CHARAKTERYSTYKA CZASZEK WYBRANYCH GATUNKÓW ZWIERZĄT\

ZAJĘCZAKI

• W szczęce dwie pary siekaczy. I¹ z podłużną bruzdą I² małe, słupkowate umieszczone za I¹.

• Siekacze w szczęce występują. Oczodół otwarty.

• 2 0 3 3
  1 0 2 3

KRÓLIK

• Szerokość tylnych nozdrzy znacznie mniejsza od długości podniebienia kostnego i równa długości szeregu molarów (M¹-M³). Kość międzyciemieniowa dobrze wgłębiona, wyrostki nadoczodołowe wąskie, smukłe.

ZAJĄC

• Szerokość tylnych nozdrzy znacznie przekracza długość podniebienia kostego, a także długość szeregu molarów (M¹-M³). Kość międzyciemieniowa niewyodrębniona - zlana z kośćmi ciemieniowymi, widoczna tylko u bardzo młodych osobników. Wyrostki nadoczodołowe masywne o trójkątnym zarysie.

OWADOŻERNE

• Podniebienie twarde bez głębokiego wcięcia. Górnych siekaczy3. I₁ zwykle wydłużone, skierowane wyraźnie ku przodowi. Część rostralna czaszki wydłużona.

• korony zębów opatrzone guzkami.

• Guzki zębów trzonowych ostre, ustawione w kształcie litery W.

• Kieł dolny o kolistym lub owalnym przekroju poprzecznym, z wyraźnie zaznaczoną granicą między koroną a korzeniem.

• Siekacze w szczęce występują. Oczodół otwarty

• 3 1 3 3 - jeż
  2 1 2 3

• 3 1 4 3 - kret
  3 1 4 3

• 3 1 3 3 - ryjówka
  2 0 1 3

• JEŻOWATE

• Łuki jarzmowe dobrze rozwinięte, szeroko rozstawione (szerokość jarzmowa jest największą szerokością czaszki), zębów 36. W tylnej części podniebienia występują duże otwory.

JEŻ WSCHODNI

• Górny brzeg wyrostka kątowego żuchwy utworzony jest przez grzebień biegnący wzdłuż tego wyrostka po stronie medialnej, indeks maksilarny na ogół większy niż 1,0, indeks mandibularny do 77.

JEŻ EUROPEJSKI

• Wycięcie między wyrostkiem kątowym a wyrostkiem stawowym żuchwy sięga do samego końca pierwszego z nich, grzebień medialny biegnie przez środek wyrostka kątowego, indeks maksilarny na ogół niższy niż 1,0, indeks mandibularny ponad 77.

• KRETOWATE /KRET/

• Łuki jarzmowe (delikatne) istnieją, zębów 44. Siekacze górne proste, jednoguzkowe, mniejsze od kłów, ustawione mniej więcej prostopadle do długiej osi czaszki, puszki bębenkowe wykształcone.

• RYJÓWKOWATE

• Łuków jarzmowych brak, zębów 32 lub mniej. Siekacze górne skierowane do przodu, dwuguzkowe, łukowato wygięte i większe od kłów, kości bębenkowe pierścieniowate, luźno powiązane z czaszką.

PARZYSTOKOPYTNE

• Siekacze w szczęce występują. Oczodół otwarty.

• Siekacze żuchwy nie są dłutowate lub jest ich więcej niż jedna para. Przerwy między siekaczami i zębami bocznymi brak, lub jest mniejsza niż długość szeregu zębów bocznych.

• Korony zębów opatrzone guzkami.

• Kieł dolny o trójkątnym przekroju poprzecznym, bez wyraźnie zaznaczonej granicy między koroną a korzeniem.

PARZYSTOKOPYTNE - PRZEŻUWACZE!

• Szczęka bez siekaczy. W żuchwie 4 zęby przednie (3 siekacze i podobny do nich kieł). Zębów bocznych 6. Oczodół zamknięty.

• ŚWINIOWATE /DZIK/

• Siekacze górne obecne, dolny kieł całkowicie różni się budową od siekaczy. Zewnętrzna krawędź oczodołu nie jest zamknięta od tyłu kostnym mostem (oczodół otwarty).

• JELENIOWATE & PUSTOROGIE

• Siekaczy górnych brak, dolny kieł zbliżony kształtem do siekaczy, zewnętrzna krawędź oczodołu tworzy zamknięty pierścień (oczodół zamknięty).

