Sanskryckie słowo „joga” oznacza „scalać, ujarzmiać, łączyć”. Jogato system duchowy wyrosły w starożytnej kulturze Indii, ale nie jest ściśle związany ani z hinduizmem, ani z żadną konkretną religią.Joga jest wartością ponadnarodową i ponadreligijną - jest to rozbudowany i precyzyjny system osobistego rozwoju polegający na jednoczesnym doskonaleniu ciała, umysłu i ducha.
Z terminem „joga” można zetknąć się w liczących sobie przeszło 2500 lat indyjskich księgach - Wedach. Według niektórych źródeł nauka jogi jest znacznie starsza i pochodzi z okresu przedwedyjskiego. Nauki jogi zostały zebrane i usystematyzowane w II wieku naszej ery przez mistrza Patandżali, wielkiego mędrca tamtych czasów. Jego traktat „Jogasutry” to podstawowy tekst źródłowy opisujący metodę stopniowego rozwoju świadomości człowieka, aż po osiągnięcie stanu „samadhi” - czyli stanu nadświadomości, oświecenia, połączenia z Boskością, z Wszechświatem, z Absolutem.
Świat zachodni odkrył jogę w latach 70-tych, kiedy młode pokolenie zaczęło kontestować skrajnie konsumpcyjny styl życia swoich rodziców, który towarzyszył wzrostowi gospodarczemu po II wojnie światowej. Wraz z ruchem hippisowskim opartym na idei wolności, wspólnoty i pacyfizmu, młodzi ludzie zaczęli szukać sensu życia i duchowości - a nie znajdując odpowiedzi w dogmatycznej i zinstytucjonalizowanej tradycji chrześcijańskiej - zwrócili się ku filozofii Wschodu, która wydawała się znacznie bardziej odpowiadać wyznawanym przez nich wartościom. Jednymi z pierwszych popularyzatorów wschodniej duchowości na Zachodzie byli The Beatles i inni artyści tamtych lat. Nawet jeśli u podstaw zachodniego zainteresowania jogą leżała fascynacja jej duchowym aspektem, szybko na pierwszy plan wysunęły się jej „efekty uboczne” wynikające z ćwiczenia asan i pranajamy - czyli szybka poprawa zarówno formy fizycznej jak i stanu psychicznego.
W ostatnich dziesięcioleciach joga niewątpliwie cieszy się coraz większą popularnością na Zachodzie. W USA i w Europie Zachodniej regularnie ćwiczy jogę 5-7% społeczeństwa, w Polsce to wciąż poniżej 1%, ale ta liczba stale rośnie. Do popularności jogi w dużej mierze przyczyniają się osoby publiczne przyznające się do praktyki jogi, jak na przykład Sting czy Madonna, a w Polsce Magda Umer, Krzysztof Materna, Joanna Brodzik, Szymon Majewski, Katarzyna Grochola i wielu innych. Dzięki temu w pewnych kręgach praktyka jogi stała się po prostu modna - ale tak naprawdę każda motywacja jest dobra, żeby zacząć.
Joga w wersji zachodniej skupia się oczywiście głównie na walorach zdrowotnych i terapeutycznych, podczas gdy oryginalnie był to przede wszystkim system duchowy - ale prawdopodobnie współczesny człowiek Zachodu jest na tyle znerwicowany i zablokowany, że w pierwszej kolejności potrzebuje właśnie terapii i odzyskania psychicznej równowagi. A taki właśnie efekt przynosi praktyka jogi - podobnie jak praktyka Tai Chi czy Qi Gong - również coraz bardziej popularnych form ćwiczeń o chińskim rodowodzie.
Pokrótce Patandżali tak opisuje ośmiostopniową drogę rozwoju człowieka prowadzącą do osiągnięcia stanu „samadhi”:
1. YAMA - przestrzeganie podstawowych zasad moralnych
Są to uniwersalne zasady, które z grubsza powinny odróżniać człowieka od zwierzęcia i na których opiera się większość religii oraz cała świecka etyka, a mianowicie:
Ahimsa - czyli nie krzywdzić, nie używać przemocy
Asteya - czyli nie kraść
Satya - czyli nie kłamać, żyć w prawdzie
Brahmacarya - czyli powściągać instynktowne żądze
Aparigraha - czyli nie skupiać się na gromadzeniu, nie być chciwym
2. NIYAMA - przestrzeganie podstawowych założeń indywidualnej samodyscypliny
Założenia te również mają zadziwiająco wiele wspólnego z regułami wielu religii i zaleceniami całkiem współczesnych psychologów.
