USTAWA CECHU PIEKARSKIEGO W RADOMIU POTWIERDZONA W 1760 ROKU PRZEZ KROLA AUGUSTA I
Augustus III Dei Gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae; Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensiae, Severiae, Czernichoviaeque nec non Haereditarius Dux Saxoniae et Princeps Elector. Significamus tenore praesentibus Litteris Nostris, quorum interest universis et singulis, Productus esse coram Nobis. Litteras Papyrareas continentes in se Erectionem Contubernii Pistorum in Civitate Nostra Radomiense i t. d. quarum Litterarum sen Articulorum tenor est prout sequitur ejusmodi: Prezydent wraz z całą Radą miasta I. K. M. Radomia. Wszem wobec i każdemu z osobna wiadomo czynimy niniejszym Listem Naszym, iż przed Magistratem Naszym Radzieckim Radomskim gdyśmy natenczas w rzeczach y sprawach pospolitych zgromadzeni byli stanąwszy przed nami osobiście Sławetny Frańciszek Sowiński Mieszczanin i obywatel miasta tutejszego Radomia Cechu Piekarskiego Starszy Magister w przytomności wszystkich Braci tegoż Cechu podał nam na piśmie niżej opisane artykuły dobrego porządku Rzemiosła swego piekarskiego, prosząc Nas o to, abyśmy te opisane artykuły Cechowi Piekarskiemu potwierdzić raczyli, dając przed Nami sprawy, iż dawne przywileje Cechowi temu nadane przez Konflagratę Miasta tegoż są spalone. My tedy przychylając się do praw w innych Miastach Koronnych Cechowi piekarskiemu służących y dla dobra pospolitego w tym Mieście y wygody wszystkich ludzi umyśliliśmy Cech Piekarski w Mieście IKM. Radomiu do skutku swego przyprowadzić, zaczym prośbie i żądaniu sławnemu tegoż Sławetnego Sowińskiego y Jego Braci Piekarzów zadosyć czyniąc pierwej te artykuły Nam na piśmie podane obaczywszy y one należycie uważywszy, że się w niczem prawu pospolitemu nie sprzeciwiają, y owszem ku pomnożeniu Chwały Boskiej y dobru pospolitemu, tudzież sławie tegoż Miasta za wspólnym wszystkich Braci Cechu Piekarskiego konsensem y jednostayną zgodą ku zachowaniu Dobrego porządku y miłości Braterskiej między sobą tegoż Cechu są postanowione, namówione i rozmyślnie napisane, za ich tedy zezwoleniem y jednostajną wolą Naszą Radziecką takowe Artykuły niżej wyrażone potwierdziliśmy onym y o konfirmacyą od Najjaśniejszego Króla JM. Naszego Miłościwego tychże artykułów Cechowi Piekarskiemu starać się pozwoliliśmy, których artykułów słowo w słowo takowy jest tryb i porządek:
I. Aby wszyscy Bracia Cechą Bracką obesłani, starsi pod winą 10, a młodsi gr. 5 do Cechu na godzinę naznaczoną uczciwie schodzili się, a gdyby Brat który był zabawny słusznemi sprawami, tedy Starszemu Cechu tego ma to opowiedzieć, aby za nieposłuszeństwo takowe nie był karany; każdy zaś Brat Cechę do drugiego Brata powinien zaraz odesłać, nie przytrzymując jej u siebie. A młodszy Brat gdyby onej Starszemu odesłać omieszkał, ma być karany 3 funt. wosku.
II. Wszyscy Bracia Cechowi powinni się do Cechu po trzeźwemu schodzić y spokojnie się zachować, gdyż każda sessya y zgromadzenie do Cechu jest miejsce pokoju y bezpieczeństwa, aby żaden z szablą, szpadą lub innym orężem, którym by mógł innego Brata ranić albo razić nie przychodził pod winą 5 f. wosku. Gdyby zaś który Brat w Cechu Brata ranił, takowy sprawy Cech sądzić nie powinien, ale raniony występnego do Sądu Radzieckiego zapozwać powinien.
III. Bracia w Cechu Brackim siedzący nie mają sobie zadawać słów nieuczciwych dobrej sławie szkodzących, a któryby Brat o takowy postępek był przeświadczony 10 f. wosku ma być karany.
