Terroryzm

Terroryzm jest najczęściej definiowany jako użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności z pogwałceniem prawa, mające na celu zastraszenie i w ten sposób wymuszenie na danej grupie ludzi realizacji określonych celów. Działania terrorystyczne mogą dotyczyć całej populacji, jednak najczęściej są one uderzeniem w jej niewielką część, aby pozostałych zmusić do odpowiednich zachowań.

Termin "terroryzm" wywodzi się od języka greckiego τρέω/tero - „drżeć, bać się”; „stchórzyć, uciec” oraz łacińskiego terror, -oris - „strach, trwoga, przerażenie”; „straszne słowo, straszna wieść” i pochodnego czasownika łacińskiego terreo - „wywoływać przerażenie, straszyć”. Na tej podstawie można bardzo ogólnie zdefiniować terroryzm jako sianie strachu i grozy. Bardziej szczegółowo terroryzm niepaństwowy można zdefiniować roboczo jako „nieuzasadnione lub bezprawne użycie siły bądź przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszyć lub wywrzeć przymus na rząd, ludność cywilną lub ich część, co zmierza do promocji celów politycznych, społecznych lub finansowych”. Istotą terroryzmu jest to, że przedmiotem działania terrorystycznego są osoby, które nie mają bezpośredniego wpływu na realizację celów jakie chcą osiągnąć organizacje terrorystyczne. Zatem działania terrorystyczne muszą się charakteryzować znacznym efektem psychologicznym i potencjalnie dużym „efektem” społecznym i medialnym, aby mogły być skuteczne. Jednak tego typu definicje są zbyt ogólnikowe i w żaden sposób nie pozwalają autorytatywnie stwierdzić co jest, a co nie jest terroryzmem i kogo możemy określić terrorystą. Są one niewystarczające do uchwycenia niezwykle złożonego zjawiska, jakim jest terroryzm. Brak ogólnie przyjętej definicji terroryzmu jest poważnym utrudnieniem natury prawnej w międzynarodowej współpracy instytucjonalnej w zakresie zwalczania terroryzmu oraz osadzania i przekazywania schwytanych organizatorów i sprawców zamachów terrorystycznych.

Kłopoty z określeniem co jest, a co nie jest terroryzmem, wynikają w dużej mierze z silnych związków tej tematyki z polityką. Wciąż nie są rozstrzygnięte (i zapewne nigdy nie będą) następujące pytania: czy terroryzmem jest atakowanie polityków, skrytobójcze ataki na funkcjonariuszy policji, czy w niektórych sytuacjach terroryzm może być usprawiedliwiony, czy można mówić o terroryzmie stosowanym przez państwo? Opinie wyrażane w tych kwestiach są zawsze uzależnione od przekonań moralnych oraz poglądów politycznych.

Terroryzm to akt agresji mniejszy niż wojna.

Jeszcze jeden problem z terroryzmem pojawił się po rozpoczęciu przez USA wojny z terrorem. Mnóstwo osób uważa obecnie, że oskarżenie o terroryzm jest wytrychem do realizacji swoich celów (np. opanowania złóż ropy, likwidacji opozycji, itd.). Oskarżenie o terroryzm jest często stosowane dla zdyskredytowania wroga. Na przykład rząd chiński notorycznie oskarża dysydentów oraz Falun Gong o terroryzm, mimo że nie mają oni nawet broni.

Z powodów trudności w stworzeniu obiektywnej definicji terroryzmu omawiając zjawisko terroryzmu będziemy mówić o zbrojnych organizacjach uznawanych za terrorystyczne, a nie o "organizacjach terrorystycznych".

Rodzaje terroryzmu

Znawcy przedmiotu dzielą terroryzm na :

• Polityczny

• Narodowowyzwoleńczy

• Gospodarczy

• Religijny

• Kryminalny

oraz na :

- indywidualny,

- zbiorowy.

Większość z powszechnie znanych organizacji zajmujących się terroryzmem, uprawiała i uprawia terroryzm polityczny. Ma on na celu zmianę ekipy rządzącej, zmianę systemu politycznego, wymuszenie wprowadzenia pewnych rozwiązań prawnych, bądź oderwanie części terytorium od danego państwa i założenie nowego państwa lub przyłączenie go do już istniejącego.

