159. ROZPOZNAWANIE IMIENIA

Cel: Rozpoznawanie imienia.

Zadanie: Dziecko ma skierować wzrok na osobę wymawiającą jego imię.

Procedura: Systematycznie w ciągu dnia wypowiadaj głośno i rytmicznie imię dziecka. Jeśli spojrzy na ciebie, nagrodź je natychmiast uściskiem lub drobnym poda­runkiem. Jeśli natomiast nie reaguje, wejdź w jego pole widzenia i powtórz imię. Zacznij od bardzo małej odległości i powtarzaj imię raz na kilka minut. Nagradzaj dziecko, gdy skieruje głowę w twoim kierunku, nawet jeśli nie nawiąże z tobą kontaktu wzrokowego. Gdy dziecko zacznie reagować, sto­pniowo zwiększaj odległość od niego. Praca nad tą umiejętnością może być kontynuowana także podczas innych ćwiczeń i w trakcie zabawy.

160. WSKAZYWANIE POŻĄDANYCH PRZEDMIOTÓW

Cel: Rozwijanie umiejętności wyrażania w niewerbalnej formie swoich potrzeb lub żądań.

Zadanie: Wskazywanie pożądanego przedmiotu (lub docieranie do niego) bez podpo­wiedzi.

Pomoce: Jadalne nagrody lub ulubione zabawki.

Procedura: Pokaż dziecku ulubioną zabawkę lub jadalną nagrodę, połóż ją przed nim na stole. Nie pozwól mu wziąć nagrody, dopóki nie pomożesz mu wskazać na nią, lub sięgnąć do niej. Spraw, żeby popatrzyło na nagrodę, a następnie sam na nią wskaż. Wtedy pokieruj nim tak, żeby wskazało na nią, zanim pozwolisz mu ją wziąć. Powtarzaj tę czynność wiele razy w ciągu dnia. Gdy przyzwyczai się już do zasady wskazywania, nawet jeśli wciąż musisz mu w tym pomagać, wykorzystaj każdą nadarzającą się okazję w ciągu dnia, ażeby ośmielić go do wskazywania. Stopniowo wycofuj swoją pomoc, gdy zrozumie, że może oka­zać swoje potrzeby przez używanie odpowiednich gestów. Gdy zacznie już wskazywać samo, daj mu do wyboru dwa przedmioty i spraw, by wskazało ten, który chce. Nagradzać je za każdym razem, gdy zobaczysz, że spontani­cznie wskazuje coś żeby pokazać, że czegoś chce. Najpierw będzie prawdo­podobnie sygnalizowało swoje pragnienie jedynie poprzez sięganie po przed-miot. Stopniowo zachęcaj go do wskazywania poprawnie, poprzez branie jego palca i pomaganie mu w trzymaniu go w odpowiedniej pozycji.

161. Przychodzenie na wezwanie

Cel: Rozumienie ustnych poleceń.

Zadanie: Przychodzenie na ustne wezwanie.

Procedura: Ćwiczenie to wymaga dwóch osób. Każda z nich ma drobne kawałeczki jadalnej nagrody. Nauczyciel i jego pomocnik siedzą twarzą do siebie w odle­głości 1-2 m. Dziecko znajduje się pomiędzy nimi. Nauczyciel mówi „Chodź" i wyciąga rękę z nagrodą. Na początku, pomocnik tylko wskazuje dziecku kierunek nagrody. Gdy dziecko kieruje się do nauczyciela, dostaje nagrodę. Powinien on teraz przenieść dziecko na środek i pomóc dziecku obrócić się twarzą do pomocnika. Teraz pomocnik pokazuje nagrodę i ćwiczenie jest powtarzane. Należy to powtórzyć cztery lub pięć razy w jednej sesji. Stopnio­wo wycofuj nagrody i obserwuj, czy dziecko reaguje tylko na polecenia werbal­ne. Gdy próbuje ruszać się bez polecenia, nauczyciel zatrzymuje je do czasu wydania polecenia. Gdy dziecko opanuje ruch na polecenie „Chodź", nauczy­ciel uczy go rozumienia tego słowa w różnych sytuacjach następującymi spo­sobami:

a. przez wzywanie dziecka kilka razy dziennie, po upewnieniu się, że zwrócił jego uwagę;

b. przez wzywanie go, gdy jest blisko, ale nie patrzy na nauczyciela;

c. przez wzywanie dziecka, gdy jest się poza zasięgiem jego wzroku, aby musiało się obrócić.

Nauczyciel przechodzi wszystkie te kroki jednorazowo i upewnia się, że każdy z nich jest dobrze opanowany przed następnym etapem.

