniej więcej prostopadły do wałów moreny czołowej. Czasem rynna urywa się w miejscu gdzie biegło niegdyś czoło lodowca, a wypływające z niej wody usypały tam przed czołem pokrywę sandrową.
Rynny polodowcowe są powszechne w północnej i środkowej Polsce. Do jezior rynnowych należą m.in.: Jeziorak, Gopło, Wigry, Jeziora Raduńskie.
Lodowce ciepłe to lodowce, które w całej objętości (z wyjątkiem zmieniającej się wraz ze zmianami pór roku temperatury warstwy powierzchniowej) mają temperaturę topnienia. Lodowce takie są nasączone wodą w całej objętości. Temperatura takiego lodowca spada wraz z głębokością, bo wraz z głębokością rośnie ciśnienie a zatem spada temperatura topnienia lodu. Ciepło geotermalne topi lodowiec od spodu (w tempie rzędu 0,5 cm rocznie) i lodowiec przesuwa się, ślizgając się po warstwie wody.
Lądolód Antarktydy jest (w dominującej części) lodowcem zimnym. Większość pozostałych lodowców jest typu ciepłego.
Detersja - wygładzanie rzeźby terenu przez transportowany w stopie lodowca materiał morenowy. W wyniku detersji powstają m.in. wygłady lodowcowe.
Detrakcja - proces wyrywania, wydzierania przez lodowiec okruchów i bloków skalnych z podłoża, poprzez działalność mechaniczną i zamróz.
Warwy, iły warwowe, iły wstęgowe, osady powstałe w zastoiskowych jeziorach tworzących się u czoła lądolodu. Składają się z naprzemianległych jasnych i ciemnych warstewek o grubości kilku mm. Para warstewek - jasna i ciemna - tworzy jedną warwę, powstająca na skutek sedymentacji osadu w ciągu jednego roku.
Warstewka jasna (grubsza) powstaje w okresie letnim w warunkach utleniających (rozwój planktonu, promieniowanie słoneczne, falowanie) i składa się z ilastego osadu kwarcowego, z domieszką frakcji grubszych.
Warstewka ciemna powstaje w okresie zimowym w warunkach redukujących (zamarznięcie zastoiska, brak falowania i dopływu energii słonecznej, obumieranie planktonu) i składa się z minerałów ilastych, z domieszką tlenków żelaza powodujących jej ciemne zabarwienie.
W Polsce warwy spotykane są na obszarze Niżu Polskiego (m.in. w okolicach Warszawy i Poznania). Pozwalają określić w latach wiek osadów czwartorzędu.
Sandr dziurawy to sandr na którym było dużo brył martwego lodu (z lodowca) po wytopieniu tych brył zostały w sandrze dziury -> stąd ta nazwa
Żłoby lodowcowe to przekształcone doliny rzeczne przez duże strumienie lodowe, w przekroju poprzecznym przypominają literę "U"
Linia wiecznego śniegu, granica wiecznego śniegu - wysokość, wyrażona w metrach n.p.m., powyżej której co najmniej 50% powierzchni pokrytej jest śniegiem przez cały rok. Obszar taki charakteryzuje się tym, że roczny opad śniegu nie ulega całkowitemu stopieniu w cieplejszych porach. Położenie granicy wiecznego śniegu zależy głównie od czynników:
klimatycznych, zwłaszcza średniej temperatury lata i ilości opadów atmosferycznych (klimatyczna granica wiecznego śniegu),
pogodowych (sezonowa granica wiecznego śniegu)
geomorfologicznych: rzeźba terenu, nachylenie, ekspozycja itp. (orograficzna granica wiecznego śniegu).
Na kuli ziemskiej wysokość na której przebiega ta granica jest zróżnicowana: na terenach polarnych sięga ok. 200 - 1000 m n.p.m., na Grenlandii i Antarktydzie schodzi do poziomu morza; w strefie umiarkowanej występuje na wysokości ok. 800 - 3200 m n.p.m., w strefie zwrotnikowej 5000 - 6000 m n.p.m., zaś na równiku obniża sie wskutek zwiększonych opadów do ok. 4500 - 5000 m n.p.m.
Powyżej linii wiecznego śniegu mogą tworzyć się lodowce, w tym wypadku stanowi ona dolną granicę pola firnowego.
