Obecność pewnych substancji w glebie odgrywa istotną rolę w rozwoju organizmów żywych zamieszkujących biotop. Niektóre stymuluja procesy życiowe, albo jako inhibitory hamują procesy a nawet je zatrzymują.
Erozja gleb - wymywanie i wycieranie cząsteczek z gleby jest to niszczycielski proces. Efektem jest stepowienie i pustynnienie niektórych terenów. Są erozje wodne i wiatrowe.
Innym zjawiskiem prowadzącym do zmniejszania ilości gleb jest zatruwanie, oraz rozwój techno i socjosfery.
W glebach odbywają się procesy:
Mineralizacja - rozkład substancji organicznej prowadzący do powstawania substancji mineralnej może przebiegać w sposób tlenowy i beztlenowy.
Humifikacja - proces rozkładu substancji żywej przy udziale geobiontów.
Bielicowanie - w klimacie umiarkowanym z dużą ilością wody w lesie iglastym.
Brunatnienie w klimacie umiarkowanym w lasach liściastych w obecności węglanu wapnia
Proces darniowy - gromadzenie produktów w górnym poziomie gleby sięga do 1,5m dotyczy obszarów łąki i pastwisk
Proces glebowy - występuje w głębszych warstwach gleb ze słabym dostępem powietrza i gdzie jest wysoki poziom wód gruntowych.
Gleba jest wielofazowym układem dyspersyjnym, bo składa się z fazy stałej, ciekłej i gazowej.
Faza stała do 45% organiczna do 15% i ciekła 35%.
W fazie ciekłej są sole mineralne, związki organiczne, mineralne gazy, i sole koloidalne.
Ze względu na ograniczoną powierzchnię koloidów glebowych, oraz ładunków elektrycznych jest to sorpcja. Wyróżnia się sorpcję mechaniczną, fizyczną i biologiczną.
Zanieczyszczenie antropogenne atmosfery
Spalanie śmieci, odpadów użytkowych, gumy,\. Małe temperatury spalania powodują, że oddychamy dziesiątkami bardzo szkodliwych, drażniących a nawet powodujących schorzenia nowotworowe związków chemicznych.
Najbardziej rakotwórcze SA dioksyny i furany.
Z 21kg pianki poliuretanowej wytworzy się 50 litrów cyjanowodoru.
Przy spalaniu odpadów śmieci gumowych wytwarza się rakotwórczy styren. Niskie kominy powodują że substancje nie trafiają nad chmury tylko do naszych płuc.
W okresie zimowym gdy się ogrzewa domy spalając śmieci i odpady wzrasta wielkość zanieczyszczeń.
W Polsce jest utworzony zakaz spalania odpadów. Nie można palić śmieci w piecu domowym. W Szczecinie jest uchwała zakazująca spalania śmieci i odpadów.
Powstają substancje mutagenne.
Jedną z kategorii jest aeroplankton, jego skład to wirusy, bakterie, spory grzybów, pleśń, promienice, drożdże cysty pierwotniaków, porosty, spory mchów, i paprotników, pyłki kwiatowe, fragmenty tkanek, martwe komórki roślin i zwierząt.
Podział zanieczyszczeń:
Naturalne Sztuczne
Niezorganizowane Zorganizowane niezorganizowane Erozja Procesy spalania Hałdy
Ruchy tektoniczne Procesy wytwórcze
Wulkany (Hutnictwo, Koksownictwo, Gazownictwo)
Ograniczanie emisji zanieczyszczeń:
- Odpowiednia regulacja prawna
- Normowanie emisji i imisji
- Koncesje
- Kary pieniężne za przekraczanie norm
- Nowoczesne technologie produkcji
- Zmniejszenie istniejących i przyszłych emisji
Przedsięwzięcia ograniczające emisję:
Ograniczenie ruchu samochodowego, zmniejszenie prędkości, zmiana struktury transportu, ulepszanie silnika, oczyszczanie spalin.
Ruchome źródła to: tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodany
Źródła stacjonarne: dwutlenek siarki, tlenek azotu
Zmniejszenie zużycia paliw kopalnych.
Używanie mniej zanieczyszczonych paliw.
Lepsze spalanie, oczyszczanie spalin, zmniejszanie emisji zanieczyszczeń.
