WYKŁ I Monitoring- system stałych pomiarów ocen i prognoz stanu środ. gromadzenia, przetwarz- ania i rozpowszechniania inf. o środ. Cechy badań monitoringowych: cykliczność pomiarów, unifikacja metodyk, unif sprzętu, unif interpretacji wyników. Cele PMŚ: 1. Wspomaganie działań na rzecz ochrony środ przez informowanie administracji rządowej, samorządowej, społeczeń o : - stanie środ w Polsce, (dotrzymaniu standardu jakości środ) - przyczynach zmian jakościowych w środ - powiązaniach przyczynowo-skutkowych między emisją i imisją 2. Ocena skuteczności programów ochrony środ 3. Realizacja międzynarodowych zobowiązań-gromadzenie i dostarczanie danych o stanie środ do międzynar baz danych (EAŚ) Blok Presje - Pozyskiwanie i gromadze nie inf o źródłach i ładunkach subst odprowadzanych do środ i powietrza, wody, ziemi Blok Stan - Pozyskiwanie gromadzenie, analizowa- nie i upowszechnianie inf o poziomach subst i innych wskaźników charakteryzujących stan poszczególnych komponentów środ. Blok Oceny i Prognozy - 1. Analiza i ocena stanu elem środ w powiązaniu z czynnikami presji. 2. Prognoza przebiegu zjawiska z wykorzystaniem modelowania. 3. Analiza i ocena powiązań w środ a społeczno-gospodarczym |
rozwojem kraju. Realizacja PMŚ 1.Jednost organizacyjne organów administracji państwowej i rządowej -Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środ - WIOŚ 2. Organy gmin 3. Szkoły wyższe 4.Podmioty gospodarcze Współpraca miedzynaro - Współpraca z EEA (Europejska Agencja Środ EAŚ) - głowne działanie: tworzenie europejskich sieci monitoringu środ - Współpraca z krajami członkowskimi w oparciu o EIONET (Europejska sieć inf i obserwacji środ) WYKŁ II i III Monitoring atmosfery Zanieczyszczenie powiet negatywne skutki: - zakwaszenie środ (NO2, SO2, NH3) -eutrofizacja wód (N,P) -efekt cieplarniany (CO2, CH4, NO2, freony) -zanikanie warstwy ozonowej -narażenie zdrowia (SO2, NO2, CO, ozon, pyły, trwałe zanieczyszczenia organiczne, metale cieżkie) Monitoring atmosfery - zadania: 1. Pomiary i ocena jakości powietrza - uzyskanie dla wszystkich stref w kraju inf o poziomach subst w powietrzu w odniesieniu do standardów, identyfi- kacja obszarów wymaga- jących poprawy jakości powietrza 2. Pomiary stanu zaniemczy powiet metalami ciężkimi i WWA 3. Analiza i prognoza stanu zanieczysz powiet pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chem pyłu w tym metali ciężkich i WWA 4. Monitoring prekursorów ozonu 5. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych |
i ocena depozycji zanieczysz do podłoża Klasy stref: * KI poziom stężeń *A Nie przekraczający wartości dopuszczalnej *B Powyżej wartości dopuszczalnej ale nie przekraczający wart dopuszcz powiększonej o margines tolerancji *C Powyżej wartości dopuszcz powiększonej o margines tolerancji Podsystem monitoringu jakości wód Kategorie wód wg rozporządzenia *A1 woda wymagająca prostego uzdatniania fizy *A2 wymaga typowego uzdatniania fizycz i chem *A3 wymaga wysokosprawnego uzdatniania fizycz i chem * Wody nie spełniające wymagań kat A3 nie nadają się jako źródło wody do picia Klasy wód powierz *I wody bardzo dobrej jakości (niebieski) *II wody dobrej jakości *III w. zadowalającej jak. *IV w. niezadowalaj. jak. *V w. złej jakości Zadania monit. Jakości wód powierzchniowych 1 Badania i klasyf / ocena stanu wód w rzekach i jeziorach 2. Badania i ocena jakości osadów wodnych w rzekach i jeziorach 3. Badania i klasyf / ocena stanu wód przejściowych i przybrzeż Wody przejściowe - zbiorniki w pobliżu ujść rzek ( częściowo sony charakter znaczące oddziaływanie wód słodkich) Wody przybrzeżne - część obszaru morza terytorial. w odległości 1 mili morskiej od podstawow linii morza terytorialnego
