ZAPAMIĘTYWANIE

Pamięć - jest to rodzaj przetwarzania informacji; zdolność do rejestrowania, przechowywania i wydobywania informacji.

Rodzaje pamięci:

- pamięć utajona - informacja staje się dostępna bez świadomego wysiłku

-pamięć jawna - człowiek czyni świadomy wysiłek, aby odzyskać informacje

- pamięć deklaratywna - dotyczy odtwarzania faktów i zdarzeń

- pamięć proceduralna - dotyczy tego, jak wykonywać różne czynności;

komplikowanie wiedzy - czyli na skutek ćwiczenia jesteśmy w stanie wykonywać dłuższe sekwencje działań bez kontroli świadomości.

Procesy pamięciowe

- kodowanie - to początkowe przetwarzanie informacji, które doprowadza do powstania jej reprezentacji w pamięci

- przechowywanie - oznacza utrzymanie w pamięci zakodowanego materiału przez jakiś czas.

- wydobywanie - to odzyskanie przechowywanej informacji w jakimś późniejszym czasie

Pamięć sensoryczna - przechowuje ona dokładne reprezentacje fizycznych cech bodźców zmysłowych przez kilka sekund lub mniej. Systemy pamięci sensorycznej maja dużą pojemność, ale bardzo krótki czas przechowywania.

-pamięć ikoniczna ( pamięć sensoryczna w zakresie wzroku) - przechowuje przez chwile obraz wzrokowy. Pamięć wzrokowa, ikona, trwa około pół sekundy

- pamięć echoiczna (pamięć sensoryczna dźwięków)- utrzymuje przez chwile bodźce słuchowe

Pamięć krótkotrwała

- ma ograniczoną pojemność i bez powtarzania, przechowywanie trwa bardzo krótko.

-pojemność pamięci krótkotrwałej może zostać powiększona dzięki porcjowaniu niepowiązanych elementów w sensowne grupy.

- wydobywanie z pamięci krótkotrwałej jest bardzo skuteczne

8 1 7 3 4 9 4 2 8 5

J M R S O F L P T Z B

Pamięć operacyjna - są to te zasoby pamięciowe, których używamy do wykonywania zadań takich jak rozumienie mowy i rozumowanie. (Szersze pojęcie pamięci operacyjnej obejmuje pamięć krótkotrwałą)

Pamięć długotrwała

- jest magazynem wszystkich tych doświadczeń, zdarzeń informacji, emocji, umiejętności, słów, kategorii, zasad i ocen, które zostały przyswojone poprzez pamięć sensoryczna i krótkotrwałą.

- stanowi całkowitą wiedzę danej osoby na temat świata i jej samej.

Pamięć epizodyczna -dotyczy zdarzeń, które zostały przeżyte osobiście przez dana osobę

Pamięć semantyczna - jest pamięcią, która przechowuje znaczenie słów i pojęcia

Interferencja proaktywna ( proaktywny = „działający do przodu”) - odnosi się do okoliczności, w których informacja nabyta wcześniej , utrudnia przyswajanie nowe informacji.

Interferencja retroaktywna ( retroaktywne = „działający wstecz”)- zachodzi wtedy, gdy nabywanie nowej informacji utrudnia odtwarzanie informacji starej.

SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganiem nazywa się złożony układ procesów prowadzący do ukształtowania się subiektywnego obrazu rzeczywistości, spostrzeżenia. Podstawą tych procesów są określone czynności tj. widzenie, słyszenie, smakowanie, wąchanie, odczuwanie dotyku i temperatury, które odpowiadają za konstruowanie spostrzeżeń.

Bodziec dystalny - działający z pewnej odległości, to dowolny bodziec poza organizmem oddziałujący na nasze narządy zmysłowe. Bodziec dystalny możemy podzielić na:

- dystalny bodziec wzrokowy np. kartka papieru i długopis

- dystalny bodziec słuchowy np. muzyka dobiegająca z głośników

 

Bodziec proksymalny - pojawia się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym, czyli kartka papieru + długopis + ręka = obraz siatkówkowy

Wrażenie - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. Poszczególne wrażenia są od siebie odizolowane np. wrażenie barwy jest niezależne od wrażenia wielkości

 

Spostrzeżenie - oznacza obraz przedmiotu, wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów

 

Spostrzeżenie nie jest wyłącznie rezultatem analizy percepcyjnej, stanowi również wynik analizy znaczenia emocjonalnego. Przedstawiony obraz byłby niepełny, gdybyśmy nie uwzględnili w nim dodatkowych dróg nerwowych, odpowiedzialnych za kodowanie emocjonalne.