Działanie zmierzające do ograniczenia emisji:
- stosowanie odpowiednich technologii
- stosowanie surowców odpowiedniej jakości
- urządzenia ochronne zmniejszające emisję gazów i pyłów
- właściwa lokalizacja zakładów przemysłowych
- odpowiednia lokalizacja tras samochodowych
- odpowiednia organizacja ruchu
Działania w zakresie redukcji emisji w przemyśle:
- stosowanie odpylania spalin
- stosowanie instalacji odsiarczania węgla kamiennego (podirytowania, redukcji siarki organicznej)
- wzbogacanie węgla (wzrost kaloryczności)
Ograniczanie emisji SO2 w czasie spalania uzyskuje Si e poprzez:
Dostarczanie tlenu
Stosowanie palników fluidalnych
Dostarczanie do paleniska pyłu dolomitowego (redukcja siarki 75-90%)
Urządzenia oczyszczające:
- odpylacze - do oddzielania gazu z zanieczyszczeń stałych
- do redukcji zanieczyszczeń gazowych
Są odpylacze suche i mokre wykorzystywana jest:
- siła bezwładności
- siła odśrodkowa
- zjawisko elektrostatyczne
Urządzenia do redukcji spalin:
Adsorpcyjne, absorpcyjne, do spalania, skraplające, kompresyjne
Warstwa inwersyjna nie sprzyja rozpraszaniu się zanieczyszczeń.
Strefy ochronne są tworzone na obszarach:
- turystycznych
- szpitali lub uzdrowisk
- mieszkalnictwa
- przyrodniczych obiektów chronionych
Powietrze jest odnawialnym zasobem przyrody w normalnych warunkach utrzymuje swój skład chemiczny.
Zużywanie powietrza
- przemysł - spalenie 1 tony węgla wymaga 8 ton powietrza
- ludzie - człowiek zużywa powietrze 10 metrów sześciennych na 24 godziny
- zanieczyszczenia
- rolnictwo
Zanieczyszczenie powietrza powoduje degradacje globalnego systemu klimatycznego co negatywnie wpływa na rozwój roślin i zwierząt.
Źródła zanieczyszczeń: naturalne i antropogenie
Naturalne - wybuchy wulkanów, pożary lasów, stepów, rozkład materii organicznej
Przyczyny antropogenie:
Energetyka: CO2, SOx NOx, i pyły
Przemysł: zakłady metalurgiczne, przemysł chemiczny, rafinerie: CO2, SOx, NOx i pyły
Zanieczyszczenia specyficzne: akrylometyl, chlorek winylu, cyjanowodór, cyjanki, trójchloroetylen, fenol, formaldehyd, siarkowodór, nitrobenzen, styren, i toluen.
Pyły powstają w procesie:
- spalania paliw stałych
- procesach metalurgicznych
- produkcji materiałów budowlanych
Ilość SO2 i CO2 w atmosferze cały czas rośnie tak samo jak wzrasta ich emisja.
Oprócz CO2 drugim gazem szklarniowym jest metan. Powstaje w wyniku rozkładu materii organicznej i fermentacji.
- Powstaje przy beztlenowym rozkładzie materii organicznej (pola ryżowe, bagna, błota, obszary zalewowe, ścieki i odpady, oceany.
- w procesach trawienia zwłaszcza u przeżuwaczy
Przy spalaniu paliw w silnikach pojazdów mechanicznych powstają tlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, tlenki siarki, aldehydy. Smuga zanieczyszczeń rozprzestrzenia się 200m od drogi.
Samoloty zanieczyszczają atmosferę
- gdy liczba cykli start-lądowanie przekracza 600 na dobę
- hałas
- CO2 i para wodna
Zanieczyszczenia atmosferyczne mają charakter:
- lokalny
- regionalny
- transorganiczny
Kwaśny strumień - jest to suma związków zakwaszających, które opadają na ziemię w postaci:
- depozycji suchej(opady pyłu i gazu)
- depozycji mokrej (kwaśny deszcz)
Zakwaszenie gleby - mniej bakterii, dżdżownic, osłabienie aktywności enzymatycznej, niedobór substancji pokarmowych. Wymywanie (K, Ca, Mg) uruchamianie metali ciężkich.
Zakwaszenie zbiorników wodnych - zmniejszenie się liczby gatunków zwierząt i roślin. Zanik ryb łososiowatych, bezkręgowców w tym skorupiaków, płoci, okonia, szczupaka.
