WYKŁAD XV
Stereotypizacja imion (b. popularna, ale niewiele wyjaśnia)
Uwarunkowania wybory
- moda, mass media
- cechy rodziców ( wykształcenie, patologie)
2 Typy wybierające nietypowe imienia:
a - wykształcenie ( silny pęd do awansu, ale jeszcze niska pozycja)
b - patologie rodziców ( nieprzystosowanie społeczne)
Imię a atrakcyjność osoby i jej popularność
- czasem dziwaczne imię przykuwa uwagę
- męskie imiona nadawane dziewczynkom (np. Alexandra) przynoszą zyski, np. ojcowie się nimi bardziej interesują
Imię a przystosowanie
- imiona rzadkie, unikalne:
mogą doświadczać, np. odrzucenia przez grupę
mogą wywoływać „nietypowe zachowania”
( testowanie zachowań niewidocznych, innych niż te dookoła)
konsekwencje to odrzucenie lub zainteresowanie
mogą powodować pogorszenie samooceny i samoakceptacji
Stereotypizacja imienia:
Odbiór imienia (przez znajomych) dostosowanie naszego zachowania do oczekiwań innych
INDYWIDUALNE PODEJŚCIE DO STEREOTYPU:
Stereotyp może istnieć w umyśle jednostki, niezależnie od tego czy jest społecznie podzielany
Jest to cecha formalna wiedzy jednostki na temat grupy:
- jest wiedzą uproszczoną
- nadmiernie uogólnioną
- jest systemem asocjacyjnym silnie powiązanym z reprezentacją określonych cech
- jest łatwo dostępna poznawczo
Podejście indywidualne - wyjaśnia elastyczność w posługiwaniu się stereotypem
To czy stereotyp posłuży za podstawę oceny, zależy od:
- zaklasyfikowania spostrzeganej osoby do danej kategorii
- zgodności cech osoby spostrzeganej z naszymi oczekiwaniami dotyczącymi grupy, do której należy
- siły związku między stereotypem a etykietą kategorii
MECHANIZMY POZNAWCZE POWSTAWANIA STEREOTYPÓW
- kategoryzacja - ujmowanie innych w grupy i całości. Powodem tego jest „adaptacyjna wartość” w sytuacjach przeciążenia bodźcowego (np. zmęczenie)
- zysk informacyjny - dodanie cech charakterystycznych do danej grupy (strata - pomijanie różnic indywidualnych)
- korzyści dla samooceny -wynikające z różnicowania między grupą własną a obcą ( Taffel, Tuner, 1979)
KONSEKWENCJE KATEGORYZACJI:
- upodobnienie osób zaliczonych do jednej grupy
- kontrasty między grupowe: różnicowanie między grupą własną a obcymi
- efekt jednorodności grupy obcej ( w tej grupie wszyscy są tacy sami)
- faworyzowanie własnej grupy
- kategoryzowanie wpływa na przetwarzanie informacji na temat członków grup
automatyczne reakcje wartościujące ( ci z grupy obcej są gorsi, też jest gorsze to co robią)
- skrajność spostrzeganych cech i atrybucje przyczyn zachowania
- dyskryminacja
Co jest silniejszą podstawą kategoryzacji?
Płeć etniczność
U dzieci w wieku przedszkolnym płeć wywiera silny wpływ na kategoryzacje, u dorosłych różnie
PODEJŚCIA TEORETYCZNE:
- indywidualne reprezentacje ( Hamilton, Stangor, Lange, 1993)
procesy poznawcze są źródłem powstawania i utrzymywania się stereotypów
- pozwala wyjaśnić elastyczność w posługiwaniu się stereotypem (np. dostępność) /
(dlaczego człowiek ma stereotyp, a go nie używa)
Zjawisko kategoryzacji: eksperyment Taffela
Niedocenianie różnic wewnątrz kategorii i przecenianie różnic pomiędzy kategoriami ( np., niedoceniane że są różnice wewnątrz grupy kobiet / mężczyzn, ale przeceniane różnice pomiędzy płaciami)
Krańcowy błąd atrybucji ( Pettigrew, 1979)
Skłonność wyjaśniania zachowań członków własnej grupy w kategorii pozytywnych moralnie, a zachowań członków grupy obcej - w kategoriach negatywnie moralnych
Pozorna korelacja - podwyższona wrażliwość na bodźce dziwaczne, rzadkie, przekonanie o istnieniu związku między dwoma zmiennymi o cechach wyróżniających się
Zjawisko / efekt Solo ( Taylor, 1981)
Przeceniamy wpływ osoby „innej” (spoza grupy), gdy występuje ona samotnie pośród innej grupy
Zjawisko iluzorycznej korelacji ( Chapman, 1967; Schallter, 1991)
Przeceniamy współzależność zjawisk wyróżniających się lub rzadkich
Procesy pamięci - inne wobec członków grupy własnej i obcej ( Ostrom, 1993)
Łatwiej przypominają nam się cechy wspólne grupy obcej, ale cechy pojedynczych osób - w grupie swojej
Szerokość kategorii poznawczych (Pettigrew, 1970)
Skłonność do używania wąskich kategorii poznawczych skorelowana z tendencją do stereotypowej percepcji grup i jednostek
Im ta szerokość jest większa, tym wolniejsi jesteśmy od stereotypów i tym trudniej jest stereotypizować
Czy faworyzacja swoich jest koniecznie związana ze stereotypem? ( A. Greenwald, 1991)
Cytowanie „swoich” (jest częstsze niż obcych) cytowanie podobnych do siebie
( związki pomiędzy autorami prac i autorami prac cytowanych w tych pracach:
Ludzie o nazwiskach niemieckich/żydowskich cytowali ludzie z niemieckim/żydowskim nazwiskiem
Uzasadnione tożsamością grupy - no bo nie stereotyp u psychologów
doraźne stany podmiotu
( zmęczenie sprzyja upraszczaniu i stereotypizacji
bad. Bodenhausen:
„skowronki” -> bardziej stereotypizują wieczorem
„ sowy” - bardziej stereotypizują rano, kiedy zostaną wybudzone
Schematy Ja-My a uprzedzenia grupowe
aktualizacja schematu MY
- prowadzi do faworyzacji swoich i pochodnego uproszczonego (odbioru „obcych”
mała odrębność schematu JA
względem schematu MY
- silniejsze upraszczanie percepcji innych
Badania Marii Jarymowicz
Można zmniejszyć tendencję do upraszczania i stereotypizacji, gdy zaczynamy być indywidualistami, im bardziej MY- grupa tym taka tendencja jest wyższa
Metody badania stereotypów
- Met. Katza i Braly'ego:
lista przymiotników -> osoby badane wybierają 10 takich, które najlepiej charakteryzują grupę
-Met. Brighama
lista przymiotników + skala procentowa
jaki procent członków ocenianej grupy odznacza się daną cechą
Wg Brighama przypisanie mniej niż 20% lub więcej niż 80% członków danej kategorii dowodzi stereotypizacji
- Met. McCanleya
odwołuje się do proporcji między prawdopodobieństwem wystąpienia danej cechy w danej populacji (np. Polaka)
-Met. Osgooda
dyferencjał semantyczny;
zad: osoby badanej , to określenie w jakim stopniu podana na liście właściwości występuje u danej osoby czy w danej grupie
wskaźnik: profile charakteryzujące osoby czy grupy
+ techniki niewerbalne
Niewerbalne ( techniki) Pomiary stereotypów (odwołują się do procesów automatycznych)
-CRI: zakłada się, że przy interferencji (np. skojarzenie cech pozytywnych i rysów twarzy negatywnego obiektu / będzie dłuższy
- test Stroopa
jeśli stereotyp rasowy = przypis właściwości negatywnych ludziom innej rasy
manipulacja: np. na żółtym tle pozytywne słowa, aby złamać stereotyp „żółtego człowieka” im dłuższy czas reakcji tym większe prawdopodobieństwo myślenia stereotypicznego
ZMIANY STEREOTYPÓW
informacje nie potwierdzające stereotyp:
- model zmiany ciągłej / buchalteryjny” lub kumulatywny /
stopniowo w różny sposób dostarcza informacje nie potwierdzające stereotyp różne od posiadanych stereotypów
- konwersja, zmiana radykalna = poprzez informacje nie potwierdzające ( przy małej pewności swego stereotypu)
- wykształcenie stereotypu niższego szczebla/ rzędu
( pokazujemy, że w stereotypizowanej grupie są też tacy, co do niej nie pasują)
- rozcieńczenie (dilution)
stereotypu nie można usunąć ale można zmienić jego pewność
- pozytywne emocje - hipoteza kontaktu (Brewer, 1989; Stroebe 1989, Hawstone 1989)
HIPOTEZA KONTAKTU
Bad. M. Deutscha i Marry Collins
„mieszane” osiedla mieszkaniowe
pozytywna zmiana w postawach wobec czarnych (1851)
tam postawy wzajemne były mniej negatywne (wyniki 1 badania)
( badanie późniejsze kwestionowały że to zależy np. od rozwiązań architektonicznych)
- problemy z desegregacją rasową w szkołach ( podsumowanie: Walter Stephon 1978)
braku poprawy samooceny wśród uczniów czarnych, a 25% bad. - spadek samooceny
- Gordon Allport (1954)
wzajemny kontakt jest potrzebny dla redukcji uprzedzeń, ale sam kontakt nie wystarczy
KIEDY (dobrowolny) KONTAKT OSŁABIA UPRZEDZENIA:
- kontaktujące się grupy chcą osiągnąć ważny dla każdej z nich cel
- kontaktujące się grupy potrzebują siebie nawzajem ( są od siebie współzależne)
- kontaktujące się mają równy status (przy różnicach powstają emocje - to nie pomaga)
- kontakt przebiega w warunkach nieformalnych, przyjacielskich, każdy może się kontaktować z każdym z grupy obcej
- z interakcji dowiadujemy się, że nasze przekonania o członkach grupy obcej były błędne
- normy równości regulują działanie w danej sytuacji
FUNKCJE STEREOTYPÓW:
- kierowanie agresji powstającej wewnątrz grupy własnej na członków grupy obcej
- komunikacyjna -> ludzie wewnątrz danej grupy mogą się łatwiej komunikować
- stereotyp wobec obcych zapewniają poczucie bezpieczeństwa -> wiemy czego możemy się psodziewać
przystosowawcza - orientacja w świecie, uproszczona mapa poznawcza
ekonomizacja procesów poznawczych - szybsze przetwarzanie, gotowość do stosowania uproszczonych reguł
zapewnienie bezpieczeństwa - wiedza czego można się spodziewać po grupie
zapewnienie przewidywalności zachowań
komunikacyjna - ułatwia komunikacje ze „swoimi”
manipulacyjna - sprzyja tworzeniu „sztucznych potrzeb: ( w propagandzie, reklamie)
kanalizacja agresji - niezadowolenie społeczne kieruje się na stereotypizowaną grupę