Terasa kemowa - akumulacyjny stopień (lub listwa) zbudowany z materiału piaszczysto-żwirowego, uformowany wodami ablacyjnymi między krawędzią lodowca a zboczem doliny żłobowej.
Kem - forma ukształtowania powierzchni ziemi: garb, pagórek lub stoliwo o wysokości od kilku do kilkunastu metrów i średnicy kilkuset metrów, o kształcie stożka lub z płaskim wierzchołkiem i stromymi zboczami. Tworzą go warstwowo ułożone piaski, mułki i żwiry, które były osadzane w szczelinach i zagłębieniach w obrębie lądolodu, martwego lodu, bądź między sąsiednimi lobami lodowca przez wody roztopowe (kem fluwioglacjalny) lub wody stojące (kem limnoglacjalny). Osady przy brzegach kemu są zwykle zaburzone. Wyznacznik deglacjacji arealnej lodowca. Jest przeciwną formą ukształtowania do ozu.
Opisz sukcesje osadowa z jakiej zbudowana jest łacha meadrowa: powierzchnia erozyjna, bruk kortowy, facja piasków z warstwowaniem przekątnym w dużej skali + podrzędnie występują wkładki piasków z poziomą laminacją, piaski z warstwowaniem przekątnym w małej skali + ogólnie w całej sukcesji występuje zmiejszanie się średnicy ziaren ku górze
Etapy przeobrażenia śniegu w lodowiec - śnieg - firn - lód firnowy - lód lodowcowy
Awulsja
Proces tworzenia nowego koryta rzeki, które omija kilka pierwotnie istniejących meandrów
Wymień 4 elementy różniące rzekę roztokową i meandrującą
Opisz sukcesje osadową z jakiej zbudowana jest łacha meandrowa
Łacha meandrowa należy do facji pozakorytowej
Rzeki anastomozująca i roztokowa związane są z bardzo dużym spadkiem i nieustabilizowanym przepływem?
Łacha (odsyp) korytowy w rzece anastomozującej jest nazywany wyspą TAK
Sukcesja łachy meandrowej rozpoczyna się piaskami o przekątnym warstwowaniu rynnowych wielkiej skali?
Po odcięciu szyi meandru powstaje starorzecze TAK
Formy występujące na równi zalewowej rzeki meandrującej: stoki krewasowe,
Formy akumulacyjne rzeki meandrującej
W warunkach normalnego stanu wód rzeka meandrująca płynie tylko jednym korytem, które ma silnie kręty bieg i tworzy charakterystyczne zakola. Z rzekami meandrującymi związane są różne, duże formy erozyjne i akumulacyjne; należą do nich:
Þ Zakola, czyli meandry;
Þ Łachy meandrowe - nagromadzenia osadów rozwiniętych na wypukłych brzegach zakoli;
Þ Wały meandrowe - podrzędne nagromadzenia osadów rozwinięte na powierzchni łachy meandrowej, wygięte mniej więcej zgodnie w stosunku do brzegu koryta na zakolu w kolejnych etapach jego migracji;
Þ Międzywałowe zagłębienia meandrowe - wydłużone zagłębienia położone między wałami meandrowymi; podczas wyższych stanów wód spełniają one rolę drugorzędnych koryt, a po powodzi tworzą się w nich krótkotrwałe zbiorniku stojącej wody;
Þ Starorzecza - nieczynne części koryta o kształcie zakoli, odcięte od czynnego obecnie koryta rzeki; wypełnione są stojącą wodą i powoli zapełniane osadem;
Þ Wały brzegowe - zwane też wałami nasypowymi, ciągnące się na skraju równi zalewowej;
Þ Krewasy - palczasto rozwidlające się kanały, które tworzą się w okresach powodzi, w skutek lokalnego przerwania wału brzegowego i przepływania w tym miejscu wody z koryta na nisko położone tereny równi zalewowej;
Þ Glify krewasowe - formy akumulacyjne tworzone przez wody dopływające krewasami; mają one postać płaskich stożków napływowych, które przylegają do zewnętrznej strony wałów brzegowych i pokrywają przyległe tereny równi zalewowej;
Þ Zewnętrzna równia zalewowa - obszary położone poza wałami brzegowymi. Nisko położone jej tereny spełniają rolę basenów popowodziowych; nierzadko rozwinięte są tutaj bagna nadrzeczne a niekiedy tworzą się płytkie jeziora, których szczególnym typem są jeziora meandrowe, otoczone ze wszystkich stron wałami brzegowymi.