164. ROZPOZNAWANIE WŁASNEGO ODBICIA W LUSTRZE

Cel: Rozpoznawanie własnego odbicia w lustrze i skojarzenie go z imieniem.

Zadanie: Wskazywanie na swoje odbicie w lustrze w odpowiedzi na pytanie „Gdzie jest (imię)?"

Pomoce: Lustro stojące.

Procedura: Gdy dziecko zacznie już reagować na swoje imię (ćwiczenie 159), weź je przed lustro i pokaż mu jego odbicie. Daj mu dotknąć lustra, aby zrozumiało,, że nie ma tam innego dziecka. Pomóż mu także pomachać ręką lub podsko­czyć, aby widziało swoje odbicie wykonujące to samo. Wtedy spytaj „Gdzie jest (imię)?" Pomóż dziecku wskazać na siebie, a następnie na obraz w lu­strze. Wskaż na lustro i powiedz „Popatrz, tam jest (imię)". Powtarzaj ćwicze­nie kilka razy dziennie, aż dziecko zacznie uogólniać swoje odbicie. Jeśli będzie bało się lustra, lub wpatrywało w nie uporczywie, przechodź z nim obok kilka razy dziennie. Zwracaj wówczas uwagę na jego odbicie, ale nie pozwalaj mu się zatrzymywać, dopóki nie przyzwyczai się do widzianego obrazu.

165. DOPASOWYWANIE POSPOLITYCH PRZEDMIOTÓW-l

Cel: Rozwinięcie umiejętności dopasowywania i koncentracji wzrokowej.

Zadanie: Obserwacja ręki nauczyciela i dopasowywanie do trzymanego przez niego przedmiotu jednego z czterech do wyboru.

Pomoce: Cztery pary identycznych przedmiotów (np. skarpetki, klamerki, klocki, łyżki, kredki), małe pudełko.

Procedura: Umieść po jednym przedmiocie z pary na stole przed dzieckiem. Drugi taki zestaw trzymaj na kolanach, by dziecko go nie widziało. Pudełko ustaw na stole nieco z boku. Weź z kolan jeden z przedmiotów i poleć dziecku znaleźć w swoim zbiorze identyczny. Na przykład, weź skarpetkę i powiedz „Znajdź skarpetkę". Wskaż przy tym na odpowiedni przedmiot, pochwal je i odłóż oba przedmioty do pudełka. Powtarzaj to samo, aż wszystkie cztery pary przed­miotów znajdą się w pudełku.

166. DOPASOWYWANIE POSPOLITYCH PRZEDMIOTÓW-II

Cel: Poprawa umiejętności dopasowywania i koncentracji wzrokowej.

Zadanie: Odnalezienie pary dla określonego przedmiotu spośród wielu innych, bez rozpraszania uwagi.

Pomoce: Cztery pary identycznych przedmiotów, duże pudełko.

Procedura: Włóż wszystkie przedmioty do pudełka i usiądź na podłodze, ustawiając pu­dełko pomiędzy sobą, a dzieckiem. Wyjmij jeden z przedmiotów i trzymaj go tak, by dziecko wyraźnie go widziało. Powiedz „Popatrz. Znajdź skarpetkę", Wskaż na pudełko i pomóż dziecku szukać w pudełku, aż do znalezienia drugiej skarpetki. Odłóż skompletowaną parę i nagrodź dziecko. Powtarzaj zadanie, aż do całkowitego opróżnienia pudełka. Nie rozpoczynaj tego ćwi­czenia, dopóki dziecko nie potrafi znaleźć pary do pokazanego przedmiotu wśród ograniczonej liczby przedmiotów odwracających jego uwagę.

167. DOPASOWYWANIE OBRAZKÓW DO PRZEDMIOTÓW

Cel: Rozwój umiejętności dopasowywania.

Zadanie: Dopasowywanie pięciu obrazków pospolitych przedmiotów do przedmiotów rzeczywistych.

Pomoce: Pięć pospolitych przedmiotów i obrazki, które je przedstawiają.

