Wykład 10 - Organizacja systemu planowania przestrzennego w Polsce 28.05.2009

Planowanie przestrzenne → proces kształtowania zagospodarowania przestrzennego terenu w harmonii z ochroną środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego na poziomie kraju, regionu i gmin.

Proces - tzn sekwencja pracy, diagnostycznych, projektowych, uzgodnień legislacji, realizacji i monitoringu.

Proces planowania zagospodarowania przestrzennego powinien zaczynać od retrospekcji → ceny zmian zachodzących w ochronie środowiska i zagospodarowaniu przestrzennym w danym obszarze w kilku ostatnich dziesięcioleciach albo co najwyżej od czasu opracowania poprzedniej edycji planu.

Jeżeli wiemy jakie procesy na danym terenie zachodzą, opracowujemy diagnozę stanu aktualnego, którą to opracowujemy dla 3 stref i i obejmuje:

	przyrodnicza	Społeczno-kulturowa	gospodarcza
Inwentaryzacja zasobów	X	X	X
Ocena walorów	X	X	X
Analiza konfliktów i identyfikacja obszarów problemowych	X	X	X
Ocena potencjału	X	X	X
Wnioski do planowania i zagospodarowania przestrzennego	X	X	X

Tab. Struktura problemowa diagnozy zagospodarowania przestrzennego

Diagram ideowy analizy konfliktu

Między strefami mogą wystąpić konflikty:

między P i G np.

- produkcja przemysłowa i ochrona przyrody,

- komunikacja i ochrona przyrody

- rekreacja i ochrona przyrody

między P i S-K

- tworzene parków narodowych i zakazy mieszkańców

Między S-K i G

- uruchamianie kopalni węgla brunatnego na Lubelszczyźnie

- zanieczyszczenia z produkcji przemysłowej niszczą zabytki

Konflikty wewnątrz strefy:

→ Gospodarczej: np. konflikty między różnymi działami biznesu np. rolnictwo i przemysł albo produkujemy zdrową żywność albo kopiemy węgiel, komunikacja tranzytowa i agroturystyka.

→ Społeczno - kulturowej: np. organizacja przedszkola prywatnego w sąsiedztwie przychodni dla zwierząt, sklep warzywniczy w sąsiedztwie lakierni, szkoła i bar

→ Przyrodniczej: konkurencja międzygatunkowa

Metoda analizy macierzowej - w kolumnach i rubrykach wpisujemy funkcje terenu. Możemy zidentyfikować natężenie i występowanie konfliktów oraz sporządzić mapę konfliktu: gdzie występuje, jaki rodzaj, natężenie.

	Ochrona przyrody	rolnictwo	przemysł	rekreacja	turystyka
Ochrona przyrody	-
Rolnictwo	+	+
Przemysł
Rekreacja
turystyka	+ +	-	+

Tabela analizy macierzowej (przykład)

Zadania planowania przestrzennego:

I etap- Łagodzenie i eliminacja konfliktów funkcjonalno-przestrzennych

Potencjał obszaru - możliwość jego wykorzystania. Może być optymalnie wykorzystany ( nie ma zubożenia walorów i zasobów podczas wykorzystania potencjału G, P lub S-K. Przekazać pokoleniom teren jeszcze bardziej bogatszy P, S-K, i G.) Możemy mieć potencjał niedostatecznie wykorzystany ale jest szansa na rozwój w dziedzinach środowiskotwórczych. Potencjał nadmiernie eksploatowany i dochodzi do degradacji zasobów i walorów.

Koniec etapu diagnozowania

II etap - Projektowanie

Opracowanie projektu planu - polega na takim rozmieszczeniu w przestrzeni poszczególnych funkcji terenu aby w max stopniu wykorzystać potencjały, minimalizować konflikty i chronić walory, uwzględniając dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe terenu i oczekiwania społeczności danego terenu.

Projekt planu składa się z 3 części:

- ustaleń planu ( w formie tabeli)

- rysunku planu (forma mapy)

- opisu planu (komentarz do tabel i map)

Opracowany projekt planu poddawany jest procesowi opiniowania i uzgadniania tzw społeczna percytypacja w procesie planowania i zagospodarowania przestrzennego. Poszczególne organy administracji, rządowe, przedsiębiorstwa, organizacje społeczne, osoby indywidualne mają prawo składania wniosków, uwag, opinii do projektu planu. Po okresie opiniowania i uzgodnień projektanci analizują uwagi, wnioski, opinie i robią korekty projektu oraz przedkładają władzy do uchwalenia. Następnie proces legislacji - nadanie projektowi planu rangi aktu prawnego. W oparciu o uchwalony plan kompetentne organy administracji wydają decyzje, postanowienie administracyjne i koncesje. W oparciu o te akty prawne następuje proces realizacji planu, można realizować inwestycje.

