Popyt konsumpcyjny

Konsumpcja

• stanowi ok. 60% wydatków w gospodarce

• w długim okresie rośnie w zbliżonym tempie do wzrostu PKB

• wahania koniunkturalne są mniejsze niż wahania PKB

Konsumpcja dotyczy

1. dóbr trwałych

2. dóbr nietrwałych

3. usług

W cyklu koniunkturalnym występują małe wahania wydatków konsumpcyjnych na usługi, średnie wahania wydatków na dobra nietrwałe, a duże - na dobra trwałe.

Konsumpcja ≠ wydatki konsumpcyjne

Wydatek konsumpcyjny - ma miejsce w momencie zakupu dobra w celach konsumpcji

Konsumpcja - ma miejsce w momencie rzeczywistego wykorzystania dobra do zaspokojenia potrzeb

PKB a dochód rozporządzalny

• PKB przewyższa dochód rozporządzalny o ok. 40% (w USA)

• różnice między PKB a dochodem rozporządzalnym wynikają z:

• część PKB nie jest dochodem, gdyż występuje amortyzacja

• część PKB jest przejmowany przez państwo w postać podatków

• część PKB jest zwracane konsumentom przez państwo w postaci transferów

• część PKB wraca do firm jako nierozdzielone zyski

• różnica PKB-dochód rozporządzalny zmniejsza się w czasie recesji, zwiększa przy ożywieniu

dlatego zmiany wielkości podatków i transferów są określane jako automatyczne stabilizatory

Jedną z przyczyn słabszych wahań konsumpcji niż PKB jest większa stabilność dochodu rozporządzalnego niż PKB.

W długim okresie związek między dochodem osobistym a wydatkami konsumpcyjnymi można w przybliżeniu opisać funkcją

C=0,93Y_d

Czyli krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK) z dochodu rozporządzalnego wynosi 0,93.

Oszczędzanie jest to odroczenie konsumpcji - nie konsumujemy teraz, żeby móc konsumować w przyszłości.

Cele oszczędzania:

1. przesunięcie konsumpcji na następny okres,

2. zgromadzenie większej ilości środków na duży zakup,

3. odłożenie środków na nieprzewidziane sytuacje (zabezpieczenie przyszłej konsumpcji),

4. osiągnięcie dochodu (wyższa konsumpcja jutro, niż dziś).

1. Wady prostej (keynesowskiej) funkcji konsumpcji

Okresy, gdy krańcowa skłonność do konsumpcji byłą większa niż 0,93 możemy nazwać okresami „boomu” lub „euforii” konsumpcyjnej. Okresy gdy KSK była mniejsza niż 0,93 to okresy kryzysu zaufania konsumentów co do przyszłości.

Długookresowa krańcowa skłonność do konsumpcji - o ile wzrośnie konsumpcja w długim okresie, jeśli wzrośnie osobisty dochód rozporządzalny.

Krótkookresowa krańcowa skłonność do konsumpcji - o ile wzrośnie konsumpcja w krótkim okresie, jeśli wzrośnie osobisty dochód rozporządzalny.

2. Teoria konsumpcji ukierunkowana na przyszłość

Teoria konsumpcji ukierunkowana na przyszłość

powstała na podstawie:

• teorii trwałego (permanentnego) dochodu M. Friedmana

• teorii cyklu życia F. Modiglianiego i A. Ando

Główne założenia

• gospodarstwa domowe podejmują swe decyzje konsumpcyjne w oparciu o wielkość dochodu rozporządzalnego

• w decyzjach tych biorą także pod uwagę swój przyszły dochód rozporządzalny

• na podstawie dochodu rozporządzalnego z wielu lat formułują plan konsumpcji na wiele lat

• w poszczególnych latach gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na konsumpcję więcej, niż wynosi ich dochód rozporządzalny, korzystając ze zgromadzonych aktywów (zamieniając je na konsumpcję lub zaciągając kredyt, zabezpieczony nimi).

• plan konsumpcji jest wykonalny, jeśli nie zawiera w żadnym momencie w przyszłości nieosiągalnej sytuacji w sferze aktywów (czyli nie łamie międzyokresowego ograniczenia budżetowego)

Międzyokresowe ograniczenie budżetowe

A_t+1 = A_t + R*A_t + E_t - T_t - C_t

A_t+1 - aktywa na początku roku t

A_t - stopa procentowa od aktywów

E_t - dochód z pracy w roku t

T_t - podatki w roku t

C_t - konsumpcja w roku t

W rzadkich przypadkach gospodarstwa domowe mogą złamać to ograniczenie budżetowe - gdy spodziewane w przyszłości dochody są wysokie i (stosunkowo) pewne.

Prawidłowości dotyczące planów konsumpcji

• Większość ludzi woli utrzymywać swoją konsumpcję na stabilnym poziomie (taką samą z roku na rok)

• Z punktu widzenia konsumpcji życie możemy podzielić na trzy części

• w pierwszej części konsumpcja jest większa niż dochody

• w drugiej części konsumpcja jest mniejsza niż dochody

• w trzeciej części konsumpcja jest większa niż dochody

• Większość ludzi pozostawia po śmierci część aktywów potomkom (w momencie śmierci ich aktywa są dodatnie)

Zmiany planu konsumpcji następują jeśli

• wzrasta wartość aktywów albo wartość oczekiwanych dochodów

• zmiana ta postrzegana jest jako trwała

• zmiana ta nie była wcześniej przewidywana

Nieoczekiwany przejściowy wzrost dochodu rozporządzalnego podwyższa konsumpcję gospodarstw domowych o dochód z oprocentowania oraz pewną sumę dodatkową.

