HISTORIA KULTURY I SZTUKI
Prof. B. Śliwiński
Człowiek a społeczność
pozycja kobiety, pozycja mężczyzny
małżeństwo, rodzina, dziecko
genealogia i prozopografia
Kultura materialna
a) Geneza badań nad kulturą materialną
rozumienie pojęcia kultura materialna, artefakty
archeologia a badania historyczne nad kulturą materialną
b) Kultura materialna w wybranych epokach
rycerz
narodziny prywatności
Architektura jako przejaw kultury (na wybranych przykładach)
miasta, ich rozwój architektoniczny, ekonomiczny i polityczny na przykładzie Gdańska
Kultura znaku
a) Herb jako przejaw kultury indywidualnej i masowej
herby rycerskie, miejskie, ziemskie
Kultura pisma
narodziny i znaczenie pisma w starożytności
materiał piśmienniczy, krój i rodzaj pisma - paleografia i neografia gotycka
średniowieczna księga - przykład kultury umysłowej i materialnej
40 tys. Lat temu przyszli ludzie z Afryki do Europy. Grupa ludzi składająca się z kobiet i mężczyzn. Każda kobieta jest żoną każdego mężczyzny, każdy mężczyzna jest mężem każdej kobiety (społeczeństwo pierwotne).
Tylko kobieta odróżni swoje dziecko w tłumie innych, to ona urodziła, wychowała. Dziecko jest identyfikowane tylko z matką.
30 tys. Lat temu wyginął neandertalczyk (był owłosiony, nie potrzebował futra)
Gdy człowiek wynalazł łuk było łatwiej walczyć i zdobywać pożywienie. Wolny czas mężczyzna poświęcał na „malowidła” na skałach w jaskiniach. Kobieta ma więcej do roboty a mężczyzna więcej czasu wolnego.
Odejście od dominującej roli kobiety. Przejście na osiadły tryb życia spowodował że mężczyzna jest w domu więc narzucił swoją wolę kobiecie.
Mężczyzna powoduje wypieranie innych mężczyzn od swojej kobiety mimo że nie ma jej jednej. Tyle ile zdoła utrzymać, wykarmić z tyloma będzie żył.
Chrześcijaństwo przyniosło rewolucyjną zmianę jeden mężczyzna jedna kobieta i co „Bóg złączył tego człowiek nie rozłączy”. Pierwszymi chrześcijanami były kobiety. Mężczyźni podporządkowali się kobietom, ale zaczęli się buntować. Kościół zaczął prowadzić swoją własną politykę ksiądz bez rodziny bardziej oddaje się kościołowi niż ksiądz z żoną i dziećmi. Wprowadzenie celibatu (XIIIw.)
Przełom XIII - XIV w. Kobieta postrzegana jest jako źródło zła
XI w list św. Oda - list otwarty - ocena kobiet
Kobieta nagle staje się z podmiotu przedmiotem. Opisał wewnętrzny wygląd kobiety. Ciemność kobiety oznacza samo zło które ma w sobie. Kobieta jest ciemna wilgotna i śmierdząca czyli coś co jest strasznie przerażające i nieprzyjemne.
XVI w. pojawienie się kominka
XV w. piec kaflowy
Latryna wielki śmietnik, świetny materiał konserwujący
Historia brudu i czystości (higieny) ludzi:
X - XV w. - okres największej czystości wśród mieszkańców Europy
XVI - XVII w - przestano się myć ponieważ gdy się myjemy jesteśmy bardziej podatni na choroby; wymyślono bieliznę która gdy była brudna to się zmieniano i dalej się nie myto; rozwój perfumerii jak się śmierdziało to się wyperfumowało i było dobrze; nie myto włosów bo wymyślono peruki
Do XVIII w. - radykalny spadek higieny ludzi jednak ten wiek to kolejny przełom, koniec tego wieku to upadek perfumerii; odkryto mydła i wody
Początek XIX w. - rozwój uzdrowisk nadmorskich np. Sopot
Jako papier toaletowy używano wysuszony mech który bardzo przypominał papier
Od XI w. Nie można było mówić że kobieta to KTO tylko TO
XII w - biskup Borchard - jako człowieka określił tylko mężczyznę natomiast w liście zwierząt kobieta jest na 3 miejscu: 1. lew
2. wąż
3. kobieta
XI -XII - najgorszy czas dla kobiet
Koniec XII w. - kobiety kontratakują; jedyną kobietą której nie atakował kościół ani mężczyźni to Matka Boska, jej czystość seksualna. Kobiety upodabniają się do Matki Boskiej i w małżeństwach nie współżyły z mężczyznami. Ten ruch był tylko zakreślony na wyższe warstwy społeczne
Początek XIV w. - zmiana - zjawisko miłości dworskiej - kobieta jest obiektem westchnień, mężczyźni zmienili swoje spojrzenie. Mówili już o kobiecie jako o osobie nie rzeczy. Zmienili swój front. Mężczyzna zaczyna szanować kobiety. Kobiety już zaczynają się uczyć czytać i pisać, w większych miastach kobieta musiała umieć dobrze liczyć i znać języki obce.