• JELENIOWATE

• Zęby policzkowe o stosunkowo niskiej koronie, ich boczne kanty i bruzdy nie dochodzą do skaju alweol; pomiędzy kośćmi: czołową, nosową i szczękową znajduje się duża luka (szczelina łzowa) kształtu nieregularnego trójkąta; kość łzowa posiada na krawędzi oczodołu dwa otwory łzowe.

• 0 0 3 3
  3 1 3 3

• 0 1 3 3
  3 1 3 3

ŁOŚ

• Odległość od przedniego końca kości nosowej do przedniego końca kości międzyszczękowej prawie równa odległości od tylnego punktu kości nosowej do tylnej krawędzi potylicy; korona pierwszego dolnego siekacza słabo rozszerzona, podobna do tejże w innych siekaczach.

• 0 1 3 3
  3 1 3 3

SARNA & JELEŃ & DANIEL

• Odległość od końca kości nosowej do końca kości międzyszczękowej znacznie mniejsza niż odległość od tylnego punktu kości punktu kości nosowej do tylnej krawędzi potylicy; korona pierwszego pierwszego dolnego siekacza ponad dwa razy szersza niż w pozostałych siekaczach.

SARNA

• Granica kości podniebiennej sięga na przodzie poza środek szeregu zębów policzkowych, dołek łzowy płytki.

JELEŃ & DANIEL

• Granica kości podniebiennej nie sięga na przodzie środka szeregu zębów policzkowych, dołek łzowy przed oczodołem głęboki.

JELEŃ

• Górne kły zwykle obecne, druga pętla szkliwa w trzecim dolnym zębie przedtrzonowym (P₃) nie rozwidlona.

DANIEL

• Górnych kłów zwykle brak, druga pętla szkliwa w trzecim dolnym zębie przedtrzonowym (P₃) rozwidlona w kształcie litery T.

• PUSTOROGIE - podrodzina: Bonvinae^*

• Zęby policzkowe o stosunkowo wysokiej koronie, ich boczne kanty i bruzdy dochodzą do skraju alweol; pomiędzy kośćmi: czołową, nosową i szczękową szczeliny łzowej brak lub jeśli występuje jest ona wąska; kość łzowa z jednym otworem łzowym, leżącym zwykle po wewnętrznej stronie krawędzi oczodołu.

• ^*Kość podniebienna zajmuje w przybliżeniu połowę powierzchni pomiędzy oboma szeregami zębów policzkowych, możdżenie skierowane bocznie, kość ciemieniowo-potyliczna tworzy z kością czołową kąt ostry lub co najwyżej prosty.

• 0 0 3 3^*
  3 1 3 3

ŻUBR

• Powierzchnia kości czołowej lekko wypukła, możdżenie tego zakończone, ich długość niewiele przekracza maksymalną szerokość kości czołowej, najkrótsza odległość pomiędzy krawędzią oczodołu a nasadą możdżenia stanowi około 45% najkrótszej odległości pomiędzy możdżeniami na kości czołowej. Stosunek maksymalnej szerokości czaszki do długości jej profilu wynosi w przybliżeniu 65%.

DRAPIEŻNE

• Siekacze w szczęce występują. Oczodół otwarty.

• Zęby boczne wyraźnie zróżnicowane.

• Korony zębów opatrzone guzkami.

• Guzki zębów trzonowych tępe, nigdy nie układają się w postaci litery W.

• Kieł dolny o kolistym lub owalnym przekroju poprzecznym, z wyraźnie zaznaczoną granicą między koroną a korzeniem.

• PSOWATE & KOTOWATE

• Tylny skraj podniebienia kończy się na linii łączącej ostatnie zęby trzonowe lub jest przedłużony nie dalej niż na 1/2 odległości między tymi zębami.

• PSOWATE

• Między C¹ a łamaczem więcej niż dwa zęby przedtrzonowe. Czaszka w zarysie wydłużona.

• 3 1 4 2
  3 1 4 3

JENOT

• Tylny skraj podniebienia przebiega wyraźnie poza linią łączącą ostatnie trzonowce. Łamacze słabo rozwinięte.

WILK & LIS

• Tylny skraj podniebienia kończy sie na linii łączącej ostatnie trzonowce. Łamacze silnie rozwinięte.

WILK

• Długość Cb. czaszki powyżej 180 mm. Wyrostki zaoczodołowe wypukłe.

LIS

• Długość Cb. czaszki poniżej 180 mm. Wyrostki zaoczodołowe wklęsłe.

• KOTOWATE

• Między C¹ a łamaczem najwyżej dwa zęby przedtrzonowe. Czaszka w zarysie zaokrąglona.

