• I. WYCHOWANIE MORALNE

• Podstawowe pojęcia

Moralność to zbiór norm, ocen moralnych obowiązujących w grupie, jest zbiorem obowiązującym w danej grupie społecznej

Etyka (etos) to dział filozofii zajmujący się badaniem moralności tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne

Aksjologia

W węższym znaczeniu- szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi.

W szerokim znaczeniu ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się z etycznych koncepcji dobra.

Wychowanie moralne - wg Muszyńskiego jest to proces wychowania rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postawy mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie przez prace na rzecz społeczeństwa.

• Rozwój moralny człowieka wg Piaget

• Rozwój moralny człowieka przebiega podobnie jak rozwój intelektualny

• 1 stadium tzw."stadium realizmu moralnego" dzieci charakteryzuje automatyczne posłuszeństwo wobec zasad, bez rozumowania lub oceniania. Dziecko traktuje wszystkie dorosłe osoby jako autorytet, stosuje się do nałożonych przez nie zasad,nie kwestionując ich słuszności .W tym stadium dzieci oceniają czyny jako dobre lub złe biorąc pod uwagę raczej ich konsekwencje niż ukrytą za nimi motywację. Zupełnie pomijają intencjonalność czynu ,a czynią to ponieważ po prostu inaczej nie potrafią.

• 2 stadium (ok.7 - 12 lat) dzieci oceniają zachowania biorąc pod uwagę jego intencje. W tym stadium pojęcia dzieci o tym co słuszne zaczynają się zmieniać. Surowe i nieelastyczne pojęcia dobra i zła przejęte od rodziców stopniowo ulegają modyfikacji, w jej wyniku dziecko uznaje np. iż okłamywanie w niektórych sytuacjach jest usprawiedliwione i dlatego niekoniecznie złe .Dziecko potrafi już bowiem patrzeć na świat z różnych punktów widzenia, a to na skutek rozwoju intelektu.

Jeśli chce się osiągnąć prawdziwą moralność rozwój moralny musi obejmować dwie odrębne fazy : rozwój postępowania moralnego i rozwój pojęć moralnych. Znajomość samych tylko zasad moralnych nie gwarantuje moralności postępowania, ponieważ zachowanie jest motywowane innymi czynnikami niż wiedza.

Na prawidłowy przebieg kształtowania się świadomości moralnej mają też wpływ takie czynniki zewnętrzne:

- sytuacja polityczna i społeczna oraz trendy kulturowe

- pewnego rodzaju ogólny kryzys moralny (wzrost agresywności ludzi ich brutalności we wzajemnych stosunkach, odchodzenie od przyjętych przez naszych przodków wartości, wybieranie prostych i najkorzystniejszych rozwiązań, upadek obyczajów, to efekt przemian politycznych, jakie dokonały się w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych, niosąc za sobą drastyczny wzrost bezrobocia oraz niepokój o przyszłość, a także zmiany stylu życia na szybki i dynamiczny, pogoń za pieniędzmi i karierą, pragnienie wiecznej młodości i piękna.) Taka sytuacja nie sprzyja prawidłowemu rozwojowi moralnemu młodych narażonych na niebezpieczne wpływy, wobec czego wzrasta rola rodziny, szkoły i pedagogów w zapewnianiu dzieciom płynnego przechodzenia przez kolejne etapy wychowania moralnego i podsuwaniu im odpowiednich wzorców.

• II. DZIAŁY WYCHOWANIA

1. Wychowanie estetyczne ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samo ekspresji wychowanka oraz do umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki.

Cele wychowania estetycznego:

- wyrabianie wrażliwości estetycznej, przez którą rozumie się zdolność dostrzegania i przeżywania wszelkiego piękna: przyrody, wytworów ludzkiej pracy i działalności twórczej

- rozbudzanie potrzeb wyrażających się w chęci przeżywania piękna

- doskonalenie zdolności rozumienia piękna i umiejętności dokonywania oceny artystycznej wytworów przyrody i człowieka, a zwłaszcza dzieł sztuki

- rozwijanie zainteresowań estetycznych oraz potrzeby ekspresji własnych doznań artystycznych i związanych z nimi twórczych i odtwórczych zdolności artystycznych, a także zamiłowań do uprawiania tej formy aktywności

• 2. Wychowanie fizyczne wg Osińskiego

• to zmierzona i świadoma działalność ukierunkowana na wytworzenie właściwego zespołu postaw i nastawień; przekazywanie podstawowych wiadomości, a także wdrażanie do hartowania na bodźce środowiskowe oraz zdobywanie motorycznej sprawności, poprawę wydolności i postawy ciała.