Sauca - czystość, w rozumieniu ciała i umysłu, unikanie szkodliwych używek, niezdrowego jedzenia i negatywnych myśli
Santosa - zadowolenie z tego co mamy, zachowanie spokoju umysłu
Tapas - zapał, wysiłek, wytrwałość w dążeniu do celu
Svadhaya - obserwacja swoich reakcji, zachowania, emocji, badanie, samokształcenie
Isvara pranidhana - poddanie się doświadczeniom życia, przyjmowanie rzeczywistości
Uniwersalne zasady moralne, wskazówki dotyczące samodyscypliny i samodoskonalenia są niezbędnym fundamentem właściwej, przynoszącej korzyści praktyki. Rozwijanie w sobie 5 yam i 5 niyam pozwala żyć w zgodzie ze sobą i w harmonii z otoczeniem.
3. ASANA - praktykowanie pozycji jogi
Ćwiczenie asan czyli pozycji jogi to właśnie ta „gimnastyka”, z którą joga jest powszechnie kojarzona na Zachodzie. Asany wzmacniają mięśnie, uelastyczniają stawy, dodają energii poprzez przyspieszenie przemiany materii i przepływu płynów ustrojowych, oczyszczają organizm na poziomie fizjologicznym dzięki masowaniu organów wewnętrznych. Pomagają rozwijać świadomość ciała, są sztuką samoobserwacji, poznawania własnych ograniczeń i pracy z nimi na fizycznym poziomie. Właściwa praktyka daje poczucie stabilności, spokoju, psychicznej równowagi i siły wewnętrznej, odblokowuje emocjonalne napięcia spowodowane stresem.
4. PRANAYAMA - czyli kontrola oddechu
Pranajama to ćwiczenia oddechowe integrujące ciało i umysł. Powinny być praktykowane po opanowaniu pewnego poziomu w wykonywaniu asan. Kontrola i różne sposoby oddychania dopełniają procesu samooczyszczania i usuwania napięć z ciała.
Kolejne stopnie rozwoju świadomości człowieka to:
5. PRATYAHARA - powściągniecie zmysłów
6. DHARANA - koncentracja
7. DHYANA - medytacja
8. SAMADHI - owoc praktyki, stan nadświadomości, zjednoczenie z Boskością
B.K.S. Iyengar, jeden z najwybitniejszych obecnie żyjących mistrzów jogi twierdzi, że jogą jest opanowanie umysłu. Niemniej jednak osobom prowadzącym normalne świeckie życie w społeczeństwach zachodnich poleca przede wszystkim rozwój czterech pierwszych stopni jogi. Umacniać się w moralnym życiu, samodoskonalić, zachować dyscyplinę, praktykę asan i pranajamy. Pozostałe części: powściągniecie zmysłów, koncentracja, medytacja i stan samadhi wynikają z osiągnięcia perfekcji w pierwszych czterech.
Metoda opracowana przez Iyengara szczególną uwagę przywiązuje do precyzji asan (pozycji ciała) i bezpieczeństwa ich wykonywania. Istotne jest nie tylko ustawienie mięśni, stawów i kości, ale także odnajdywanie związków pomiędzy ustawieniem poszczególnych części ciała względem siebie.
Charakterystyczną cechą tej metody jest używanie pomocy takich jak: koce, bolstery, paski, klocki, liny, krzesła i inne. Dzięki nim możemy sobie pomóc przy wykonywaniu pozycji, których normalnie ze względu na fizyczne ograniczenia (brak elastyczności czy siły) nie moglibyśmy poprawnie wykonać, a co dopiero wytrwać w nich przez dłuższy czas. A trwając dłużej w asanach pogłębiamy ich działanie.
Joga wg metody B.K.S Iyengara to system precyzyjnie opracowanych pozycji bezpiecznych dla twojego ciała. Dzięki temu iż każda część ciała wykonuje ściśle określoną pracę, regularne ćwiczenie przynosi efekty z pożytkiem nie tylko dla ciała ale również dla samopoczucia. Główne rodzaje ćwiczeń to: ćwiczenia rozciągające i wzmacniające ciało, poprawiające koncentrację, regenerujące i relaksujące - od nich zaczyna się i kończy każdą sesję.