Procedura: Połóż obrazki na stole przed dzieckiem, a przedmioty umieść na kolanach, by dziecka nie rozpraszał ich widok. Wręczaj mu kolejne przedmioty i każ mu układać je na odpowiednich obrazkach. Na początku może okazać się, że musimy rozpocząć od jednego przedmiotu i obrazka. Na przykład, połóż przed dzieckiem obrazek przedstawiający łyżkę. Następnie podaj mu łyżkę i nazwij ją. Gdy dziecko położy łyżkę na obrazku nagrodź je. Jeśli dziecko pochwyci ideę dopasowywania obrazka i przedmiotu, połóż przed nim dwa obrazki, by miało możliwość wyboru. Na przykład, połóż obrazki łyżki i buta i podaj dziec­ku łyżkę. Jeśli dziecko poprawnie położy przedmiot, powiedz „Tak, łyżka" i natychmiast je nagrodź. Jeśli próbuje ono niewłaściwie umieścić przedmiot, powtórz „Łyżka" i naprowadź jego rękę na odpowiedni obrazek. Powtarzaj ćwiczenie dodając stopniowo kolejne obrazki, aż będzie w stanie dopasować pięć par w czasie jednej sesji.

169. LOKALIZOWANIE PRZEDMIOTÓW

Cel: Rozwijanie rozumienia nazw pospolitych przedmiotów i umiejętności poszuki­wania wzrokiem.

Zadanie: Usiąść przy stole, przeszukać wzrokiem pokój i samodzielnie wskazać okre­ślony przedmiot w odpowiedzi na pytanie „Gdzie jest...?"

Pomoce: Stół, dwa krzesła, cztery pospolite przedmioty znane dziecku.

Procedura: Wybierz cztery pospolite przedmioty, których nazwy dziecko zna. Przez kilka pierwszych minut ćwiczenia, siedź z dzieckiem przy stole i połóż przed nim cztery przedmioty. Pokazuj mu kolejne przedmioty i nazywaj je. Następnie rozmieść te przedmioty w czterech dobrze widocznych miejscach pokoju. Ujmij poprzez stół ręce dziecka i spytaj „Gdzie jest piłka?" Nie pozwól mu wstać i wziąć piłki, ale zamiast tego skłoń je do rozglądnięcia się, przeszuka­nia pokoju wzrokiem i wskazania piłki. Ważne jest, by dziecko zaczęło się uczyć gestykulacji, takiej jak wskazywanie. Powtórz ćwiczenie ze wszystkimi czterema przedmiotami. Jeśli dziecko nie rozgląda się po pokoju, powtórz pytanie i kieruj jego oczy w różnych kierunkach, pytając „Czy jest tu piłka?" Kiedy w końcu dziecko spojrzy na piłkę, uwolnij jedną rękę i pomóż mu wskazać. Zachęcaj je także do nazywania przedmiotów. Gdy dziecko wskaże już wszystkie cztery przedmioty, powiedz „Weź piłkę" i pozwól mu wstać i wziąć ją. Uważaj, by szczególnie wyraźnie różnicować „Gdzie jest piłka?" i „Weź piłkę". Gdy dziecko będzie już umiało lokalizować i wskazywać przed­mioty obserwując, jak je rozmieszczasz, kontynuuj ćwiczenie, ale przedmioty rozmieszczaj, zanim jeszcze dziecko znajdzie się w pokoju. Pamiętaj, aby wszystkie przedmioty były z pozycji dziecka wyraźnie widoczne.

170. NAUKA NAZW CZŁONKÓW RODZINY

Cel: Postęp w identyfikowaniu członków rodziny.

Zadanie: Na słowną prośbę podanie przedmiotu odpowiedniemu członkowi rodziny.

Pomoce: Pospolity przedmiot lub zabawka dobrze znana dziecku

Procedura: Posadź je naprzeciw siebie, na krześle, albo na podłodze. Podaj dobrze mu znany przedmiot, na przykład piłkę i powiedz „Podaj piłkę mamie". Wyciągnij rękę, aby zrozumiało, że ma ci podać piłkę. Powtarzaj to wiele razy. Gdy dziecko będzie ci już podawać piłkę bez żadnych problemów, wprowadź dru­gą osobę. Niech osoba ta usiądzie obok ciebie, twarzą do dziecka. Powiedz „Podaj piłkę mamie" i wyciągnij ręce. Następnie oddaj ją dziecku i powiedz „Podaj piłkę tacie". Osoba towarzysząca powinna wyciągnąć ręce. Gdy dziec­ko próbuje podać piłkę tobie, skieruj jego uwagę na drugą osobę i powtórz polecenie, podkreślając nazwę. Powtarzaj ćwiczenie wiele razy, aż dziecko zacznie słuchać i rozróżniać nazwy. Gdy zadanie stanie się dla niego jaśniej­sze, przestańcie wyciągać ręce i sprawdźcie, czy dziecko potrafi zadecydo­wać, komu podać przedmiot bez wskazówki wzrokowej. Gdy już opanuje rozróżnianie pomiędzy dwiema osobami, wprowadź trzecią i wielokrotnie po­wtarzaj ćwiczenie.