|
4. Badania i ocena jakości środ morskiego Bałtyku Monitor. Diagnostyczny - Dane do oceny stanu wszystkich wód - Badanie długofalowych wód - Badanie wód zagrożony ch jak i niezagrozonych - Ogólna ocena efektywności planów działań Monitoring operacyjny - Badanie części wód zagrożonych lub potencjalnie zagrożo (badanie wpływu punkowych i obszarowych źródeł zanieczyszczeń) - Ocena efektywności działań zapobiegawczych i naprawczych Monitoring badawczy - Ustalenie skali przyczyn zanieczysz środ wodnego - Ocena wpływu awarii - Realizacja: program badawczy i lokalizacja punktów uzależnione od konkretnego zapotrzebowania Wody wrażliwe na zanieczyszcz związkami N ze źródeł rolniczych 1 Wody zanieczyszczone - wody powierzch i podziemne szczególnie jako źródło wody do spożycia o zawartości azotanów >50 mgNO3/dm3 - wykazujące eutrofizację możliwą do zwalczenia przez zmniejszenie ładunków N 2 Wody zagrożone zanieczyszczeniami - zawartość azotanów 40-50 mgNO3/dm3 - wykazujące tendencje do eutrofizacji możliwą do zwalczenia przez zmniejszenie ładunków N Czynniki uwzględniane przy wyznaczaniu obszarów wrażliwych na NO3 |
|
1 Glebowo-środowiskow - Klimat (reżim wodny) - Dominujące typy krajobr w tym zalesienia - Typy i rodzaje gleb - Kateg agronomiczne gl. - Procesy glebowe - Przeciętna polowa pojemność wodna - Odpływ wody z profi gl - Budowa geologiczna, poziomy wodonośne 2 Aktualna wiedza o zachowaniu się związków N w wodzie i glebie - zawartość N min w glebach po zbiorze roślin - zawartość N-NO3 w płytkich wodach gruntow 3 Aktualna charakt użytkowania gruntów - struktura - produkcyjność - koncentracja prod zwie. - bilans azotu w rolnictwi - infrastruktura gospodarstw (przechowywanie nawoz nat i kiszonek itp.) Cechy jezior badanych corocznie (23) - nie będące odbiornikami ścieków - położone w zlewniach leśnych i rolniczo-leśnych - o dobrej jakości wód - zmiany naturalne lub wynik min presji antropogenicznej - niektóre to jeziora referencyjne, interkalibra cyjne (RDW) i w sieci NATURA 2000 Jeziora badane rzadziej (170) - jeziora o istotnym znaczeniu - referencyjne włączone do międzynar sieci interkalibracyjnej - duże (> 100 ha) - o istotnym znaczeniu gospod - odbiorniki ścieków - ważne ekologicznie ( NATURA 2000 i inne obszary chronione) |
WYKŁ IV Monitoring Bałtyku Cel: Poznanie przyczyn natężenia i tendencji zmian zachodzących w ekosystemie bałtyckim. Realizacja zobowiązań konwencji Helsińskiej o ochronie środ morskiego Bałtyku Program monitoringu Bałtyku 1Warunki fizykochemiczne: temp, zasolenie O2, widoczność krążka Secchiego, biogeny, metale ciężkie, zw organiczne 2 Parametry biologiczne: mikrobiologiczne, zooplankton, fitobentos, zoobentos 3 Radionuklidy w wodzie, osadach i organizmach morskich Monitoring Jakości wód podziemnych Wody podziemne: Wody występujące pod powierz ziemi w wolnych przestrzeniach skał skorupy ziemskiej. Tworzą przypowierzch oraz głębsze poziomy wodonośne. Główne zbiorniki wód podziemn *kraj 180 *woj. Lubelskie 1(Niecka Lubelska NL)- zbiorniki wód wysokiej ochrony (OWO) (3 obszary najwyższej ochrony ONO) *wody gruntowe - zasilane opadami atmosf (słabo izolowane przed wpływami antropogeni) *wody wgłębne - zalegające pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi (dobra lub średnia izolacja przed zanieczysz) *wody głębinowe - zalegające pod wieloma warstwami nieprzepuszcz (bardzo dobra izolacja) |
