Pytania i odpowiedzi z historii kultury i sztuki
1.Czym jest estetyka, jej znaczenie w definiowaniu kategorii piękna, dzieła sztuki, roli artysty?
Estetyka to praktyczny dział filozofii. Jest to nauka o pięknie. Nauka o pięknie tworzonym przez człowieka.
Estetyka jako termin utrwaliła się już w początkach XVIII w. choć refleksja i badania estetyczne sięgają odległych czasów starożytnych Grecji i Rzymu. Estetyka miała być nauką. Estetyka XX wieku to badania nad pięknem - procesem tworzenia i prawami, wg których on przebiega. Zajmuje się badaniem i analizą wartości estetycznych zawartych zarówno w dziełach sztuki, jak i w naturze oraz w jaki sposób one oddziaływają na odbiorcę. Estetyka to praktyczny dział filozofii. Jest to nauka o pięknie w ogóle ora pięknie tworzonym przez człowieka.
2. Pojęcie sztuki w perspektywie estetyki starożytnej?
Sztuka to dziedzina działalności ludzkiej mająca między innym na celu przedstawienia świata widzialnego i odczuwalnego, dostarczenie wrażeń estetycznych jest celem ubocznym. Sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej. Według Platona sztuka to piękno widziane przez artystę. Piękno, natomiast - to, co kto lubi. Artysta wg Platona miał za zadanie ową ideę piękna przywołać i okazać. A sztuka w tym świecie znalazła swoje miejsce jako wyrazicielka idei. Starożytni Grecy byli twórcami koncepcji o pięknie, artyście, dziele i jego odbiorze. W świetle tych koncepcji zadaniem artysty, a także celem sztuki było z różnej natury rzeczy pięknych i brzydkich owo piękno odtworzyć, a nawet poprawić.
3. Podaj znaną Ci definicję sztuki oraz jej autora?
„Sztuka to świadoma działalność ludzka, zmierzająca do przekazywania uczuć tym, którzy w ten sam sposób owych uczuć doświadczają” Lew Tołstoj.
„Sztuka jest przywołaniem piękna, stwarzaniem wizji, odbiciem warunków życia, jest stanem psychicznym, wyrazem wiary, uczuć, nerwów” Karol Estreicher.
4. W jaki sposób historyk sztuki ukazuje i interpretuje zjawiska artystyczne?
Historyk sztuki ukazuje i interpretuje zjawiska artystyczne poprzez historię sztuki. Klasyfikuje ją, tworzy nowe pojęcia, nazywa i grupuje poszczególne style (np. gotyk, barok, impresjonizm). Wszystko to ukazuje wielość i różnorodność zjawisk sztuki.
5. Jak przedstawia się waloryzacja dziedzin sztuki w poszczególnych kręgach kulturowych i epokach historycznych - starożytny Egipt, starożytna Grecja, Rzym, okres starochrześcijański, Bizancjum, Średniowiecze (styl romański, gotyk), Renesans, Daleki wschód?
Egipt - architektura Starożytna Grecja - rzeźba Starożytny Rzym - architektura Okres starochrześcijański - architektura, malarstwo Bizancjum - architektura, malarstwo Średniowiecze - architektura Renesans - malarstwo Daleki Wschód - rzeźba, malarstwo
6. W jaki sposób pogląd J. J. Winckelmanna, że „historia ma monopol na znawstwo przeszłości” wpłynęła na rozwój historii sztuki i zachowanie tożsamości narodowej?
Od XVIII w., od wydania dzieła Winckelmanna „O sztuce w starożytności”, w której zawarł pogląd, że historyk posiada monopol w zakresie znawstwa przeszłości, wzrasta znaczenie badań nad sztuką, budzi się świadomość potrzeby opieki nad sztuką. W efekcie powstało: muzealnictwo, nauczenie i upowszechnianie sztuki. Winckelmann swym dziełem oddał duże zasługi w rozwoju sztuki w XVIII i XIX wieku.
7. Za sprawą jakich faktów historycznych polska historia sztuki przyczyniła się do ratowania i zachowania kulturowego dziedzictwa narodowego?