Suchy opad gazów niszczy ochronną warstwę na igłach, zakłócają system odżywiania i bilans wodny rośliny (niszczy symbiozę drzew z grzybami mikoryzowymi) obniża odporność na choroby i szkodniki.
Dziura ozonowa - ubytek ozonu w górnej warstwie atmosfery spowodowane emisją freonu i chlorowęglowodoru.
W dolnej warstwie atmosfery nie reagują z innymi a w górnej warstwie atmosfery następnej wskutek działania promieni słonecznych odłącza się chlor który łączy się z cząsteczkami ozonu.
Powłoka ozonowa rozpada się a do ziemi dociera więcej promieniowania ultrafioletowego UV, co powoduje wzrost zachorowań na raka. Niekorzystnie wpływa też na plankton.
Smog jest to połączenie dymu i mgły.
SA dwa typy smogu: londyński i Los Angeles
Londyński powstaje, gdy zanieczyszczenia nie mogą się przebić wyżej, bo cieplejsza warstwa powietrza powyżej to uniemożliwia. Londyński jest kwaśny.
Smog Los Angeles powstaje przy bezwietrznej pogodzie i dużej ilości spalin i przy słonecznej pogodzie powstaje rozkład fotochemiczny węglowodorów. Powstają substancje drażniące.
Efekt cieplarniany gazy cieplarniane: CO2, O3, metan, podtlenek azotu, para wodna, freony
Przepuszczają w całości promieniowanie słońca w zakresie krótkofalowym (0,15 - 4,0nm) a zatrzymują promienie długofalowe reemitowane z ziemi.
5 królestw organizmów żywych:
monera - bakterie i wirusy
protista - jednokomórkowce
Funga - grzyby
Rośliny
Zwierzęta
Linneus utworzył system naturalny oparty na podobieństwach:
Królestwa
Typy
Gromady
Klasy
Rzędy
Rodziny
Rodzaje
Gatunki
Później naukowcy podzielili systematykę pod względem ewolucyjnym w większości system ewolucyjny i naturalny się pokrywają.
Gatunek - grupa osobników podobnych, wykazujących taką samą budowę i takie same funkcje krzyżujących się w warunkach naturalnych wyłącznie między sobą oraz odznaczających się wspólnym pochodzeniem.
Siedlisko - miejsce, w którym żyje dany gatunek
Nisza ekologiczna - określa nie tylko przestrzeń fizyczną zajmowaną przez gatunek, ale i sposób życia gatunku (sposób przetwarzania energii, zachowania się, przystosowania i wpływ jaki wywiera na abiotyczne i biotyczne środowisko) oraz zależności od innych gatunków.
Równoważniki ekologiczne są organizmami zajmującymi te same lub podobne nisze ekologiczne w różnych regionach geograficznych. (sardele, śledź, menhaden)
Gatunki allopatryczne - występują w różnych rejonach geograficznych lub oddzielone są barierą przestrzenną (mają odległe ojczyzny)
Gatunki sympatyczne - zajmują ten sam obszar ale niekoniecznie ta samą nisze ekologiczną (maja wspólną ojczyznę)
Dywergencja cech gdy gatunki są alopatyczne to cechy są podobne ale gdy są sympatyczne to ich wygląd i cechy się różnią.
Dywergencja ma podwójną wartość przystosowawcza:
- pogłębia się rozmieszczenie niszy ograniczając konkurencje
- wzmaga izolacje genetyczną utrzymując różnorodność gatunkową
Endemity - gatunki stale występują tylko na jednym terenie
Neoendemity - dopiero kształtują się na jakimś terenie i nie opanowały go jeszcze
Relikty - gatuki wysępują na resztkach dawnego obszaru swojego występowania
W wyniku antropopresji powstały nowe typy gatunków:
- zawleczone (krabik amerykański, Maranzzelaria virious)
- introdukowane (wprowadzone z podobnej strefy klimatycznej w wolną niszę ekologiczną)
- aklimatyzowane (wsiedlone w warunki innej strefy klimatycznej np. roślinożerne - tilapia, amur biały, tołpyga pstra)
W obrębie każdego gatunku istnieje ewolucyjna zmienność cech która może dawać początek nowym:
Rasom - i one w wyniku izolacji geograficznej mogą tworzyć:
Podgatunki - jeżeli oprócz bariery geograficznej zaistnieją bariery genetyczne wówczas tworzą się nowe gatunki bo następuje zatrzymanie wymiany materiału genetycznego.