 

Relacje między bodźcami proksymalnymi, dystalnymi i spostrzeżeniami nie są proste. Świadczy o tym zjawisko stałości spostrzegania. Stałość spostrzegania polega na tym, że spostrzeżenie albo nie ulega zmianom, albo też ulega mniejszym zmianom w porównaniu ze zmianami bodźców proksymalnych.

Od strony psychologicznej można wyróżnić cztery fazy spostrzegania:

1) Rejestracja sensoryczna: zmian bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy

Impulsy zawierają informacje na temat specyficznych cech przedmiotu , wrażliwe są tylko na jedną cechę, nie reagują natomiast na inne cechy. Dane z tej fazy nie są dostępne naszej świadomości.

 

2) Faza oceny emocjonalnej: w strukturach podkomorowych, następuje pierwotna ocena emocjonalna, np. widzimy na ulicy osobę, która wydaje się nam sympatyczna „od pierwszego wejrzenia”

 

3) Faza rozpoznania treści bodźca: faza oceny semantycznej, rozpoznanie bodźca, określenie kategorii, do której należy ten bodziec

4) Faza oceny znaczenia metaforycznego: spostrzeganie nie zawsze kończy się prostym rozpoznaniem, że dany obiekt to np. stół. Istnienie fazy oceny znaczenia metaforycznego dowodzi, że spostrzeganie nie jest wyłącznie procesem zmysłowym, ale w jego skład mogą wchodzić procesy wnioskowania.

Człowiek nie odkrywa rzeczywistości, lecz sam ją tworzy. Może on dowolnie wyodrębniać w niej różne figury, czyli różnie organizować docierającą stymulację bodźcową.

Prawa psychologii dotyczące organizacji spostrzeganej rzeczywistości. Opisują one zjawisko grupowania percepcyjnego, które pozwala na wyodrębnienie figury z tła.

 

1. Prawo bliskości stwierdza, że elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi, bardziej oddalonymi elementami tworzą figurę.

2) Prawo podobieństwa określa to samo w stosunku do elementów podobnych.

3) Prawo domykania stanowi, że system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niekompletnej figury.

4) „Dobra figura” odpowiada prostocie spostrzeganego przedmiotu, wyrażającej się przede wszystkim w symetrii i regularności jego kształtu.

5) Prawo „ wspólnej drogi” twierdza, że elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem, i tworzą jedna figurę.

Różnice w spostrzeganiu między figurą a tłem

1) Figura ma pewien kształt, tło zaś jest spostrzegane jako coś bezkształtnego.

2) Tło wygląda tak, jak gdyby rozprzestrzeniało się za figurą w sposób ciągły, a nie jak gdyby było przerwane przez figurę

3) Figura wydaje się wysunięta ku przodowi, tło zaś wygląda tak, jak gdyby było z tyłu

4) Figura ma charakter rzeczy, a tło przedstawia się jako nieukształtowany materiał

5) Figura silniej się nam narzuca, jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się bardziej sensowna

6) Figura wydaje się jaśniejsza od tła

INTELIGENCJA

- rodzaj szczególnej sprawności umysłowej.

Inteligencja płynna gf - w teorii inteligencji Charlesa Spearmana, zdeterminowana przez czynnik biologiczny, genetyczny. Jest utożsamiana z wrodzoną inteligencją, niewyuczoną, szybkością procesów umysłowych, czy szybkością i jakością przesyłania impulsów nerwowych w neuronach, "tym z czym się rodzimy", potencjałem intelektualnym.

