Rasy Ludzkie
Rasa europeidalna (biała)-43 %
Rasa negroaustroidalna (czarna) - 10 %
Rasa mongoidalna (żółta) - 39 %
Zaludnienie , Kontynenty
Azja - ok. 60% , Ameryka - ok. 13,7% , Afryka - ok. 13% , Europa - ok.12% , Oceania - ok.0,5% ,
Kraje:
Chiny - 1332 mln
Indie - 1140 mln.
USA - 304 mln.
Indonezja - 227 mln.
Brazylia - 192 mln.
Pakistan - 166 mln.
Bangladesz - 160 mln.
Nigeria 151 mln.
Rosja - 141mln.
Gęstość zaludnienia
Azja - 92 osób/km²
Europa - 68 osób/km²
Ameryka pd - 33 osób/km²
Afryka - 34 osób/km²
Ameryka pn - 15 osób/km²
Australia i oceania - 4 osób/km²
Ogółem - 52 osób/km²
Długość życia:
Europa - ok. 77 lat , Ameryka pn - ok. 75 lat
Australia i oceania - o. 70 lat , Azja - ok. 66 lat
Afryka - ok. 58 lat , Średnio świat - ok. 66 lat.
Najbogatsze kraje świata (PKB w USD/osobę)
Norwegia - 87 tyś.
Luksemburg - ok. 84 tyś. USD/osobę
Szwajcaria - ok.. 65 tyś. USD/osobę
Dania - 59 tys
Szwecja - 50 tys
Niderlandy - 50 tys
Irlandia - 49 tys
Finlandia - 48 tys
USA - 47 tys
Austria - 46 tys
Najbiedniejsze kraje świata (PKB w USD/osobę)
Gwinea - 390 USD/osobę
Mozambik - 370 USD/osobę
Niger - 330 USD/osobę
Sierra Leone - 320 USD/osobę
Erytrea - 300 USD/osobę
Malawi - 290 USD/osobę
Etiopia - 280 USD/osobę
Liberia - 170 USD/osobę
Kongo - 150 USD/osobę
Burundi - 140 USD/osobę
Kraje o najw. rocznym PKB (najbogatsze) w mld USD
USA - 14,4 mld USD
Japonia - 4,8 mld USD
Chiny - 3,8 mld USD
Niemcy - 3,4 mld USD
W. Brytania - 2,7 mld USD
Francja - 2,7 mld USD
Włochy - 2,1 mld USD
Brazylia - 0,6 mld USD
Kanada - 1,3 mld USD
Polska - 429 mld USA
Zróżnicowanie językowe:
Rodzina indoeuropejska
-grupa słowiańska-zachodnia, wschodnia i południowa
Polska, Słowacja, Czechy...
Rosja, Ukraina, Białoruś ...
Bułgaria, Serbia, Chorwacja .....
-grupa germańska :duński, norweski, niemiecki, angielski....)
-grupa romańska: francuski, hiszpański, włoski, rumuński)
-grupa bałtycka : litewski, łotewski
-grupa celtycka: irlandzki, bretoński, szkocki, walijski...)
-grupa grecka
-grupa albańska
-grupa indyjska: hindi, urdu
-grupa irańska: perski, ormiański, kurdyjski...
Rodzina baskijsko-kaukazka:
-grupa baskijska
-grupa kaukazka : gruziński, abchazki ....
Rodzina semito-harmicka:
-grupy: semicka, maltańska, arabska, libijska, .....
Rodzina uralsko-ałtajska:
-grupa ugrofińska: węgierski, fiński, estoński.....
-grupa ałtajska: mongolski, turecki, kazachski, uzbecki...
-grupa paleo-azjatycka: czukcza, eskimoski
Rodzina indochińska:
-grupa chińsko-tybetańska
-grupa wschodniopaleoazjatycka; japoński, koreański...
Rodzina austryjsko-drawidyjska :malagski, tamilski ...
Rodzina negro-afrykańska
Rodzina australonezyjska
Rodzina jezyków indiańskich
Urbanizacja: Migracje:
-stałe- pow. 1 roku , -czasowe- do 1 roku
Migracje:
-emigracje- opuszczenie miejsca zamieszkania
-imigracje- uwzględnienia miejsca przybycia
-reemigracje- powrót do opuszczonych miejsc zam.
-repatriacje- przymusowe powroty do opuszcz. miejsc zam.
Przyczyny migracji:
-zasiedlenia- tereny słabo zaludnione
-przesiedlenia- wysiedlenia dobrowolne i repatriacje
-migracje polityczne
-migracje losowe- kataklizmy, charakter naturalny
-migracje ekonomiczne
-migracje kulturowo-religijne
Najludniejsze miasta świata:
Tokio - 36,5 mln
New Delhi - 21,7 mln.