III etap - Proces realizacji planu podlega monitoringowi przez służby nadzoru budowlanego i OŚ.

Jeżeli inwestycja jest realizowana niezgodnie z przepisami nadzoru budowlanego i ochrony środowiska czy przepisami dóbr kultury może być wstrzymana przez organ administracji. Takie organy mogą nałożyć kary pieniężne i zlikwidować nielegalną inwestycje.

Główną rolę w monitorowaniu procesu zabudowy terenu mają służby nadzoru budowlanego. Kompetencje w tym zakresie posiadają: starosta lub burmistrz miasta pow 100 tyś.

Gospodarowanie przestrzenne - zainwestowanie terenu w sposób przemyślany, logiczny, funkcjonalny.

Człowiek zagospodarowuje ziemię od początku rozwoju cywilizacji. Każda nowa forma zagospodarowania więc dotychczasową strukturę przestrzenną krajobrazu. Dokonując tych zmian musimy działać z poszanowaniem zasobów i walorów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Poszczególne formy zagospodarowanie terenu pełnią określone funkcje. W planach zagospodarowania przestrzennego określonym funkcjom terenu przypisuje się określone przestrzenie a na rysunku planu oznacza się zasięg określonego sposobu zagospodarowania odpowiednimi kolorami i symbolami.

Funkcja terenu	kod	kolor
Budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne	MW	Ciemny brąz
Budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne	MN	Jasny brąz
Zabudowa zagrodowa	MR	Jasny brąz
Grunty orne	R	Żółty
Użytki zielone	RZ	Żółty
lasy	L	Zielony ciemny
Zieleń produkcyjna: lasy, parki	ZP	Jasna zieleń
przemysł	P	Fiolet
komunikacja	KS - samochód KK - kolej	Jasny szary
Bazy składu, hurtownie	BS	Fiolet
Usługi	UH handlowe UO oświatowe UZ zdrowotne UK kulturalne UT turystyczne US sportowe	Czerwony Czerwony Czerwony Czerwone Szraf czerwono zielony Szraf czerwono zielony
Fermy szklarnie, i inne intensywnej produkcji	RP	Szraf żółto fioletowy
Rezerwaty przyrody	RP	Ciemna zieleń czerwona obwódka
Parki narodowe	PN	Ciemna zieleń czerwonaobwódka
Rezerwaty krajobrazowe	RK	Czerwona obwódka linią przerywaną bez wypełnienia
Parki, ogrody	ZU	Zielony

W harmonii z ochroną środowiska przyrodniczego

Planowanie jest jednym z najważniejszych narzędzi ochrony środowiska. Od sposobu zagospodarowania terenu zależy skala presji na środowiska i konfliktu z innymi funkcjami terenu. Tą samą inwestycję można zaprojektować bardzo kolizyjnie do środowiska przyrodniczego lub w sposób nie generujący takich kolizji np. wysypisko w dnie doliny rzeki.

I dziedzictwa kulturowego - planowanie jest jednym z podstawowych narzędzi dziedzictwa kulturowego. Wokół obiektów (ważne dla dziedzictwa) wyznacza się strefy ochrony konserwatorskiej. Wszelkie działania muszą być uzgodnione z Państwową Służbą Ochrony Zabytków.

Uzgodnienie jest obligatoryjne, musi być respektowane przez planistę. Opinia nie jest obligatoryjna, nie musi być respektowana

Na poziomie krajów, regionów, gmin

System planowania przestrzennego kraju w Polsce jest 3 stopniowy: poziom kraju, województwa i poziom planowania miejscowego. Na poziomie kraju opracowywana jest polityka przestrzennego zagospodarowania kraju. Do 2004 roku dokumenty te opracowywało Rządowe Centrum Służby Strategicznej a teraz eksperci wywodzący się z Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN i realizowane dla Ministra Gospodarki.