Czynnik g (inteligencja płynna) ujawnia się w testach inteligencji przede wszystkim w rozwiązywaniu zadań niewerbalnych (takich jak układanie klocków, wyobraźnia przestrzenna, zdolność obracania figur w wyobraźni itp.) oraz w testach słownikowych (np. teście ilości znanych słów). Osiąga swoje maksimum pod koniec okresu dojrzewania ( czyli ok. 20- 25 roku życia). Jest to związane przede wszystkim z procesem mielinizacji w mózgu. Z wiekiem inteligencja płynna ulega powolnemu obniżaniu się między innymi pod wpływem procesu utraty komórek nerwowych w CUN (co obrazowo nazwane zostało łysieniem mózgu). Utrata inteligencji płynnej jest jednak kompensowana (czasem z nawiązką) przez inteligencję skrystalizowaną.

Inteligencja skrystalizowana - aspekt inteligencji obejmujący wiedzę przyswajaną przez daną osobę i zdolność dostępu do niej; mierzy się ją testami słownikowymi, arytmetycznymi i wiadomości ogólnych; pojęcie opracowane przez Raymonda Cattella

Typy inteligencji:

Inteligencja kognitywna (lub kognitywistyczna) to najogólniej zdolność do myślenia skutecznego w szczególności w sytuacjach nieprzewidywalnych i niepewnych, innymi słowy to zdolność wykorzystania własnej wiedzy i informacji na sposób podobny do rozumowania ludzkiego, tzn. nie korzystający z wyrafinowanych obliczeń komputerowych i formalnych teorii matematycznych. Wymaga ona jednak umiejętności stawiania celów, uczenia się, planowania i myślenia o własnym myśleniu.

Inteligencja werbalna - zdolność formułowania wypowiedzi, a więc szybkiego dobierania adekwatnych do zakładanej treści przekazu słów oraz zdolność rozumienia komunikatów, nadawanych w formie pisemnej lub ustnej przez inne osoby. Zapewnia możliwość skutecznego porozumiewania się z otoczeniem.

Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ [ang.] Emotional Quotient - kompetencje osobiste człowieka w rozumieniu, zdolności rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.

Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem inteligencji, i wyrażane wskaźnikiem IQ [ang.] Intelligence Quotient.

Inteligencja społeczna - zdolność społecznego przystosowania i wywierania wpływu na środowisko, sztuka nawiązywania pozytywnych, obustronnie satysfakcjonujących relacji interpersonalnych w codziennych kontaktach.

Inteligencja społeczna polega na stosownym doborze zachowania i sposobu komunikacji, co w sytuacjach związanych z negatywnymi emocjami bywa trudne. Stosowność w tym wypadku to nie tylko osiągnięcie celu, do jakiego komunikacja jest środkiem, ale przede wszystkim stopień, w jakim odbiorca komunikatu nie zniekształca intencji jego nadawcy. Inteligencja interpersonalna jest więc także umiejętnością radzenia sobie z konfliktami interpersonalnymi i łatwością współdziałania z innymi.

Inteligencja społeczna wiąże się z inteligencją emocjonalną, na którą, oprócz umiejętności społecznych, składają się zdolność samokontroli, samokreacji i wglądu we własne emocje.

POCZĄTKI TESTOWANIA INTELIGENCJI

Tradycja obiektywnego pomiaru inteligencji została zapoczątkowana w XX w. we Francji przez A. Bineta.

Wyniki pomiaru były wyrażone w kategoriach wieku umysłowego i miały reprezentować aktualny poziom funkcjonowania dziecka.

STANFORDZKA SKALA BINETA

 

• Lewis Terman przystosował pytania testowe Bineta do badania dzieci amerykańskich, dokonał standaryzacji warunków stosowania testu i opracował normy wiekowe na podstawie badań z udziałem tysięcy dzieci.

• W 1916 roku opublikował zmodyfikowaną Stanfordzką wersję testów Bineta.

Dzięki temu nowemu testowi Terman stworzył podstawy pojęcia ilorazu inteligencji

 

IQ=wiek umysłowy/wiek życia x 100

 

Np. Dziecko w wieku 8 lat, którego wyniki w teście ujawniają wiek umysłowy 10 lat, ma iloraz inteligencji 125(10/8x 100=125).

• Skala ma zastosowanie w psychologii klinicznej, psychiatrii i poradnictwie szkolnym

SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA

 

Wechsler skonstruował specjalne testy do pomiaru inteligencji dla dorosłych, dla dzieci w wieku szkolnym i dla dzieci w wieku przedszkolnym.

Skala inteligencji przeznaczona jest dla dzieci od 6 do 16 lat, a dla dzieci w wieku przedszkolnym od 2,5 do 7 lat i 3 miesięcy.

