Etyka:

• wszelkie badania metodyczne moralności

• systemy moralności - o tyle o ile dążą do uzasadnień najgłębszych czyli filozoficznych

Typologia etyki:

1. ze względu na przedmiot etyki

2. ze względu na cel przedmiotowy

3. ze względu na metodę

ad 1. Moralność - Etyka dotyczy fenomenu moralności, moralność rozumiemy następująco:

• odnosi się do zdarzenie danych w świadomości, czyli do aktu wewnętrznego, w którym dokonuje się wyboru czynu jako świadomego i dobrowolnie zajętego przez człowieka stosunku względem tego co jawi się jako wartościowe i godziwe (czyli dobre) lub tego co jawi się jako należne osobie ( jako powinność afirmowania godności osoby). Stosunek ten polega na osobowej akceptacji (dobro moralne) lub negacji (zło moralne) tego co się jawi czyli na podjęciu decyzji (akt wewnętrzny). Wybór moralny - dobrowolny i świadomy

• Diagnostycyzm - wyrazem tego stanowiska jest samo postępowanie jako realizacja akceptowanego stosunku (akt zewnętrzny). Wtedy moralnością nazywa się zdarzenie społeczne czyli uzewnętrznienie owej relacji przybierające rozmaite postacie. Najczęściej mówi się o międzyosobowym zachowaniu się zgodnym albo nie z godnością osoby.

• Jako moralność określa się również sprawność podejmowania decyzji i postępowania moralnego (postawa moralna). Przedmiot postawy i postępowania, a zwłaszcza wzór postępowania moralnego i władza umysłowa w której się to ustosunkowanie dokonuje (świadomość moralna, sumienie)

• Moralnymi nazywa się zdania zawierające oceny zdarzeń moralnych oraz normy, w których wyraża się powinność
  Moralnością jest to co ja wobec siebie powinienem.

Etyka

Podziały:

Etyka pozateologiczna - czyn lidzki, postępowanie wybierające (akt wewnętrzny) jako moralnie dobry albo zły (powinny alboniepowinny)

Etyka teologiczna - czyn ludzki pod kątem wezwania chrystusowego w rozmaitych wymiarach życia ludzkiego.

Pytania do egzaminu:

1. Wymień stanowiska etyczne i krótko je scharakteryzuj

2. Miara postępowania moralnego w poszczególnych stanowiskach

Formalizm - o tym czy czyn jest moralny czy nie decyduje jego zgodność z prawem moralnym.

Utylitaryzm - o tym co jest moralne decyduje użyteczność. Użyteczne jest to co przynosi szczęście.

Dobre = to co przynosi przyjemność/prowadzi do szczęścia → więc jest użyteczne

Zło = to co przynosi cierpienie

Zasada: unikać tego co nie prowadzi do szczęścia

Etyka miłości

• Miłuj bliźniego swego

• człowiek jest z natury dobry

Ze względu na cel przedmiotowy i zadania etykę dzielimy na etykę opisową i etykę normatywną.

Etyki opisowe - zmierzają do przedstawienia i interpretacji dziedziny moralności jako zaistniałego faktu.

Etyki normatywne - w oparciu o wiedzę dotyczącą moralności sugerują co i dlaczego jest moralnie dobre, lub jaki i dlaczego jesteśmy zobowiązani postępować.

Odpowiadają jaka w przyszłości ma być/powinna być moralność. Wskazują jawnie albo domyślnie oraz uzasadniają uniwersalne oceny lub normy. Nie chodzi o ich proste skodyfikowanie, czy tym bardziej przedstawienie sztuki życia, lub uprawianie moralizatorstwa, czy propagandy wzorów moralnych. Mają to być teorie narzucających się w świadomości wartości moralnych lub powinności moralnych uprawomocniających owe normy.

Najwybitniejszym przedstawicielem sofistów był Pitagoras (481 - 418), Gorgiasz.

Sofiści wyznawali cztery zasady poznania i wiedzy:

1. Zasada SENSUALIZMU - prawdę poznajemy tylko przy pomocy zmysłów. W poznaniu należy trzymać się faktów, unikać teoretycznych konstrukcji (nie budować wyjaśnień dla faktów).