Czynne zakola i związane z nimi łachy meandrowe traktowane są ogólnie jako strefa koryta rzeki. Pozostała część obszaru akumulacji rzeki meandrującej stanowi równię zalewową i zalewana jest tylko podczas wysokiego, pozakorytowego stanu wód.
Osady rzeki meandrującej
Rzeki meandrujące cechuje stosunkowo regularne przesuwanie się zakoli i towarzyszące temu oczne przyrastanie łach meandrowych. Tylko od czasu do czasu proces ten jest zaburzany raptownym przerywaniem zakola, wskutek czego powstaje starorzecze. Wskutek niewielkiego spadku i ograniczonej wydolności tych rzek, osady ich składają się głównie z piasku i frakcji drobniejszych. Procentowy udział żwiru jest zawsze niewielki, często brak go zupełnie, lub reprezentowany jest przez otczaki pochodzenia lokalnego.
Drumliny to niskie owalne wzgórza wydłużone zgodnie z ruchem lodu
Terasy kemowe to owalne wzgórza tworzace sie nad przedpolu lądolodu
Warwy to osady jezior glacjalnych NIE
Pradoliny to inaczej przedplejstocenskie doliny rzeczne TAK
Wysoczyzny polodowcowe zbudowane są przede wszystkim z gliny polodowcowej TAK
Formy polodowcowe zbudowane z osadów glacifluwialnych: ozy, sandry, drumliny
Wymień co najmniej cztery cechy morfologi i budowy różniace ozy od kemów
Jak odróżnic osady glacifluwialne od glacilimnicznych
Nazwij formy polodowcowe na rysunku: sandry, rynny polodowcowe, kemy, drumliny, ozy,
Kemy to niskie owalne wzgórza wydłużone zgodnie z ruchem lodu
Nazwij moreny na rysunku: morena wyciśnięta, morena spiętrzona
Zagłębienia bezodpływowe- powstanie takich obniżeń jest ściśle związane z procesami zachodzącymi w czasie deglacjacji, a więc nierównomierną akumulacją materiału morenowego wytapianego z lodowca oraz wytapianie zagrzebanych brył i płatów martwego lodu; w taki sposób powstają zagłębienia bezodpływowe na wysoczyznach polodowcowych oraz w proksymalnych częściach moreny czołowej i sandrów
Sukcesja osadowa z jakiej zbudowana jest łacha meandrowa: osad najgrubszy - żwiry, duże ripplemarki, ……, małe ripplemarki, osad najdrobniejszy - muły,
przełom rzeki
fragment doliny rzecznej, gdzie następuje jej przewężenie, dno jest wąskie, a zbocza strome, często urwiste. Przełom powstaje w miejscu, gdzie wody rzeczne napotykają przeszkodę (wzniesienie) i przecinają ją, żłobiąc swe koryto. Wyróżnia się przełomy:
1) antecedentny (przetrwały), powstały wtedy gdy na danym odcinku doliny występowały ruchy wypiętrzające skorupy ziemskiej, ale rzeka zdążyła zerodować teren i dzięki temu utrzymała dotychczasowy bieg (np. przełom Dunaju między Karpatami a Górami Wschodnioserbskimi),
2) epigeniczny (odziedziczony), powstały na obszarze, gdzie pierwotnie dawniej płynąca rzeka rozcięła wzniesienie, następnie cały teren został zasypany osadami i nowa sieć rzeczna stopniowo wcinała się w podłoże, a dotarłszy do rozciętego uprzednio wzniesienia utworzyła przełom,
3) epigenetyczny, różniący się od epigenicznego tym, że nowa rzeka rozcięła kopalne wzniesienie nie rozcięte uprzednio (np. przełom Dunaju przez Masyw Czeski),
4) przelewowy, utworzony w miejscu, gdzie wody rzeki zostały spiętrzone w naturalne jezioro, a następnie przelały się, tworząc nowy odcinek doliny (np. przełom Warty koło Częstochowy),
5) regresyjny, powstały przez cofnięcie się źródeł rzeki i rozcięcie działu wód (np. przełom Soły przez Beskid Mały),
6) strukturalny, powstały w miejscu występowania w dolinie szczególnie odpornych skał (np. przełom Wisłoka przez pas Pogórzy).