Stosunki międzygatunkowe:
Protekcyjne:
- mutualizm
- protokooperacja
- komensalizm
Antagonistyczne:
- amensalizm
- antybioza
- allelopatia
- konkurencja
- pasożytnictwo
- drapieznictwo
Neutralne - neutralizm.
Mutualizm - symbioza, oba gatunki odnoszą korzyści i są ze sobą ściśle związane. 1 organizm może być samożywny a drugi cudzożywny. Termity jedzą drewno a w ich jelicie żyją wiciowce rozkładające drewno.
Mikoryza - grzyby i rośliny wyższe. Grzyby pomagają w pobieraniu soli mineralnych z gleby. Rośliny dostarczają tym grzybom i bakteriom produktów fotosyntezy.
Ektotroficzna - grzyby rozwijają się na korzeniach w postaci wyrostków
Endotroficzna - grzyby wnikają do wnętrza korzeni
Perytroficzna - grzyb otacza korzeń otoczką lub gronem
Protokooperacja - związek między 2 gatunkami, oba osiągają korzyść ale nie są względem siebie ściśle uzależnione. (Kraby i jamochłony)
Komensalizm - 1 gatunek odnosi korzyść a dla drugiego gatunku jest to obojętne.
Stosunki antagonistyczne:
Antybioza - jeden gatunek wydziela do środowiska substancje chemiczne trujące dla drugiego gatunku, żeby pozbyć się konkurencji w czasie zakwitów
Allelopatia - to samo, ale dla rośliny wytwarzają toksyny w liściach które opadają na glebę i wnikają do gleby hamując rozwój roślin jednorocznych. Substancje te się nie rozkładają. Ulegają tylko denaturacji (pożar)
Konkurencja - współzawodnictwo dwóch gatunków występujących na tym samym obszarze. Prowadzi do:
- na danym obszarze jeden gatunek wyginie
- jeden gatunek wyprze słabszy, ale nie spowoduje wyginięcia
- substancja równowagi - jeden zmienia swój pokarm lub aktywność biologiczną
2 gatunki blisko spokrewnione nie mogą występować na tym samym obszarze.
Drapieżnictwo - gatunek zabija drugi żeby przeżyć. Bez niego nie może przeżyć (roślinożerność, kanibalizm)
Pasożytnictwo - nie powoduje śmierci tylko osłabienie organizmu. Jeden gatunek żyje na lub w drugim gatunku. (jemioła)
Amensalizm - jeden gatunek hamuje rozwój drugiego gatunku a sam się rozwija dobrze.
Biocenoza to zespół populacji zasiedlających wspólny biotop, oraz oddziałujących na siebie wzajemnie i na ośrodek fizyczny, który je otacza.
Ze względu na wielkość mówimy o:
- biocenozach małych - ((kamień)
- biocenozy duże - jezioro rzeka staw, morze
Cechy charakterystyczne biocenozy:
- musi posiadać charakterystyczny skład gatunkowy
- Posiada określone stosunki ilościowe pomiędzy występującymi w nich populacjami
- Posiada strukturę troficzną opartą na łańcuchach pokarmowych lub na sieciach troficznych
- posiada strukturę przestrzenna poziomą i pionową
- posiada zdolność, tendencje do utrzymywania się w stanie równowagi, dąży do stabilizacji po tym jak zostanie wytrącona z równowagi
Dla dokonania opisu biocenozy należy wykonać inwentaryzacje grup rodzin i zwierząt (systematycznych)
Opierając się na inwentaryzacji określa się:
- ocenę różnorodności gatunkowej (wskaźniki bogactwa) równowagi i różnorodności Shannona
- strukturę dominantów i pozostałe wskaźniki biocenotyczne
Charakter i funkcjonowanie biocenozy uzależnione jest od niewielkiej grupy gatunków wywierających na nią wpływ poprzez:
- liczebność
- wielkość osobników
- produkcję (pierwotna, wtórna)
- aktywność życiową
Są to dominanty i należeć mogą do odległych od siebie grup taksonomicznych 9częściej łączą je stosunki synergiczne niż konkurencyjne)
Nazwy biocenoz tworzone są od nazw gatunków dominujących np. las bukowy, sosnowy, dębowy lub olsa.