Cechą charakterystyczną terroryzmu kryminalnego jest natomiast fakt, iż terrorysta działa z pobudek "niższych", najczęściej materialnych. Do podstawowego zestawu tego typu działań należą porwania dla okupu, niszczenie mienia, sabotaż oraz szantaż.

Grupy uprawiające terroryzm polityczny bardzo często zajmują się również terroryzmem kryminalnym, dochodami z którego finansują działalność polityczną. Niektóre z tych grup przechodzą coraz wyraźniej od terroryzmu politycznego ku kryminalnemu, ewoluując w zwykłą zorganizowaną grupę przestępczą.

Podział na terroryzm indywidualny i zbiorowy służy określeniu, czy przedmiotem ataku terrorystycznego staje się konkretna osoba, czy też przypadkowa zbiorowość. W wypadku zabójstwa konkretnego polityka czy porwania biznesmena mówimy o terroryzmie indywidualnym, którego ofiara jest ściśle określona. Jednak większość ataków terrorystycznych motywowanych politycznie jest przejawem terroryzmu zbiorowego, którego ofiarami padają przypadkowe osoby.

Rzut oka na historię terroryzmu pozwala zauważyć, iż coraz więcej aktów terroru to przykłady terroryzmu zbiorowego. Przyczyna tkwi zapewne zarówno w rozwoju techniki (jeden zamachowiec może obecnie zabić wiele osób) jak i w tym, że w coraz większej liczbie krajów system rządów opiera się na demokracji przedstawicielskiej, co oznacza, iż zabicie nawet kilku funkcjonariuszy państwowych nie powoduje większych perturbacji w funkcjonowaniu całego aparatu władzy.

Terroryzm jako metoda walki politycznej przeżywał swój rozkwit w XIX wieku i wtedy też zaczęto pracować nad teoretycznym uzasadnieniem jego stosowania. Jednak już dużo wcześniej pojawiały się rozważania na ten temat.

Był on używany (oczywiście nie pod tą nazwą) od początków historii ludzkości. O stosowaniu terroryzmu można mówić np. w przypadku antycznej Grecji. Zabójca tyrana w starożytnej Grecji cieszył się mianem bohatera. Wtedy też Platon, Arystoteles i inni myśliciele pisali na temat terroryzmu. Rządy tyranów nazywali przestępstwami, a ich zabójstwo uznawali za usprawiedliwione. Seneka wprost stwierdził, iż dla bogów nie ma milszej ofiary, niż krew tyrana. W okresie od XI do XIII wieku na Bliskim Wschodzie przerażenie wywoływali asasyni - doskonale zorganizowana szyicka sekta specjalizująca się w skrytobójczych zamachach. Cały świat islamski i wielu Europejczyków żyło w strachu przed tymi zamachowcami.

W średniowieczu powszechna była akceptacja zabójstwa złego władcy. Nawet w kręgach katolickich zdarzali się zwolennicy takich rozwiązań. Jednym z nich był Tomasz z Akwinu, który dzielił rządzących na tyranów legalnych i nielegalnych. Tych drugich mógł zabić każdy, pierwszych można było zgładzić jedynie na podstawie wyroku sądowego. Z kolei Jan z Salisbury stworzył pierwszą średniowieczną teorię uzasadniającą zabójstwo tyrana. Pogląd ten ewoluował, aż w XVI wieku został zaakceptowany również przez kręgi kościelne z zastrzeżeniem, iż zabić można władcę, którego rządy sprzeczne są z prawem boskim. Podczas rewolucji francuskiej najstraszliwszy okres rządów Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego, został nazwany "Terrorem", a zasiadających w komitecie jakobinów zwano terrorystami.