IV. Bracia Cechu Piekarskiego w małych sprawach nie mają się wzajemnie turbować, ani do Urzędu przywodzić ale wprzód ma swoją skargę przed Bracią przełożyć pod winą 1 f. wosku, jeżeliby zaś który Brat obciążony był dużo w Cechu wolno mu będzie do Urzędu Radzieckiego apelować, czyniąc to słusznie a nie z uporu jakiego.
V. Gdy Starszy Brat z Cechu odchodzić będzie powinien na swoim miejscu zasadzić innego Brata pod winą 1 f. wosku, a to dla tego aby przez jego odeyście Bractwo jakiego nieporządku nieponiosło y niezgody między sobą, a gdyby mu się przytrafiło gdzie odjechać z miasta, klucze brackie przy drugim Bracie ma zostawić pod winą 2 f. wosku. Młodsi zaś Bracia za pozwoleniem Starszych w Cechu wychodzić nie mają pod winą 10 gr. do skrzynki.
VI. Młodsi Bracia Starszym we wszystkim powinni być posłuszni y mieć ich w poszanowaniu, a któryby się Brat temu sprzeciwił y był nie posłuszny taki ma dać 12 f. wosku.
VII. Gdy kto Rzemiosła Piekarskiego będzie chciał przyjąć Cech ma się naprzód Urzędowi Radzieckiemu opowiedzieć y prawo miajskie przyjąć, a gdy to uczyni ma potym z dwiema Sąmsiady albo Bracią do Cechu przyjść y żądać tego aby był za Brata przyjęty y tam zaraz ma pokazać list urodzenia y nauki dostatecznej Rzemiosła, y wstępnego ma odłożyć do skrzynki Brackiej złp. 40, y sztukę Rzemiosła swego powinien będzie wyprawić, a jeżeli by tego się wzbraniał, powinien dać za to do skrzynki złp. 70. Synowie zaś Magistrowscy Rzemiosła piekarskiego jeżeli chcą być uczestnikami prawa ojcowskiego powinni dać do skrzynki złp. 20, a od wędrówki wolni być mają.
VIII. Chłopiec który się będzie chciał uczyć Rzemiosła Piekarskiego powinien mieć wolności do spróbowania dwie Niedziele, a po wyjściu tego czasu, jeżeli się zechce uczyć tego Rzemiosła powinien dać do skrzynki wpisowego złp. 2 y trzy lata zupełne ma się tego Rzemiosła uczyć u Majstra swego, nie okupując pieniędzmi nauki swojej, a skoro wypełni lata swoje ma wędrówkę odprawić przez dwie lecie, a gdyby się wędrować wzbraniał, powinien dać do skrzyli Brackiej 1/2 kamienia wosku.
IX. Żadnemu Magistrowi nie będzie się godziło Towarzysza dobrze wyuczonego z jakiejkolwiek przyczyny o występek albo szkodę prywatnie karać albo przed starszemi pomienionego Cechu przełożyć to ma, którego excess starsi uznawszy skarzą, czego gdyby Magister nie uczynił ma być karany 3 f. wosku. Gdyby zaś tego Tawarzysza był jaki wielki excess starsi powinni to donieść Magistratowi.
X. Któryby z Braci albo Siostra drugiemu Bratu albo Siostrze od kupna chleba kupca odwabił, albo do siebie przemawiał, albo też robotę chlebową drugiego Brata komu ganił, taki ma być 3 f. wosku karany.
XI. Żaden z Braci drugiemu bratu przeszkadzać niema w targu, a gdyby się o kupno z sobą sprzeczali albo sobie wzajemnie słowa nieuczciwe zadawali, y któryby się z nich winniejszym znalazł ma dać 4 f. wosku.
XII. Każda wdowa po mężu swoim pozostała rzemiosła piekarskiego syna pozostałego zmarłego męża swego mająca, nie idąc za drugiego za mąż, a uczciwie by się rządzili, dla poratowania i pożywienia swego używać może rzemiosła tego do śmierci, a gdyby poszła za innego męża, innego rzemiosła, tedy rzemiosła piekarskiego zaraz po zamężciu powinna przestawać y onego używać nie będzie mogła pod zabraniem chleba na szpital.