Sao Paulo - ok. 20 mln
Mumbay - ok. 19,7 mln.
Meksyk - 19,3 mln.
Nowy Jork - 19,3 mln.
Rolnictwo i chodowla
Najwięksi producenci :
Kukurydza- USA(307 mln ton), Chiny(166 mln ton)
Ryż- Chiny(193 mln ton), Indie(148 mln ton), Indonezja(60 mln ton)
Pszenica- Chiny(112 mln t),Indie(78 mln t),USA(68 mlnt),
Zboża ogółem- Chiny(481), USA(403), Indie(266)....Polska(27)
Cukier- Brazylia(31 mln t), Indie(18), Chiny(8,8), USA(7,9)
Cytrusy- Brazylia, USA, Meksyk, Hiszpania, .......
Banany- Indie(11,53), Brazylia(6,9), Chiny( 6,8), ......
Ziarno kawy- Brazylia(2791 tys ton),Wietnam (689), Kolumbia......
Herbata Chiny, Turcja Indie
Kakao- Wybrzeże Kości słoniowej, Ghana, Indonezja.....
Tytoń- Chiny(2,3), Indie(0,63), Brazylia(0,619)
Bawełna- Chiny(6mln t), USA(5,3), Indie(3,5)
Drewno- USA(463 mln³), , Indie(331), Chiny(303) Brazylia(258)
Hodowla i produkcja rolna w świecie :
Bydło- Indie(175mln szt.), Brazylia(175), USA(96), świat(1347)
Mleko- Indie(109 mln t),USA(86) , Chiny(40), świat 693
Owce- Chiny(132mln szt.), Australia(118), Indie(58),świat(1051)
Świnie- Chiny(446mln szt), USA(65), Brazylia(40), świat(941)
Mięso:
-ogółem- Chiny(74mln t), USA(43), Brazylia(22), świat(279)
-wołowina- USA(12), Brazylia(9),Chiny (6) świat(65)
-baranina- Chiny(3,8),Francja (0,9) Indie (0,7), świat(13)
-wieprzowina- Chiny(47), USA(10), Niemcy(5), świat(103)
-drób- USA(20), Chiny(15), Brazylia(10), świat(91)
Przemysł:
Wystarczalność surowców:
Węgiel brunatny - 250 lat
Węgiel kamienny - 200 lat
Ropa naftowa - 60 lat
Łupki bitumiczne - 140 lat
Żelazo - 300 lat
Chrom - 350 lat
Miedź - 90 lat
Ołów - 90 lat
Producenci
Ropa naftowa- Rosja.(494mln t), Arabia Saudyjska (459), Usa(325)
-roczna produkcja ropy- 3,4 mld ton , 35% całej energii to ropa
Producenci węgla kamiennego:
Chiny(1005 mln t), USA(992), Indie(292)...Polska(112)...
Świat(3,656 mln t rocznie)
Eksporterzy węgla kamiennego:
Australia (146mln t), USA(76), RPA(71) ..... Polska(29)
Gaz ziemny - producenci:
USA(593 mln m3), Rosja (527) Kanada(161), ..świat (2987)
Złoto - producenci:
Chiny (275 ton), USA(233), Australia(214) ....świat(2.281)
Srabro - producenci:
Peru(3685ton),Chiny(2754).....świat (21432)
Diamenty- producenci:
Rosja (36,9 mln) Kongo (20,9) Australia (15,5) ..świat(152,8)
Udział źródeł ennergii:
Ropa naftowa - 34,8%
Węgiel kamienny i brunatny 29,4%
Gaz ziemny i miejski - 23,7%
Energia jądrowa - 5,5%
Energia wodna i inne - 6,6%
Zużycie energii:
Azja - 40% , , Europa- 24,8% Ameryka pn - 23,8% Ameryka pd- 5,4%, Afryka - 3,2% , Australia i oceania 1,8 %
Struktura zatrudnienia:
Kraje wysoko rozwiniete , uprzemysłowione i bogate
(USA, GB, Niderlandy, Niemcy, Francja, Szwajcaria, Australia.....)
Usługi - ok. 70% ; Przemysł - ok. 25% ; Rolnictwo - ok. 5%
Kraje średnio rozwinięte (Polska, Brazylia, Kolumbia,.....)
Usługi - ok. 50% ; Przemysł - ok. 30% ; Rolnictwo - ok. 20%
Kraje ubogie lub rolnicze(Chiny, Indie, Tanzania)
Usługi - ok. 10~25% ; Przemysł - ok. 10~25% ; Rolnictwo - 50~80%
Transport
Systemy transportowo-rzeczne :
Wołga - Dniepr ; Ren-Łaba-Sekwana-Rodan ; Dunaj
Missisipi-Missouri , Wielkie Jeziora-rzeka Św. Wawrzyńca
Amazonka-Paragwaj-Parana
Nil-Niger-Wolta-Kongo-Zambezi
Angara-Jenisej , Ob-Irtysz (Azja pn)
Jangcy, Amur, Si-ciang, Huan-ho (Azja wsch.)
