INSTRUKCJA BEZPIECZNEJ PRACY
PRODUKCJA OBUWIA
I. Postanowienia ogólne
Warunki dopuszczenia pracownika do pracy:
Ukończone 18 lat (młodociany w ramach praktycznej nauki zawodu tylko pod nadzorem instruktora).
Przejście odpowiedniego instruktażu zawodowego, zapoznanie się z instrukcją obsługi, przeszkolenie bhp i ppoż.
Stan zdrowia odpowiedni do wykonywanej pracy potwierdzony świadectwem wydanym przez uprawnionego lekarza.
Posiadanie wymaganych predyspozycji psychicznych i fizycznych.
Ubrany w odzież roboczą przewidzianą dla danego stanowiska w zakładowej tabeli norm odzieży roboczej.
Przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie można pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.
II. Podstawowe czynności pracownika przed rozpoczęciem pracy
Pracownik zatrudniony przy produkcji obuwia powinien:
Używać zgodnie z przeznaczeniem przydzielonej odzieży i obuwia roboczego oraz ochron osobistych (indywidualnych) według obowiązującej aktualnie tabeli norm przydziału tych asortymentów (kombinezon lub ubranie robocze, buty, nakrycie głowy, ewentualnie rękawice i okulary ochronne).
Posiadać pełne rozeznanie na temat produkowanego obuwia, jego części składowych, doboru materiałów, szycia i łączenia elementów obuwia oraz jego wykańczania Wiedzieć, że podstawowe elementy obuwia to cholewka okrywająca wierzch stopy i spód osłaniający stopę od dołu.
W zależności od rodzaju użytego materiału rozróżnia się obuwie:
Skórzane (cholewki ze skóry, spody ze skóry lub innego materiału).
Tekstylne (cholewki z tkaniny, spód ze skóry lub innego materiału).
Gumowe (cholewki z tkaniny gumowanej lub gumy, spód z gumy).
Z wierzchami z tworzywa sztucznego lub syntetycznego (na różnych spodach).
Modelowane (z filcu).
W zależności od wysokości cholewki rozróżnia się obuwie:
Długie (sięgające do kolan).
Krótkie (do połowy łydek).
Trzewiki i kamasze (nieco powyżej kostek).
Półbuty (do kostek).
Pantofle (poniżej kostek).
Z uwagi na krój i sposób wykonania cholewki, obuwie dzieli się na okładowe, derby, golfy, mokasyny, czółenka, sandały.
Z uwagi na przeznaczenie obuwie dzieli się na:
Robocze (z wytrzymałych materiałów dla pracowników fizycznych).
Ochronne (chroniące nogę przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych np. dla hutników, górników, garbarzy, rybaków itp.).
Sportowe (z materiałów najwyższej jakości, niekiedy z uzbrojonym spodem np. narciarskie, piłkarskie, do lekkoatletyki).
Wojskowe.
Górskie, zaopatrzone w kolce (raki).
Ortopedyczne (wykonane według wskazań lekarza ortopedy, łagodzące skutki schorzenia lub wady stopy).
Mieć wiedzę na temat podstawowych wiadomości z zakresu anatomii i fizjologii stopy, gdyż stanowi to podstawę do dobierania kopyt i produkcji higienicznego obuwia.
Umieć dobierać kopyto (jako modelu stopy), biorąc pod uwagę:
Długość (czubek, przedstopie, śródstopa i pięta).
Strony - przyśrodkowa, zewnętrzna, podstawę, podbicie, grań, próg, grzbiet pięty, grzbiet podbicia, wyznaczniki, wzniesienia czubka i pięty.
Konstrukcję i przeznaczenie - ćwiekacze, całokłute z tulejką przelotową, pasowe, sandałowe, klejaki, klinowe, niełamane.
Dobrać materiał na cholewkę, wiedząc, że składa się ona z przyszwy, obłożyny, noska, tylnika, paska tylnego, paska wewnętrznego, ramki, języka, miecha, zapiętki, obrzeża oraz łącznika cholewkowego, sztywnika, bizy, taśmy cholewkowej, bezpiecznika, wzmacniacza, lamówki, wypustki, podszewki i międzypodszewki.
Przygotować części składowe spodu składające się z podpodszewki, naklejki, zakładki, podnoska, pasa, otoka, otoczki, wyłożenia, wypełnienia, usztywniacza, podsuwki, półpodsuwki, podeszwy, zelówki, obcasa, wyściółki, podpiętki.