• 3. Wychowanie umysłowe wg Muszyńskiego

to kształtowanie naukowego poglądu na świat tzn. poglądu opartego na badaniach empirycznych

Cele wychowania umysłowego:
- kształtowanie zdolności poznawczych,
- rozwój motywacji do dążenia i poszukiwania informacji,
- pogłębianie wrażliwości intelektualnej,
- kształtowanie kultury umysłowej,
4. Wychowanie seksualne wg Okonia

to ogół działań i wpływów zmierzających do ukształtowania u dzieci i młodzieży postaw szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem wytwarzania się prawidłowych relacji między dziewczętami i chłopcami. Do głównych instytucji wychowania seksualnego należy rodzina, tu bowiem dzieci na przykładzie zachowań ojca i matki kształtują swoje pierwsze, często decydujące wyobrażenia o miłości między kobietą i mężczyzną.

Edukacja seksualna, zgodnie ze standardami międzynarodowymi, powinna:
1) zapewniać wszechstronną informację na temat ludzkiej seksualności dostosowaną do wieku dziecka;
2) dostarczać wiedzę odpowiednio wcześnie- tak, by wyprzedzać doświadczenia młodzieży;
3) przekazywać rzetelną i pełną informację na temat antykoncepcji, w tym skuteczności i wad różnych metod;
4) zapewniać rzetelną informację na temat AIDS i sposobu uniknięcia zakażenia wirusem HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową;
5) wzmacniać odpowiedzialność mężczyzn za skutki aktywności seksualnej;
podkreślać prawo kobiety do decyzji w sprawach seksu, także do odmowy w każdej sytuacji.
5. Wychowanie moralne

6. Wychowanie patriotyczne

- przekaz tradycji narodowych. Tradycja, będąc pomostem między przeszłością i teraźniejszością, polega na przekazywaniu z pokolenia na pokolenie zjawisk historycznych, treści kulturowych, obyczajów, poglądów i wierzeń.

- proces wdrażania w kulturę, kultura bowiem, będąc wyrazem współmyślenia i współdziałania ludzi, jest przede wszystkim dobrem wspólnym narodu i podporą jego życia duchowego

- kształtowanie cnót obywatelskich czyli zachowań, w których przejawia się troska o Ojczyznę, realizuje się konkretnie poprzez poczucie odpowiedzialności za jej rozwój,

- wychowanie do dobra wspólnego, dziecko w rodzinie w naturalny sposób jest włączone w jej problemy, angażuje się emocjonalnie, poznaje określone reguły postępowania i właściwego rozeznania, tak rodzi się postawa obowiązku i poczucie odpowiedzialności wobec szerszych społeczności: narodu i Ojczyzny.

- kształtowanie postawy patriotycznej dokonuje się przez umiłowanie języka ojczystego

7. Wychowanie zdrowotne

to wychowanie, które ma prowadzić do kształtowanie pozytywnych postaw do własnego zdrowia i pozytywnych postaw co do zdrowia innych ludzi. Chodzi tu o ukształtowanie postaw pro zdrowotnych.

Wychowanie pro zdrowotne powinno być realizowane przede wszystkim w rodzinie, szkole oraz innych instytucjach opiekuńczo - wychowawczych. Szczególną rolę odgrywają tu placówki zdrowia, które powinny współpracować z innymi placówkami.

III. WYCHOWANIE W RODZINIE

Pojęcie rodziny wg Szczepańskiego
definiuje pojęcie rodziny jako grupę osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski. ,, Są to dwa podstawowe stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny: małżeństwo i pokrewieństwo. Pokrewieństwo może być rzeczywiste oraz zastępcze. Członkowie rodziny zazwyczaj żyją pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe". Rodzina charakteryzuje się względnie stałymi wzorami postępowania oraz wzajemnego oddziaływania na siebie i jej członków.

