JADŁOSPIS JEDNODNIOWY W DIECIE WYSOKOBIAŁKOWEJ

Posiłek	Jadłospis	Produkt	Ilość w g	Energia	Białko	Koszt
I śniadanie	Kawa zbożowa z mlekiem Chleb pszenny z masłem, polędwicą drobiową i pomidorem bez skórki Płatki kukurydziane na jogurcie naturalnym	Kawa Cukier Mleko 2% Chleb Masło Polędwica Pomidor Płatki Jogurt	5 5 120 50 5 30 30 30 150	20 62 123 37 32 5 110 92	4,08 2,7 0,04 4,74 0,27 2,07 6,45	0,14 0,02 0,32 0,17 0,08 0,53 0,10 0,57 1,55
II śniadanie	Bułka kajzerka z margaryną miękką, pastą z sera twarogowego i jajka gotowanego na twardo bez żółtka Bawarka Morela	Bułka Margaryna Twaróg Jajko Przyprawy Herbata Cukier Mleko 2% Morela	50 5 50 30 + 0,5 5 120 100	136 31 66 14 20 62 47	3,65 0,01 9,35 3,14 4,08 0,9	0,29 0,05 0,66 0,45 0,13 0,02 0,32 1,49
Obiad	Zupa ziemniaczana z grzankami Filet z indyka duszony z włoszczyzną Ryż biały Surówka z sałaty zielonej i śmietany Sok owocowo-warzywny	Ziemniaki Przyprawy Grzanki Indyk Olej Marchew Pietruszka Seler Ryż biały Sałata Śmietana Sok	200 + 30 120 5 40 40 40 50 40 5 250	172 74 102 45 11 15 8 174 6 7 130	3,8 1,62 23,04 0,4 1,04 0,64 3,35 0,56 0,14 1,00	0,14 0,10 2,07 0,03 0,17 0,12 0,12 0,33 1,80 0,04 1,39
Podwieczorek	Budyń śmietankowy z wiśniami Nektar bananowy	Koncentrat Mleko Wiśnie Nektar	30 200 30 250	28 104 14 123	0,75 6,8 0,27 0,75	0,41 0,53 0,14 1,11
Kolacja	Sałatka z makreli z włoszczyzną z olejem oraz kaszą jęczmienną gotowaną na sypko Chleb pszenny z masłem Herbata ziołowa Pieczone jabłko	Makrela Marchew Seler Pietruszka Olej Kasza Chleb Masło Herbata Cukier Jabłko Przyprawy	30 30 30 30 5 50 50 5 0,5 5 100 +	67 8 6 11 45 165 124 37 20 47	6,21 0,3 0,48 0,78 3,45 2,7 0,04 0,4	0,44 0,13 0,09 0,09 0,03 0,27 0,17 0,08 0,13 0,02 0,24
Razem				2400 kcal	100 g	17,08 zł

ZASTOSOWANIE I CEL DIETY

Dieta lekko strawna bogatobiałkowa jest stosowana dla osób:

- wyniszczonych,

- w chorobach nowotworowych,

- w rozległych oparzeniach,

- zranieniach,

- w chorobach przebiegających z gorączką,

- dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.

Dieta ta ma na celu dostarczenie odpowiedniej ilości białka do budowy i odbudowy tkanek ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów, hormonów, białek osocza. Aby białko mogło spełnić swoje zadanie, dieta musi mieć należną wartość kaloryczną, w przeciwnym razie białko będzie wykorzystane do celów energetycznych.

CHARAKTERYSTYKA DIETY

Dieta bogatobiałkowa stanowi zmodyfikowaną dietę podstawową, w której zawartość białka wynosi 1,2-2,0 g/kg należnej masy ciała, jest to 100-120 g/dobę, w skrajnych przypadkach , np. rozległych oparzeniach - do 3 g/kg masy ciała należnej, jest to do 150 g/dobę. Wartość biologiczna tego białka mierzona wskaźnikiem białkowo-energetycznym powinna wynosić 7-9%. Oznacza to, że co najmniej ½ - 2/3 białka powinno być białkiem zwierzęcym w zależności od potrzeb, może być stosowana w stosunku do innych składników pokarmowych, np. dieta bogatobiałkowa i bogatopotasowa, bogatobiałkowa i bogatotłuszczowa.

Dominującym składnikiem diety bogatobiałkowej jest białko pochodzenia zwierzęcego, które charakteryzuje się wysoką zawartością biologiczną, posiadającą w swoim składzie niezbędne aminokwasy, potrzebne do syntezy białek ustrojowych. Produkty spożywcze powinny być lekko strawne, a zawarte w nich składniki dobrze wchłaniane. Ważny jest również odpowiedni dobór technologii kulinarnej (gotowanie na wodzie, na parze, pieczenie, duszenie) uwarunkowanej zastosowaniem diety w określonych przypadkach. W celu zwiększenia zawartości białka w diecie zalecany jest dodatek mleka w proszku do zaprawiania zup, sosów, deserów mlecznych.

Całodobowa racja pokarmowa powinna być podzielona na 5 posiłków dostarczających:

I śniadanie - 25% energii

II śniadanie - 10% energii

Obiad - 30% energii

Podwieczorek - 15% energii

Kolacja - 20% energii

Często zwraca się uwagę na rozłożenie produktów białkowych na wszystkie posiłki. Ułatwia to lepsze wykorzystanie białka przez ustrój chorych, zwłaszcza w okresie zaburzeń metabolicznych wywołanych przez chorobę, np. marskość wątroby czy przewlekłe aktywne zapalenie wątroby.