Właściwie przygotować skóry wierzchnie tzw. "boksy" np. cielęce, bydlęce, świńskie, marszczone, wodoodporne, szewra końskie i kozie, szewrety, welury, nubuki, juchty, skóry: anilinowe, nappa, softy, przecierane (florentique), dwoinowe, wielobarwne.
Przygotować inne tkaniny i materiały niezbędne do produkcji obuwia np.
Do wyrobu cholewek: welur, multon, atłas, brokat, plusz, dywetyna.
Na podszewki obuwia: keper, flanelę, segel podszewkowy.
Na międzypodszewki: molino, wigonka.
W zależności od przydziału na stanowisko robocze sprawdzić stan techniczny przydzielonej maszyny do wykonywania określonych operacji np.
Produkcji cholewek: wycinarkę, wyrównywarkę, perfowarkę, deseniarkę elementów skórzanych lub skór syntetycznych, numerowarkę, a po upewnieniu się, że maszyna jest sprawna, rozpocząć realizację przydzielonej pracy na maszynach przeznaczonych do różnych operacji (maszyny to: ścierarka, ścieniarka, formowarka, nadcinarka, odwijarka, oklejarka, rowkowarka, draparka, stemplarka, nakładarka kleju, suszarka i inne).
Szycia cholewek wykorzystywać maszynę szwalniczą, opalarkę, zgrzewarkę, zwilżarkę, przedćwiekarkę, kleszcze, klamerkowarkę, rozciągarkę, obcinarkę, prasowarkę, wszywarkę, dublerkę, zakrywarkę, gwoździarkę, przeszywarkę, draparkę i inne.
Sprawdzić wszystkie przygotowane do użycia narzędzia i pomoce pod względem ich przydatności i stanu technicznego.
Wysłuchać dyspozycji swojego bezpośredniego przełożonego na temat zadań na dany dzień roboczy, uwzględniających bezpieczne metody realizacji pracy.
Upewnić się, że przydzielone stanowisko jest przygotowane prawidłowo i zapewnia dogodną (ergonomiczną) pozycję przy jego obsłudze, nie stwarzając zagrożeń wypadkowych.
Wszystkie zauważone zagrożenia i ewentualne usterki w działaniu maszyn czy urządzeń natychmiast zgłaszać swojemu bezpośredniemu przełożonemu w celu szybkiej likwidacji, a po ich usunięciu, rozpocząć realizację powierzonych zadań.
III. Zasadnicze czynności pracownika podczas realizacji pracy
Pracownik zatrudniony w zakładach produkcji obuwia powinien:
Wykonywać prace zlecone tylko przez swojego bezpośredniego przełożonego, realizując je w sposób zgodny z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wytycznych, nie stwarzając żadnych zagrożeń dla siebie, współpracowników i otoczenia.
Rozkrój ręczny materiałów na części składowe cholewki i spody obuwia wykonać za pomocą odpowiedniego noża szewskiego, właściwie oprawionego, przy użyciu wzornika dla właściwego typu obuwia.
Przy wycinaniu mechanicznym elementów cholewki i spodów, podporządkować swoje czynności rygorom określonym w DTR (Dokumentacja Techniczno-Ruchowa) podanym przez producenta wycinarki.
Obsługując wyrównarkę (ścieniarkę) służącą do wyrównania części składowych wierzchu cholewki i ścierania jej brzegów, używać odpowiednio przygotowanych szablonów negatywnych, zwracając uwagę na właściwe dwojenie materiałów (grubość ok. 4,0 mm).
Wytłaczając różnokolorowe desenie na przyszwach cholewek obuwia damskiego na deseniarce, zapewnić odpowiednią ilość farby (zgodnie z technologią) na szablonie drukarskim w matrycy, co pozwala na prawidłowe wykonanie operacji.
Podczas składania tkanin w stos uwzględniać rodzaj, przeznaczenie i ich grubość, gdyż pojedyncze tkaniny podszewkowe jak molino, keper, segel podszewkowy i wigonka składa się z 30 warstw, natomiast podklejane tkaniny, jak keper z molinem czy ryps z molinem składa się do 20 warstw w stosie, a podklejony multon tylko w 4 warstwy, co gwarantuje fachowe i bezpieczne realizowanie operacji.
Podczas obsługi wycinarki spodów należy na bieżąco:
Sprawdzać działania włączników i wyłączników.