Populacje które w obrębie poziomów
- producentów
- konsumentów
- makrokonsumentów
Wpływają decydująco na przepływ energii lub środowisko życia pozostałych populacji nazywane są dominantami ekologicznymi.
Współczynnik dominacji im wyższy współczynnik różnorodności
Współczynnik równomierności - jak jest rozłożona liczba osobników pomiędzy poszczególne gatunki
Biocenoza jednostka zintegrowana o wyraźnych granicach organizmem dominującym i innymi żyjącymi razem - to jedna teza
Druga teza indywidualistyczna to że jedna biocenoza przechodzi w drugą i nie ma ostrych granic biocenoz. Trudno jest ustalić populacje należne do jednej konkretnej biocenozy.
Biocenozy najczęściej się bada pod kątem gradientu środowiskowego. Czyli np. zmiany wysokości jak zmienia się skład gatunkowy.
Ekotop - strefa przejściowa pomiędzy dwiema lub większą liczbą biocenoz np. między lasem a biocenozami łąki, pola lub stepem.
Ekotop jest strefą napięcia (lub styku) między stykającymi się biocenozami. Biocenozę ekotopu tworzą organizmy nakładających się biocenoz w strefie styku.
Liczba taksonów, zagęszczenie populacji jest znacznie wyższa w ekotopie niż w sąsiadujących biocenozach.
Taka tendencja do narastania różnorodności gatunków i ich zagęszczania w strefie napięcia nazywana jest efektem styku (gatunki styku)
Struktura pionowa biocenozy: np. las. Światło jest pochłaniane w warstwie najwyższej. DO strefy najniższej dociera 1% światła padającego na las. Są struktury 1 piętrowe, 2-pietrowe lub wielopiętrowe, struktura schodkowa.
W procesie sukcesji zmianom ulegają komponenty abiotyczne i biotyczne a warunkiem zakończenia procesu sukcesji jest zaistnienie efektu stabilizacji układu. W zmianach następujących w szeregu sukcesyjnym od organizmów pionierskich do klimaksu wyróżnić można:
- fazę zespołu otwartego - napływ imigrantów, brak konkurencji, zmiany składu gatunkowego są szybkie i odpowiadają losowemu zasiedleniu biocenozy.
- fazę zespołu zamkniętego - siedlisko wypełnione, pełna zależność między producentami, konsumentami i reducentami, stabilizacja struktur taksonomicznych, układ ustabilizowany nazywany klimaksem.
Zjawisko sukcesji może zachodzić w skali:
- stref geograficznych
- regionów
- lokalizacji
Modele sukcesji ekologicznej:
- model klasyczny - gatunki osiedlają się i stopniowo tworzą środowisko dla nich niewłaściwe ale ułatwiające przeżycie innym.
- model hamowania - gatunki hamują inne gatunki dopóki one na nim są
- model tolerancji - pośredni pomiędzy poprzednimi dwoma
- model kolonizacji losowej - wszystko zależy od przypadku
Koncepcje klimaksu:
- szkoła monoklimaksu - w określonym terenie klimacie ta ostateczna biocenoza na danym terenie zależy tylko od klimatu - klimaks klimatyczny
- szkoła poliklimaksowa - powstaje tzw. klimaksy pośrednie będące skutkiem różnych czynników środowiska oprócz klimatu
- Powstaje określony klimaks łożony z klimatu i dodatkowych czynników.
Hałas i wibracje:
Dotyczy zanieczyszczeń środowiska akustycznego. Groźne szczególnie w ostatnich dziesięcioleciach. Infradźwięki wpływają w sposób negatywny na zdrowie człowieka.
Hałas to drgania rozprzestrzeniane w powietrzu jako fala akustyczna. O częstotliwości i natężeniu uciążliwym dla ludzi.
Wibracje - drgania przenoszone po podłożu gruntowym w obiektach budowlanych. Źródła hałasu: dźwigi, silniki, pojazdy. Drogi przenoszenia: powietrze.