Zamachowcy z XIX wieku podczas prób dokonania zamachów brali pod uwagę postronne ofiary. Właśnie z obawy przed zabiciem lub zranieniem osób niewinnych rosyjscy radykałowie kilka razy odwołali zamachy na cara Aleksandra II (ostatecznie zginął w zamachu w 1881 roku). Jednak z czasem celem terrorystów przestali być indywidualni politycy, a stało się nim społeczeństwo lub określone jego grupy (urzędnicy państwowi, kapitaliści, itp.). Celem ataków na społeczeństwo miało być wywołanie niechęci do rządu.

Przełom XIX/XX wieku to okres, w którym jeszcze prym wiedli zamachowcy celujący w głowy państwa. W 1903 roku anarchista zastrzelił prezydenta USA McKinleya. Zamach na życie następcy tronu Austro-Węgier arcyksięcia Franciszka Ferdynanda stał się bezpośrednim powodem wybuchu I wojny światowej. W trakcie jej trwania powstała też najstarsza z organizacji określanych współcześnie jako terrorystyczne - IRA.

Lata 30. i 40. XX wieku to okres rozwoju państw, które są najczęściej przytaczane jako kraje, w których rządzono terrorem: hitlerowskie Niemcy i stalinowski ZSRR. Po II wojnie światowej zjawisko terroryzmu zaczęło osiągać kształty obecne. W roku 1959 powstała ETA. W latach 60. pojawiło się zjawisko określane mianem islamskiego terroryzmu. Dnia 5 września 1972 roku podczas olimpiady w Monachium doszło do jednego z najgłośniejszych ataków określanych jako terrorystyczne. Grupa uzbrojonych Palestyńczyków z organizacji "Czarny Wrzesień", uprowadziła sportowców ekipy Izraela. Podczas nieudolnej próby odbicia, zakładnicy zginęli. Lata 70. i 80. to rozwój skrajnie lewicowych organizacji w Europie Zachodniej (RAF, Baader-Meinhoff, Czerwone Brygady). Intensyfikacji uległa działalność ETA i IRA. W tym okresie pojawiło się też zjawisko sponsorowania terroryzmu przez niektóre państwa, jako swego rodzaju ersatz (zastępnik) wojny. W latach 80. pojawił się nowy rodzaj zamachowców - samobójcy (podobnie działali asasyni, ale później była długa przerwa). Ich ataki w Bejrucie i na Sri Lance wstrząsnęły światem. Na początku lat 90. przez krótki czas wydawało się, że terroryzm jest w odwrocie. Jednak intensyfikacja konfliktu palestyńsko-izraelskiego oraz rozpoczęcie przez Al Kaidę walki przeciwko USA rozbiło te złudzenia. Dnia 11 września 2001 roku doszło do określonego największym w dziejach ataku terrorystycznego - zamachu na World Trade Center i Pentagon. Jednym z najbardziej tragicznych w skutkach ataków był atak terrorystyczny w Biesłanie, w Północnej Osetii, 1 września 2004 roku, który został przeprowadzony przez komando czeczeńskich i (prawdopodobnie) arabskich terrorystów.

Zwalczanie terroryzmu

Walkę z terroryzmem można podzielić na dwa rodzaje - pierwszy, to walka doraźna - walka z terrorystami, oraz organizacjami terrorystycznymi. Jest to sposób mało skuteczny - wszystkich terrorystów nie da się zwalczyć, w każdej chwili do organizacji mogą przecież dołączyć nowi ochotnicy. Porównać to można do zwalczania efektów choroby bez usuwania przyczyn.

Drugim - skuteczniejszym sposobem jest likwidowanie przyczyn terroryzmu - przyczyną jest zwykle niezadowolenie społeczne połączone z przekonaniem, że terroryzm jest najlepszą, a często nawet jedyną drogą do poprawienia sytuacji. Likwidować przyczyny można poprzez poprawianie sytuacji ekonomicznej ludzi w obszarach, gdzie terroryzm jest największy; zaspokajanie ich innych potrzeb (wolność - religijna, światopoglądowa, akceptowalny system polityczny) łączone z edukacją, która tworzy dojrzałe społeczeństwo będące w stanie zmieniać swoją sytuację za pomocą innych środków niż terror, społeczeństwo nie poddające się łatwo manipulacjom prowadzącym do stosowania przemocy.