W XIX wieku polska historia sztuki zyskała niezapomniany dorobek. Dla Polaków w okresie rozbiorów historia sztuki służyła celom utylitarnym - ratowaniu kultury narodowej - rozbiory Polski, zniknięcie państwa z map, zabory.
8. Jaką rolę pełniła metoda ikonologiczna Erwina Panofskiego w badaniach historyka sztuki?
Działalność naukowa Panofskiego na gruncie historii sztuki to odczytywanie dziejów sztuki jako dziejów ducha ludzkiego bez metafizycznej niejasności. Interpretacja której celem jest wykrycie treści dzieła sztuki jako zjawiska historycznego odzwierciedlającego sytuację polityczna, społeczną i artystyczną. Erwin Panofski wyszedł z niemieckiej historii sztuki przeniósł się do USA i tu stworzył szkołę opartą na tak zwanej metodzie ikonologicznej tj. na wiązaniu dzieła sztuki z myślą filozoficzną i naukową swego czasu. Badania Panofskiego oparte były na znajomości filozofii średniowiecza i humanistycznej czyli odrodzeniowej. W rozprawie o architekturze i scholastyce Erwin Panofski stwierdził , że „ historyk winien dążyć do odkrycia wewnętrznych związków pomiędzy pozornie różnymi zjawiskami sztuki, literatury , filozofii, polityki i socjologii, ruchów religijnych „ Działalność naukowa Panofskiego na gruncie historii sztuki to odczytywanie dziejów sztuki jako dziejów ducha ludzkiego bez metafizycznej niejasności.
9. W jaki sposób starożytni Egipcjanie zapewnili swej kulturze trwałość jej istnienia?
Trwałość istnienia kultury egipskiej przejawia się w nieprzerwanej ciągłości, jedności artystycznej, monumentalizmie i ustalonym kanonie. Ponad 2500 lat kolejnych dynastii faraonów, nie kończących się zastępów królewskich urzędników strzegących państwa oraz wypełnionych zbożem spichlerzy, pokolenia pisarzy skrzętnie notujących na zwojach papirusu wysokość kolejnych zbiorów. Wszyscy oni trwają uwiecznieni w kamieniu i złocie. Zyskali nieśmiertelność, bo ich ciała, wizerunki oraz imiona ocalono przed zniszczeniem. Egipska trwałość kultury przetrwała do dziś - posągi, świątynie, grobowce, hieroglify, itd.
10. Wymień zachowane do dnia dzisiejszego zespoły grobowe w starożytnym Egipcie?
Zespoły grobowe w Gizie. Piramida Cheopsa. Grobowiec Dżoser w Sakkarze. Piramida łamana faraona Snofru w Dahszur.
11. Przedstaw kanon świątyni egipskiej i wymień trzy znane Ci świątynie?
Kanon świątyni egipskiej odbijał założenia dogmatyczne wiary i kultu oraz zróżnicowanie klasowe społeczeństwa egipskiego, z którym wiązał się dostęp do poszczególnych pomieszczeń. W ukształtowaniu i w dekoracji oddawał realistyczne elementy stanowiące wartości rodzime sztuki egipskiej. Przed budynkiem wznosiła się fasada wejściowa, zwana pylonem, przez którą prowadziła brama. Za bramą był dziedziniec kolumnowy - często z sadzawką dla świętych krokodyli, następnie przedsionek kolumnowy i boczne sale. Na osi świątyni znajdowała się główna sala z posągiem bóstwa. Świątynie - Amona w Karnaku - starożytne Teby, świątynia grobowa Dżesera, Wielka Świątynia Abu Simbel, Świątynia Luxoru, Świątynia Niuserre.
12. Scharakteryzuj podstawowe prawa obowiązujące w sztukach plastycznych starożytnego Egiptu.
Symetria Rytm Wykuwanie postaci z jednej bryły w rzeźbie Wyraźna linia kontur w malarstwie
Symetria - gdyby podzielić wyrzeźbioną lub namalowaną postać przez egipskiego artystę na dwie części, byłyby takiej samej wielkości i tak samo odległe od linii osi, jeżeli są to dwie postacie, to linii osi będzie przebiegać dokładnie w tej samej odległości od jednej i drugiej.