Skala jest szczególnie wartościowa, gdy ta sama osoba ma być testowana w różnym wieku; np. gdy zależy nam na prześledzeniu postępów dziecka w reakcji na różne programy nauczania.

Struktura intelektu wg Joy'a Paula Guilforda

Wykorzystał analizę czynnikową do zbadania wymagań stawianych przez liczne zadania związane z inteligencją. Jego model struktury intelektu wyszczególnia trzy cechy zadań intelektualnych:

• TREŚĆ (rodzaj informacji)

5 rodzajów: wzrokowe, słuchowe, symboliczne, semantyczne oraz behawioralne.

• PRODUKT (forma, w jakiej informacja jest reprezentowana)

6 rodzajów: jednostki, klasy, relacje, systemy, transformacje i implikacje.

• OPERACJA (rodzaj wykonywanej aktywności umysłowej)

5 rodzajów: ocenianie, myślenie konwergencyjne, myślenie dywergencyjne, pamięć i poznawanie.

 

Każda kombinacja treść- produkt-operacja reprezentuje oddzielną zdolność umysłową

Triarchiczna teoria inteligencji Sternberga:

INTELIGENCJA ANALITYCZNA - dostarcza podstawowych umiejętności przetwarzania informacji, które ludzie stosują wobec licznych zadań życiowych.zdefiniowana jest przez komponenty, czy procesy umysłowe, które znajdują się u podłoża myślenia i rozwiązywania problemów.

Trzy typy komponentów:

• związane z nabywaniem wiedzy, służące uczeniu się nowych faktów.

• związane z wykonywaniem, służące strategii i technikom rozwiązywania problemów.

• metapoznawcze, służące selekcjonowaniu strategii i monitorowaniu postępów w dążeniu do celu.

INTELIGENCJA TWÓRCZA - zdolność ludzi do radzenia sobie z dwoma ekstremami: nowymi oraz rutynowymi problemami.

 

INTELIGENCJA PRAKTYCZNA („spryt życiowy”) - ujawnia się w radzeniu sobie z codziennymi działaniami. Obejmuje zdolność przystosowania się do nowych i odmiennych kontekstów, selekcjonowania właściwych kontekstów oraz skutecznego kształtowania otoczenia tak, by dobrze pasowało do potrzeb.

Badania wykazały, że ludzie mogą posiadać wysoką inteligencję praktyczną, nie mając wysokiego ilorazu inteligencji.

Warunkowanie klasyczne:

• Jest to typ uczenia się występujący wtedy, gdy jedno zdarzenie środowiskowe (np. przerażająca muzyka) skojarzone jest z innym (np. przerażającym obrazem)

• Iwan Pawłow rosyjski filozof przeprowadzał eksperyment, który dowiódł , że uczenie się może być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców

• Warunkowanie klasyczne bywa także nazywane warunkowaniem Pawłowskim

• Odruch jest reakcja niewyuczoną; każdy bodziec, który z natury wywołuje zachowanie odruchowe, nazywamy bodźcem bezwarunkowym; zachowanie wywołane przez bodziec bezwarunkowy, nazywamy reakcją bezwarunkową

• Zestawienie, kiedy po bodźcu obojętnym ( takim, który nie ma znaczenia w kontekście odruchu bezwarunkowego) występuje bodziec bezwarunkowy, nazywamy bodźcem warunkowym, ponieważ jego zdolność wywoływania zachowania, takiego jak reakcja bezwarunkowa, jest uwarunkowana jego skojarzeniem z bodźcem bezwarunkowym; po kilku próbach bodziec warunkowy będzie wywoływał reakcję warunkową

• Jeśli reakcja warunkowa została uwarunkowana na określony bodziec warunkowy, podobne bodźce również będą mogły wywoływać tę reakcję. Np. jeśli dziecko ugryzie duży pies to najprawdopodobniej będzie reagowało ono strachem nawet na mniejsze psy. Takie automatyczne rozszerzenie reakcji warunkowej na bodźce, które nigdy nie były zestawione z pierwotnym bodźcem warunkowym, nosi nazwę generalizacji bodźca

• Różnicowanie bodźców jest procesem, w wyniku którego organizm uczy się reagować inaczej na bodźce, które różnią się od bodźca warunkowego na pewnym wymiarze, np. barwą czy wysokością dźwięku

Czynniki wpływające na proces nabywania odruchów:

• Pawłow sądził, że warunkowanie klasyczne jest jedynie wynikiem zestawienia ze sobą bodźca warunkowe z bezwarunkowym. Według niego, aby uwarunkować klasycznie jakąś reakcję oba bodźce muszą występować blisko siebie w czasie, muszą być zbieżne w czasie.