Początek XX w - I wojna światowa - powoduje konieczność powoływania większych ilości mężczyzn do walki a kobiety są brane do produkcji przemysłowych. Radykalna zmiana stroju u kobiet, które również pełniły w domu funkcję ojca. Kryzys pracy dla mężczyzn bo kobiety zajęły wszelkie miejsca pracy. Kobiety upominają się o swoje prawa wyborcze.
To wszystko do czego doszło jest zasługa tylko ich samych.
Teoretycznie mamy przed sobą 120 lat
Według statystyk średnia życia kobiet w Polsce 75 -76 lat żyją; mężczyźni 65 lat. Żyjemy dłużej niż nasi przodkowie. Postęp medyczny sprawił że w większości dożywamy tego wieku do którego dochodzili nasi przodkowie wielokrotnie bez rozwiniętej medycyny.
Na przestrzeni wieków dziecko (0-7 lat) obliczono wskaźnik, że aby jedno dziecko przeżyło wiek 7 lat matka musiała urodzić 5 dzieci. Obliczono również że jedna para jest w stanie zaludnić świat przez 25 lat.
Wnuk może być starszy od ich własnego dziecka.
Do końca XX wieku dominował model rodziny 2+2, obecnie 2+1, kiedyś było to nieograniczone
Rekordzistką jest Rosjanka, która przez 23 lata małżeństwa urodziła 43 dzieci jednak większość zmarła bądź przy porodzie, wieku 7 lat nie przeżyło 7, natomiast wiek młodzieńczy osiągnęli nieliczni.
Wiek młodzieńczy 13 lat kobiety, 15 lat mężczyźni w klimacie śródziemnomorskim, w klimatach zimniejszych 16 lat kobiety, 18 mężczyźni. W tych latach trzeba było zawrzeć małżeństwo.
W XVI wieku pojawił się dopiero utwór opłakujący śmierć dziecka (Kochanowski) czyli ludzie żyjący wcześniej nie przywiązywali się do dzieci. Dopiero śmierć osoby dorosłej wyrażała wielki żal.
Do końca wieku XVIII statystyki głoszą że na 100 porodów 87 kończy się śmiercią matki, dziecka bądź obydwóch.
W połowie XIX wieku na 100 porodów tylko 45 kończyło się śmiercią, bo wyłoniła się nauka o chorobach kobiecych.
Po II wojnie światowej około 1960 roku osiągnięto wskaźnik na 100 porodów tylko 0,001 kończyło się śmiercią.
Od roku 2000 wskaźnik znowu się zwiększa, większe liczby urodzin wcześniaków.
Jeśli mamy do czynienia z pierwszym małżeństwem pochodzą z jednego pokolenia (różnica 10 lat). W kolejnych małżeństwach mężczyzna będzie szukał żony nie ze swojego pokolenia tylko w wieku zmarłej żony.
Z każdym małżeństwem kolejnym mężczyzny wiąże się to że będzie brał coraz młodsze kobiety. Mężczyzna boi się kobiety, nie nadąża za nią, boi się że jako mężczyzna się nie sprawdzi. Przykładem tego typu był Władysław Jagiełło.
Do wieku XVI nie ma problemu z nieślubnymi dziećmi, w wieku XVI walczono z tymi dziećmi.
Również kobiety były kilkakrotnie w związkach małżeńskich. Każda kobieta marzyła by być wdową bo mogła sama o sobie decydować.
Źródła podają, że żyli ludzie którzy mieli po 100 parę lat, nasze współczesne też notują takie zjawiska gdyż jest to niecodzienne.