Rytm - np. malowidło wyobraża np. dziewczęta egipskie, które niosą kwiaty w ofierze, to ich nogi idące w jednym kierunku, ręce trzymające bukiety, głowy skierowane w jedną stronę tworzą całość, która jest jak melodia zaakcentowana poszczególnymi nutami. Cechą egipskiej sztuki jest trwałość i względna jednolitość form artystycznych.
Proporcje postaci ludzkiej - Egipcjanie oparli swoje miary długości na częściach ciała ludzkiego - podstawową jednostką był mały łokieć, odpowiadający długości ramienia od łokcia do czubka kciuka, równy 6 szerokościom ręki lub 24 szerokościom palca.
Wykuwanie postaci z jednej bryły w rzeźbie, zamknięcie ich wyraźną linią kontur w malarstwie.
13. Jakie znaczenie dla kultury starożytnej Grecji miała ceramika, wymień style, w których powstawała i podaj znane Ci przykłady?
Ceramika grecka była niesłychanie ważną gałęzią greckiego artystycznego rzemiosła. Obecnie jest bardzo istotnym źródłem ikonograficznym dla ludzi badających historię kultury materialnej. Miała bardzo szerokie zastosowanie zarówno w gospodarstwie domowym, budownictwie, jak i kulcie. Sporządzano wiele naczyń kuchennych i stołowych, pitosy do przechowywania wina, oliwy, kratery do mieszania wina, lampy oliwne, sitka, dachówki, cegły, wanny kąpielowe, elementy dekoracyjne oraz specjalne naczynia składane w świątyniach lub ofiarowywane zmarłym. Style to - czarno figurowy, czerwono figurowy używany na wazach i płytkach (metoda), geometryczny, koryncki - bogini Atena, a z drugiej strony wazy dyscyplinę sportową, za jaką przyznawana była nagroda.
14. Wymień najważniejsze dokonania rzeźbiarskie Fidiasza.
Atena Partenos, Zeus z Olimpii, Atena Promachos, Atena Lemnia, Atena Areja. Przypuszcza się, że nie tylko planował i doglądał wykonania wielu architektonicznych zdobień na budowlach wzniesionych na Akropolu, ale także osobiści wykonał niektóre z nich (np. ergastinki). Opanował wiele technik artystycznych od malarstwa po odlewy z brązu i rzeźbę w kamieniu. Niestety nie posiadamy zbyt wielu informacji na temat jego życia i twórczości. Jedynym oryginalnym dziełem jest autorstwa, jakie zachowało się do naszych czasów jest Partenon wraz z częścią rzeź© architektonicznych.
15. Wymień największych rzeźbiarzy i ich sztandarowe dzieła Grecji okresu klasycznego.
Antenor z Aten - Harmodios I Aristogejtona, Praksyteles - Apollo z jaszczurką (Apollo sauroktonos). Fidiasz - Atena LEmnios, Poliklet Doryforos i Diadumenons.
Fidiasz - Atena Partenos. Poliklet - Doryforos Myron - Dyskobol Praksyletes - Apollo z jaszczurką Skopas - Herakles Lizyp - Zeus z Tarentu
16. O czym stanowi kanon Polikleta i w jakim posągu rzeźbiarz go przedstawił?
Twórca kanonu (systemu proporcji ludzkiego ciała). Swoją teorię proporcji ludzkiego ciała zawarł w nie zachowanym traktacie „Kanon”, wg którego stopa powinna być równa 1/6 ciała, głowa 1/8, dłoń 1/10, natomiast wszystkie te wielkości winny być wielokrotnościami modułu, którym była długość palca u ręki. Praktycznym zastosowanie swojej teorii uczynił rzeźbę mężczyzny niosącego włócznię „Doryforos” i „Ranna Amazonka".
Kanon Polikleta stanowi o tym, że artysta powinien dążyć do odtworzenia piękna występującego w naturze rozumianej jako natura rzeczy, jako to, co ogólne, typowe. Istoty piękna Poliklet upatrywał we właściwych proporcjach elementów względem siebie i całości. Artysta dochodził do nich przez pomiary licznych modeli w których wyprowadzał wartości idealne. Dysponując systemem proporcji matematycznych, artysta był w stanie stworzyć idealne dzieło. Ilustracją teorii artystycznej Polikleta jest posąg Doryforos.