• Robert Rescorla (1966) przeprowadził eksperyment, w którym stwierdził, że ostatnie wymaganie, jakie powinien spełniać bodziec, aby mógł służyć jako podstawa warunkowania klasycznego, polega na tym, że musi mieć on wartość informacyjną w danym środowisku.

• Bodziec będzie tym łatwiejszy do zauważenia, im jest silniejszy i im bardziej kontrastuje z innymi bodźcami. Bodziec obojętny stanie się efektywnym bodźcem warunkowym tylko wtedy, jeśli charakteryzuje się odpowiednią zbieżnością w czasie z bodźcem bezwarunkowym, jak i wartością informacyjną.

Zachowania warunkowania klasycznego:

• Rozin i Falkon (1987)

1. czy myślisz, że chciałbyś zjeść cukierek zwany krówką gdyby nadano mu kształt psich odchodów?

2. Czy myślisz, że chciałbyś wypić sok jabłkowy, w którym zanurzono wyjałowionego karalucha?

• Uwarunkowana klasycznie reakcja - „to jest wstrętne” - wygrywa z wiedzą, że bodziec ten w rzeczywistości jest w porządku. Ponieważ uwarunkowania klasyczne nie są wytworem świadomego myślenia, trudno też wyeliminować je za pomocą świadomego rozumowania.

• Jednym z najczęściej badanych skutków warunkowania klasycznego jest uwarunkowany strach. W najwcześniejszym okresie behawioryzmu John Watson i Rosalie Rayner próbowali dowieść, że wiele reakcji strachu można rozumieć jako skojarzenie bodźca obojętnego z czymś, co w naturalny sposób wzbudza strach. Przeprowadzili eksperyment na niemowlęciu, znanym jako Mały Albert.

Warunkowanie sprawcze:

• Edward L Thorndike (1898) obserwował amerykańskie koty, które starały się wydostać ze skrzynek problemowych, swoje obserwacje i wnioski scharakteryzował tak: „ Koty najpierw tylko się szamotały w swojej skrzynce, ale gdy jakieś impulsywne działanie pozwoliło otworzyć drzwiczki, wszystkie inne nieskuteczne impulsy były tłumione, a tylko jeden szczególny impuls, prowadzący do skutecznego działania, była utrwalany dzięki wynikającej zeń przyjemności”

• Uczenie się polegało na wytworzeniu skojarzenia między bodźcami działającymi w danej sytuacji, a reakcją, którą badane zwierzę nauczyło się wykonywa, czyli związku bodziec-reakcja

• Tę relacje między zachowaniem, a konsekwencjami nazwał prawem efektu wystąpienie w przyszłości reakcji, po której następują satysfakcjonujące konsekwencje staje się bardziej prawdopodobna, zaś reakcji, po której następują niezadowalające konsekwencje, mniej prawdopodobna.

• Skinner opracował procedury warunkowania sprawczego, za pomocą których mógł on manipulować konsekwencjami zachowania organizmu, a by przekona się jaki wpływ ma to na zachowania późniejsze.

• Zachowanie sprawcze, czyli takie, które oddziałujące na środowisko; w odróżnieniu od zachowań uwarunkowania klasycznego nie jest wywoływane przez określone bodźce.

• Skinner zbudował komorę sprawczą, która umożliwiła mu manipulowanie konsekwencjami zachowania.

• W wielu eksperymentach nad warunkowaniem sprawczym miarą uczenia się jest liczba określonych zachowań, które zwierzę wykonuje w jednostce czasu.

• Zależność między zachowaniem a wzmocnieniem jest to stały związek między daną reakcją a zmianami w środowisku wywołanymi przez ta reakcję.