Hałas to dźwięk niepożądany lub szkodliwy dla zdrowia ludzkiego. Szkodliwość lub uciążliwość hałasu zależy od natężenia częstotliwości, od charakteru zmian w czasie, długotrwałości działania oraz zawartości składowych niesłyszalnych, a także od cech odbiorcy jak: stan zdrowia, nastrój, wiek. Oddziaływanie hałasu jest początkowo uciążliwe, przeszkadza w pracy, utrudnia sen lub wypoczynek a następnie powoduje utratę słuchu prowadząc do głuchoty. Hałas powoduje stany nerwowe i niepokoju wewnętrznego. Hałas można podzielić na kilka grup:
- poniżej 35dB (decybeli)
- 350-70 dB
- 70- 85 dB
- 85- 120dB
- powyżej 120dB
Obszar od zera do 35dB - rozmowy szeptem, przewracanie kartek książki lub cykanie świerszcza
30 - 60 dB cicha muzyka, spokojna ulica, odgłos kroków, rozmowa i masyna do pisania
70 - 85 dB - ruch uliczny w dużym mieście
90 - 120 dB - hałas pociągu pośpiesznego, ruch na lotnisku w odległości kilku kilometrów młot pneumatyczny z odległości kilku metrów, dyskoteka, silnik odrzutowy na stanowisku prób
Powyżej 120 dB - samolot śmigłowy, huk ponaddźwiękowy samolotu.
Hałas powyżej 35 dB jest nieszkodliwy, może być jednak denerwujący (szum wody, wpływa na zmniejszenie zdolności koncentracji).
Hałas 35- 75 dB może działać szkodliwie: zdenerwowanie, ból głowy
Hałas 85 - 120 dB powoduje uszkodzenie słuchu, zaburzenia układu krążenia, układu nerwowego
Hałas powyżej 150 dB Paraliżuje działanie organizmu, stany lękowe, depresje, przy dłuższym oddziaływaniu nawet śmierć
Wyróżnia się hałas w związku z miejscem występowania:
- hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy)
- przemysłowy
- osiedlowy
- domowy
Zjawisku hałasu towarzysza drgania mechaniczne, wstrząsy
Infradźwięki - o niskiej częstotliwości 0-16Hz
Ultradźwięki o wysokiej częstotliwości - powyżej 20 Hz powyżej zakresu słyszalnego
Progowe działanie będące w stanie u człowieka wywołać wrażenie słuchowe (próg słyszenia) jest ponad milion razy mniejszy niż ciśnienie akustyczne powodujące fizyczne uczucie bólu. Ciśnienie akustyczne które wyznacza próg słyszalności przypisano ) dB a granice bólu 130 dB.
Częstotliwość dźwięków od 16Hz do 20000Hz są słyszalne
Ochrona przed hałasem to wały, ekrany, obniżenie drogi, i wyniesieni.
Mur ekranu nie może być gładki tylko kasetowy.
Największa wrażliwość ucha jest od 1000 do 4000 Hz.
Szkodliwe działanie wibracji dotyczy ludzi pracujących w przemyśle, przy maszynach budowlanych, w rolnictwie i wojskowych.
Osoby chore na chorobę wibracyjną skarżą się na złe samopoczucie, zaburzenia równowagi itp.
Objawy chorobowe:
- schorzenia naczyń krwionośnych - skrzep naczyń krwionośnych zblednięcie skóry rąk, ból rąk
- uszkodzenia kostno stawowe - głównie stawu łokciowego i śródręcza
- zaburzenia czynności mięśni i ścięgien
- zaburzenia czynności przewodu pokarmowego
- zaburzenia ogólnoustrojowe (zmiana rytmu oddechu)
- schorzenia skóry
- głuchota zawodowa
źródła wibracji:
- narzędzia i urządzenia
- wibracje przenoszone z podłoża np. z drgających platform, podłóg, siedzeń w pojazdach mechanicznych itp.
Hałas i wibracje należy likwidować, zmniejszać w miejscach ich występowania poprzez zmiany konstrukcji aparatury i maszyn.
Do obrony ludzi stosuje się:
- środki ochrony czynnej - osłony, tłumiki
- środki ochrony biernej zabiegi akustyczno urbanistyczne, budowlane i izolacyjne
Hałas i wibracje zmniejszmy poprzez elastyczne podłoża (guma i korek)
Stosowanie osłon, dodatkowych ścian tłumiących, odpowiednie usytuowanie budynków w stosunku do źródeł a także przez indywidualne środki obrony (zatyczki do uszu, ochraniacze słuchu)
Ekranowanie zabudowy za pomocą zabudowy zwartej, za pomocą zieleni, wykorzystuje się rzeźby terenu do ekranowania hałasu.