W wieku XVI nie było kontroli urodzin ludzie nie znali daty oceniali na „oko”.
Do wieku XIII ludzie posługują się liczbami rzymskimi które w połowie trzynastego wieku powoli zostały wypierane przez liczby arabskie. Systemy rzymskie nie utrzymały się bo nie miały zera.
Do końca XVIII wieku podstawową komórką społeczną jest RÓD. Wszyscy potomkowie wspólnego przodka z córkami za wyjątkiem dzieci córek.
D - dzieci należą do rodu ojca, szlachcianka zostaje
Przy swoim herbie natomiast dzieci herb ojca.
W okresie Mieszka I jest ziemia bardzo podobna do dzisiejszej mapy. W całej Polsce żyło mniej więcej około 1 mln osób. Na 1km2 żyło około 4 osób.
W XIV wieku szacujemy że żyło około 2 mln ludzi przyczyny tego są typowo gospodarcze.
W XVI wieku było około 9/10 mln ludzi związane było to z przyłączeniem Litwy i Rusi.
W XVIII wieku spowodował niesamowity wzrost ludności 23 mln, przez kwestie medyczne.
Do wieku XX Polska miała 38 mln mieszkańców
Po II wojnie światowej 25 mln mieszkańców
Koniec wieku XX 46/47 mln ludzi. Przełom następuje między wiekiem XVIII a XX
Pola Polanie Polacy - mieszkańcy terenów nizinnych
Słowianie (od słowa) dlatego że potrafiliśmy się porozumieć
Niemcy (niemowa) - mówiąc do nich nic nie odpowiadali bo nie rozumieli; bariera językowa
X w - 1 mln Polaków - posługują się tylko imieniem; system tworzenia imion jest systemem otwartym
Wojciech - pociecha wojska
Przemysław (przemysł) - ktoś myślący
966r. - chrzest Polski
przyjmujemy chrześcijaństwo które zakłada istnienie osób świętych
Powtarzanie się imion traci swoje znaczenie identyfikacyjne.
XIIw. - patronimiczne - „nazwiska” wzięte od imienia ojca np. Jan syn Piotra Jan Piotrowic tylko że ten system znowu jest zawodny bo wielu może być takich
XIVw. - przydawka posesjonatywna - miejsce z którego dany człowiek pochodzi np. Jan Piotrowic z Gdańska; Jan Piotrowic z Górki; była to norma europejska - Jurih von Jurgingen
Dzisiaj w Polsce już nie funkcjonuje patronimik - jest to forma umowna np. Jan z Górki ale jak się przeprowadził mógł być Janem np. z Dolinki. Jedna osoba nie ma przypisanej jednej przydawki.
XVIw. - rewolucja - masowe przejście na język Polski z łaciny np. Jan Górski ale dalej jeden człowiek może mieć wiele przydawek.
XVIIIw. - jeden człowiek tylko jedno nazwisko - wszelkie zmiany należy zgłaszać do urzędu
XIXw. - nazwiska na skalę masową. Człowiek może mieć przezwisko i jeżeli ono przejdzie na syna i na wnuka wtedy mówimy o przydomku a później może być traktowane jako nazwisko np. rodzina Wierdziel
1525r. - hołd Pruski
św. Wojciech = Adalbert = Albert
Zasada - na jednym poziomie wszystkich następnych pokoleń
W przeciągu 500lat średnio powinno żyć jeszcze 60 osób w wieku dorosłym; 30 osób w wieku emerytalnym i 30 osób w wieku dziecięcym
W statystykach ujmuje się tylko synów.
W rodzinach szlacheckich córka będzie się posługiwać swoim herbem mimo tego że wyszła za mąż za człowieka z innego rodu
Rody istnieją aby było poczucie bezpieczeństwa. Cała gromada krewnych którzy staną za mną gdy będzie mi się działa krzywda.
Kobieta w strukturze rodowej jest bardzo chroniona. Gdy ktoś inny mówi o niej źle to cały ród za nią w obronie stanie.
PRAWO DZIEDZICZENIA
Przodek ma 4 wsie - dziedziczą to tylko synowie i każda z tych wsi dzielona jest na tyle ilu było synów. Kiedy umiera pokolenie synów ich synowie dziedziczą; wytwarza się dysproporcja majątkowa; jedni są biedni a drudzy bogaci i to oni będą decydować o prestiżu rodu. Bogaty pomaga biedniejszym rodowcom ale w zamian chce poparcia w każdej sytuacji.
