Owoce kawowca wykorzystywane były w Etiopii już w I tysiącleciu p.n.e. Spożywano je gotowane z dodatkiem masła i soli, lecz nie uprawiano, tylko zbierano ze stanowisk naturalnych. Przypuszczalnie w XIII lub XIV w. przywiezione zostały przez kupców arabskich do Jemenu, który do dziś dostarcza najdroższą kawę. Prawdopodobnie tam opracowano metodę preparowania nasion przez prażenie i wytwarzanie z nich napoju, który Beduini rozpowszechnili w całej Arabii. Jej import do Europy był zasługą dwóch kompanii wschodnioindyjskich: brytyjskiej i holenderskiej.

Uprawa kawy wymaga odpowiednich warunków klimatycznych. W zależności od gatunku kawy, uprawiana jest ona w klimacie równikowym i subtropikalnym. Optymalna wysokość położenia plantacji wacha się od 500 do 1500 m.n.p.m.. W najlepszych warunkach klimatycznych (do 10 równoleżnika na północ i południe od równika) zbiory kawy odbywają się 2 razy w ciągu roku.

Słowo o kofeinie

Coffeinum, jest alkaloidem purynowym, pochodzenia roślinnego. Kofeina (od kawy), w zależności od źródła pochodzenia, zwana jest także teiną (herbata), guaraniną (guarana), mateiną (yerba mate). Oczywiście związek ten otrzymujemy także na drodze syntetycznej.

Po raz pierwszy kofeinę znaleziono w 1827 roku w herbacie.

Kofeina to właściwie metyloteobromina, o ogólnym wzorze sumarycznym: C₈H₁₀O₂N₄H₂O. W temperaturze pokojowej przyjmuje postać jedwabistych igiełek lub białego proszku. Łatwo rozpuszcza się w gorącej wodzie. Po ochłodzeniu wytrącają się kryształy. Kofeina jest bezwonna. Ma gorzki smak.

Kofeina jest metabolizowana w wątrobie do trzech pochodnych dimetyloksantyn każdej posiadającej swój własny wpływ na funkcjonowanie organizmu:

• Paraksantyna (84%): Zwiększa lipolizę, prowadzi do podniesienia poziomu glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi.

• Teobromina (12%): Rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa objętość moczu.

• Teofilina (4%): Rozkurcza mięśniówkę gładką oskrzeli, używana do leczenia astmy. Dawka terapeutyczna jednakże wielokrotnie przewyższa wartość otrzymaną przez rozkład kofeiny.

Bardzo istotnym okazał się fakt, że cząsteczka kofeiny przypomina kształtem inną cząsteczkę, zwaną adenozyną.

Najważniejsze było jednak stwierdzenie, że kofeina blokuje działanie adenozyny. Ta ostatnia jest substancją relaksującą. Osłabia przy tym impulsy w komórkach nerwowych. Wniosek był zatem oczywisty. Zablokowanie relaksującego działania adenozyny prowadzi do stanu pobudzenia.

Warto pamiętać, że picie kawy i napojów zawierających kofeinę w umiarze, jak sugerują badania, nie wywołuje niekorzystnych skutków ubocznych. Co więcej, zachowanie umiaru oraz jakości spożywanych produktów zawierających kofeinę, może mieć nawet właściwości lecznicze.

Zwiększa wytrzymałość

John Hawley z Uniwersytetu w Bundoorze

Kofeina przyjmowana przez sportowców przed wysiłkiem lub w jego trakcie zwiększa dostępność glukozy, podstawowego paliwa dla mięśni oraz insuliny, ułatwiającej wykorzystanie energii przez mięśnie.

Ogranicza zwłóknienie wątroby

dr Apurva Modi. z Narodowego Instytutu Cukrzycy oraz Chorób Trawiennych i Nerek

U osób z marskością komórki wątroby - hepatocyty - są zastępowane włóknami tkanki łącznej. Zaburza to prawidłową budowę narządu, prowadząc do upośledzenia metabolizmu. Gdy w ramach wcześniejszych studiów przyglądano się korzyściom wynikającym ze spożywania większych ilości kawy, okazało się, że zmniejsza ono częstość występowania chronicznych chorób wątroby, raka wątrobowokomórkowego oraz zgonów z powodu powikłań marskości.

Utrudnia rozwój Alzheimera

Dr Jonathan Geiger z North Dakota School of Medicine and Health Sciences.