Mekong, Brahmaputra-Ganges, Indus (Azja pd)
Podział transportu w % na świecie:
Transport lądowy (sam. i kolejowy) - ?
Transport wodny (morski i śródląd.) - ?
Transport lotniczy - ?
Transport przesyłowy (rurociagi i energet.) - ?
Światowa wymiana handlowa:
Bilans handlowy-zestawienie wartości eksportu do importu, sporządzany na jeden rok . Bilans handlowy czynny (dodatni) - nadwyżka eksportu ; bilans handlowy bierny - saldo ujemne - nadwyżka importu.
Bilans płatniczy- zestawienie wszelkich płatności w handlu zagranicznym, imporcie i eksporcie danego kraju na jego rzecz i na rzecz krajów z którymi handluje. Uwzględnia całość obrotów handlowych i finansowych wraz z kredytami
Obserwuje się ciągły wzrost bilansu handlowego i bilansu płatniczego.
Polityczny podział władzy
Systemy polityczne:
-system demokratyczny- pluralizm, suwerenność, państwo prawa i podział władzy. Stabilne normy prawne, zasada zaufania do prawa, Trójpodział władzy: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.
-system totalitarny- kontrola i wpływ na wszelkie dziedziny życia, władza w rękach jednej osoby lub grupy, rozbudowany system kontroli i terroru.
-system autorytarny- minimalny pluralizm polit. zawężony dostęp do władzy, brak ideologii, sterowanie społeczeństwem przez media i nastroje, apatia i depolityzacja ludności.
System sprawowania władzy:
-Monarchia konstytucyjna -GB, Szwecja Japonia- król (sukcesja) nie rządzi tylko parlament
-Monarchia absolutna- Arabia Saud. Jordania- król-władza absolutna, rząd zależny od króla , może być parlament zależny od króla
-Republika prezydencka- USA, Rosja- rządy demokratyczne, władzę sprawuje prezydent jako szef rzadu nadzorując parlament
-Republika związkowa(federalna)- Niemcy, Austria: parlamenty lokalne i parlament federalny, kraje związkowe
-Republika parlamentarna- najpowszechniejszy typ, parlament sprawuje nadzór nad powołanym rządem, parlament jest ustawodawcą, sprawuje władzę kontrolną, wykonawczą rząd i prezydent
-Rządy wojskowe(junta)- przejecie władzy , zamach stanu, przewrót, rozwiązanie parlamentu, obalenie króla władza w rękach wojskowych
-Dyktatura- dyktator władza absolutna (Irak), dojście do władzy po obaleniu poprz. rządów, kontrola i inwigilacja, brutalne tłumienie niezadowolenia
-Teokracja- Władza w rękach przywódców religijnych, zgodnie z doktryną wiary (Iran)
-Władza monopartyjna- rządzi jedna partia, inne partie zakazane, pozory demokracji, pochodne ustrojów komunistycznych, (Chiny, Syria)
Strefy czasowe
- 24 strefy czasowe na świecie
- czas uniwersalny - południk zerowy Greenwich
co 15º na wschód dodajemy 1godzinę a co 15º na zachód odejmujemy 1 godzinę
-międzynarodowa linia zmiany daty - południk 180
Ludność miast i wsi:
Świat: średnio
Ludność wsi : 50%
Ludność miast : 50%
Europa i AmerykaPn - 78% urbanizacji
Afryka - 38% urbanizacji
ONZ
zapobiega konfliktom i wojnom, organizuje współpracę społeczno-gospodarczą o char. Narodowym. 189 Krajów należy do ONZ(bez Szwajcarii i Watykanu) Siedziba ONZ jest w Nowym Jorku, Genewie, Wiedniu. Powstała w IV 1945 w San Francisco. Polska krajem założycielskim
-Zgromadzenie Generalne: zgromadzenie przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich. Omawia się na nim sytuację światową.
-Rada Bezpieczeństwa- utrzymuje pokój na świecie. Jej pięciu stałych członków to: USA, GB, Francja, Rosja, Chiny
-Rada Gospodarczo Społeczna: koordynuje zakres gospodarki, kultury, edukacji, zdrowotności itp. Itd.