Jak podają Ciborowska i Rudnicka, dieta bogatobiałkowa powinna zawierać 2200-2300 kcal i 110 g białka. Chorzy gorączkujący, z rozległymi oparzeniami, bardzo wyniszczeni, wymagają diet wyżej energetycznych (2400-4000 kcal), zawierających 120-150 g białka/dobę. U pacjentów leżących, bez gorączki, wartość kaloryczna diety określa się na poziomie 2000-4000 kcal i 100-120 g białka/dobę.

PRODUKTY ZALECANE, ZALECANE W ILOŚCIACH UMIARKOWANYCH I PRZECIWWSKAZANE

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w ilościach umiarkowanych	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko 2% tłuszczu, jogurt, kefir, maślanka, serwatka, słaba herbata, słaba kawa, napoje owocowe, soki owocowo-warzywne, napoje owocowo-warzywne z mlekiem, koktajle owocowo-warzywne	Mocna herbata, mocna kawa, jogurt pełnotłusty, mleko pełnotłuste	Kakao, czekolada, napoje alkoholowe, wody mineralne gazowane, coca-cola, pepsi, lemoniada
Pieczywo	Chleb pszenny, suchary, bułki, biszkopt, pieczywo półcukiernicze, drożdżowe, herbatniki	Chleb graham, pieczywo cukiernicze, chrupki pszenne, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika i soi	Chleb żytni świeży, chleb żytni razowy, pieczywo chrupkie żytnie
Dodatki do pieczywa	Masło, chudy i półtłusty twaróg, serek homogenizowany, ser ziarnisty, pasty serowe z różnymi dodatkami, mięso gotowane, chude wędliny, szynka, polędwica drobiowa, chude ryby, ścięte białko jaja, galaretki mięsne, drobiowe, rybne	Miękkie margaryny, tłusty twaróg, ser podpuszczkowy z mniejszą ilością tłuszczu, całe jaja, gotowane na miękko, jajecznica na parze, jajko sadzone, parówki cielęce, ryby wędzone, kiełbasa szynkowa, pasztet domowy	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiszka, pasztetówka, smalec, tłuste sery podpuszczkowe żółte, topione, sery pleśniowe, ser „Feta”, jaja gotowane na twardo i smażone z tłuszczem
Zupy i sosy gorące	Chudy rosół z cielęciny, kurczaka, rosół jarski, krupnik, jarzynowe, ziemniaczana, owocowe zaprawiane mąką i mlekiem lub mąką i śmietanką albo zaprawą zacieraną z mąki i masła Sosy łagodne ze słodką śmietanką	Rosół, kalafiorowa, z ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zaprawiane mąką i śmietanką, zaciągane żółtkiem Chrzanowy, musztardowy, zaciągane żółtkiem	Tłuste, zawiesiste, na mocnych wywarach: mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych Grzybowy, cebulowy, zasmażane
Dodatki do zup	Bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, krakowska, ryż, drobne makarony, lane ciasto, kluski biszkoptowe	Kluski francuski, groszek ptysiowy	Grube kasze: pęczak, gryczana: grube makarony, kluski kładzione, jaja gotowane na twardo, nasiona roślin strączkowych
Mięso, drób, ryby	Chuda cielęcina, królik, kurczak, indyk, wątroba, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, lin, okoń ,szczupak, flądra, sandacz, mintaj, morszczuk, potrawy gotowane: pulpety, budynie, potrawki	Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, ozorki, płuca, serca, kura, ryby morskie: makrela, śledzie, karmazyn, sardynka, potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu, pieczone w folii lub pergaminie	Tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, tołpyga, potrawy smażone, pieczone w tradycyjny sposób
Potrawy półmięsne i bezmięsne	Budynie z kasz, warzyw, makaronu cienkiego, mięsa, risotto, leniwe pierogi, tarta z warzywami, z serem, z owocami	Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski francuskie, makaron z mięsem, kluski ziemniaczane	Wszystkie potrawy smażone na tłuszczu, np.: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku
Tłuszcze	Masło, słodka śmietanka (18%), oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy bezerukowy, kukurydziany, oliwa z oliwek	Masło roślinne, margaryny miękkie	Smalec, łój, słonina, boczek, margaryny twarde
Warzywa	Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, patisony, buraki, seler, pietruszka, pomidory bez skórki, skorzonera, szparagi, sałata inspektowa, warzywa z wody z dodatkiem tłuszczu	Szpinak, kalafior, brokuły, groszek zielony, fasolka szparagowa, sałata zielona, rabarbar, cykoria, drobno starte surówki, np. z marchewki, selera, kiszona kapusta w postaci posiekanej surówki	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewki, rzepa, kalarepa, papryka, warzywa w postaci grubo startych surówek, warzywa zasmażane, marynowane, solone
Ziemniaki	Gotowane, pieczone		Smażone z tłuszczem, frytki
Owoce	Dojrzałe, soczyste, jagodowe, winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane	Wiśnie, śliwki, kiwi, melon (w przypadku zaparć namoczone, suszone śliwki)	Wszystkie niedojrzałe, gruszki, czereśnie, daktyle, kawon, orzechy, owoce marynowane
Desery	Kisiele, budynie, galaretki mleczne, owocowe, jogurty, z serka homogenizowanego, kremy, bezy, musy, suflety, soki i przeciery owocowe	Ciasta deserowe, lody	Tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, chałwa, desery z kakao
Przyprawy	Sok z cytryny, kwasek cytrynowy, cukier, pietruszka, zielony koperek, majeranek, rzeżucha, melisa, bazylia, kminek	Ocet winny, sól, pieprz ziołowy, jarzynka, vegeta, papryka słodka, estragon, tymianek	Ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca

---