XIII. Wszyscy bracia chleb wszelki według sposobności y postanowienia ceny z żyta albo z pszenicy piec i robić mają według rozkazania Panów Radców, którzy to piekarze tak między sobą postanowić mają żeby zawsze dla wygody ludzi chleb razowy y pszenny przedawano pod winą 3 grzywien przez Starszych Urzędowi Radzieckiemu zapłacenia tylekroć ile kroć by się u nich taki chleb nie znajdował.
XIV. Postanawiamy aby żaden z piekarzów pod zasłoną jakiej protekcyi Dworskiej y ynnych osób w mieście y na przedmieściach y na jakichkolwiek gruntach szlacheckich, świeckich, duchownych y zakonnych nie ważył się rzemiosła piekarskiego robić, a któryby się takowemu postanowieniu sprzeciwiał ma mu być chleb zabrany do szpitala tyle razy ile się pokaże.
XV. Przytrafiło by się któremu Bratu albo Siostrze iż dla starości albo słabego zdrowia y sił ustających nie mógł by robić rzemiosła, a potrzebował by Towarzysza, takiemu bratu albo siostrze ma być towarzysz przydany.
XVI. Żaden Brat któryby mieszkał na innej juryzdykcyi nie może być starszym obrany, ale tylko na juryzdykcyi miasta mieszkający dobrze osiadły, przy którym ma zostawać skrzynka bracka z prawami I. K. M. y do tego Starszego brata na sessye bracia schodzić się y porządkiem według starszeństwa swego na miejscach swoich zasiadać będą powinni.
XVII. Gdy zaś brat albo siostra cechu piekarskiego umrze wszyscy y każdy z osobna brat na pogrzeb powinni się zejść pod winą groszy 12, także co kwartał na żałobnych Mszach ciż Bracia mają być pod tąż winą, powinni też Bracia młodsi podług ordynansu starszego ciało zmarłego Brata albo Siostry do grobu zanieść któryby zaś Brat młodszy nie był posłuszny do tego aktu pogrzebowego, ma dać winę 3 funtów wosku tyle razy ile razy był by nieposłuszny.
XVIII. Czeladź aby ze swywoli Magistrów sobie nie obierali, ani Magistrowie Towarzyszów, ale tylko z nadania Pana Starszego gdzie którego Towarzysza Pan Starszy pośle, aby tam robił pod winą 1 f. wosku, a któryby piekarczyk ważył się swywolić od Magistra odejść z roboty a nie odprawił się przystojnie jak na Towarzysza należy, taki każdy karany być powinien według wynalazku starszych salva appellatione do Urzędu Radzieckiego stronie które y kolwiek Dekretem Cechowym.
XIX. Któryby czeladnik na noc w domu u Magistra owego nie był przy robocie powinien wachlon za cały tydzień tracić, chyba że za opowiedzią y pozwoleniem Magistra swego poszedł y dla słusznej przyczyny nie nocował, tey winie podlegać niema. Które te artykuły dla lepszej wiary y uwagi rękami naszemi podpisujemy i pieczęć Naszą Radziecką dla stwierdzenia przycisnąć rozkazaliśmy.
Działo się na Ratuszu Radomskim dnia 12 m. lutego R. P. 1760. Jakób Idziński P. M. I. K. M. Radomia. Wojciech Kamieński Landwoyt M. R. Paweł Łopaciński R. y vice-prezydent M. R.. I. K. M. Ignacy Dyzma Fischer Radca M. I. K. M. Radomia m. pr. Adam Pokrzywnicki R: Miasta Radomia Wojciech Warzycki R. M. R. Jan Siczek R. M. R. Krzysztof Dutaczewski R. M. R. Marcin Kwiatkowski R. M. I. K. M. Radomia m. pr. (L. S. Civitatis Radomiensi) Nos itaque Augustus Rex supplicationi eidem benigne annuentes Literas Erectionis Contubernii Pistoram Radomiensi in omnibus corum conteatis, articulis confirmandus et rantificandus esse duximus pront in quantum Juri Communi non derogant et usus earum habet confirmamus et ratificamus. Volentes easdem vim et robur perpetua firmitatis obtinere. In cujus rei fidem praesentes Maun Nostra Subseriptus, Sigillo Regni communivi jussimus. Datam Varsavia Die XII Mensis Januarii Anno Domini MDCCLX. Augustus Rex.