Kontrolować działanie przełącznika sposobu wycinania.
Obserwować regulację podnoszenia ramienia uderzeniowego.
Sprawdzać stan techniczny wycinaków oraz podkładu igelitowego, jak również nie opuszczać stanowiska roboczego w czasie, gdy maszyna jest w ruchu, a w przypadku stwierdzenia wadliwej pracy wycinarki, wyłączyć ją spod napięcia i o tym fakcie poinformować swojego bezpośredniego przełożonego.
Ściśle przestrzegać zasad obowiązującej technologii, np. przy opracowywaniu podpodeszewki ze skóry naturalnej:
Wyrównać grubość.
Ścierać lica.
Ścieniać naklejki.
Przytwierdzać usztywniacze i naklejki.
Formować podpodeszwę.
Przy obróbce podeszew systemem "prefinishing" i ostatecznym ich wykończeniu (frezowanie brzegów, ich polerowanie, nabłyszczanie), korzystając z zestawów maszyn Ralphsa podczas przygotowywania podeszew z materiałów sztucznych, jak np. poligum, thunigum albo tuniskór, przed ich przyklejeniem do brzegów cholewki, dokładnie przestrzegać zasad obowiązującej technologii, co zapewnia bezpieczne i fachowe wykonanie operacji.
W zależności od sposobu łączenia części składowych cholewki (zgrzewanie, sklejanie, szycie) realizować określone operacje, przestrzegając obowiązujących zasad bezpieczeństwa przynależnych tym czynnościom.
Obsługując maszyny szwalnicze, bardzo dokładnie dobierać igły (kolbę, trzon, ostrze) według określonego oznakowania oraz nici (z włókien naturalnych: bawełniane, lniane, jedwabne lub z włókien syntetycznych: poliamidowe, poliestrowe, poliakrylonitrylowe) dla prawidłowego wykonania operacji szycia.
Podczas łączenia części składowych wierzchu w gotową cholewkę techniką zgrzewania pojemnościowego przy produkcji obuwia za pomocą jednorodnych pod względem struktury materiałów sztucznych typu skaj, syntetycznych typu corfam i clarino, zwracać uwagę na prawidłowe działanie urządzeń do zgrzewania z uwagi na powstające podczas działania tych operacji zagrożenia.
Przy wyciąganiu cholewek na kopyto wzdłuż i wszerz oraz na przegięciu dolnych jej brzegów przez grań kopyta, przytwierdzeniu jej podpodeszwy, dla nadania cholewce przestrzennego kształtu, brać pod uwagę:
Stopień nawilżenia czy zmiękczenia cholewki.
Wielkości naprężenia wywołanego wyciąganiem materiału.
Stabilizację kształtu cholewki po zaciągnięciu.
Obowiązkowo przestrzegać rygorów obowiązującej technologii np. przy montażu obuwia pasowego, która obejmuje takie czynności, jak:
Wszywanie pasów i obcinanie ich brzegów,
Mocowanie wyłożeń i usztywniaczy oraz przygotowanie do dublowania.
Fasonowanie podeszew i dublowanie.
Zakrywanie rysów i gwoździowanie pięt.
Formowanie spodów i suszenie obuwia.
Przy montażu zwykłego obuwia gdynkowego realizować czynności określone technologią dla bezpiecznego i fachowego wykonania tych operacji, a mianowicie:
Przygotowywanie właściwych kopyt i cholewek.
Nazuwanie cholewek na kopyta i ustawianie klina.
Wklejanie wypełnienia (międzypodeszwy) oraz zaciąganie obciągnięcia.
Drapanie brzegów obciągnięcia i przyklejanie podeszwy.
Obligatoryjnie przestrzegać rygorów technologii także przy montażu innego rodzaju obuwia np. wulkanizowanego, wtryskowego, na spodach odlewanych itp.
Wszystkie czynności wykonywać zawsze solidnie, bezpiecznie, wg obowiązującej technologii i wytycznych swojego bezpośredniego przełożonego.
Przydzielone stanowisko robocze zawsze utrzymywać w czystości i porządku.
W razie zaistnienia wypadku przy pracy, pozostawić miejsce jego powstania w takim stanie, w jakim wypadek się wydarzył (jeżeli to możliwe) do czasu przybycia zespołu powypadkowego, poszkodowanym udzielić pierwszej pomocy.