Bariera krew-mózg jest naturalną bardzo szczelną błoną, oddzielającą przepływającą krew od elementów centralnego układu nerwowego. Pozwala ona na selektywne przenoszenie substancji odżywczych i jednoczesne blokowanie przenikania do mózgu większości toksyn. Niestety, system ten często zawodzi, szczególnie przy diecie obfitującej w cholesterol. Naruszenie tej naturalnej bariery naraża mózg na uszkodzenia, które mogą ostatecznie doprowadzić do rozwoju alzheimeryzmu.

Działanie kofeiny polega najprawdopodobniej na zwiększaniu zdolności komórek wchodzących w skład bariery do utrzymywania się w ciasnej sieci. Pozwala to na poprawę szczelności naturalnej blokady i osłonięcie centralnego organu układu nerwowego przed szkodliwymi związkami. Odkrycie to wyjaśnia także przyczynę wcześniejszych doniesień, zgodnie z którymi zawarty w kawie alkaloid spowalnia stopniową utratę pamięci charakterystyczną dla choroby Alzheimera.

Redukuje liczbę popełnianych błędów

Obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II

Fumihiko Horio i zespół z Nagoya University & dr Rachel Huxley z Uniwersytetu w Sydney

Kawa nie dopuszcza do hiperglikemii, zwiększając wrażliwość na insulinę, częściowo przez zmniejszenie ekspresji cytokin prozapalnych oraz przeciwdziałanie stłuszczeniu wątroby.

Każda kolejna filiżanka kawy dziennie zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2. o 7%. Podobny wpływ miała kawa bezkofeinowa - codzienne picie od 3 do 4 filiżanek dziennie ograniczało ryzyko cukrzycy typu 2. aż o jedną trzecią w porównaniu do osób, które deklarowały zerowe spożycie tego napoju.

Hamuje proces fotostarzenia skóry

Ze względu na posiadane wielkie ilości przeciwutleniaczy

Opóźnia proces łysienia u panów

Wpływa korzystnie na choroby dziąseł

Warto zaznaczyć, że dłuższe jej spożywanie wywołuje zjawisko tachyfilaksji, a więc stopniowego osłabienia biologicznej reakcji organizmu na działanie związku. Oznacza to, że ustrój przyzwyczaja się do danej substancji przez co efekty przez nią wywoływane słabną lub zanikają.

Połowiczny rozpad kofeiny

Podczas spożycia produktów zawierających kofeinę, ponad 95% tej substancji zostaje wchłonięte przez jelita. W dalszym obiegu trafia do wątroby, a z niej prosto do układu krwionośnego. Największa ilość kofeiny we krwi pojawia się po 15-45 minutach po spożyciu. Później jej poziom zaczyna się obniżać.

Czas połowicznego rozpadu tego związku, to okres w jakim organizm wchłania połowę tej ilości substancji, która znalazła się w krwiobiegu. Jeżeli zatem przyjęliśmy 60 mg kofeiny, to po określonym czasie, we krwi znajduje się 30 mg.

Czas, o którym mowa, nie jest u ludzi jednakowy i zależy od szeregu czynników. W odniesieniu do kofeiny wacha się od 3,5 (u osób palących) do nawet 100 godzin.(niemowlaki)

Śmiertelna dawka

Rzeczą oczywistą jest, że zmniejszenie ilości kofeiny we krwi wymaga czasu. Jak wszystkie substancje w nadmiarze, również kofeina potrafi być zabójcza. Śmiertelna dawka kofeiny wynosi około 200 mg na kilogram masy ciała.

W moim przypadku oznaczało by to wypicie naraz ok.:

• 58 filiżanek Kawy Robusta

• 423 puszki Coca-Coli

Tak więc jest to trochę niemożliwe, gdybyśmy jednak próbowali to zaczęlibyśmy zwracać przyjmowane płyny lub uszkodzilibyśmy poważnie żołądek niedługo po podjęciu takiego wyzwania. Nie ma zatem możliwości spożycia w ten sposób niebezpiecznej dla życia ilości kofeiny. Ludzka pomysłowość sprawiła jednak, że na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, w USA, niektóre z firm wysyłkowych sprzedawały pigułki z dużą zawartością kofeiny. Najczęściej było to 500 mg w jednej kapsułce. Nie trzeba było długo czekać na tego skutki w przeciągu roku legalne, kofeinowe medykamenty zabiły blisko 20 osób. Dlatego właśnie zachęcam do Zachowania umiaru we wszystkim. Z umiarem włącznie.”

---