17. Jaką rolę architektoniczną w świątyni Erechtejon na ateńskim Akropolu spełnia loża, portyk i kariatydy?
Portyk - budynek na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierały dach zamknięty z jednej strony ścianą. Loża - oznacza prawidłowo uformowaną społeczność, ale również miejsce odbywania rytualnych spotkań. Kariatydy - podpora architektoniczna w formie postaci, najczęściej kobiecej, spełniająca funkcje kolumny podtrzymującej gzyms lub balkon czy belkowanie. nazwa pochodzi od greckiego karyatides czyli „dziewczyny ze wsi Karyai”. Chodzi tu o kobiety sprzedane w niewolę po zburzeniu sprzyjającej Persom wsi Karyai. Były one zmuszane do ciężkiej pracy. Najbardziej znanym przykładem kariatyd są rzeźby z Erechtejonu, przybytku kultu dwóch bogów - Ateny i Posejdona. Wnosił się on na północnym krańcu ateńskiego Akropolu.
18. Wymień cztery miasta-miejsca gdzie w starożytnej Grecji odbywały się igrzyska panhelleńskie.
Olimpia, Delfy, Nemea, Istmina - w Olimpii igrzyska odbywały się u stóp wzgórza Kronos nad Alfejosem i Kladeosem.
19. Jaką rolę w życiu Greków odgrywał teatr, wymień najlepiej zachowane teatry starożytnej Grecji?
Najlepiej zachowanym teatrem greckim jest zbudowany około 330 r. p. n e. teatr w Epidauros. Grecki teatr w Milecie. Katrzis czyli oczyszczenie duszy widza poprzez ukazanie jemu dramatu bądź tragedii.
Teatr w życiu Greków odgrywał znaczącą rolę. Cieszył się ogromną popularnością. Wystawiane sztuki wychowywały widza, pokazywały wzory postępowania, działalność instytucji ustrojowych, wskazywały na obowiązki wobec bogów i społeczeństwa.
Teatry - Ateny, Delfy, Epidauros, Dodona, Priena, Pergamon. Teatr w Epidauros, teatr w Delfach, teatr Dionizosa w Atenach, teatr w Milecie i w Efezie.
Przedstawienia odbywały się najczęściej trzy razy w roku w czasie kolejnych kilku dni. Wystawiano sztuki kilku aktorów, a specjalna komisja oceniała komu przyznać nagrodę. Na widowiskach gromadziły się tłumy. Na wniosek Peryklesa niezamożnym obywatelom wypłacano kwoty, które umożliwiały im wstęp do teatru. Wymagały tego względy pobożności, była to bowiem forma oddania czci Dionizosowi - sprawiedliwości społecznej, ponieważ wszyscy winni mieć udział w przyjemności, jaką dawało widowisko oraz względy wychowawcze, gdyż dramat uczył widzów moralności obywatelskiej.
20. Dlaczego słynna rzeźba Wilczyca Kapitolińska symbol Rzymu jest uznawana za rzeźbę etruska?
Rzeźba nawiązuje do mitu o założeniu Rzymu, w którym porzuconych bliźniaków Romulusa i Remusa uratowała i wychowała wilczyca. Mimo, iż jest symbolem Rzymu, to uznana jest na rzeźbę etruską gdyż została wykonana w etruskiej szkole rzeźbiarskiej w Weje (Veii).
21. Jakie elementy sztuki etruskiej zostały przejęte przez Rzymian?
Rzymianie nauczyli się od Etrusków budowy łuku, sklepienia w kształcie kopuły i posłużyli się tym elementem konstrukcyjnym, stwarzając później monumentalną architekturę. Sztuka Etrusków we wszystkich dziedzinach życia czerpała inspirację ze źródeł greckich i orientalnych, ale wytworzyła swój własny swoisty styl. Rzeźba Etrusków posiada nową własność - podobieństwo - realizm. Rzeźba w terakocie, kolory.
