FINANSOWANIE HANDLU ZAGRANICZNEGO

- procesy pozyskiwania niezbędnego kapitału do realizacji, sfinansowania transakcji finansowych

→ makroekonomiczne - pomiędzy gospodarkami, państwami

→ mikroekonomiczne - rozliczenia między kontrahentami

Finansowanie transakcji eksportowej:

• Faza produkcji dobra - finansowanie cyklu produkcyjnego

• Faza rozliczeń - finansowanie cyklu rozliczeniowego (od wysyłki towaru do zapłaty)

• Dobra konsumpcyjne o krótkim cyklu produkcyjnym i rozliczeniowym → kredyty krótkoterminowe, kredyt kupiecki

• Dobra inwestycyjne - średnio- i długoterminowe → konsorcja bankowe (+ zabezpieczenie od instytucji rządowej)

Finansowanie i refinansowanie kredytu eksportowego:

Finansowanie: eksporter bierze kredyt kupiecki importerowi, a sam bierze kredyt z banku

Refinansowanie: bank udziela kredyt na transakcje a sam bank zwraca się po środki (kredyt) dodatkowe do instytucji państwowych, Banku Centralnego

Kredyt:

- jedna z metod finansowania HZ

- podział: kredyty kupieckie, k. bankowe i k. z udziałem środków państwowych; kredyty finansowe - pieniądz, kredyty towarowe (kupiecki, handlowy) - towar

- definicja: stosunek ekonomiczny wynikający z odstąpienia przez 1 ze stron (wierzyciela) stronie drugiej (dłużnikowi) określonej wartości wyrażonej w towarze bądź pieniądzu na warunkach zwrotu jej równowartości w określonym terminie, zwykle wraz z wynagrodzeniem

- kredyt eksportowy: dot. transakcji sprzedaży towaru za granicę;

- kredyt dostawczy: definicja OECD - gdy importer korzysta z odroczenia płatności ze strony eksportera

- kredyt dla nabywcy - importer uzyskuje kredyt od banku eksportera lub innej instytucji z kraju eksportera

Klasyfikacja kredytów eksportowych:

1. Kraj pochodzenia środków:

• Krajowy (i dłużnik i wierzyciel z tego samego kraju),

• Zagraniczny (z innych),

2. Ze względu na podmiot udzielający kredytu:

• Kupieckie (eksporter),

• Bankowe:

• W rachunku bieżącym (do określonej kwoty bez większych procedur),

• Lombardowe (zabezpieczeniem są ruchomości) - zwykle wyżej oprocentowane,

• W rachunku kredytowym,

• Techniczne (udzielane bankom korespondentom),

• Dyskontowe (dyskonto weksli własnych i trasowanych lub innych należności eksportowych)

• Państwowe (rządowe),

• Udzielane przez organizację/instytucję międzynarodową,

• Mieszane (połączenie środków państwowych i prywatnych) - montaż finansowy,

• Wiązane (udzielane przez kraj eksportera na ścisły cel, np. zakup towaru w kraju eksportera)

3. Ze względu na przedmiot finansowania:

• Finansowanie wydatków związanych z realizacją cyklu produkcyjnego,

• Finansowanie cyklu rozliczeniowego transakcji eksportowej,

4. Ze względu na okres kredytowania:

• Krótkoterminowe (do roku czasu),

• Średnioterminowe (od 1 do 3 lat),

• Długoterminowe (powyżej 3 lat),

Instrumenty wspierania i finansowania eksportu, ze względu na okres:

- krótkoterminowe: weksle, kredyty, przedpłata, dyskonto, zapłata częściowa, factoring,

- średnioterminowe: kredyty średnio- i długoterminowe, forfaiting,

- długoterminowe: kredyty państwowe i międzynarodowe

Kredyty kupieckie:

- eksporter udziela kredytu importerowi

- zależy mu na transakcji, bardzo konkurencyjna oferta, gdy odroczona jest płatność

- nie ma umowy kredytowej; klauzula arbitrażowa

Kredyt bankowy:

- popularniejszy, częstszy

- środki finansowe do dyspozycji, eksportera lub zagranicznego importera na warunkach ustalonych w specjalnej umowie kredytowej

- może być udzielany między bankami

- promesa, kalkulacja kosztów itd.