Potencjalne źródła zanieczyszczeń - wylewiska i wysypiska odpadów komunalnych - fermy hodowlane i przetwórstwa rolnego - zwałowiska odpadów przemysłowych - magazyny materiałów chemicznych - obiekty gospodarki produktami naftowymi - zanieczysz obszarowe (chemizacja rolnictwa) Cele monit jakości wód podziemnych dostarczenie inf o stanie chem wód podziemnych, śledzenie zmian i zagrożeń w skali kraju na potrzeby zarządzania zasobami i oceny skuteczności działań ochronnych Jednolite części wód podziemnych i powierzchniowych - Jednostki , dla których będą prowadzone analizy presji antropogenicznych i opracowywane programy wodno-środow - wydzielenie oparte na podziale wg typów wód (jezioro, zbiornik, strumi eń, rzeka lub kanał) i innych kryteriów w tym podziale na obszary chronione Jednolite części wód w Polsce - rzeki ponad 4,5 tys - jeziora ok. 1 tys - wody przybrzeżne 11 ty - w przejściowe 9 tys - w podziemne 161 tys - sztuczne lub silnie zmienione odc rzek 600 t Badanie wód podziem prowadzone w ramach: - monit diagnostycznego (wszystkie jednolite części wód podziemnych) - monit operacyjnego (jednoli cz wód podziemn o statusie zagrożonych) - monit badawczego (zakres i częstotliwość w |
zależności od potrzeb) Zakres badań monit diagnostycznego - wskaźniki ogólne: temp, odczyn, przewodność elektryczna, tlen rozpuszczony, C organicz - wskaźniki nieorganiczne: NH3, NO3, NO2, As, Ba, B, Cl, Zn, F, Al., Cd, Mg, Mn, Cu, Ni, Pb, K, Na, Ca, Fe, PO4, SO4, HCO3, Punkty pomiarowe - studnie wiercone - otwory ujęć komunaln i przemysłowych - studnie obserwac IMGW - źródła - specjalne odwiercone otwory Monitoring gleb Blok Stan - Podsystem monit jakości gleby i ziemi Zadanie: badania i ocena jakości gl użytkowanych rolniczo Blok Presje - Zadanie: identyfikacja terenów na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi Cel monit chemiz gl ornych Polski - śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie wł chem zachodzących w czasie pod wpływem rolniczej i poza rolniczej działalności człowieka Kryteria wyboru miejsca: różne jedn fizjograficzne, narażenie na różnego rodzaju zanieczysz, sposób użytkowania, przeważający typ gleby, grupa utworu glebowego Rozmiesz profilu Moni gl - 53 obszary nie zanieczy - 50 obszary silnie zaniecz - 10 wpływ motoryzacji - obszary pod wpływem emisji ze spalania węgla Pobieranie próbek gl *Próbki pobierane: z każdego poziomu genetycznego profilu, |
|
dodatkowo z obszaru 100m2 (10 próbek z warstwy 0-20 cm) Próbki pobierane co 5 lat - pełna charakterystyka miejsca i morfologii profil - bardzo małe różnice gleb, pkt pomiarowo - kontrolnych w poszczególnych latach badań Zanieczyszczenia metalami ciężkimi *Stopnie zanieczyszcz 0 zawartość naturalna 1 zawart podwyższona 2 słabe zanieczyszczenie 3 średnie zanieczyszcz 4 silne zanieczyszcz 5 bardzo silne zanieczysz WYKŁ V Podsystem monitoringu przyrody - zadania: 1 Monit ptaków, w tym obszarów specj ochrony ptaków NATORA 2000 2 Monit gat i siedlisk przyrodniczych