Każdy wypadek przy pracy natychmiast zgłaszać swojemu bezpośredniemu przełożonemu.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do fachowego i bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy, zwrócić się do swojego bezpośredniego przełożonego o instruktaż dodatkowy i zastosować się do wydanych przez niego poleceń i wskazówek dotyczących czynności przy produkcji obuwia, zgodnie jednak z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.
IV. Czynności zakazane pracownikowi
Pracownikowi zatrudnionemu przy produkcji obuwia zabrania się:
Korzystania z kopyt ze znacznymi uszkodzeniami.
Niehonorowania przyjętego podziału obuwia z uwagi na różnorodność form, fasonów, wysokości obcasów, stosowanych materiałów i sposobów wytwarzania, przy ogólnej klasyfikacji na działy, klasy, typy, rodzaje, systemy i grupy, gdyż prowadzi to do dezorganizacji podczas jego produkcji.
Nieprzestrzegania w praktyce właściwego doboru skór wierzchnich i podszewkowych na cholewki przy ich podziale na grupy: boksy, szewro, szewrety, skóry lakierowane, welury, nubuki, juchty i dwoiny, bowiem może to spowodować zamieszanie w prawidłowej produkcji obuwia.
Niedoceniania względów technologicznych, uzasadniających wyższość operacji wycinania materiałów nad ich wykrawaniem, gdyż uzyskuje się wtedy czystość konturów wyciętego elementu cholewki, unika skaz i uszkodzeń na powierzchni materiału i większą ekonomiczność rozkroju.
Korzystania z uszkodzonych lub nieprawidłowych narzędzi produkcyjnych przy wyciąganiu składowych części cholewki np., wycinaków, matryc.
Używania niesprawnych urządzeń warsztatowych w czasie rozkroju i opracowywania części składowych cholewek, a m.in. stołu do kreślenia tkanin lub nawarstwiania tkanin, stojaków do skór, regału na wycinaki i na matryce do perforowania, pojemnika na wykrojone części.
Wyłączania maszyny (formowarki) spod napięcia podczas wymiany form, gdyż w sytuacji przypadkowego jej włączenia ręce pracownika mogą ulec zmiażdżeniu.
Lekceważenia wymogu wyłączenia maszyny (ścieniarki) spod napięcia podczas usuwania drobnych usterek, oliwienia czy czyszczenia mechanizmów.
Zdejmowania jakichkolwiek osłon ochraniających pracę mechanizmów lub usuwania napisów informacyjnych czy ostrzegawczych.
Rozkojarzenia podczas wkładania zakładki po rozwarciu form bocznych (na frezarce), gdyż w przypadku braku zharmonizowania ruchów rąk z rytmem dźwigni może dojść do zmiażdżenia palców.
Nie dbania o trwałość połączeń elementów cholewki z materiałów skóropodobnych i nie brania pod uwagę:
Właściwego doboru igieł i nici.
Doboru gęstości szwu.
Odległości pierwszego szwu od krawędzi zszywanych części.
Właściwej odległości pierwszego szwu od drugiego, oraz nie przygotowania maszyny do operacji szycia.
Nie uruchamiania indywidualnego wyciągu powietrza pod-czas korzystania z rozpuszczalników organicznych.
Nieprzestrzegania zasad bhp przy zaciąganiu cholewki na przedćwiekarce, które mówią, że należy:
Brzegi cholewki chwytać zawsze poza zasięgiem bocznych kleszczy.
Mechanizm kleszczowy ustawiać przy wyłączonym silniku maszyny, co dotyczy także regulowania naciągu cholewek dźwigniami ręcznymi.
Używać okularów ochronnych podczas czyszczenia mechanizmu podającego teksy.
Nie używania rękawic ochronnych przy obsłudze prasowarki, co może doprowadzić do ewentualnego poparzenia rąk podmuchem gorącego powietrza albo parą.
Lekceważenia ustaleń technologicznych przy obsłudze dublerki do obuwia, aby po zakończeniu dublowania odcinać nici za pomocą noża w kierunku od siebie, a samą szpulę z nićmi nakładać po wyłączeniu maszyny spod napięcia.
Tolerowania, aby fonnowarka pneumatyczna nie miała zabezpieczenia siatką ochronną, a zapadki zębate miały zużyte zęby, a także były przetarte pokrowce skórzane, (które grożą wybuchem sprężonego powietrza), kiedy przy gwałtownym zwolnieniu ciśnienia poduszki mogą spowodować stłuczenie lub złamanie ręki obsługującemu maszynę.