Im biedniejsza rodzina tym więcej dzieci. U bogatszych występuje świadome planowanie rodziny.
Dobra dziedziczne - sprzedaż wymaga zgody wszystkich krewnych którzy dziedziczyli
Dobra nabyte - może z nimi robić co chce; natomiast gdy synowie odziedziczą te dobra znowu do sprzedaży trzeba zgody krewnych którzy dziedziczyli.
Gdy kobieta dostanie np. jedną wieś odda ja mężowi lub zostanie do tego zmuszona przez niego. Posag jest dla męża; może robić z tym co chce gdy „przepije” i rodzina głoduje wtedy żona otrzymuje od męża wiany - to jest dla niej ale jest własnością męża.
Gdy mąż jest bankrutem urząd nie może zabrać majątku wianowanego żony, chyba że sama zrezygnuje.
Posag jest jeden a wianowań może być wiele ale nigdy nie niższe od wcześniejszego.
Gdy mąż umiera można domagać się o podwyższenie wiany lub gdy żona się sprawdza w życiu małżeńskim
Żona od swojej rodziny dostaje macieżyznę i to dziedziczą tylko córki.
Wyprawa - każda szlachcianka przed pójściem za mąż przygotowuje sobie to co potrafi zrobić.
Każda żona marzyła o tym by być wdową gdyż wtedy dopiero mogła decydować sama o sobie.
Kobieta porwana ewentualnie może zostać wianowana przez męża bo na pewno nie dostanie posagu i macieżyzny.
Gdy jest wdową może o wszystkim decydować bez żadnych problemów.
siedzi na dobrach biernych do końca
może wybrać sobie partnera do życia
żąda wianowania od 2 męża
2 mąż musi się liczyć że już nie dostanie posagu bo to daje rodzina tylko przy pierwszym związku
Herby - powstały w epoce gdy ludzie nie potrafili czytać i pisać
Heraldyka - posługuje się wyobrażeniem niepiśmiennym
Herb - godło zamknięte w tarczy
Strony heraldyczne - element zawarty w tarczy ma pewne zwroty ważne dla osoby stojącej za herbem (orzeł polski patrzy w lewo ale gdy staniemy za nim to patrzy on w prawo)
W herbach zwierzęta można przedstawiać tylko od przodu bądź z profilu.
Herb STOJĄCY - gdzie zwierze na herbie stoi na 4 łapach
Herb PIONOWY - łapy w pozycji bojowej; stojące zwierze na tylnich łapach
Barwienie herbów:
2 metale:
złoty (żółty)
srebrny (biały)
4 barwy:
czerwona
czarna
błękitna
zielona
Innych barw na herbach nie można użyć
Zasada alternacji - nie można bezpośrednio nakładać na siebie różnych metali i tak samo jest z barwami
Tarcza herbowa - różne kształty na przekroju epok. Współcześnie najlepsza tarcza gotycka.
Wymiary tarczy - stosunek 4:6
Może występować hełm na głowicy tarczy, rysowany od przodu, na hełmie pióra a między nimi klejnot (powtórzenie zwierzaka z herbu)
Labry - chusty spuszczające się zza herbu
Trzymacz - figura podtrzymująca herb z boku (może być ale nie musi) np. lwy gdanskie
Pod herbem postument na którym widnieje dewiza herbowa np. Gdańska dewiza to: Ani trwożliwie, ani zuchwale.
Herb = tarcza + godło
Herb powstał:
z potrzeb militarnych aby na wojnie można było odróżnić przeciwnika od swojego
prywatne znaki własnościowe w gospodarstwach
Herby są oparte o metodę kreskową gdyż była ograniczona technika malarska.
Polski rycerski herb Prus
Herb Lis
Herb Kościesza
Herb Odrowąż
Na każdym dokumencie widniała pieczęć danego rodu (herb)
Kwiat lilii był bardzo szczególnym znakiem książąt Polskich.
W XIVw. Godła kreskowe zostają zmienione na obrazkowe
Ród Łabędzi
Ród Gryfów
Gryf (najmądrzejszy z wymyślonych tworów) - głowa orła, skrzydła, ośle uszy, lwi ogon, pazury, łapy (osioł był uważany za zwierzę mądrości)
Oprócz herbu na polu walki żołnierze mieli jeszcze okrzyk bojowy.