Najważniejsze organizacje terrorystyczne

Terroryzm islamski

Al-Kaida (albo Al-Qaeda, po arabsku القاعدة dosłownie baza) to sunnicka organizacja posługująca się metodami terrorystycznymi, stworzona w 1988 roku przez Osamę bin Ladena. Początkowo Al-Kaida miała na celu przeciwstawiać się radzieckiej inwazji na Afganistan, przekształciła się w panislamskie ugrupowanie, której głównym celem stało się zwalczanie wpływów Izraela, USA i szeroko pojętego Zachodu w krajach muzułmańskich.Hamas

Hezbollah (arab. حزب الله - Hizb'allah - Partia Boga) jest libanską partią politiczną islamskich szyitów, która została utworzona w roku 1982[1]. Od początku była wspierana i finansowana przez Iran, także przez dotacje ich zwolenników .Hezbollah jest uważany przez niektóre państwa za organizację terrorystyczną, przede wszystkim przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Izrael i Kanadę. Stany Zjednoczone zaczęły określać Hezbollah organizacją terrorystyczną po jego atakach na amerykańskie bazy wojskowe i ambasadę amerykańską w Libanie w czasie wojny między Libanem, Izraelem i USA w latach osiemdziesiątych . Wiekszość krajów, między innymi Unia Europejska i Rosja, nie wpisują Hezbollahu na listę "organizacji terrorystycznych".

Islamski Dżihad (arab.: حركة الجهاد الإسلامي‎, Harakat al-Jihad al-Islami) - islamska organizacja terrorystyczna mająca siedzibę w stolicy Syrii, Damaszku.

Jest to jedna z najwcześniej powstałych grup terrorystycznych na Bliskim Wschodzie, której pierwszy spektakularny zamach, na ambasadę amerykańską w Bejrucie, miał miejsce w kwietniu 1983 roku.

Brygady Męczennika Jasera Arafata (arabski: كتائب شهداء الأقصى), znane wcześniej jako Brygady Męczenników Al-Aksy, po śmierci Jasera Arafata zmieniły 11 listopada 2004r. swoją nazwę - jedna z milicji palestyńskich.

Organizacja ta, o charakterze zbrojnym, była jedną z sił motorycznych stojących za tzw. Intifadą Al-Aksy, rozpoczetą we wrześniu 2000r. Pierwotna nazwa pochodzi od meczetu Al-Aksa, jednego z najświętszych miejsc islamu, ikony ruchu palestyńskiego. Członkowie organizacji pochodzili na początku z szeregów Tanzim, młodzieżowych grup milicji w ramach Al-Fatah.

Al-Fatah - polityczno-wojskowa palestyńska organizacja narodowowyzwoleńcza założona w roku 1958 lub 1959 przez Jassira Arafata. Celem grupy było uzyskanie pełnej niepodległości Palestyny. W 1964 rozpoczęła akcje bojowe przeciw Izraelowi. Większe znaczenie uzyskała w latach 60., w rezultacie uzyskując w 1969 roku pełną kontrolę nad Organizacją Wyzwolenia Palestyny. Obecnie Al-Fatah pozostaje główną siłą stojącą za OWP, jednakże jej polityka uległa zmianie w kierunku zaprowadzenia w Palestynie rządów zbliżonych do demokratycznych.

Terroryzm lewicowy

Czerwone Brygady (wł. Brigate Rosse) - najsłynniejsze włoskie ugrupowanie terrorystyczne, utworzone 20 października 1970 przez Renato Curcio, Margherite Cagol, Franco Triano, Giorgio Semeria, Corado Simoni, w związku z brakiem (według nich) skuteczności działania mniej radykalnych organizacji lewicowych.

W 1978 Czerwone Brygady zamordowały byłego premiera Włoch - Aldo Moro. Organizacja dokonała porwania amerykańskiego generała Jamesa Doziera, który został uwolniony przez włoską policję wspólnie z amerykańską jednostką Delta Force. Aktualnie organizacja ta praktycznie nie istnieje.

