Rozwój emocjonalny:
charakterystyka życia uczuciowego w kolejnych okresach rozwoju

ROZWÓJ EMOCJONALNY DZIECI

W WIEKU NIEMOWLĘCYM

1. Brak zróżnicowania przeżyć emocjonalnych we wczesnym niemowlęctwie
   (2 uczucia: przyjemne i przykre).

2. Związek emocji z elementarnymi, biologicznymi potrzebami i stopniem ich zaspokojenia.

3. Reakcje emocjonalne: ekspresja całym ciałem, ekspresja mimiczna, reakcje wokalne.

4. Reakcje emocjonalne łatwo utrwalają się i generalizują.

5. Emocje intensywne i częste, zmienne i krótkotrwałe.

6. Stopniowe różnicowanie się przeżyć emocjonalnych:
   - śmiech, humor, radość, zadowolenie, ciekawość, rozwój przywiązania
   - strach, gniew

ROZWÓJ EMOCJONALNY DZIECI

W WIEKU PONIEMOWLĘCYM

1. Emocje są nadal silnie związane z potrzebami biologicznymi, ale wzrasta rola czynników społecznych.

2. Powiększa się liczba źródeł przeżyć emocjonalnych (rozwój sprawności motorycznej, samodzielności, mowy, kontaktów społecznych).

3. Zmniejsza się liczba reakcji ruchowych, zwiększa się udział mowy i gestykulacji.

4. Emocje intensywne i częste, zmienne i krótkotrwałe.

5. Uczucie przywiązania wobec większej liczby osób, często także wobec wybranych przedmiotów.

6. Zmiany jakościowe w przeżywaniu strachu.

7. Możliwość występowania wybuchów gniewu.

ROZWÓJ EMOCJONALNY DZIECI

W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

1. Bogactwo źródeł emocji.

2. Nadal brak umiejętności kontrolowania emocji.

3. Reakcje emocjonalne częste i silne oraz zmienne - labilność emocjonalna.

4. Bogactwo i zróżnicowanie emocji oraz ekspresji emocjonalnej.

5. Dziecko nie umie maskować ani tłumić emocji; ekspresja emocjonalna - spontaniczna i szczera.

6. Radość, zadowolenie, intensywny rozwój poczucia humoru.

7. Wyobraźnia jako źródło lęku.

8. Gniew w relacjach z dorosłymi i z rówieśnikami.

9. Zabawy jako „szkoła uczuć”.

ROZWÓJ EMOCJONALNY DZIECI

W WIEKU MŁODSZYM SZKOLNYM

1. Nowe środowiska - nowe, społeczne źródła emocji.

2. Próby panowania nad emocjami, rozwój możliwości skrywania uczuć i udawania emocji.

3. Stereotypy związane z rolą płciową a ekspresja emocjonalna.

4. Emocje mniej labilne, trwalsze, większe zrównoważenie emocjonalne.

5. Intensywny rozwój uczuć wyższych: intelektualnych, społecznych, estetycznych, moralnych.

ROZWÓJ EMOCJONALNY

W OKRESIE DORASTANIA

1. Wzmożona emocjonalność:
   - objawy: napięcie emocjonalne, silne reakcje emocjonalne
   - przyczyny: zmiany hormonalne, zmiany ról społecznych

2. Labilność emocjonalna.

3. Nastrojowość młodzieży.

4. Emocjonalny stosunek do samego siebie, niestabilność samooceny.

5. Nowe typy emocjonalnych więzi społecznych, uczucia erotyczne.

POZNAWANIE SIEBIE, WIEDZA O SOBIE

1. Rozwój samoświadomości (w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym)

- początkowo jedynie doświadczanie fizycznego samopoczucia,

- poznawanie siebie dzięki własnej aktywności, odkrywanie skutków własnych działań, poczucie sprawstwa,

- wpływ rosnącej samodzielności oraz rozwoju mowy na rozwój poczucia własnej odrębności.

2. Rozwój samowiedzy

Samowiedza - wiedza o własnym wyglądzie, własnych możliwościach, znajomość swojego charakteru i motywów postępowania. Późniejsza w stosunku do samoświadomości.

3. Czynniki ważne dla rozwoju samowiedzy i samooceny dziecka:

• efekty własnych działań

• opinie innych osób (osób znaczących)

• porównywanie siebie z rówieśnikami

---