22. Wymień znane rzymskie budowle użyteczności publicznej oraz ich fundatorów?
Circus Maximus - najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu. Jego początki wiąże się z panowaniem Tarkwiniusza Starego. Koloseum - amfiteatr, wzniesiony przez cesarzy z dynastii Flawiuszów. Pantenon w Rzymie - poświęcona wszystkim bogom okrągła świątynia na Polu Marsowym, ufundowana przez Hadriana w roku 125. Budową kierował Apollodoros. Termy - łaźnie rzymskie. Najsłynniejsze - zbudowane przez cesarzy Tytusa, Domicjana, Karakallę, Dioklecjana, Konstantyna.
23. Czym dla Rzymian był relief historyczny i gdzie go umieszczano, podaj przykłady?
Relief historyczny - płaskorzeźba o tematyce historycznej. Przedstawienia utrwalały wydarzenia, które faktycznie rozegrały się w niedalekiej przeszłości. Twórcy starali się wiernie oddać postacie występujących osób, ich ubiór, broń, sprzęty oraz otoczenie. Pojawiały się zatem elementy krajobrazu lub budowli. Stąd rozwijały się główne cechy rzeźby rzymskiej, takie jak: wierność faktom historycznym, narracyjność i iluzjonizm. Płaskorzeźby ukazane na Ara Pacis (Ołtarz Pokoju) przypominają mity o Eneaszu i Romulusie nawiązując do boskiego pochodzenia rodu Juliuszów. Najwspanialszym przykładem rzeźby reliefowej tamtego okresu jest kolumna Trajana.
24. Jaką rolę w życiu Rzymian spełniało budowanie łuków triumfalnych, podaj nazwy trzech zachowanych łuków rzymskich?
Łuki triumfalne w Rzymie były wznoszone dla upamiętnienia czynów władcy lub wodza. Do dnia dzisiejszego przetrwały: łuk triumfalny Tytusa, Septymiusza Sewera, Konstantyna.
25. Jakimi faktami można uzasadnić pogląd, że Rzymianie opanowali do perfekcji sztukę inżynierską?
Rzymianie byli znakomitymi inżynierami. Zabytki rzymskie imponują nie tylko wielkością, lecz także solidności wykonania murów i sklepień, dających trwałe świadectwo umiejętności ich budowniczych.
26.Dlaczego sztuka romańska, styl romański jest oryginalną sztuką średniowiecza?
Styl romański objął Europę w XI i XII wieku. Sztuka romańska była w zachodniej Europie pierwszą, oryginalną sztuką średniowiecza. Narodziła się w tej części Europy, która kiedyś była pod władzą Rzymu ( stąd też pochodzi nazwa stylu). Romanizm cechuje powaga i wytworność form. Jest to sztuka z czasów panowania feudalnych monarchów w państwach i państewkach, rozrzuconych na terenie Europy. Jest to także architektura osad i miast powstających u stóp zamków lub w pobliżu katedr. Za najważniejsze zdobycze sztuki romańskiej uznaje się wprowadzenie w architekturze na szeroką skalę konstrukcji sklepiennych oraz powstanie i bujny rozwój monumentalnej dekoracji rzeźbiarskiej, organicznie związanej z architekturą. „Ogólnie rzecz biorąc sztuka romańska jest twórczością pozostająca całkowicie na usługach kościoła katolickiego; wyraża jego ideologię i potrzeby, dostosowując swe funkcjonalne i estetyczne założenia do kościelnej teorii i praktyki”.
27. Jakie elementy budowli romańskich stanowiły o ich swoistości?
Styl romański lubował się w miękkich, pełnych łukach sklepień tzw. kolebkowych i krzyżowych. Potężne, masywne bryły o grubych murach często z wysokimi wieżami przypominały budowle obronne. Podstawowym materiałem budowlanym był kamień formie starannie opracowanych ciosów. Stosunkowo niewielkie, miękko zaokrąglone okna przepuszczały mało światła, więc wnętrze kościołów romańskich było mroczne, sprzyjające atmosferze skupienia i modlitwy.
28. Jakie obiekty budowli romańskich możemy spotkać w Polsce, wymień co najmniej sześć przykładów?
Kaplica zamkowa w Legnicy - budowla centralna zbudowana ok. 1200-1230 r. Kościół św. Wojciecha w Krakowie. Katedra na Wawelu. Kościół św. Andrzeja w Krakowie. Kaplica zamkowa w Legnicy. Rotunda św. Prokopa w Strzelnie z 1160 r. katedra w Poznaniu, Gnieźnie, Wrocławiu, Krakowie, Płocku. Kościół benedyktynów w Tyńcu pod Krakowem. Kościół św. Jakuba w Sandomierzu. Kolegiata w Tumie pod Łęczycą.