171. PROSTE POLECENIA

Cel: Rozumienie ustnych poleceń.

Zadanie: Nauka rozumienia czasowników połączonych z pospolitymi rzeczownikami.

Pomoce: Piłka

Procedura: Gdy dziecko nauczy się podawać piłkę na życzenie (ćwiczenie 169), zacznij uczyć go nazw innych czynności, jakie można robić z piłką. Rozpocznij od wzmocnienia polecenia „Podaj piłkę". Wyraźnie wymawiaj czasownik, wycią­gaj ręce i spraw, by dziecko podało ci piłkę. Następnie powiedz „Popatrz, potocz piłkę". Upewnij się, że dziecko cię obserwuje i potocz piłkę w kierunku ściany. Daj mu piłkę i naprowadź jego ręce do toczenia w momencie, gdy wydajesz polecenie. Powtarzaj polecenie toczenia wiele razy, zanim za­czniesz naprzemiennie stosować oba polecenia. Gdy już zaczniesz to robić, stosuj ich pewną sekwencję, aż dziecko zacznie na życzenie wykonywać obie czynności. Dodawaj stopniowo kolejne polecenia, takie jak „rzuć", „odbij" czy „kopnij". Rób to co pewien czas i tylko po jednym czasowniku. Kiedy dziecko nauczy się nowego polecenia, powtarzaj także opanowane już wcześniej. Pamiętaj o podkreślaniu w poleceniach czasowników, tak aby dziecko wy­chwytywało różnice między nimi.

172. DOPASOWYWANIE OBRAZKÓW

Cel: Rozwijanie umiejętności dopasowywania i rozumienie, że jednym rzeczowni­kiem można nazywać wiele różnych przedmiotów.

Zadanie: Dopasowywanie obrazków podobnych przedmiotów, różniących się wyglądem.

Pomoce; Obrazki kilku podobnych, ale nie identycznych przedmiotów (na przykład, różne rodzaje butów).

Procedura: Weź zestaw obrazków przedstawiających jeden rodzaj przedmiotów (np. buty) przemieszany z kilkoma innymi obrazkami. Pokaż dziecku jeden z obrazków buta i powiedz „Popatrz, but". Następnie powiedz „Znajdź buty" i wskaż na inne obrazki. Gestem pokaż dziecku, aby podało ci wszystkie obrazki z buta­mi. Jeżeli poda ci jeden obrazek i nie szuka następnych, zwróć ponownie jego uwagę na obrazki i powiedz „Znajdź inny but". Spróbuj znaleźć obrazki przed­stawiające ten sam przedmiot z wielu różnych perspektyw. Ważne jest, aby dziecko zdało sobie sprawę, że słowo „but" może pasować do wielu przedmio­tów o różnym wyglądzie.

173. ODRÓŻNIANIE POKARMU OD NAPOJU

Cel: Rozpoznawanie rodzajów jedzenia oraz doskonalenie umiejętności myślenia

kategoriami.

Zadanie: Sortowanie obrazków żywności na „jedzenie" i „picie". Pomoce: Zdjęcia wycięte z czasopism przedstawiające różnego rodzaju dania i napoje.

Procedura: Usiądź przy stole obok dziecka i powiedz „Popatrz, obrazki". Zbiór zdjęć trzymaj na kolanach, aby nie rozpraszać dziecka. Pokaż dziecku zdjęcie ja­kiejś potrawy i powiedz „Popatrz, jedzenie". Upewnij się, czy dziecko patrzy na obrazek, a potem połóż go przed nim. Następnie weź obrazek z jakimś napo­jem i powiedz „Popatrz, picie". Wyraźnie podkreślaj słowa „jedzenie" i „picie". Potóż obrazek obok poprzedniego. Nie nazywaj rodzajów żywności, aby dziecko nie zaczęto zastanawiać się, co znaczą takie słowa jak np. „makaron". Powtórz to ze wszystkimi obrazkami, cały czas stosując określenia „jedzenie" i „picie" i układając je na właściwym stosie. Kiedy wszystkie są już posortowa-ne, mówimy „Koniec obrazków" i pozwalamy dziecku się bawić. Powtarzaj ćwiczenie przez 2-3 dni, samemu sortując zdjęcia. Gdy dziecko przyzwyczai się do tego, poleć mu aby wskazywało, na który stos należy położyć obrazek. Zacznij od jednego lub dwóch obrazków każdego rodzaju w trakcie jednej sesji. Stopniowo zwiększaj udział dziecka, aż będzie w stanie samodzielnie, lub z niewielką pomocą posortować wszystkie obrazki.

\

---