- źródła spłaty kredytu - wpływy zrealizowanych kontraktów, są też zabezpieczeniem umowy kredytowej

- udzielane na okres 1-3 lat

ROZLICZENIA W HANDLU ZAGRANICZNYM

ROZLICZENIA:

1. Nieuwarunkowane:

• Polecenie wypłaty za granicę SWIFT (system międzybankowy umożliwiający szybkie i sprawne rozliczenia; system kodów),

• Polecenie wypłaty z zagranicy SWIFT,

• Czek,

• Weksel

2. Uwarunkowane:

• Inkaso dokumentowe,

• Akredytywa dokumentowa

1. Wybór właściwego i odpowiedniego banku (pod kątem jego faktycznych możliwości dokonywania płatności za granicą),

2. Lista Ostrowców (rachunki nostro - „nasz rachunek u was” i rachunki loro odwrotnie - „wasz rachunek u nas”) - pokazuje ile rachunków i gdzie ma nasz potencjalny bank (informacja o potencjale i doświadczeniu danego banku),

3. Kwestia reputacji banku i jego wizerunku (w Polsce najdłuższą tradycję i największe doświadczenie ma Bank Handlowy-Citi Bank)

Warunki:

- dokumentacja:

• Dokumenty handlowe (faktura, dokumenty transportowe),

• Dokumenty finansowe

Faktura - podstawowy dokument stwierdzający sprzedaż towaru; faktura konsularna - niezwykle drobiazgowa i szczegółowa; faktura celna - kolejny egzemplarz oryginalnej faktury dla rozliczeń celnych.

Dokumenty transportowe dla każdego rodzaju transportu:

Transport morski: konosament morski (ma charakter papieru wartościowego) → konosamenty czyste i brudne; konosament sporządza I oficer, podpisuje kapitan

Konosamenty: na zlecenie, imienne i na okaziciela

Konosamenty: na towary przyjęte do załadunku i na towary załadowane (wtedy wiadomo kiedy i jakim konkretnym statkiem)

Poza konosamentem - morski list przewozowy

Transport samochodowy: CMR - samochodowy list przewozowy (imienne)

Transport klejowy: list CIM lub list SMGS (CIM dot. UE i Bałkanów a SMGS głównie krajów WNP) - kolejowy list przewozowy

Transport lotniczy: AWB (Airway Bill) - lotniczy list przewozowy

Dokumenty składowe:

- warant → papier wartościowy, daje prawo do dysponowania towarem, na który został wystawiony,

- kwit składowy

Dokumenty ubezpieczeniowe:

- polisa (charakter ogólny lub jednorazowy)

Świadectwa pochodzenia: EUR1 i EUR2 (dot. wielkości transakcji)

CZEK W HZ: (w Polsce prawo czekowe z 1936 r.)

Pisemne polecenie skierowane przez wystawcę czeku wypłacenia określonej na czeku kwoty pieniężnej z rachunku wystawcy czeku okazicielowi lub wskazanej osobie.

- maleje jego znaczenie (wpływ elektroniki),

- 1 zasadnicza funkcja → płatnicza! (weksel np. ma jeszcze funkcję kredytową),

- prowizja dla banku, czasochłonność,

- papier wartościowy,

- prawo czekowe,

- specjalny blankiet (bank),

- podstawy prawne → Konwencyjny system czekowy i Anglosaski system czekowy,

- czek w momencie wystawienia MUSI mieć pokrycie! (weksel natomiast nie musi)

Elementy czeku:

• Nazwa „czek”,

• Bezwarunkowe polecenie zapłaty (w przypadku weksla jest to przyrzeczenie),

• Nazwisko/nazwa osoby/podmiotu, który ma zapłacić,

• Miejsce płatności,

• Data i miejsce wystawienia,

• Własnoręczny podpis wystawcy

Rodzaje czeków:

• Imienny (rekta czeki) → cesja,

• Na okaziciela → wręczenie,

• Na zlecenie → indos,

• Gotówkowy,

• Rozrachunkowy (rozliczenia między firmami),

• Zakreślony (ogólny i szczególny) → zwiększenie bezpieczeństwa (np. poprzez wskazanie tylko banku lub bankiera jako podmiotu mogącego zrealizować czek); zawężenie podmiotów uprawnionych do realizacji,

• Postdatowany → niesie ryzyko, wystawca nie ma pokrycia, ale jest pewien, że za kilka dni będzie miał pieniądze na koncie

• Podróżny → prekursor kart płatniczych; w sensie finansowym i prawnym nie jest czekiem!

Terminy płatności:

• Za okazaniem,

• 8 dni w Polsce,

• 20 dni od daty wystawienia (ten sam region daty wystawienia i płatności),

• 70 dni od daty wystawienia (różne regiony, miejsce wystawienia i płatności)

PŁATNOŚĆ W RACHUNKU OTWARTYM:

1

2

3

1 - kontrakt handlowy → ustalenie płatności w rachunku otwartym, jako formy rozliczenia

2 - wysyłka przez eksportera towaru wraz z dokumentami

3 - importer płaci za towar; płatność przez banki (polecenie zapłaty lub czek)

Wszystko zależy tu od importera, czy zapłaci za kontrakt czy tez nie → taki rodzaj płatności gdy mamy zaufanie do kraju partnera i do samego partnera; taka operacja jest stosunkowo tania

INKASO DOKUMENTOWE:

Praktyczny sposób zapłaty w HZ, w którym importer zobowiązuje się do zapłaty za dokumenty reprezentujące towar, który wysłał eksporter.

Strony:

• Zleceniodawca → podawca inkasa - eksporter, przygotowuje dokumenty; wypełnia zlecenie inkasowe - warunki i procedury

• Bank zleceniodawcy → bank eksportera, przekazuje dokumenty do banku inkasującego

• Bank inkasujący → przedstawia importerowi dokumenty oraz zgodnie ze zleceniem inkasuje zapłatę lub uzyskuje akcept traty

• Płatnik → importer, na podstawie przedstawionych dokumentów dokonuje zapłaty lub akceptu traty

Przebieg:

1

2a

2b 7 4 5

3

6

1 - kontrakt; inkaso

2a - eksporter wysyła towar (ale nie przekazuje wszystkich dokumentów)

2b - eksporter zleca inkaso; dokumenty

3 - dokumenty i zlecenie

4 - prezentuje dokumenty i wzywa do zapłaty

5 - zapłata / akcept

6 - zapłata / akcept weksla

7 - zapłata / weksel do eksportera

Importer podejmuje w pełni suwerenną decyzję dot. zapłaty (strona dominująca). Zastosowanie głównie w transporcie morskim.

Rodzaje inkasa:

- gotówkowe D/P (documents against payment) → polecenie przelewu

- akceptacyjne D/A (documents against acceptance)

- gwarantowane (bank jest płatnikiem, podejmuje własne decyzje)

- kapitańskie (wykorzystanie poczty kapitańskiej - dot. transportu morskiego)

- z akceptem po zapłacie (akcept D/P)

Korzyści dla eksportera:

• Zmniejszenie ryzyka wcześniejszego wydania towaru (teoretycznie),

• Zwiększona pozycja konkurencyjna,

• Łatwiejsza procedura,

• Niższe koszty bankowe,

• Dostępność finansowania,

• Włączenie banku w procedurę rozliczeniową

Wady dla eksportera:

• Relatywnie/realnie niewielki wpływ na otrzymanie zapłaty,

• Obietnica zapłaty tylko ze strony importera,

• Ryzyko nieotrzymania zapłaty,

• Możliwość poniesienia dodatkowych kosztów

Korzyści dla importera:

• Zapłata po dostawie towaru na miejsce przeznaczenia,

• Niższe koszty,

• Samodzielna decyzja o zapłacie,

• Możliwość renegocjacji warunków płatności,

• Płatność odroczona,

• Dostępność finansowa

Wady dla importera:

• Możliwość wcześniejszego otrzymania dokumentów,

• Brak kontroli wysyłki towarów,

• Zła opinia w przypadku odmowy zapłaty

AKREDYTYWA DOKUMENTOWA:

Samodzielne, pisemne zobowiązanie banku importera wobec eksportera do zapłaty określonej kwoty za złożone w ramach akredytywy dokumenty, ściśle zgodnie z jej warunkami, w czasie, trybie i na zasadach w niej zawartych.

- najbardziej zaawansowana, skomplikowana forma rozliczeń

- otwarcie akredytywy przez bank importera: zamrożenie określonej kwoty na koncie importera

Cechy, elementy akredytywy:

• Strony zobowiązane - banki,

• Zmiany treści tylko za zgodą wszystkich stron,

• Imienne zobowiązanie wobec eksportera,

• Konieczność spełnienia warunków (dokumenty),

• Dokumenty poświadczają spełnienie warunków,

• Bardzo ważne jest przestrzeganie terminów

Strony akredytywy:

• Zleceniodawca - importer (nie jest bezpośrednią stroną w akredytywie), formularz: przekazuje pisemne instrukcje dla banku

• Bank otwierający - bank importera, podejmuje pisemne zobowiązanie wobec eksportera (+ ryzyko)

• Bank pośredniczący - bank eksportera, rola zależna od rodzaju akredytywy

• Beneficjent - eksporter, na jego rzecz otwarto akredytywę, ma prawo żądać zapłaty po spełnieniu warunków

Elementy akredytywy:

• Nazwa i adres zleceniodawcy (importera), beneficjenta (eksportera) oraz banku otwierającego i pośredniczącego,

• Numer i rodzaj akredytywy,

• Data otwarcia akredytywy oraz termin i miejsce (najlepiej kraj, miasto eksportera) upływu ważności akredytywy,

• Określenie waluty i kwoty akredytywy,

• Opis towaru, ilość, rodzaj i oznakowanie,

• Miejsce załadunku i przeznaczenia towaru,

• Rodzaj i liczba prezentowanych dokumentów, stanowiących podstawę wypłaty oraz sposób ich wystawienia,

• Określenie, czy przeładunki i dostawy częściowe są dozwolone, czy zabronione,

• Baza dostawy,

• Sposób realizacji płatności,

• Określenie, kto pokrywa koszty akredytywy,

• Termin załadunku towaru i termin prezentacji dokumentów (max 21 dni od załadunku do prezentacji jeśli nie zostało to sprecyzowane - zdyscyplinowanie eksportera),

• Stwierdzenie, iż akredytywa podlega (regulacji) UCP 500 (Uniform Customs and Practice for Documentary Credits)

Przebieg akredytywy:

1

5

2 9 6 4 10

3

7

8

1 - kontrakt

2 - formularz zlecenia, otwarcie akredytywy, zamrożenie środków

3 - informacja o otwarciu akredytywy

4 - sprawdzenie autentyczności akredytywy, awizowanie akredytywy

5 - eksporter wysyła towar, gromadzi dokumenty, kontrola nad przebiegiem transakcji

6 - dokumenty

7 - przekazanie dokumentów

8 - sprawdza dokumenty i przekazuje płatność!

