Zabytki języka polskiego |
Fonetyka |
Czas |
Fleksja imienna |
Fleksja werbalna |
|
e i o pochylone |
XIX |
|
|
|
ó zrównuje się wymową z u |
XVIII/XIX |
|
|
Gramatyka Kopczyńskiego (pierwsza po polsku) |
Połowa XVIII - są jeszcze pochylone samogłoski, chociaż a pochylone już zanika |
XVIII |
Tendencja do likwidowania rodzaju mos, -im dla rm N i Ms, -em dla N i Ms rn |
|
|
Wyrównanie Ms „o żenie” od reszty przypadków (na „o żonie”), Zanika miękkość wargowych w wygłosie(karp, a nie karp') |
XVII |
Demorfologizacja rodzaju: N: -ami z dekl III, Ms -ach z III, C: -om z I, Koniec przymiotników dzierżawczych, Naszy, waszy zastąpione przez nasi, wasi |
Formy trybu rozkazującego „dźwignij” nie dźwigni, Zanika wygłosowe i w trybie rozkazującym (2 i 3 lp), Zanika forma imiesłowu cz przeszłego bierny (n) w odmianie prostej |
|
Zanika iloczas (początek XVI wieku), powstają samogłoski ścieśnione, Przejście i w y po funkcjonalnie miękkich |
XVI |
Końcówka -ej z odmiany przymiotnikowej pojawia się w rż rzeczowników D i C lp, Rozróżnienie w B rż między ę i ą, Zanika liczba podwójna, Powstaje rodzaj męskożywotny, Zanika odmiana prosta przymiotników |
Aorystyczne formy 1 os lpoj i 3 os lp imperfectum, Wtórne zakończenie -śmy (znaliśmy, byliśmy), Zaczynają zanikać aorystyczne formy w trybie warunkowym, W imiesłowach - formy czasu przeszłego czynnego I na w znikają, zastąpione przez -wszy, -szy, Pojawia się -łszy, |
|
IV palatalizacja (palatalizacja polska) |
XV / XVI |
-och w rzeczownikach pod wpływem rm (Ms lpoj) |
Formy „jestem, jesteś” na wzór „był + jeśm”, Formy dwuczłonowe czasu przeszłego złożonego się zrastają |
Psałterz puławski |
Dyspalatalizacja (stwardnienie pewnych głosek), powstają głoski funkcjonalnie miękkie |
XV |
|
|
|
|
XIV / XV |
|
|
Pojawiają się dwuznaki, (pisownia złożona), Psałterz floriański, kazania gnieźnieńskie, rozmyślania przemyskie |
Pojawia się rz, Drugi etap nosówek (jedna nosówka długa / krótka) |
XIV |
|
|
Księga henrykowska (1270) |
|
XIII |
|
|
Pisownia prosta |
Powstaje szereg środkowojęzykowych |
XII / XIII |
|
|
Bulla wrocławska (1170) Bulla gnieźnieńska (1136) |
Pierwszy etap rozwoju nosówek (ę i ą krótkie i długie) |
XII |
|
|
Epoka przedpiśmienna |
Kontrakcja (w okresie przedpiśmiennym) |
XI / XII |
|
|
|
Wokalizacja jerów mocnych |
XI |
Zanik odmiany twardotematowej zaimków |
|
|
|
X / XI |
|
|
|
Zanikają jery w pozycji słabej, wzdłużenie zastępcze, Przegłos lechicki (początki X wieku), Przegłos polski (późniejszy), Rozwija się iloczas, sonanty |
X |
B lp zaimka jen - go |
|
|
|
IX |
|
|
|
Przestawka (przełom VII i VIII w.) |
VIII |
|
|
|
III palatalizacja (tak mniej więcej) |
VII |
|
|
|
II palatalizacja Powstaje ě2 (z ai) i i2 (z oi), |
VI |
|
|
|
I palatalizacja |
IV |
|
|