ze szczeg uwzględnieniem specj obszarów ochrony siedlisk NATURA 2000 3 Monit lasów 4 Zintegrowany monit środow przyrodni - ZMŚP Monit ptaków - Monit gat pospolitych I - Monit pospoli ptaków lęgowych np czajka, zięba Ok. 150 gat ptaków lęg objetych monit w tym 30-40 z załącznika Dyrektywy ptasiej II - Monit gat ptaków średniolicznych: ptaków flagowych np. bocian biały, żuraw, Ptaków mokradeł III - Monit gat rzadkich: ptaków drapieżnych np. jastrząb, myszołów. Moni orła przedniego, łabędzia krzykliwego, i innych gat Monit gat i siedlisk przyr Cel: uzyskanie inf w skali całego kraju naturalnego stanu zachowania wybranych dzikich gat fauny i flory oraz siedlisk |
przyrodniczych I - Monit gat i siedlisk *2007 - 2009 ( ograniczo w stosunku do wymagań Dyrektywy Siedliskowej) Ok. 20 siedlisk (76 wg DS) Ok. 19 gat zw (144 wg DS Ok. 16 gat roś (52 wg DS.) Siedliska 2006 r:: Monit 17 typów siedlisk: Nadmorskie wydmy szare Zarośla kosodrzewiny Bory i lasy bagienne Torfowiska wysokie Jodłowy bór Swiętokrzysk Rośliny 2006 r : Monit 7 gat roś (10 obsza 39 stanowisk) Dziewięćsił popłocholistn Dzwonek karkonoski Gnidosz Sudecki Sierpik Różnolistny Zwierzęta 2006 r : Monit 8 gat zwierząt (30 obsz) Kozica tatrzańska Monit lasów - cel : Dostarczenie inf o stanie lasów i procesach powodujących odkształcenia w ich strukturze i funkcjonowa (badania i ocena stanu zdrowotnego lasów) Funkcje lasów: Ekologiczne: kształt klima I składu atmosf, regulacja obiegu wody, przeciwdzi ałanie powodziom lawinom, ochrona gleb przed erozją krajobrazu przed stepowieniem, potencjał biologiczny gat i ekosystemów Produkcyjne (gospodar) Produkcja drewna, łowiectwo, Społeczne: kształt warunków zdrowotnych i rekreacyj, rynek pracy, baza dla nauki kultury i edukacji, obronność kraju Zagrożenia lasów w Pol. Czynniki abiotyczne: 1 Atmosf: anomalie pogodowe (ciepłe zimy, niskie temp, późne przymrozki, upalne lata, |
obfity śnieg i szadź ) czynniki termiczno - wilgotnościowe (nie dobór wilgoci, powodzie) wiatr (dominujący kierunek, huragany ) 2 Właściwości gleby: wilgotnościowe ( niski poziom wód gruntowych) Żyznościowe ( gl piaszczyste, grunty porolne ) Czynniki botyczne : 1 Struktura drzewostanów (dominacja gat iglastych, niezgodność z siedliskie) 2 Szkodniki owadzie (pierwotne, wtórne) 3 Grzybowe choroby infekcyjne liści i pędów, pni, korzeni 4 Nadmierne występowanie roślinożernych ssaków, zwierzyny, gryzoni Czynni antropogeniczne: 1 Zanieczysz powietrza 2 zanieczysz gl i wód 3 Przekształceniem powi ziemi oraz górnictwo 4 pożary lasów 5 szkodnictwo leśne, nadmierna rekreacja, masowe grzybobranie 6 niewłaściwa gosp leśna, nadmierne użytkowanie, zaniechanie pielęgnacji Metody oceny stanu zdrowotnego lasu - Defoliacja (ubytek aparatu szparkowego) - Odbarwienie aparatu asymilicajnego koron drzew Klasy uszkodzeń = kombinacja klas defoliacj i odbarwienia: 0 - bez uszkodzeń 1 - ostrzegawcza 2 - lekkie i średnie 3 - duże uszkodz 4 - drzewa martwe Zintegrowany monit środ przyrodniczego *Monit funkcjonowania geoekosystemów *Geoekosystem - jednost przestrzenna, części przestrzeni przyrodniczej obejmująca |