Herb Doliwa (tak krzyczeli na polu walki)
W słup - gdy ułożenie głów zwierząt jest w pionie
W pas - gdy w poziomie
Od XIVw. Pojawiają się herby miejskie. Gdańsk miał początkowo na herbie wyobrażenie okrętu. Krzyżacy nakazali jednak przyjąć gdańszczanom herb przedstawiający dwa krzyże ale nie ma zachowanej kolorystyki krzyżackiej bo jest biało czerwona.
1457r. - król Polski nadał Gdańskowi przywileje i zmodyfikował herb o koronę.
Miasta używały herbów także jako znaki produkcyjne.
W teraźniejszych czasach herby wypierane są przez LOGO.
Instrumenty starodawne:
Neumy - wyobrażały nuty; prototyp nuty
Smyczkowe:
rebek
fidel
Ud - instrument arabski
cytra
lira korbowa - miała struny i korbkę więc można było grać smyczkiem lub kręcić korbką
flety
dudy - pochodzą za Szkocji
bębny - wykonane z drewna i skóry w które uderzano drewnianymi pałeczkami
dzwoneczki - uderzano w nie w kościele i teatrze, uderzano drewnianymi młoteczkami
Po upadku cesarstwa rzymskiego śpiewa się tylko pieśni religijne.
Horał gregoriański - pochodzi od papieża Grzegorza; śpiewają sami mężczyźni i chłopcy; i miał dwa tematy:
Wielkanocny - mówiący o Sądzie Ostatecznym np. Dies ire dies illa
Bożo Narodzeniowy - pieśni mówiące o narodzeniu Chrystusa np. O beata infanta
Hildegarda von Binden - mniszka sprawiła że kobiety mogły śpiewać w chórach. Komponowała ona sekwencje (odpowiednik teraźniejszych refrenów) o tematyce religijnej, opisuje ona również świat np. O successores fartissimi leonis
W średniowieczu sztuki były wystawiane przy kościele były to opowieści o świętych:
vita - życie
passio - męczeńska śmierć
miracula - cuda
XIII wiek - mamy pieśni o kobiecie - Marii Pannie. Alfonso el Sabio napisał pieśni o Marii Pannie wychwalające jak również erotyki. Były tu wykorzystywane instrumenty najczęściej arabskie. Wcześniej nie pisano pieśni o kobietach; mówiły tylko o mężczyznach świętych i duchownych.
Pierwsza krytyka duchownych przez niemieckiego autora.
Edda poetycka - świat mitologiczny Islandii jest tam opisany
Trubadurzy pojawiają się w wieku XII we Francji śpiewają o miłości, radości, fortunie i piciu.
Rycerz nie ma prawa posiadania na własność zamku. Przed wynalezieniem dział (1362r) więcej uwagi poświęcano na obronie niż ataku dlatego władza bała się że rycerz który posiada zamek może się zbuntować i zaatakować, dlatego nie przydzielano im zamków.
Rycerz mieszka w słupie, była to konstrukcja mieszkania na niewielkim pagórku. Wykorzystuje wszystkie cieki wodne i tworzy fosę. Z powstałej ziemi usypuje wał. Konstrukcję wkupuje się w ziemię i ciągnie się do góry na ile się da. Jest to najczęściej budowla drewniana. Miała najczęściej dwa piętra i na zwięczeniu jest umieszczona flaga z herbem. W piwnicy są lochy i zapasy, pierwsze piętro to kuchnia a drugie to mieszkanie właściciela. Najczęściej na jednym piętrze znajduje się jedna komnata. Na około znajdują się budynki gospodarcze. Na wale buduje się tzw. płot, który daje lepszą ochronę, są to pola bardzo zaostrzone. Ta konstrukcja była najczęściej umieszczona bliżej granic państwa, na obrzeżach lasu. Im bliżej centrum tym zakazywano budowy tzw. płotu.
W sąsiedztwie bezpośrednim tego zbudowanego słupa najczęściej budują się kościoły, które są połączone ze sobą np. kładką lub gankiem. Tą kładką porusza się właściciel słupa bezpośrednio do kościoła. Są to kościoły prywatne. Właściciel decydował kto jest proboszczem najczęściej byli to ludzie z rodu właściciela. Ten kościół jest reklamą właściciela, chłopi będą słuchać.