RYŚ

• Długość Cb. czaszki powyżej 110 mm. Zębów 28.

• 3 1 2 1
  3 1 2 1

ŻBIK

• Długość Cb. czaszki poniżej 110 mm. (minimum 80). Zębów 30.

• NIEDŹWIEDZIE & ŁASICOWATE

• Tylny skraj podniebienia przedłużony poza linię łączącą ostatnie zęby trzonowe, znacznie dalej niż na 1/2 odległości między tymi zębami.

• NIEDŹWIEDZIE

• Długość Cb. czaszki powyżej 250 mm. M² występuje i jest większy od M¹.

• ŁASICOWATE

• Długość czaszki poniżej 170 mm. M² nie występuje.

BORSUK

• Długość Cb. czaszki powyżej 100 mm.

• Czaszka wypukła z silnie rozwiniętym grzebieniem strzałkowym. Szerokość zaoczodołowa większa niż 1/4 szerokości puszki mózgowej. Pierwszy górny ząb trzonowy (M¹) znacznie większy od ostatniego przedtrzonowca (P⁴).

WYDRA

• Długość Cb. czaszki powyżej 100 mm.

• Czaszka płaska bez grzebienia strzałkowego. Szerokość zaoczodolowa równa się 1/4 szerokości puszki mózgowej. Pierwszy górny ząb trzonowy (M¹)równy lub nieznacznie większy od ostatniego przedtrzonowca (P⁴).

• 3 1 4 1
  3 1 3 2

KUNY

• Długość Cb. czaszki poniżej 100 mm.

• W szczęce poza kłem jest 5 zębów. W żuchwie poza kłem jest 6 zębów. Dolny łamacz z rozwiniętym wewnętrznym tylnym guzkiem.

• 3 1 4 1
  3 1 4 2

NORKI & TCHÓRZE & GRONOSTAJ & ŁASICA

• Długość Cb. czaszki poniżej 100 mm.

• W szczęce poza kłem są tylko 4 zęby. W żuchwie poza kłem jest tylko 5 zębów. Dolny łamacz nie ma wewnętrznego tylnego guzka.

• 3 1 3 1
  3 1 3 2

GRONOSTAJ

• Szerokość czaszki nad kłami mniejsza od szerokości międzyoczodołowej. Otwory podoczodołowe wyraźnie większe niż średnica kłów. Puszki bębenkowe stosunkowo krótkie - wskaźnik: stosunek dł. Cb. czaszki do dł. puszki bębenkowej w granicach 3,2-3,3.

• Puszki bębenkowe wydłużone, kształtu owalnego, rozstawienie otworów szyjnych nieznacznie przekracza lub jest mniejsze od 1/2 długości puszki bębenkowej. Długość Cb. czaszki zwykle poniżej 53 mm.

ŁASICA ŁASKA

• Szerokość czaszki nad kłami jest mniej więcej równa szerokości międzyoczodołowej. Otwory podoczodołowe w przybliżeniu równe średnicom kłów. Puszki bębenkowe stosunkowo długie - wskaźnik: stosunek dł. Cb. czaszki do dł. puszki bębenkowej w granicach 3,0-3,1.

• Puszki bębenkowe wydłużone, kształtu owalnego, rozstawienie otworów szyjnych nieznacznie przekracza lub jest mniejsze od 1/2 długości puszki bębenkowej. Długość Cb. czaszki zwykle poniżej 53 mm.

NORKA EUROPEJSKA

• Szerokość zwężenia zaoczodołowego mniej więcej równa lub większa od szerokości międzyoczodołowej.

• Szerokość puszki mózgowej mniej więcej równa 1/2 długości Cb. czaszki. Okolica czołowa płaska.

• Puszki bębenkowe skrócone, kształtu zbliżonego do trójkąta, rozstawienie otworów szyjnych znacznie przywyższa 1/2 długości puszki bębenkowej. Długość Cb. czaszki zwykle powyżej 53 mm.

NORKA AMERYKAŃSKA

• Szerokość zwężenia zaoczodołowego jest wyraźnie mniejsza od szerokości międzyoczodołowej.

• Szerokość puszki mózgowej mniej więcej równa 1/2 długości Cb. czaszki. Okolica czołowa płaska.

• Puszki bębenkowe skrócone, kształtu zbliżonego do trójkąta, rozstawienie otworów szyjnych znacznie przywyższa 1/2 długości puszki bębenkowej. Długość Cb. czaszki zwykle powyżej 53 mm.