Efekt majątkowy w wyniku zmian cen nieruchomości może być silniejszy niż przy zmianie cen akcji ponieważ:

1. WARTOŚĆ - domy stanowią większą wartość aktywów gosp. dom. niż akcje

2. ZMIENNOŚĆ - ceny domów są mniej zmienne, więc ich zmiana jest postrzegana jako permanentna zmiana majątku

3. PSYCHOLOGIA - ciągle widzimy dom i myślimy o nim

3. Empiryczna weryfikacja teorii konsumpcji ukierunkowanej na przyszłość

Powody, dla których stopa oszczędności w latach 70tych i 80tych była wyższa w Japonii niż w USA

1. psychologia - taka jest cecha społeczeństwa japońskiego (niechęć do ryzyka, większa cierpliwość)

2. demografia - w krajach o wysokim tempie wzrostu gosp. duże dochody mają ludzie młodzi, którzy cechują się większą skłonnością do oszczędzania

3. prawo - rozwiązania prawne (szczególnie podatkowe) sprzyjają oszczędzaniu

4. rynek nieruchomości - ceny nieruchomości w Japonii są wysokie, więc trzeba dużo oszczędzić na pierwszą płatność przy kupnie domu

5. ubezpieczenia społeczne - brak powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, więc trzeba oszczędzać na starość

6. produktywność kapitału - w Japonii jest o połowę niższa niż w USA, więc wielkość oszczędności musi być większa, by dać ten sam dochód.

Powody, dla których stopa oszczędności w Japonii w latach 90tych nie powinna się zmniejszać

1. deflacja - konsumenci odkładają decyzje o wydatkach

2. ceny aktywów - spadły, więc negatywny efekt majątkowy

3. deficyt budżetowy - obywatele antycypując wyższe podatki powinni oszczędzać więcej (ricardiańska ekwiwalentność)

Powody, dla których stopa oszczędności w Japonii w latach 90tych spadła

1. starzenie się społeczeństwa - zgodnie z teorią cyklu życia

2. spadek inflacji - poczucie bezpieczeństwa obniża skłonność do oszczędzania

Oszczędzanie a inflacja: zależność negatywna

• poprzez stwarzanie atmosfery niepewności inflacja pobudza do oszczędzania

• wysokie nominalne stopy procentowe kredytów (np. mieszkaniowych) powodują konieczność wcześniejszego „zbierania” pieniędzy na duże zakupy

4. Konsumpcja a realna stopa procentowa

Stopa preferencji czasu - jakiego wynagrodzenia żądają ludzie, by powstrzymać się od konsumpcji dziś, a przesunąć ją na przyszłość.

Jeśli realna stopa procentowa (a więc uwzględniająca oczekiwaną zmianę cen) jest większa od stopy preferencji czasu, to ludzie będą powstrzymywać się od konsumpcji.

Jest to efekt substytucyjny wzrostu stopy procentowej: substytuujemy konsumpcję oszczędnościami.

Istnieje więc negatywna zależność konsumpcji od stopy procentowej:

wzrost stopy procentowej -> spadek konsumpcji

Wzrost realnej stopy procentowej zwiększa również dochody z aktywów, co podwyższa konsumpcję.

Jest to efekt dochodowy wzrostu stopy procentowej.

Istnieje więc pozytywna zależność konsumpcji od stopy procentowej:

wzrost stopy procentowej -> wzrost dochodu -> wzrost konsumpcji

Wzrost stopy procentowej powoduje również, że wzrasta wartość dochodu z dzisiejszej pracy w stosunku do dochodu z pracy w następnym okresie, co powinno zwiększać dochód (i przez to konsumpcję). Jednak okazuje się, że większość ludzi nie dostosowuje lub nie może zmienić ilości swojej pracy w reakcji na zmiany stopy procentowej.

5. Konsumpcja a krzywa IS

I.

Krańcowa skłonność do konsumpcji, która jest istotna dla modelu IS-LM, to krótkookresowa KSK.

Krótkookresowa KSK < długookresowa KSK => mnożnik jest mniejszy => IS jest bardziej stroma.

II.

Ponieważ konsumpcja jest związana negatywnie ze stopą procentową, to wyższa stopa procentowa przesuwa funkcję konsumpcji w dół => IS jest bardziej płaska

Podsumowując: nowe teorie dotyczące popytu konsumpcyjnego nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy IS jest bardziej stroma czy bardziej płaska niż zakładana w podstawowej wersji modelu kompletnego.

Zmiany podatków a krzywa IS:

• przesunięcie krzywej IS jest większe w przypadku trwałej obniżki podatków, niż w przypadku obniżki przejściowej

• w reakcji na trwałą zmianę podatków przesunięcie krzywej IS jest mniejsze, niż można by się spodziewać, ponieważ część ludzi będzie interpretowało ją jako zmianę przejściową

• samo oczekiwanie przyszłej obniżki podatków może przesunąć IS (co zmniejsza opóźnienia w oddziaływaniu polityki fiskalnej)

Boom kredytowy - zjawisko nagłego zwiększenia skłonności do zaciągania kredytów przez gospodarstwa domowe i finansowania nimi konsumpcji (zwiększa się zjawisko wygładzania konsumpcji w ciągu życia). Powoduje przesunięcie IS w górę. Przyczynami mogą być:

1. zwiększenie efektywności rynków finansowych dzięki ich liberalizacji, modernizacji systemowej, rozwojowi technologii

2. zmiana oczekiwań konsumentów (na „lepszą przyszłość”, czyli wyższe dochody w przyszłości)

3. wzrost wartości aktywów (nieruchomości, akcji - efekt majątkowy)

4. redystrybucja dochodu do grup o wyższej krańcowej skłonności do konsumpcji

---