Kościoły powstają z pobudek ekonomicznych i militarnych gdyż kościoły były murowane i właściciel mógł się tam przenieść i się bronić, gdy jego drewniany słup zostaje zniszczony. Jest wtedy kastelizacja kościoła tzn. zamiana kościoła w budowlę obronną.
Od XIII wieku kiedy kościoły zaczynają się masowo pojawiać wszystkie uroczystości przenoszono do nich gdyż kiedyś to ksiądz przyjeżdżał do domu. Pojawiają się w kościołach ławki, kiedyś wszyscy stali.
Do XIV wieku nie potrafiono sobie poradzić z wozem czterokołowym, gdyż nie było osi skrętu, dlatego ludzie chodzili pieszo.
Kościół jest w stanie ściągnąć ludzi z odległości 15km w związku z tym obok kościoła powstaje tawerna (zajazd, oberża) jest to miejsce gdzie zjemy, znajdziemy nocleg, jest kowal i stajnie. Jest ona budowana na ziemi właściciela, który musi mu płacić. Pojawia się tez kupiec, który rozkłada kram - on też musi płacić właścicielowi.
Środkiem płatniczym jest moneta, nie ważne skąd jest ważne ile zawiera kruszcu. Dlatego pojawia się tam też tzw. kantor gdzie sprawdzano zawartość kruszcu on również płaci.
Wieża z kościołem prowadzi rozwój ekonomiczny okolicy.
Obok kościoła powstaje cmentarz, za miejsce na cmentarzu trzeba zapłacić właścicielowi. Chowano ludzi 30cm pod ziemią, co parę lat odnawiano groby wykopując kości i chowano nowe ciało. Cmentarz spełniał funkcję parkową. Właściciela chowano w kościele w krypcie.
Gdy pojawi się artyleria władza państwa odchodzi od monopolu. Możni mogą budować zamki. Najczęściej jest to w szeregu: królewski zamek, prywatny, królewski, prywatny. Żeby uniemożliwić przeciwnikowi przejście. Najczęściej były to obszary graniczne.
Połowa XVII wieku to kres budowy prywatnych zamków, ludzie zaczynają budować dworki i pałace.
POCZĄTKI GDAŃSKA
VIII wiek w Sopocie funkcjonowało grodzisko jako osada jest starsza od Gdańska.
W IX wieku nie odnotowano żadnej większej osady nad Bałtykiem.
962 rok odnotowano istnienie Państwa Polskiego rządzonego przez Mieszka I.
WOLIN - emporium handlowe - rządzone przez Mieszka jest to miejsce krzyżowania się szlaków zachód-wschód i północ-południe, były to szlaki piesze i morskie.
Poruszali się statkami otwartymi więc gdy była zima żegluga była wstrzymana. Nie mogły pomieścić dużo zapasów dla załogi więc muszą pływać blisko brzegu, żeby powracać i uzupełniać zapasy.
TRUSO (Elbląg) to kolejne emporium handlowe
Głównym tworem jest bursztyn, najwięcej uzyskuje się podczas sztormu na mierzei Wiślanej. Kupcy przybywają do Truso głównie po bursztyn. Truso było pod władaniem pruskim. W X wieku zostaje ono spalone i wytwarza się pustka handlowa.
Ważne miasta portowe były umieszczone dalej od morza nie nad brzegiem. Czynnikiem geograficznym jest praca morza. Morze zabiera ziemię i oddaje, budować tam miasto jest niebezpieczne. Drugą kwestią jest to że jest podatny na napady od strony morza.
Przed wprowadzeniem armaty nie było podziału na statki handlowe i okręty bojowe.
W XIX wieku pojawiła się latarnia morska w Wolinie. Palono tam węgiel drzewny. Wolin posiadał 12 bram i nabrzeża portowe. Nie możność zdobycia przez Polskę Wolina zaczyna się budowa Gdańska nad rzeką Wisłą. Powstaje 5km od morza blokuje on wpływanie i wypływanie z Wisły. Wisła zmienia swój bieg i odsuwa się od Grodu Gdańskiego więc powstaje Twierdza Wisłoujście.
HEL - nazwa pojawiła się w 1182 roku, żeglarze uważali to za miejsce piekielne, nie było tam stałej osady, tylko w sezonie letnim statki rybackie
997 roku - pierwsza wzmianka o Gdańsku - nazwa pochodzi od miejsca bagiennego, podmokłego
Następna wzmianka pochodzi z 1148 roku, a Gdańsk przypuszczalnie powstał około 965r.