Wszystkie urządzenia podłączonego prądu stałego emitują fale elektromagnetyczne. Wszystkie urządzenia podłączone do prądu emitują promieniowanie elektromagnetyczne.
Dłuższe przebywanie w PEM nie zwiększa ryzyka śmierci.
PEM powoduje w niewielkim stopniu zapadanie na białaczkę u dzieci. Promieniowanie wytwarzane przez komputer i mikrofalówkę zjonizowane jest szkodliwe. Promienie Roentgena obniżają odporność i zwiększają zapadalność na wszelkiego typu nowotwory.
Degradacja glrb
Gleba jest szczególnie zagrożona rozwojem cywilizacji.
Gleba jest wycofywana z produkcji rolnej i leśnej i przeznaczana na cele budowlane, komunikacyjne przemysłowe, górnicze. Jest również zagrożona poprzez zmianę stosunków hydrologicznych przekształcenie powierzchni terenów, zanieczyszczenie powietrza i inne formy działalności ludzkiej. Gleba jest żywym organizmem. Na 1 hektarze ziemi uprawnej w warstwie od 2-30cm żyją bakterie o masie 10 ton średnio około 4 ton dżdżownic, 370 kg pierwotniaków, 140 kg glonów, owadów 17 kg i skoczogonki 6kg.
Degradacja gleby - jedną z najważniejszych fizycznych form degradacji jest erozja. Jest ona zjawiskiem przyrodniczym i ulega ciągłym zmianom. Erozja prowadzi zwykle do pustynnienia. Do erozji prowadzą zmiany klimatyczne i wyrąb drzew, uprawa roli i nadmierny wypas.
Erozja naturalna - jest zależna od warunków klimatycznych oraz od istnienia i rodzaju pokrywy roślinnej na danym terenie.
Działalność człowieka powoduje niszczenie okrywy roślinnej co przyśpiesza erozje gleby.
Erozja wodna - jest powodowana spływami wody podczas topnienia śniegu i silnych opadów pionowych (deszcz, grad).
Erozja powszechnie powoduje niszczenie struktury gleby - odspajanie cząsteczek gleby, powodowanie rozbryzgów.
Może nastąpić pękanie grudek gleby. Zatykanie kanalików glebowych i silne spływanie uwilgotnionej gleby.
Erozja wietrzna jest wywiewaniem cząsteczek gleby a następnie ich transportem, sortowaniem, i osadzaniem.
Występuje tylko wtedy gdy gleba jest pozbawiona pokrywy roślinnej. Zależnie od prędkości wiatru zachodzi erozja:
- przyziemna
- silna
Intensywność erozji wietrznej zależy od warunków meteorologicznych i od pokrywy gleby.
Erozja wietrzna powoduje takie same straty co wodna.
Jest też zjawisko degradacji chemicznej gleb przez zakwaszenie, lub alkalizacje, zasolenie i zanieczyszczenie pierwiastkami śladowymi.
Postęp cywilizacyjny, wzrost zaludnienia planety coraz większe potrzeby ludzkości powodują wzrost pozostałości poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych.
Odpady stałe definiuje się jako substancje powstałe w wyniku bytowania i działalności gospodarczej człowieka. Są to substancje niepożądane, przetworzone, nienaturalne i uciążliwe dla śodowiska. Ze względu na pochodzenie odpady dzielimy na przemysłowe i komunalne. Przyczyną wytwarzania dużej ilości odpadów jest nieodpowiednie gospodarowanie nieodnawialnymi zasobami naturalnymi. Istnieje możliwość maksymalnego zwracania do obiegu gospodarczego składników zawartych w odpadach, ale wymaga to znacznych nakładów finansowych i dostępu do odpowiednich technologii.