TCHÓRZ ZWYCZAJNY

• Długość linii łączącej środkowy punkt zwężenia zaoczodołowego z punktem połączenia się szwów: strzałkowego i potylicznego jest nie większa od dwukrotnej szerokości zwężenia zaoczodołowego. Otwór nosowy owalny, jego wysokość większa od szerokości.

• Szerokość puszki mózgowej, mierzona między wyrostkami sutkowymi, znacznie przewyższa 1/2 długości Cb. czaszki. Okolica czołowa wypukła.

• Puszki bębenkowe skrócone, kształtu zbliżonego do trójkąta, rozstawienie otworów szyjnych znacznie przywyższa 1/2 długości puszki bębenkowej. Długość Cb. czaszki zwykle powyżej 53 mm.

TCHÓRZ STEPOWY

• Długość linii łączącej środkowy punkt zwężenia zaoczodołowego z punktem połączenia się szwów: strzałkowego i potylicznego jest większa od dwukrotnej szerokości zwężenia zaoczodołowego. Otwór nosowy okrągły, mniej więcej taki szeroki jak wysoki.

• Szerokość puszki mózgowej, mierzona między wyrostkami sutkowymi, znacznie przewyższa 1/2 długości Cb. czaszki. Okolica czołowa wypukła.

• Puszki bębenkowe skrócone, kształtu zbliżonego do trójkąta, rozstawienie otworów szyjnych znacznie przywyższa 1/2 długości puszki bębenkowej. Długość Cb. czaszki zwykle powyżej 53 mm.

GRYZONIE

• W szczęce jedna para siekaczy, bez podłużnej bruzdy.

• Siekacze w szczęce występują. Oczodół otwarty.

• W żuchwie tylko jedna para dłutowatych siekaczy oddzielonych od zębów bocznych dużą przerwą (diastemą), prawie równą lub większąod długości szeregu zębów bocznych.

• WIEWIÓRKOWATE

• W szczęce oprócz 3 zębów trzonowych występują dwa zęby przedtrzonowe (pierwszy z nich może być bardzo drobny).

• 1 0 2 3
  1 0 1 3

• Długość Cb. czaszki poniżej 50 mm.

WIEWIÓRKA POSPOLITA

• Siekacze bocznie spłaszczone, szerokość ich powierzchni przedniej nie większa niż połowa szerokości bocznej. P¹ bardzo drobny o uproszczonej budowie, średnica jego korony mierzy mniej niż 1/6 średnicy P⁴.

• POPIELICOWATE

• 1 0 1 3
  1 0 1 3

• SMUŻKOWATE

• W żuchwie brak zębów przedtrzonowych.

• NUTRIOWATE

• Zęby trzonowe z korzeniami.

• ŚLEPCE

• Korony zębów trzonowych okrągłe, z pętlami szkliwa w kształcie litery S.

• CHOMIKOWATE

• Guzki zębów trzonowych szczęki ustawione w dwu głównych rzędach.

• BOBRY

• Zęby trzonowe bez korzeni.

• 1 0 1 3
  1 0 1 3

• NORNIKOWATE

• Powierzchnia zębów trzonowych opatrzona pętlami szkliwa. Korony wysokie często wzrost zęba nieograniczony.

PIŻMAK

• Długość Cb. czaszki ponad 50 mm., żuchwy ponad 40 mm. Pierwszy dolny trzonowiec (M₁) typu 6 trójkątów + pętla przednia w kształcie silnie rozgałęzionej rozety.

NORNIKI

• DŁugość Cb. czaszki poniżej 40 mm., żuchwy poniżej 30 mm.

• Tylny brzeg podniebienia kostnego skomplikowany, przechodzi w most oddzielający dwa boczne zagłębienia, pierwszy dolny trzonowiec typu 4, 5 lub 6 trójkątów + pętla przednia różnego kształtu, trzonowce zawsze bezkorzeniowe.

• Dolny szereg zębowy (M₁-M₃) poniżej 7,5 mm., pierwszy dolny trzonowiec (M₁) typu 5 lub 6 trójkątów + pętla przednia.

• Czaszka z profilu wypukła, w pierwszym dolnym trzonowcu (M₁) trójkąty szkliwa 5 i 6 są rozdzielone, zwężenie zaoczodołowe powyżej 3,5 mm.

• MYSZOWATE /SZCZUR/

• Guzki zębów trzonowych szczęki ustawione w trzech głównych rzędach.

• 1 0 0 3
  1 0 0 3

---