29. Dlaczego sztuka gotyku była stylem końca średniowiecza, stylem międzynarodowym, w którym średniowiecze osiągnęło szczyt swoich możliwości?
Styl ten ukształtował się we Francji w wieku XII i był stosowany do początku XVI w. Goty preferował strzeliste budowle o przestronnych wnętrzach. Podstawą architektury gotyckiej stało się sklepienie ostrołukowe, zaś materiałem budulcowym - cegła. W dużych oknach umieszczano kolorowe witraże. Architekci przestali się obawiać runięcia sklepień i tworzyli prawdziwie ażurowe konstrukcje. Charakterystycznym elementem gotyku był łuk ostry, stosowany w konstrukcjach żeber sklepiennych, obramowaniach okien i drzwi. Budowle gotyckie były wysokie, smukłe i strzeliste. Dekoracje architektoniczne - zaprojektowane tak, aby optycznie podwyższać budowlę. Do najpiękniejszych gotyckich budowli sakralnych należą przed wszystkim katedry. Gotycka architektura świecka to przede wszystkim zamki i budowle miejsce - mieszczańskie kamienice, ratusze, mury miejskie, sukiennice, szkoły. Średniowiecze było silnie powiązane z religią, Bogiem i ze względu na to, że gotyk także silnie do tego nawiązywał jest on stylem końca średniowiecza. Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W stylu gotyckim średniowiecze osiągnęło szczyt swoich możliwości, pojawiły się nowe, niespotykane dotąd elementy. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze.
30. Jakimi środkami realizowano i osiągnięto kunszt średniowiecznych katedr w Reims, Chartres, Amiens, Notre-Dame?
Kunszt tych katedr osiągnięto dzięki zastosowaniu odpowiedniej architektury i odpowiedniego wystroju. Budowle te odznaczają się lekkością, mają wiele wysokich, wielkich okien wypełnionych witrażami, strzeliste wieże zamykające boki fasady, bogato zdobione portale. Wnętrza zdobią freski. Znajduje się tam także prezbiterium z rzędem kaplic ułożonych półkolem. Cechą charakterystyczną jest także zastosowanie ostrołukowych sklepień żebrowych, a także fakt, iż katedry te są trójnawowe lub pięcionawowe.
31. Wymień polskie przykłady budowli gotyckich?
Kościół Mariacki w Krakowie, Gdańsku, kościół NMP w Poznaniu, ratusz staromiejski w Toruniu, ratusz we Wrocławiu, wieża ratuszowa w Krakowie, Collegium Maius UJ w Krakowie, brama Floriańska w Krakowie, zamek krzyżacki w Malborku, ruiny zamku w Ogrodzieńcu i Kazimierzu Dolnym.
32. W jaki sposób zjawiska dojrzałego średniowiecza były źródłem rozwoju kultury i sztuki renesansu?
Ożywienie życia umysłowego Europy w XIII w. powstają świeckie uniwersytety i instytuty dla ludzi żądnych wiedzy. Średniowieczne wyprawy krzyżowe obudziły ciekawość świata, uświadomiły feudałom jego ogrom, bogactwo nowych ziem, różnorodność kultury, obyczajów. Wspaniały rozwój handlu i miast wraz ze wzrostem znaczenia warstwy mieszczańskiej a tak naprawdę jej elity - patrycjatu. Zmierzch świata feudalnego. Dynamiczny rozwój miast nadmorskich Niderlandów, Włoch, które wzbogaciły się na handlu między Wschodem-Zachodem. Włoskie miasta renesansowe - Piza, Genua, Wenecja, następnie Sienna, Florencja, Mediolan, Rzym - siedziba Papieży. W tych miastach tworzy się nowy typ społeczeństwa i władzy - burżuazja - elita o nowej mentalności; rzutka, ciekawa świata, nastawiona na gromadzenie i używanie dóbr materialnych, znająca wartość przedmiotu i pieniądza. Przemiany w świadomości religijnej XII i XIII w, spowodowana przez zakon franciszkanów oraz poglądy św. Franciszka z Asyżu - „Piękno i dobro świata doczesnego” oraz „Partnerstwo człowieka z przyrodą w drodze do Boga” wprowadziły racjonalny charakter przeżywanych treści religijnych. Renesans dokonuje zwrotu w kierunku natury i poszukuje związków między człowiekiem i przyrodą.