Fazy utylizacji odpadów to:
*składowanie w takim miejscu i w taki sposób, aby nie było to szkodliwe dla środowiska
*kompostowanie poddanie odpadów procesom tlenowym i biologiczny rozkład zw organicznych. Proces stosowany wyłącznie do odpadów komunalnych
*spalanie poddanie odpadów obróbce termicznej, mogą być poddane temu procesowi odpady komunalne, przemysłowe i niebezpieczne
Mogilniki to specjalne zbiorniki podziemne służące do deponowania odpadów niebezpiecznych tak by uniemożliwić im kontakt ze środowiskiem, wykonywane są z betonu lub stali zaopatrywane są w pokrywy, odpady są składane luzem lub w opakowaniach
Cykl hydrologiczny- krążenie wody pomiędzy hydrosferą, litosferą, atmosferą, cykl ten obejmuje też część troposfery
Ekosystemy wodne zajmują 361mln km2
Ekosystemy lądowe zajmują 149mln km2
Wody powierzchniowe występują jako:
- Punktowe (wypływ wód podziemnych)
- liniowe (cieki powierzchniowe)
- obszarowe ( lodowce, wieczne śniegi, bagna, młaki, zbiorniki z wodą stojącą)
Punktowe obiekty hydrograficzne:
- źródła
- młaki
- wyciek - słaby nie skoncentrowany wypływ wód ze zbocza dolin
- wysięki - lokalne nawilgocenia ziemi wodą podziemną bez odpływów
Liniowe obiekty hydrograficzne:
- Cieki naturalne - struga ma początek w młakach, wyciekach lub wysiękach. Strumienie mają wartki nurt, potoki biorą początek ze źródeł i mają wartki nurt i mają spadek kilka promili
- sieć rzeczna wody płynące tworzące system gdzie wyróżnia się rzekę główną I rzędowy a dopływy II, III rzędowe.
Klasyfikacja rzek pod względem ciągłości zasilania:
- płynące stale (permanentne) prowadzą wodę cały rok
- sporadycznie wysychające , w czasie długotrwałej suszy zanikają pomimo istniejącego zasilania podziemnego
- okresowe prowadzą wodę w porze wilgotnej
- epizodyczne prowadzą wodę nieregularnie, nawet co kilka lat.
Klasyfikacja długością i wielkością dorzecza
- rzeki małe (100-200km dorzecze 1000 - 5000km2)
- rzeki średnie (200-500km dorzecze do 10000km2)
- rzeki duże (500 - 2500 km dorzecze 0,1 - 1mln km2
Klasyfikacja morfologiczna i fizyczno-geograficzna dorzecza.
- rzeki górskie spadek powyżej 5% progi, wodospady, grube rumowisko
- rzeki nizinne, spadek poniżej 5% koryto meandruje jest kręte, rumowisko drobne żwir piasek, terasy ziemne
- rzeki jeziorne - wypływają lub przepływają przez jeziora, spadki niewielkie
- rzeki bagienne - przepływają lub wypływają z bagien, spadki minimalne
Obszarowe obiekty hydrologiczne
- wody stojące w zagłębieniach terenu
- obszary zalewowe
- lodowce
- wieczne śniegi
Wody stojące to:
- małe zbiorniki wodne (stawy, sadzawki, baseny, wyrobiska)
- jeziora (meteorytowe, tektoniczne, wulkaniczne, polodowcowe, kresowe, rzeczne, deltowe, przybrzeżne, eoliczne, bagienne, zaporowe, reliktowe, sztuczne)
Małe zbiorniki wodne:
- stawy - płytkie zbiorniki wodne do 2,5m głębokości wykorzystane do celów hodowlanych. Stawy otoczone groblami, jest system doprowadzania i spuszczania wody oraz osuszania dna.
- sadzawki - niewielki rozmiary są zasilane samoczynnie wodą gruntową, opadową lub roztopową
- baseny i osadniki wodne - sztuczne o regularnym kształcie wybetonowane
- wyrobiska - sztuczne zagłębienia po eksploatacji gliny, piasku lub żwiru, torfu lub wapienia wypełnione wodą gruntową.
- zapadliska - efekt topnienia przypowierzchniowego zagłębienia zalane wodą gruntową
- - jeziora - są naturalnymi zbiornikami śródlądowymi i powstają w zagłębieniach terenu są wypełnione po brzegi mają brzegi ukształtowane przez falowanie i prądy wodne z powolną wymianą wody.
Sztuczne wodne to jeziora zaporowe (zbiorniki retencyjne) powstałe po budowie budowli piętrzącej.
11