Nieumiejętnego obsługiwania fonnowarki spodu obuwia, gdyż nacisk fonn na spody wynosi około 15 ton i może spowodować zmiażdżenie rąk.
Wykonywania poprawek przy obuwiu w innej sytuacji niż przy jego nazuwaniu.
W czasie wkładania elementów spodowych między szczęki fonny na prasie wulkanizacyjnej lub przy zdejmowaniu gorącego obuwia z kopyt, nie używania rękawic ochronnych.
Mycia głowicy mieszalniczej, fonn podeszwowych lub przelewania środków chemicznych, bez włączania sprawnie działających od ssawek i bez rękawic ochronnych.
Lekceważenia zaleceń technologii mówiących, że przy frezowaniu obcasów skórzanych głowica frezarska wykonując ok. 10000 obrotów na minutę musi mieć dokładnie umocowane w niej noże, gdyż w przypadku ich wyrzucenia siłą odśrodkową, pracownik jest narażony na okaleczenie, a w czasie uruchamiania maszyny powinien zawsze stać z boku aż do chwili uzyskania pełnych jej obrotów.
Przy obsłudze ścierarki obcasów nie sprawdzania sprawności zacisków po wymianie papieru ściernego na tarczach i nie używania okularów ochronnych.
Podczas obsługiwania frezarki do brzegów podeszew nie trzymania palców obu rąk na obuwiu w bezpiecznej odległości od wirującej głowicy i nie używania okularów ochronnych.
Niewykonywania wszystkich operacji wykończeniowych (zwilżanie, antykowanie, apreturowanie) w rękawicach gumowych czy plastykowych i pod sprawnie działającymi odssawkami mechanicznymi.
Opuszczania stanowiska roboczego, gdy maszyna jest w ruchu.
Niehonorowania zaleceń ujętych w art. 108 § 2 Kodeksu pracy, który brzmi następująco: "Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp lub ppoż., opuszczania pracy bez usprawiedliwienia, stawiania się do pracy w stanie nietrzeźwym lub spożywania alkoholu w czasie pracy pracodawca może stosować również karę pieniężną".
Brania udziału lub organizowania niebezpiecznych "zabaw" czy "żartów", stwarzając zagrożenia wypadkowe dla siebie i współpracowników.
Niedbania o swój wygląd zewnętrzny i niestosowania wymogów higieny osobistej oraz higieny pracy.
V. Czynności pracownika po zakończeniu pracy
Pracownik zatrudniony w zakładach produkcji obuwia powinien:
Oczyścić i odłożyć na miejsce ich stałego przechowywania wszystkie używane narzędzia i pomoce oraz indywidualne ochrony osobiste.
Wyłączyć spod napięcia eksploatowane maszyny lub, jeżeli praca jest zmianowa, przekazać je swojemu zmiennikowi podając zauważone nieprawidłowości w ich działaniu.
Uporządkować całe stanowisko robocze, odkładając produkty na wyznaczone miejsce.
Zabezpieczyć, zgodnie z wymogami, używane maszyny oraz dokonać obowiązującej konserwacji.
Upewnić się, że pozostawione stanowisko robocze nie stworzy jakichkolwiek zagrożeń dla otoczenia.
VI. Postanowienia końcowe
W przypadku powstania pożaru należy
Ostrzec osoby znajdujące się w obrębie zagrożenia.
Wyłączyć zasilanie budynku w energię elektryczną i odciąć dopływ gazu.
Zaalarmować straż pożarną.
Powiadomić przełożonych o pożarze.
Podjąć decyzję o ewakuacji ludzi.
Przystąpić do prowadzenia akcji gaśniczej za pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego.
Podczas akcji gaśniczej obowiązuje zasada podporządkowania się poleceniom kierującego akcją ratowniczo - gaśniczą.
W razie zaistnienia wypadku
Udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.
W razie potrzeby wezwać pomoc lekarską.
Powiadomić przełożonych.
Miejsce pracy, gdzie doszło do wypadku, zabezpieczyć przed dostępem osób niepowołanych
W przypadku znalezienia się wobec bezpośredniego niebezpieczeństwa pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy (zachowuje wtedy prawo do wynagrodzenia, nie może jednak odmówić podjęcia innej równorzędnej pracy, gdy niezwłoczne usunięcie zagrożenia nie jest możliwe).
Specjalista ds. BHP
.............................
8