33. W jakich treściach i formach działalności człowieka wyrażała się idea człowieka wszechstronnego?
W architekturze, rzeźbiarstwie, malarstwie, literaturze.
34. Jak realizowali ideę wszechstronności wielcy artyści epoki renesansu?
Leone Battista Alberti - architekt, rzeźbiarz, malarz, przyrodnik, humanista. Michał Anioł - architekt, rzeźbiarz malarz, poeta. Leonardo da Vinci - rzeźbiarz, malarz, konstruktor maszyn, zegarów, instrumentów muzycznych, pisał, interesował się anatomią, przyrodą, badał mechanizm ruchu.
35. Jaką pozycję zajmuje sztuka w społeczeństwie doby włoskiego renesansu i jak ją osiągnęła?
W społeczeństwie doby włoskiego renesansu sztuka zmieniła pozycję: mecenat sztuki wyznaczał nowe miejsce artysty w społeczeństwie. Dwory królewskie i książęce były miejscem nauki, sztuki i humanizmu. Kultura życia towarzyskiego zrodziła potrzebę indywidualnego kontaktu z dziełem sztuki. Rodzi się idea ochrony przyrody. Pojawiają się odkrycia archeologiczne.
36. Wymień czołowe miasta włoskiego renesansu oraz sprawujących w nich mecenat nad sztuką możnowładców?
Neapol, Florencja, Wenecja, Mediolan, Sabaudia, Genua. Rządy wielkich rodów: Medyceuszy we Florencji, D'Este w Ferrarze, Mantefeltro w Urbino, Sforzów w Mediolanie.
37. Na czym polegała perspektywa linearna i perspektywa powietrzna w malarstwie, podaj przykłady twórców i ich dzieła?
Perspektywa linearna - to technika umożliwiająca przedstawienie rzeczywistości na płaskiej powierzchni, tak aby sprawiała wrażenie głębi, Zasady perspektywy linearnej. Podstawową jej zasadą jest pozorne zmniejszanie się wielkości przedmiotu w miarę oddalania od widza oraz pozorna zbieżność ku horyzontowi wszystkich linii biegnących od oka widza do przedmiotu - jest to tzw. perspektywa linearna. Rodzaje perspektywy linearnej- z jednym punktem zbiegu/z dwoma punktami zbiegu/z trzema punktami zbiegu.
Johannes Vermeer -Kobieta pisząca list i jej służąca, 1670. Antonio Canaletto - Wenecja: Plac św. Marka i kolumnada Nowych Prokuracji, 1756.
38. Wymień podstawowe dzieła malarskie lub rzeźbiarskie, architektoniczne Michała Anioła?
Malarskie - Rodzina Święta, Stworzenie Świata, Sąd Ostateczny
Rzeźbiarskie - Pieta, Dawid, Mojżesz
Architektoniczne - zabudowa Kapitolu w Rzymie, kopuła kościoła św. Piotra
39. Podaj po dwa dzieła malarskie Rafaela, Leonarda da Vinci, Michała Anioła?
Rafael Santi - Szkoła Ateńska, Trzy Gracje, Złożenia do grobu.
Leonardo Da Vinci - Mona Lisa, Dama z łasiczką
Michał Anioł - Święta Rodzina, Sąd Ostateczny, Stworzenie Świata
40. Jakimi środkami twórcy (proszę ich wymienić) kaplicy Zygmuntowskiej osiągnęli jej niepowtarzalny kunszt perły światowego renesansu?