Świetlisty Szlak, Sendero Luminoso - maoistowska organizacja terrorystyczna w Peru nazywająca sama siebie Komunistyczną Partią Peru (Partido Comunista de Peru).

Jej celem jest zastąpienie "burżuazyjnych" instytucji peruwiańskich chłopskimi rządami komunistyczno-rewolucyjnymi. Świetlisty Szlak został założony w późnych latach sześćdziesiątych przez byłego profesora uniwersyteckiego Abimaela Guzmána, noszącego pseudonim Presidente Gonzalo ("Przewodniczący" albo "Prezydent" Gonzalo), którego teorie stworzyły fundament maoistowskiej doktryny organizacji. Była to odnoga Komunistycznej Partii Peru (Bandera Roja - Czerwony Sztandar), która z kolei oddzieliła się od głównej Komunistycznej Partii Peru w 1964 r. Gdy wojskowy rząd Peru po raz pierwszy zezwolił na wybory w latach 80., Świetlisty Szlak był jedną z nielicznych grup powstańczych, które odrzuciły udział w wyborach, zamiast tego rozpoczynając wojnę partyzancką przez atakowanie punktów wyborczych w departamencie Ayacucho.

Frakcja Czerwonej Armii (niem. Rote Armee Fraktion, w skrócie RAF) - radykalna lewicowa organizacja terrorystyczna, ideologicznie związana z marksizmem, anarchizmem i Nową Lewicą, działająca w Niemczech od lat 70. XX wieku po rok 1998. W czasie swojej ponad 20-letniej historii zabili oni kilkanaście osób. Jesienią 1977 doprowadzili nawet do poważnego kryzysu państwa.

Terroryzm etniczno - niepodległościowy

ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna — Kraj Basków i Wolność) — terrorystyczno-polityczna organizacja walcząca o niezależność Baskonii, założona w 1959 r. przez radykalnych działaczy Baskijskiej Partii Nacjonalistycznej (PNV); działa głównie na terytorium Hiszpanii.

Irlandzka Armia Republikańska (IRA) - organizacja zbrojna walcząca początkowo o niepodległość Irlandii, a od 1921 roku o przyłączenie Irlandii Północnej do Republiki Irlandii.

Irlandzka Armia Republikańska powstała po nieudanym powstaniu wielkanocnym z kwietnia 1916 roku w wyniku przekształcenia Irlandzkich Ochotników (zachowała jednak irlandzką nazwę ochotników - Óglaigh na hÉireann). Twórcą IRA był Michael Collins, który zamierzał stworzyć oddziały, będące w stanie przetrwać w starciu z wielokrotnie silniejszymi wojskami brytyjskimi, dzięki zastosowaniu taktyki partyzanckiej.

Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (LFWP, ang. Popular Front for the Liberation of Palestine, PFLP) - założona w 1967 roku najstarsza polityczno-militarna organizacja palestyńska. Ma charakter świecki, łączy ideologię marksistowsko-leninowską z arabskim nacjonalizmem, na arenie międzynarodowej najściślejsze związki z Syrią.Tamilskie Tygrysy (Tygrysy Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu, LTTE) - organizacja tamilska, powstała w 1976, żądająca utworzenia w północnej części Sri Lanki niepodległego państwa tamilskiego Ilamu

Lista zamachów terrorystycznych

1946

22 lipca - zamach terrorystyczny Irgunu na Hotel Króla Dawida (Hotel King David) w Jerozolimie

1972

8 maja - porwanie samolotu belgijskich linii lotniczych SABENA

5 września - Czarny Wrzesień uprowadził sportowców ekipy Izraela podczas olimpiady w Monachium

1975

5 marca 1975 - Abu Yusef zaatakowali hotel Savoy w Tel Awiwie

1976

27 czerwca 1976 - Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny oraz Baader-Meinhof porwały samolot francuskich linii lotniczych Air France - Operacja Entebbe

1988

21 grudnia 1988 - wybuch bomby podłożonej przez agentów libijskiego wywiadu na pokładzie Boeinga 747 linii lotniczych Pan American World Airways