Pierwsza wzmianka związana jest z osobą Św. Wojciecha. Pochodzi on z Czech. Był myślicielem i filozofem. Został biskupem Pragi. Św. Wojciech przybywa do Polski w 997 roku. Chiał iść z misją chrześcijańską do Wolina, jednak Chrobry wysłał go na Prusy. Chrobry wiedział że Wojciech zginie, ale chciał mieć własnego polskiego świętego.
1005 rok - powstaje drugi żywot Świętego Wojciecha według Św. Brunona pomylił on Gniezno z Gdańskiem
Polska prowincja kościelna = Państwo Polskie
1125 rok - zakończony proces chrystianizacji Polski
XII wiek - najstarsza część Gdańska była założona w widłach Wisły i Motławy. Na zachodnim ramieniu Motławy znajdował się pierwszy gdański port był on do XIII wieku kiedy to zaczeły pojawiać się statki dla których to ramię było za płytkie.
POTOK Siedlecki - dawniej szlak żeglugowy do Motławy obecnie zabudowany płynie pod miastem.
1989r - Gdańsk został zapisany do zabytków historycznych, nie można bez zgody archeologów i historyków prowadzić żadnych prac budowlanych ani remontowych
Od 10 lat próbuje się stworzyć otwarte ekspozycje. Kościół NMP funkcjonuje od XII wieku, później przebudowany przez Krzyżaków. Rozebrali go najpierw i oddali detale mieszczanom.
Żuraw to kiedyś była najzwyklejsza brama miejska później dobudowany został dźwig portowy. Podstawy wsporników są najstarszymi oryginalnymi elementami z kościoła NMP, mają 800 lat i są zrobione z piaskowca.
Gród Gdański składa się z dwóch części. Pierwsza mniejsza to siedziba urzędnika zarządzającego grodem. Druga większa tam mieszkają rzemieślnicy, rybacy itp.
W XIII wieku gród został powiększony, nauczono się też budować inaczej wały obronne o szerokości 5metrów. Nadal była 2 członowość grodu. Po za grodem zaczyna rozwijać się miasto. Z grodem łączył je tylko most który przechodził w główną ulicę miasta.
12/13 listopada 1308 r. Bunt Gdańszczan przeciwko Władysławowi Łokietkowi, spowodowany wprowadzeniem strefy wolnocłowej. Gdańszczanie zaprosili do miasta margrabiów brandenburskich, którzy byli „przyjaciółmi miast”. Łokietek sprowadza Krzyżaków, którzy zajmują miasto. Mordują Gdańszczan i palą część miasta. Pozostałą część miasta kazano rozebrać a mieszkańcom się wyprowadzić pozostał tylko kościół św. Katarzyny. Mieszkańcy wygnani wracają i dostają prawo do zasiedlenia pewnej części miasta nazywanej „Prawym Miastem” (od prawa) między podwalem staromiejskim a przedmieściem.
Pod koniec XIV wieku Krzyżacy budują zamek, który blokował Motławę. Mieszkańcy zbuntowali się przeciwko tej polityce i poddali się królowi Polskiemu. Gdańszczanie zaatakowali zamek i szybko go rozbierają żeby władza Polska nie przejęła blokady Motławy jak Krzyżacy.
Radunia jest sztucznym kanałem, która doprowadzała świeżą wodę do miasta, gdyż Motława była zanieczyszczona przez żeglugę. Radunia napędzała również młyn (Wielki Młyn).
Wyspa Spichrzów również sztuczny wytwór zrobiony przez Gdańszczan w XV/XVI wieku. W tych spchrzach przechowywano zborze, aby je chronić zrobili wyspę, na której nie wolno było przebywać po zmierzchu, ażeby to wyegzekwować sprowadzano przed zmrokiem sforę psów z ulicy Ogarnej (tam były ich budy).
Krzyżacy zakładają Młode Miasto tereny stworzone od trzech krzyży zniszczone w tym samym czasie co zamek krzyżacki.
Ciąg murów miejskich traci na wartości w XVI wieku gdy przychodzi artyleria, nie spełniały swojego zadania i się zawaliły podczas obstrzału. Miasto zaczyna się rozbudowywać.
Do końca XIX wieku funkcjonowała w mieście fosa.
12