-Miedzynar. Trybunał Spraw. w Hadze
-Sekretariat ONZ
Organizacje przy ONZ(pod kontrolą)
*FAO-światowa federacja żywności i rolnictwa
*ILO- międzynarodowa organizacja pracy
*IBRD- międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju
*IMF- międzynarodowy fundusz walutowy
*ITU- międzynarodowy związek telekomunikacyjny
*UPU- światowy związek pocztowy
*WHO- światowa organizacja zdrowia
*WMO- światowa organizacja meteorologiczna
*UNESCO- organizacja ds. nauki, oświaty i kultury
*UNICEF-organizacja ds.. dzieci
*IAEO- międzynarodowa organizacja energii atomowej
Unia Europejska: na podst. sojuszu Niemiec i Francji.
w 1951r.-europejska wspólnota węgla i stali :Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.
w 1958r. na mocy traktatów rzymskich przekształcono w europejską wspólnotę gospodarczą;
Rozszerzenie wspólnoty :
1973r.-Dania, W.Brytania, Irlandia;
1981r.-Grecja;
1986r.-Hiszpania, Portugalia
W 1992r. Na podst. Traktatu Z Maastrich EWG przekształcono w UE. 12 Gwiazdek Hymn (Oda Do Radości). Siedziba Tymcz. Władz-Bruksela.
Dalsze rozszerzenie UE :
W 1995r.-Szwecja, Finlandia, Austria.
W 1 Maja 2004 - Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta, Cypr
W 2007 - Bułgaria, Rumunia
Trzy filary zasadnicze Unii Europejskiej:
-integracja gospodarcza: powstanie wspóln. rynku, zniesienie barier rynku, wspólna polityka rolna, unia walutowa, rozwój regionów;
-wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa zewn.: Unia polityczna - Unia na zewn. jako jeden podmiot.
-wspólna polityka wewn. i wymiaru sprawiedliwości: migracje, walka ze zorganizowaną przestępczością, wspólny system prawny egzekwowanie kar, przyznawanie obywatelstwa europejskiego, pomoc w ambasadach.
Najważniejsze instytucje Unii Europejskiej:
Rada Europejska - najwyższy organ UE wytyczający politykę. Tworzą ją szefowie 27 państw członkowskich. Przewodnictwo w UE zmienia się co pół roku.
Rada Unii Europejskiej - organ doradczy złożony z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich. Problematyka: polityka zagraniczna.
Komisja Europejska - główny organ zarządzająco -wykonawczy w Unii Europejskiej, składający się z 27 członków-komisarzy.
Parlament Europejski organ opiniodawczy Unii składającego się z 736 deputowanych z siedzibą w Strasbourgu. Miejscem biura PE jest Luksemburg, a miejscem posiedzeń komisji Bruksela.
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich - rozstrzyga spory. Siedziba w Luksemburgu. Składa się z 27 sędziów (po 1 z każdego kraju członkowskiego).
Europejski Banki Inwestycyjny - udzielanie pożyczek słabiej rozwiniętym gospodarczo regionów. Siedziba - Luksemburg.
Europejski Bank Centralny - siedziba Frankfurt nad Menem. Koordynacja w zakresie finansów UE. Emitent euro.
Inne organizacje
ASEAN - Stowarzyszenie Państw Azji Południowo Wschodniej (Dżakarta, Indonezja)
EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (4 kraje Lichtenstein, Norwegia Szwajcaria, Islandia).
Grupa G7/G8 - siedem najbardziej uprzemysłowionych państw świata + Rosja (charakter mniej formalny). Coroczne zjazdy szefów 7 (USA, CAN, JPN, GER, ITA, FRA, GB). Ich łączny produkt brutto wynosi 2,2 bln $ rocznie podczas gdy Polski 0,14 bln $. Ostatni szczyt odbył się na Okinawie w Japonii, a następny w Genui we Włoszech.
Komitet Międzynarodowego Czerwonego Krzyża - działa do 1863 z siedzibą w Genewie; pomoc ofiarom klęsk i wojen. W Azji to Czerwony Półksiężyc.
Międzynarodowy Komitet Olimpijski z siedzibą w Lozannie - 1894 organizacja olimpiad.
Lekarze Bez Granic - pomagają ofiarom wszystkich klęsk prócz wojennych (Bruksela).
NATO - Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego ma charakter militarny (1949 Waszyngton) obecna siedziba Bruksela (19 członków z Europy Zachodniej i Środkowej oraz USA i Kanada). Polska uczestnikiem od 1999.
NAFTA - Północnoamerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - 3 duże kraje (Kanada, USA, Meksyk zamierzają objąć wszystkie kraje Ameryki Płd i Płn).
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Skupia obecnie 29 najbardziej rozwiniętych krajów świata (Polska od 1996 roku) z siedzibą w Paryżu.
OPEC - Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej . Zrzesza 12 krajów rozwijających się z dużymi złożami ropy naftowej. Arabia Saudyjska a także Meksyk, Wenezuela. Siedziba: Wiedeń.
WTO - Światowa Organizacja Handlu - rozwój handlu światowego (138 krajów w tym Polska).
Wspólnota Państw Niepodległych prócz krajów bałtyckich.