1993

26 lutego 1993 - zamach na World Trade Center

1994

18 lipca 1994 - wybuch bomby w Jewish Community Center w Buenos Aires

1995

19 kwietnia - wybuch bomby przy budynku federalnym w Oklahomie

25 lipca - wybuch w paryskim metrze

1996

31 stycznia - wybuch w Banku Centralnym w Kolombo (Sri Lanka)

9 lutego - wybuch w londyńskich dokach

25 lutego - eksplozja autobusu w pobliżu dworca autobusowego w Jerozolimie

24 lipca - wybuch bomb w pociągu w Colombo

28 lipca - wybuch bomby w czasie koncertu Atlanta Olympic Games w Atlancie

23 listopada - porwany Boeing 767 etiopskich linii lotniczych spada do morza w pobliżu Komorów

30 grudnia - zbombardowanie pociągu przez separatystów z ugrupowania Bodo w Indiach

1998

7 sierpnia - wybuchy bomb w ambasadach w USA, Tanzanii oraz Kenii

15 sierpnia - wybuch bomby podłożonej przez Real IRA w Omagh (Irlandia)

1999

19 marca - wybuch bomby we Władykaukaziu (Rosja)

4 września - wybuch bomby w samochodzie-pułapce w Dagestanie (Rosja)

9 września - wybuch bomby w bloku w Moskwie

13 września - Wybuch bomby w bloku w Moskwie

21 października - atak rakietowy na plac w Groznym (Czeczenia)

2000

25 lutego - eksplozja na promie płynącym do Ozamis (Filipiny)

12 października - wybuch na amerykańskim niszczycielu (wybrzeże Jemenu)

2001

1 czerwca - zamach w nocnym klubie w Tel Awiwie (Izrael)

9 sierpnia - zamach w pizzerii w Jerozolimie (Izrael)

10 sierpnia - zamach w pociągu pasażerskim w Luandzie (Angola)

11 września - Zamach na World Trade Center i Pentagon

2002

12 października - zamach islamskich terrorystów w kurorcie Kuta na Bali (Indonezja)

23-26 października - atak czeczeńskich terrorystów na Centrum Teatralne na Dubrowce w Moskwie

27 grudnia - zamach bombowy dokonany przez czeczeńskich partyzantów na siedzibę prorosyjskiego rządu Czeczenii w Groznym

2003

5 stycznia - dwa wybuchy bombowe w Tel Awiwie (Izrael)

11 czerwca - wybuch bomby podłożonej przez Hamas w pobliżu bazaru w Jerozolimie (Izrael)

1 sierpnia - eksplozja ciężarówki z materiałem wybuchowym na dziedzińcu szpitala Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego w Mozdoku (Północna Osetia)

7 sierpnia - zamach na ajatollaha al-Hakima w Nadżafie (Irak)

19 sierpnia - samobójczy (Islamski Dżihad) atak na autobus w Jerozolimie (Izrael)

19 sierpnia - eksplozja ciężarówki przed siedzibą ONZ w Bagdadzie (Irak)

12 listopada - zamach na kwaterę włoskiej policji w Nasiriji (Irak)

15 listopada - zamach na dwie synagogi w Stambule (Turcja)

2004

18 stycznia - eksplozja samochodu pułapki w Bagdadzie (Irak)

6 lutego - eksplozja w moskiewskim metrze

10 lutego - wybuch samochodu-pułapki koło posterunku policji w Iskandariji (Irak)

11 lutego - zamach samobójczy przed ośrodkiem rekrutacyjnym do armii irackiej w Bagdadzie (Irak)

2 marca - serii wybuchów podczas ważnego dla szyitów święta Aszura doszło w Bagdadzie i Karbali (Irak)

11 marca - zamach w Madrycie

1-3 września - atak zbrojny na szkołę w Biesłanie (Północna Osetia)

2005

7 lipca - zamach w Londynie

21 lipca - zamach w Londynie

23 lipca - zamachy bombowe w Szarm el-Szejk (Egipt)

2006

15 czerwca - zamach na Sri Lance

11 lipca - 7 eksplozji w pociągach i na stacjach sieci kolei podmiejskiej w Bombaju (Indie).

---