Kaplica Zygmuntowska powstała z inicjatywy Zygmunta I starego a zbudowana została przez architekta Berecciego i Padovano. W realizacji tego projektu uczestniczyli także Santi Gucci - rzeźbiarz i Jan Cini - autor groteski. Kunszt tej katedry osiągnięto dzięki odpowiedniej architekturze i odpowiedniemu wystrojowi. Dolna część kaplicy ma kształt sześcianu, na nim spoczywa bęben wspierający półkolistą kopułę zwieńczona latarnią. Dach kopuły pokrywają złocone płytki z miedzi. Wewnątrz każda ze ścian ma taki sam trójosiowy układ powtarzający motyw rzymskiego łuku triumfalnego a podziały architektoniczne zaznaczone są przez pilastry znajdujące się także na wysokich cokołach i podtrzymujące wydatny gzyms. Wewnątrz znajduje się także duża półkolista wnęka pośrodku, a po bokach przyścienne groby niszowe z wyrzeźbionymi postaciami zmarłych śpiących na sarkofagach. Wnętrze zdobią też inne rzeźby, a także reliefy, groteski i arabeski. Niezwykle cenny jest także srebrny ołtarz i srebrne świeczniki.
41. Podaj okresy i źródła wpływu renesansu na rozwój architektury w Polsce?
1500 - 1550 - wpływ sztuki renesansu włoskiego 1550 - 1600 - wpływ sztuki i artystów niderlandzkich 1600 - rozwój sztuki manierystycznej
42. Jakie cechy architektury polskiego renesansu można zaliczyć do cech swoistych tego stylu w Polsce?
Mocniejsze bardziej osiadły bryły, pogodniejszy w tonie, podkreślający walory przyjemności z życia. Cechami zewnętrznymi są krużganki i otaczające dziedziniec, wzorowane na Wawelu, kaplice kopułkowe wzorowane na kaplicy Zygmuntowskiej. Zastosowanie attyki również kamiennej, rozbudowanej i bogato zdobionej detalem rzeźbiarskim. Cechy te nawiązują także do tradycji późnego gotyku (zwanymi cechami północy)tj. smukłe sylwetki kamienic, trójkątne szczyty, narożny ornament nawiązujący do form antycznych, spadzisty dach, wysoki komin. Pełna rzeźba, detale rzeźbiarskie zaczerpnięte z autorskich wzorników znanych rzeźbiarzy, architektów, rzeźba nagrobna. System cechowy hamował rozwój indywidualny twórczości artystów i dostosowywał ich twórczość do gotyckich schematów ikonograficznych. Miniatury malarskie - portret trumienny (muzeum w Wilanowie).
43. Wymień przykłady renesansowej przebudowy lub budowy zamków w Polsce?
W 1499 r. spłonął zamek na Wawelu. Kaplica grobowa Zygmunta I Starego została zbudowana na miejscu starej kaplicy gotyckiej. Była dziełem Berecciego i Padovano. Sukiennice w Krakowie, przebudował Jan Maria Padovano i po raz pierwszy zastosował w jej fasadzie kamienną attykę. Attyka w Polsce dostała znacznie bardziej rozbudowana niż w architekturze włoskiej. Zamość projekt budowy miasta od korzeni kreśli i realizuje dla hetmana Jana Zamoyskiego Bernard Morando.
44. Wymień miasta w Polsce, gdzie x XVII wieku zrealizowano założenia renesansowego wystroju fasad budynków mieszkalnych?
Kamienice braci Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów w rynku w Kazimierzu Dolnym (wysoka kamienna attyka oraz bogato rzeźbiona fasada) i późniejsza kamienica Celejów (rustyka, portale okienne prawie ½ wysokości kamienicy).
Kraków - kaplica Myszkowskich wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej.
45. W jaki sposób w budowie Zamościa jego projektodawca Bernardo Morando zrealizował renesansowe założenia urbanistyczno, architektoniczne miasta idealnego?
Cały układ Zamościa wskazuje na zrealizowanie renesansowych założeń miasta idealnego. Podstawą utworzenia planu miasta była figura sześcianu, ale ponieważ miasto miało zmieścić w swoich murach Pałac Zamoyskich, plan sześcianu zwiększono do rozmiarów siedmioboku. Bernardo Morando chcąc stworzyć miast idealne nawiązał także do koncepcji antropomorficznych. Głowa to Pałac Zamoyskich, kręgosłup to ulica Grodzka, ramiona to ulice poprzeczne, trzy rynki to organy wewnętrzne, a bastiony to nogi i ręce służące do obrony.
4