9 - dokumenty dla importera

10 - płatność

Koszty akredytywy w kontrakcie: suma wszystkich kosztów banku importera i eksportera

Rodzaje akredytywy:

• Odwołalna (warunki mogą ulec zmianie bez wiedzy eksportera) i nieodwołalna (wymaga zgody wszystkich stron),

• dot. wypłaty: gotówkowa, dyskontowa, akceptacyjna,

• dot. roli banku pośredniczącego: awizowana (niepotwierdzona) - bank sprawdza dokumenty i informuje eksportera o otwarciu; negocjacyjna - większe obowiązki banku eksportera, upoważniony do negocjowania dokumentów, sam może zapłacić eksporterowi; potwierdzona - zaawansowana, bank eksportera pisemne zobowiązanie do zapłaty eksporterowi

• mechanizmy dot. pośredników: nieprzenośna i przenośna,

• typu back-to-back (podobna do przenośnej),

• z zieloną i czerwoną klauzulą (zaliczkowe: umożliwiają finansowanie produkcji eksportowej),

• typu standby (nie ma banku pośredniczącego),

• dodatkowe zabezpieczenie interesów eksportera, moment zapłaty: pokryta z góry i z dołu,

• rembursowa (włączenie trzeciego banku, większe koszty) i rewolwingowa,

• w formie listu kredytowego

Korzyści dla eksportera:

• jest generalnie nieodwołalna,

• zabezpiecza przed brakiem zapłaty,

• to bank podejmuje zobowiązanie,

• ułatwia pozyskanie kredytu,

• duża kontrola nad przebiegiem płatności

Wady dla eksportera:

• wysokie koszty bankowe,

• skomplikowana procedura,

• duża pracochłonność przy wystawianiu dokumentów,

• mniejsza konkurencyjność

Korzyści dla importera:

• zabezpieczenie przed nieuzasadnioną wypłatą,

• większa pewność spełnienia warunków umowy,

• terminy mogą być negocjowane,

• możliwość kredytowania produkcji,

• możliwość kontroli eksportera

Wady dla importera:

• konieczność zamrożenia środków finansowych,

• wysokie koszty operacji bankowych,

• uciążliwa procedura,

• w przypadku kredytu mogą pojawić się dodatkowe koszty dla importera,

• nie zabezpiecza w 100% przed ryzykiem niedostarczenia towaru

Dla eksportera: Dla importera:

1. zapłata z góry 1. Płatność w rachunku otwartym

2. akredytywa dokumentowa 2. Inkaso dokumentowe

3. inkaso dokumentowe 3. Akredytywa dokumentowa

4. płatność w rachunku otwartym 4. Płatność z góry

GWARANCJE BANKOWE W HZ

Pisemne zobowiązanie banku do wypłacenia jej beneficjentowi kwoty pieniężnej w razie niewypełnienia przez zleceniodawcę zobowiązań umownych wobec beneficjentów, wynikających z treści gwarancji.

Cechy gwarancji:

• zobowiązanie niezależne od kontraktu,

• dla gwaranta wiążące są tylko postanowienia samej gwarancji,

• treść każdej gwarancji jest ustalana indywidualnie

Strony gwarancji:

• zleceniodawca gwarancji (principal),

• beneficjent gwarancji (beneficiary),

• bank wystawiający gwarancję - gwarant (guarantor)

Elementy gwarancji:

• nazwa „gwarancja” lub „list gwarancyjny”,

• numer gwarancji,

• określenie stron gwarancji,

• kwota zobowiązania w określonej walucie,

• powołanie się na umowę w części, która jest związana z koniecznością wystawienia gwarancji,

• określenie warunków zobowiązania banku,

• termin ważności gwarancji,

• ewentualne warunki zmniejszenia kwoty gwarancji

Rodzaje gwarancji:

• przetargowa (chroni importera) - ma sfinansować koszty nowego przetargu; analogiczna do wadium,

• właściwego wykonania kontraktu (chroni raczej importera),

• zwrotu zaliczki (chroni importera),

• wykonania usług serwisowych (chroni importera),

• zwrotu importerowi tzw. wstrzymanych kwot (chroni importera),

• zapłaty należności eksporterowi za dostarczone towary (chroni eksportera)

EKSPORTER

IMPORTER

BANK EKSPORTERA

BANK IMPORTERA

IMPORTER

EKSPORTER

BANK IMPORTERA

BANK EKSPORTERA

EKSPORTER

IMPORTER

BANK EKSPORTERA

BANK IMPORTERA

---