Funkcje rodziny

Podstawą więzi rodzinnych są funkcje rodziny, których przedmiotem jest zaspokajanie potrzeb:
- jej własnych jako grupy społecznej
- całego społeczeństwa.
M. Ziemska łączy pojęcie funkcji rodziny z pojęciem jej zadań, wypełnianych na rzecz członków rodziny, jak i całego społeczeństwa.

I. funkcja prokreacyjna - dostarcza nowych członków nie tylko do swojej grupy (rodziny) ale i całego społeczeństwa.
II. funkcja produkcyjna - dostarczając społeczeństwu nowych członków wzmaga siły twórcze i wytwórcze.
III. funkcja usługowo - opiekuńcza - zapewniając codzienne usługi (wyżywienie, czystość) oraz opiekę tym członkom, którzy nie są w pełni samodzielni ze względu na wiek, chorobę, kalectwo.
IV. funkcja socjalizująca - wprowadzająca w społeczeństwo, przekazująca obyczaje, zwyczaje, wzory zachowań itd.
V. funkcja psychohigieniczna - zapewniająca poczucie stabilizacji, równowagę emocjonalną.
Jednocześnie z zadaniami na rzecz społeczeństwa rodzina spełnia zadania wobec swoich członków. Wynikają z tego różne potrzeby:

Socjalizacja w rodzinie
Jest to proces zachodzący przede wszystkim w czasie wypełniania przez rodzinę określonych zadań względem dzieci. Do podstawowych zadań rodziny należy przekazywanie potomstwu wiedzy o otaczającym świecie przyrodniczym i społecznym. Wiedza ta kształtuje u dziecka jego zachowanie, działanie, nadając im racjonalny charakter. Rodzina kształtuje umiejętności w posługiwaniu się podstawowymi przedmiotami codziennego użytku, wpaja normy i wzory zachowań, systemy zakazów i nakazów.

Rodzina dysfunkcyjna

Jest to taka rodzina, która nie spełnia swych zadań względem dzieci.
- rodzina z problemem alkoholowym,
- rodzina z problemem wykorzystywania seksualnego,
- rodzina z terrorem psychicznym (przemoc emocjonalna),
- rodzina z przemocą fizyczną,
- rodzina z przewlekłą chorobą, przy czym chory obarcza winą za swój stan domowników, staje się postacią centralną w rodzinie, terroryzuje ją, wymusza pewne zachowania.
W rodzinie dysfunkcyjnej brak jest:
- akceptacji siebie

- wzajemności - nie wszyscy członkowie rodziny wywiązują się ze swych obowiązków, umowy nie są dotrzymywane.
- otwartej komunikacji - istnieją tematy, które należy pomijać lub trzymać w sekrecie
- występuje zamknięcie i izolacja od świata
W rodzinie dysfunkcyjnej zaburzony jest kontakt miedzy rodzicami a dziećmi. Rodzice przejawiają nieprawidłowe postawy rodzicielskie.
1. unikająca - zauważa się obojętność uczuciową rodziców, przebywanie z dzieckiem nie sprawia im przyjemności, bywa odczuwane przez nich jako trudne.

2. odtrącająca - dziecko odbierane jest jako ciężar ograniczający swobodę rodziców. Rodzice mają do niego dystans. Stosują surowe kary, nieproporcjonalne do stopnia przewinienia dziecka.
3. zbyt wymagająca - rodzice posiadają wysokie aspiracje w stosunku do dziecka, chcą je ukształtować według idealnego wzorca, nie licząc się z jego możliwościami i zdolnościami.
4. nadmiernie chroniąca - rodzice mają tendencję do utrzymywania z dzieckiem kontaktu stałego i bliskiego.

Patologie w rodzinie

Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody.
Przemoc najczęściej przejawia się w czterech wymiarach:
• przemoc fizyczna- wszelkiego rodzaju zachowania agresywne odnoszące się do ciała dziecka - począwszy od "klapsów" czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzędzi i sposobów
• przemoc psychiczna- rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka od wyzwisk poczynając poprzez emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka .

• nadużycie seksualne, wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.
• zaniedbywanie- może obejmować zarówno sferę psychiczną, jak i fizyczną dziecka i definiowane jest jako niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju - potrzeb związanych z odżywianiem, ubiorem, schronieniem, higieną, opieką medyczną, kształceniem, jak też z psychiką dziecka .

---