Projekt polityki przestrzennego zagospodarowania kraju (PPZK) jest poddawany uzgodnieniom przez ministerstwa i opiniowaniu przez organizacje zawodowe np. Izby Architektoniczne i Organizacje Społeczne → związane z ochroną przyrody.

Po procesie uzgodnień i opiniowania projekt (skala 1:2000000) PPZK jest uchwalany przez Radę Ministrów.

Na poziomie województwa opracowywane są 3 dokumenty

1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa

Organem sporządzającym - Marszałek Województwa

W studium uwarunkowań uwzględnia się wszystkie elementy polityki zagospodarowania przestrzennego kraju dotyczącego danego kraju. Analizuje się walory, problemy potencjały województwa w sferze P, S-K, G. Identyfikuje się konflikty i wskazuje ich sposoby rozwiązywania. Wskazuje się miejscowości, rejony, pasma, przewidziane do realizacji różnych funkcji o randze wojewódzkiej. Projekt studium wykłada się do publicznego wglądu do Urzędu Marszałkowskiego. Przez 1 miesiąc wszystkie instytucje powinny dokonać uzgodnień i opinii.

Instytucje:

- Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

- Państwowa Służba Konserwacji Zabytków

- Wojewódzka Dyrekcja Dróg Publicznych

- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej

- Wojewódzki Inspektor Sanitarny

- Policja, Wojsko, Straż Pożarna

- Państwowe sieci energetyczne

- Służby wojewody odpowiedzialne za gospodarkę przestrzenną

Skorygowany projekt studium jest przedkładany sejmikowi województwa do uchwalenia. Z chwilą ustalenia jest dokumentem obowiązkowym dla ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego

2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa (pzpw)

1:2000000

Ustalenia planu nie mogą być sprzeczne z studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa. W pzpw ustala się lokalizacje wszystkich inwestycji w skali województwa - obwodnice, lotniska, specjalistyczne szpitale, uczelnie państwowe, strefy ochrony konserwatorskiej i ochrony wód podziemnych

3. Prognoza skutków wpływu ustaleń planu na środowisko przyrodnicze

1:2000000. W końcowym etapie prac nad projektem planu.

Celem prognozy jest przedstawienie obrazu przyszłego stanu środowiska w warunkach pełnej realizacji planu. Jeśli prognoza wykaże że w wyniku realizacji planu może nastąpić pogorszenie stanu środowiska. Wtedy sejmik może odrzucić plan i nakazać zmianę.

Organem sporządzającym plan i prognozę - Marszałek Województwa

Organem uchwalającym plan i akceptującym jest Wojewódzki Sejmik Samorządowy

Na poziomie Gmin: również 3 dokumenty

1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin

1: 25000 lub 1: 10000

Określa się główne walory, potencjalne problemy G P i S-K gminy, wskazuje się główne konflikty i problemy wymagające rozwiązania

Organ sporządzający - wójt gminy, burmistrz lub prezydent

Organ uchwalający - rada gminy lub miasta

2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

1:1000 lub 1:2000 (szczegółowo)

MPZP opracowuje się dla wybranych fragmentów miasta lub gmin np. dzielnicy, ośrodka gminnego, obszaru rekreacyjnego

Organ sporządzający - wójt, burmistrz, prezydent

Organ uchwalający - rada gminy lub miasta

W końcowej fazie prac nad MPZP przewiduje się prognozę skutków wpływu ustaleń miejscowego planu na środowisko przyrodnicze w 1:1000 lub 1: 2000

Plan wraz z prognozą - możliwość wglądu w siedzibie miasta lub gminy, na 1 miesiąc i wtedy wszystkie podmioty gospodarujące na obszarze objętym planem mogą składać wnioski, uwagi opinie, skargi, zarzuty.

Projektanci analizują, robią korekty i przedstawiają radzie wraz z prognozą do uchwały.

Uchwalony MPZP staje się Miejscowym Planem Rozstrzygającym o sposobie rozstrzygania zagospodarowania terenu np. decyzje o budowie, zalesieniu, budowie drogi, stosunki wodne, prawo o wszelkich sposobach zagospodarowania obszaru.

Nową edycję studiów i planów zagospodarowania przestrzennego podejmuje się gdy powstają nowe potrzeby społeczne lub problemy środowiskowe wymagające kolejnych przekształceń terenowych.

I tak cykl zakreśla pełne koło

3. Prognoza skutków wpływu ustaleń miejscowego planu na środowisko przyrodnicze

3

G

P

S - K

---