JOGA W POLSCE
Po drugiej wojnie światowej joga na całym świecie przeżywała swój renesans. Czołową jej popularyzatorką w Polsce stała się Malina Michalska. Była tancerka, związaną z operą i operetką w Warszawie. Od 1957 w Staromiejskim Domu Kultury w Warszawie prowadziła zajęcia gimnastyki tanecznej. Kiedy w 1960 r przeszła ciężką operację zainteresowała się medycyną tybetańską, opisywaną przez benedyktyna Cyryla Krasińskiego. Zainteresowała się również jogą opisywaną w różnych zagranicznych podręcznikach Zaczęła prowadzić zajęcia jogi. W 1966 r do jej studium przyjechała sławna jogini Ma Yogashakti, założycielka Bihar School of Yoga. Po zapoznaniu się z metodą nauczania Maliny stwierdziła, że jest to najlepiej prowadzona szkoła jogi z tych, jakie widziała w Europie. Szkołę Hathajogi zakwalifikowała do International Yoga Fellowship Movement, (Międzynarodowe Stowarzyszenie Ruchu Jogi). W 1967 roku ambasador Indii wręczył Malinie Michalskiej dyplom upoważniający ją do prowadzenie Hathajogi z ramienia Bihar School of Yoga.
Popularyzacją jogi w latach 70-80 zajmowali się instruktorzy z ognisk TKKF (Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej). Jednym z nich był Tadeusz Pasek, któremu joga pomogła zwalczyć nękające go choroby. Na tyle zafascynowała go książka Wincentego Lutosławskiego, że postanowił zapoznać się bliżej z tymi zagadnieniami. Nawiązał kontakt ze słynnym joginem, filozofem i lekarzem Swami Sivanandą, założycielem jogi w Rishikesh. Pod korespondencyjną opieką Swamiego Pasek zaczął ćwiczyć. Przez 2 lata stosował cały cykl ćwiczeń łącznie z 15 minutowym staniem na głowie. Wszystkie problemy zdrowotne zniknęły, a Tadeusz Pasek postanowił bez reszty oddać się jodze. Wyjechał do Indii, trafił do Szkoły Jogi w Bihar na Międzynarodowy Kurs Instruktorów. Po powrocie całą wiedzę, która nabył, przystosował do polskich warunków nazywając je ćwiczeniami relaksowo-koncentrującymi. Zredagował książkę Swami Kuvalayananda S.L.Vinekar Joga, indyjski system leczniczy, Podstawowe zasady i metody.
Sławomir Bubicz w 1984 r przywiózł nową jogę do Polski. Precyzyjną, dynamiczną, wymagającą od ucznia zaangażowania i uważności, gdzie bardzo istotny jest przekaz Nauczyciel - Uczeń. Jego nauczycielem był B.K.S. Iyengar. Obecnie joga według metody Iyengra jest najpopularniejsza w Polsce.
Wiktor Morgulec
Virasana
Klęknij łącząc kolana i rozszerzając stopy na bok.
Grzbiety stóp są na podłodze ustawione w osi z goleniami.
Odległość miedzy piętami taka żeby pośladki zmieściły się między piętami.
Kolana blisko siebie uda równolegle do siebie.
Pośladki pomiędzy piętami - ustaw miednicę prostopadle do podłogi.
Palce stóp szeroko - grzbiety stóp naciskają na podłogę.
Wyciągnij kręgosłup - wyprostuj plecy.
Dłonie oparte na udach - mostek w górę - barki w dół.
Jeśli nie możesz usiąść na podłodze podeprzyj pośladki na kocu lub klocku.
Opuść kość ogonową w dół i wyciągnij mostek do góry.
Łopatki do środka pleców.
Grzbiety stóp i kolana naciskają na podłogę.
Efekty regularnego wykonywania pozycji
Rozciągnięcie stawów skokowych.
U osób z płaskostopiem- pozycja buduje łuk stopy.
Wstępne rozciągniecie szczytów ud.
Pozycja przygotowuje do supta virasany.
Supta Virasana
Usiądź w VIRASANIE.
Ustaw stopy w osi z goleniami.
Kolana blisko siebie, uda równolegle do siebie.
Palce stóp rozszerzone na boki.
Dociśnij kolana i grzbiety stóp do podłogi.
Złap dłońmi za kostki, odchyl tułów do tyłu i oprzyj się na łokciach.
Odchyl się mocniej kładąc tułów na macie.
Kość łonowa do góry kość ogonowa w stronę pięt.
Przenieś ręce za głowę i wyprostuj łokcie - dłonie wnętrzami do sufitu.
Utrzymuj dociśnięte do podłogi kolana i stopy.
Rozluźniony brzuch, intensywne rozciąganie szczytów ud, spokój w głowie.
Rozluźniona twarz i swobodny oddech
Regularne wykonywanie pozycji
Rozciąga przody ud.
Pomaga w prawidłowym ustawieniu miednicy.
Przynosi relaks dla nóg szczególnie po: długim staniu, marszu, bieganiu.
Usuwa bóle reumatyczne w kolanach.
Koryguje płaskostopie, buduje łuk stopy.
Pomaga w trawieniu.
Supta virasanę można wykonywać nawet po obfitym posiłku.