2. Zasada RELATYWIZMU - skoro wiedza oparta jest tylko na spostrzeżeniach zmysłowych to musi być względna tzn nie istnieje prawda powszechnie obowiązująca, jednakowa dla wszystkich i obowiązująca zawsze i wszędzie.
   
   Miarą wszystkich rzeczy jest człowiek.
   

3. Zasada PRAKTYCYZMU - o tym, która prawda jest wyższa/lepsza decyduje to która jest użyteczna praktycznie.

4. Zasada KONWENCJONALIZMU (umowności prawdy) - to, że jakieś prawdy uchodzą za powszechnie obowiązujące jest jedynie wynikiem umowy, a nie przyrodzonego stanu rzeczy.

Geneza umowności wszystkich rzeczy:

1. Poglądy ludzi na jakieś sprawy, religijne lub prawne są wytwarzane przez silnych w celu podporządkowania sobie słabych

2. Religia lub prawo to wymysł słabych dla obrony przed silnymi

3. Prawo jest wytworem większości słabych dla obrony przed silnymi, religia wymysłem silnych władców dla zapanowania nad tłumem.

Sokrates:

Wiedza moralna jest wrodzona.

Aby do niej dotrzeć potrzebny jest dialog

- ironia sokratejska - dialog i doprowadzenie do sprzeczności

- za pomocą pytań Sokrates pomaga swojemu rozmówcy wydobyć wiedzę prawdziwą

Intelektualizm etyczny - celem człowieka jest wydobycie/dotarcie do wiedzy wrodzonej. Wiedza o tym co jest dobre i słuszne jest równoznaczna z postępowaniem dobrym i słusznym.

Cnota (gr. arete) - dzielność, sprawność człowieka do działania moralnie słusznego.

1. Cnota jest dobrem bezwzględnym - W pojęciu cnoty Sokrates uwypuklił zalety moralne ludzi. Cnota to całokształt zalet etycznych wspólnych wszystkim ludziom - sprawiedliwość, panowanie nad sobą, bezwzględne przestrzeganie praw moralnych - tak rozumiane dobro etyczne jest zdaniem Sokratesa wartością bezwzględną, tzn niezależną od wszelkich warunków i okoliczności. Wartości i prawa moralne są niepisane, wywodzą się z samej natury rzeczy, a nie z ludzkiego ustanowienia i są wyryte w duszy każdego człowieka tzn jednakowe dla wszystkich

2. Człowiek powinien zabiegać o dobro moralne jako o dobro najwyższe (moralizm) nie przywiązując wagi do innych wartości jak np. bogactwo, sława, ani nie licząc się z niebezpieczeństwami a nawet śmiercią.

3. Cnota jest wiedzą - warunkiem koniecznym i wystarczającym cnoty czyli dobra moralnego jest wiedza, wszelkie zło pochodzi z niewiedzy. Jeżeli ktoś czyni zło to czyni je dlatego, że nie wie na czym polega dobro.

4. Cnoty można się nauczyć - uczenie cnoty polega na uświadomieniu wiedzy o wartościach i prawach moralnych, która jest człowiekowi wrodzona. Niektórzy mogą dojść do tej wiedzy o własnych siłach, innym potrzebny jest nauczyciel (dialog sokratejski)

5. Cnota jest jedna i niepodzielna - albo jest się cnotliwym zawsze i wszędzie w każdym wypadku albo nie.

6. Cnota daje pożytek i szczęście - Sokrates był przeciwnikiem utylitaryzmu etycznego. Szczęście człowieka wynika z cnoty.

Etyka str. 2

Teologiczna

Pozateologiczna

teoretyczna

stosowana

interpretacyjna (interpretacja tekstów źródłowych)

nadbudowana na filozofii człowieka i moralności

Kerygmatyczna ??? (wyznanie wiary)

Wychowawcza

teoretyczna

stosowana

- technologiczna???

- wychowawcza

- polityczna

- terapeutyczna

o systemach wartości (metaetyka)

o formach moralności (etyka przedmiotowa)

etyka humanistyczna

(o obyczajach), etologia

etyka właściwa

(o wartościach lub powinnościach)

---