• Czynnik wzmacniający- każdy bodziec, który - jeśli uzależni się go od wystąpienia jakiegoś zachowania- zwiększa z czasem prawdopodobieństwo wystąpienia tego zachowania.

• 3 klasy bodźców: te, wobec których pozostajesz obojętny, te które uznajesz za apetywne ( masz na nie „apetyt”) , te, które uważasz za awersyjne (starasz się ich unikać)

• gdy po danym zachowaniu następuje podanie bodźca apetywnego, to zdarzenie takie nosi nazwę wzmocnienia pozytywnego

• gdy po danym zachowaniu następuje podanie bodźca awersyjnego, to zdarzenie takie nosi nazwę wzmocnienia negatywnego

• Technika pozwalająca zmniejszy prawdopodobieństwo danej reakcji - karanie. Czynnikiem karzącym jest każdy bodziec, który - gdy uzależni się jego podawanie od wystąpienia określonej reakcji- zmniejsza z czasem prawdopodobieństwo wystąpienia tej reakcji.

• Karanie pozytywne - występuje, gdy po danym zachowaniu następuje podanie bodźca awersyjnego (pozytywne, bo cos się dodaje do sytuacji)

• Karanie negatywne- występuje, gdy po jakimś zachowaniu następuje podanie bodźca apetywnego ( negatywne, bo cos się odejmuje od sytuacji)

• Czynniki wzmacniające odgrywają decydującą rolę w warunkowaniu sprawczym - to one zmieniają lub podtrzymują zachowanie.

Wpływ procesów poznawczych na uczenie się:

• proces poznawczy - to każda czynność umysłowa, która wiąże się z tworzeniem reprezentacji (modeli umysłowych) i przetwarzaniem informacji. Do czynności poznawczych należą: myślenie, zapamiętywanie, spostrzeganie i posługiwanie się mową.

• Edward C. Tolman zapoczątkował badania nad procesami poznawczymi w uczeniu się, tworząc sytuacje eksperymentalne, w których proste, mechaniczne skojarzenia między poszczególnymi bodźcami i reakcjami nie mogły stanowi wyjaśnienia obserwowanego zachowania zwierząt.

• Szczury zachowywały się tak, jakby reagowały na wewnętrzna mapę poznawczą ogólnego planu labiryntu

• Funkcje mapy poznawczej: zwierzęta używają pamięci przestrzennej do rozpoznawania i identyfikowania elementów ich środowiska; zwierzęta używają pamięci przestrzennej do znajdowania w swoim środowisku ważnych obiektów stanowiących cele różnych zachowań; zwierzęta używają pamięci przestrzennej do planowania swej drogi przez środowisko

• Powyższe funkcje może zaobserowac u wielu gatunków ptaków, które przechowują zapasy pokarmu ukryte w różnych miejscach rozrzuconych na dużym obszarze, lecz potrafią je odnalezś, gdy potrzebują i to z dużą dokładnością.

Modelowanie:

• uczenie się przez obserwację. Dana jednostka obserwuje zachowanie innej osoby, które jest wzmacniane lub karane, i później sama zachowuje się dokładnie w taki sam sposób lub powstrzymuje się od takiego zachowania.

• Klasyczny przykład modelowania u ludzi zademonstrował w swym laboratorium Albert Bandura. Po obserwacji dorosłych osób bijących i kopiących dużą lalkę ”Bobo”, dzieci w grupie eksperymentalnej wykazywały większą częstwotliwośc takich samych zachowań niż dzieci w grupie kontrolnej, które nie obserwowały agresywnych modeli. Późniejsze badania wykazały, że dzieci naśladowały takie zachowania modeli także po obejrzeniu ich na filmie, nawet wtedy, gdy modelami były postacie z bajek.

• Obserwowane zachowania modela będą wpływa najsilniej, gdy: widać, ze ma ono nagradzające konsekwencje; model jest oceniany pozytywnie, jest lubiany i szanowany; widoczne są podobieństwa między cechami i właściwościami modela i obserwatora; obserwatora nagradza się są zwracanie uwagi na zachowanie modela; naśladowanie tego zachowania mieści się w zakresie umiejętności obserwatora.

• Warto tez podkreśli, że dzieci mogą uczyć się zachować prospołecznych, takich jak udzielanie pomocy, oglądając modele dostarczające takiego zachowania.

---