Versasana
stań w Tadasanie
zegnij lewą nogę w kolanie i umieść piętę na prawym udzie jak najbliżej krocza
dociśnij mocno podeszwę stopy do lewego uda i wnętrzem uda naciśnij na stopę
podnieś ręce równoległe do podłogi, wnętrza dłoni skieruj do sufitu
i na wdechu szerokim łukiem, wyciągając się z bioder podnieś ręce do góry
dociskając prawą stopę do podłogi wyciągaj tułów i ręce w górę
stopa naciska na udo, udo naciska na stopę
prawa stopa równomiernie dociśnięta do podłogi, rzepka kolanowa prawej nogi w górze
ciągnij dłońmi w stronę sufitu, ręce proste w linii z uszami
swobodny oddech
utrzymuj lewe kolano w osi z biodrami
żeby wyjść z pozycji z wydechem opuść ręce na dół,
opuść stopę na dół
stań w tadasanie
umieść prawą stopę blisko krocza -prawa stopa skierowana pionowo w dół
dociśnij stopę do uda i udo do stopy
ręce rozpostarte- skręć wnętrza dłoni do sufitu
i na wdechu podnieś szerokim łukiem ręce do góry
oddychaj swobodnie palce dłoni całkowicie wyprostowane
od podeszwy lewej stopy wyciągnij tułów i ręce wysoko do góry
żeby wyjść z pozycji z wydechem opuść ręce na dół , opuść stopę na dół
powrót do tadasany
Efekty:
wzmacnianie mięśni nóg, poczucie fizycznej i psychicznej równowagi.
Adho Mukha Virasana
Połącz duże paluchy stóp razem i rozstaw kolana tak, żeby tułów zmieścił się między kolanami.
Pośladki oprzyj na piętach i wyciągnij ręce daleko do przodu.
Czoło oparte na macie, boki tułowia wydłużone.
Palce dłoni szeroko rozstawione.
Dłonie ustawione na szerokość barków.
Boki tułowia w kontakcie z udami.
Dociskając pośladki do pięt, wydłużając ręce, wyciągnij boki tułowia.
Naciskaj dłońmi na podłogę, łokcie w górze, łopatki zassane do środka pleców.
Spokojny oddech, rozluźniona głowa i szyja.
Efekty regularnego wykonywania pozycji to:
Relaks dla pleców.
Wydłużenie dołu pleców i boków tułowia.
Rozluźnienie szyi, uspokojenie i pogłębienie oddechu.
Adho Mukha Svanasana
Z Adho mukha virasany podnieś się go góry.
Odepchnij się dłońmi od podłogi i wypchnij pośladki do sufitu.
Wyprostuj ręce i nogi, stopy równoległe do siebie.
Wyprostuj plecy.
Odsuń barki daleko od uszu.
Cały czas wypychając pośladki do sufitu pociągnij piętami w kierunku
podłogi, rzepki kolan podciągnięte do góry.
Wypchnij uda w tył i zbliż tułów do ud.
Przenieś ciężar bardziej na nogi.
Wepchnij łopatki w głąb pleców.
Rozszerz klatkę piersiową i wydłuż boki tułowia.
Rozluźnij głowę i brzuch.
Pracuj nad prostowaniem i wyciąganiem kręgosłupa, aż pięty spoczną
na podłodze.
w tej pozycji ciało składa się z dwóch prostych linii:
całkowicie wyprostowane nogi i plecy
Regularne wykonywanie pozycji:
Usuwa zmęczenie, przywraca utraconą energię - pozycja regenerująca.
Zwalcza ból i sztywność pięt, ścięgien Achillesa, tyłów nóg.
Tonizuje organy brzucha.
Odżywia mózg, regeneruje.
Wzmacnia okolicę kostek.
Uczy prostować nogi i plecy.
Supta padangusthasana I
Weź pasek i połóż się na plecach.
Wyprostuj prawą nogę na podłodze.
Dociśnij mocno piętę prawej nogi do podłogi.
Całkowicie wyprostuj prawą nogę podciągając rzepkę kolanową do góry.
Palce prawej stopy skierowane do sufitu, stopa aktywna.
Wyprostuj lewą nogę w kolanie, naciśnij piętą na pasek, stopa aktywna.
Całkowicie wyprostowane obie nogi.
Ustaw lewą nogę prostopadle do podłogi.
Pięta naciska na pasek, paskiem naciśnij na stopę.
Klatka piersiowa otwarta, łokcie szeroko na boki.
Łopatki na macie, barki swobodne.
Oddech spokojny, twarz rozluźniona.
Efekty:
Uśmierza rwę kulszową.
Rozluźnia dolne plecy.
Zwalcza sztywność stawów biodrowych.
Rozciąga tyły nóg.