atmosferę, bio- lito- hydro- antroposferę, przyjęta jako podstaw w ZMŚP Przedmiot badań w ZMŚP: - Wybrane ekosyst reprezentatywne dla zróżnicowanych pasmowo struktur krajobrazowych Polski - Zlewnia: jednostka przestrzenna umożliw ujęcie przepływu materii i energii. Jest podst obiektem badań w ZMŚP, na jej obszarze zlokalizowane powierzch testowe - Ośrodki realizacji ZMŚP `' stacje bazowe `' Program pomiarowy ZMŚP realizowany w aspektach 1 Bilans energii i materii w ukł zlewni rzecznej (jeziornej) 2 Przepływ materii w profilu: atmosf → roślinność → gleba 3 Monit (bioindykacji) wybranych biologicznych elem geoekosystemu Zakres badań w ZMŚP *Pomiary Meteorologicz *Zanieczysz powietrza *Chemizm opadów atmo *Cemizm opadów podkorowego i spływu po pniach * Analiza gl i roztworów glebowych *Opad biologiczny *Ilość i jakość wód powie *Obserwacje i pomiary flory i fauny *Uszkodzeni Drzewostanów *Zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi WYKŁ VI Podsystem monit hałasu Hałas: (wg POŚ) dźwięki o częstotl od 16 Hz do 16000 Hz o dowolnym charakterze akustycznym niepożądane uciążliwe i nieprzyjemne w danym miejscu i czasie, zjawisko subiektywne Skutki hałasu *szkodliwy dla organów słuch *szkodliwy dla centralne |
|
ukł nerwowego Ocena natężenia hałasu *<35 dB nieszkodliwy *35-70 dB ujemny wpływ (utrudnione porozumiew, sen, wypoczynek ) *75-80 dB spadek wydajności pracy, bóle głowy, zaburzenia nerwowe *90- 130 dB niebezpieczn (zaburzenia krążenia, ukł pokarm) *>130 dB drgania narządów wewn (choroby lub ich zniszczenie) Zadania podsyst monit hałasu 1 Pomiary i ocena stanu akustycznego środ: dotyczy źródeł hałasu przemysł, komunikacyjny 2 Pomiary dla pory dnia i nocy 3 Oddzielne normy hałasu powodowanego przez linie elektromagnet Podsystem promieniowa jonizującego Promienio jonizujące - rodzaj prom które przechodząc przez materię wywołuje w objętych atomach i cząsteczkach zmiany ich ładunku elektrycznych *cząstki alfa, beta- prom korpuskularne *prom gama, X - elekromagne Źródła prom jonizujące Naturalne: z przestrzeni kosmicznej, nat izotopy promieniotw skorupy ziemskiej, wodzie powiet żywności organizmach Sztuczne: reaktory jądrowe, aparaty rentgen bomby kobaltowe, sztucznie wytworzone izotopy prom, odpady Źródła potencjalnych zagrożeń radiologicznych w Polsce Zewn: elektrow
|
jądrowe w Europie, broń jądrowa byłego ZSRR Wewn: ośrodek badan jądrowych, ośr produkcji izotopów, placówki użytkujące prom jądrowe centralna składnica odpadów prom, przewóz źródeł prom, kopalnie, odpady przemysłowe, osady denne rzek powierz jezior, Bałtyku Zadania monit prom joni 1 wykonywan pomiarów na stacjach wczesnego wykrywania skażeń prom 2 monit 137Cs w glebie 3 Pomiary skażeń promieniotwórczych wód powie i osadów dennych Monit prom elektromag niejonizującego Pola elektromag: pola elektry, magnet, elrktromagnet o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz tworzących zakres prom niejoniz Źródła pól elektromag Nat: ziemskie pole elektr magnet, wyładowania atmosf kosmiczne Sztuczne: stacje i linie energ wysokiego napięci, stacje nadawcze radiowe i TV CB- radio, stacje bazowe telefonii kom, urządzenia medyczne, sprzęt AGD, aparaty kom, *Długotrwałe oddziaływa pól elektom o zbyt dużyc poziomach może prowadzić do zakłóceń w funkcjonowaniu neurologicznych , naczyniowo - sercowych, trawiennych *Szkodliwość zależy od |
natężenia i czasu oddziaływania oraz częstotliwości fal elekrom *Dopuszczalne poziomy pól elekrom charakteryzowane przez dopuszczalne wartości parametrów fizycznych: składowa elektryczna, składowa magnetyczna, gęstość mocy |
|
|