WSTĘP

Zadania stawiane przed Państwową Strażą Pożarną zostały zawarte w Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej
(Dz. U. Nr 88, poz. 400 z późniejszymi zmianami, art. 1 ust.2) tj.:

Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy:

1) rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń,

2) organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń,

3) wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze,

4) kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej,

5) nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych,

6) prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

Państwowa Straż Pożarna jest organizatorem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, mającego na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez:

1) walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi,

2) ratownictwo techniczne,

3) ratownictwo chemiczne,

4) ratownictwo ekologiczne,

5) ratownictwo medyczne.

Walka z pożarami zajmuję około 50% wszystkich działań podejmowanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, dlatego też aStraży Pożarnej do niniejszej pracy wybrano późniejszymi zmianami, art.Panstwowej do poniższej pracy wybrano zagadnienia związane z gaszeniem pożarów.

Do oszacowania ryzyka zawodowego wybrano stanowisko
strażaka-ratownika, czyli osoby biorącej czynny udział w akcji
ratowniczo-gaśniczej oraz bezpośrednio narażonej na zagrożenia wynikające z rodzaju zagrożenia.

Trudno jednoznacznie wyznaczyć stanowisko pracy strażak, ze względu na charakter wykonywanej pracy. Trudno także jednoznacznie określić czynniki występujące podczas zdarzenia, które nie są współmierne dla różnych rodzajów zdarzeń. Przyjęto jednoznacznie, że do każdego rodzaju zdarzenia, do jakiego udaje się jednostka ochrony przeciwpożarowej, należy stosować osobistą ochronę indywidualną.

Aby osoba ubiegająca się o przyjęcie do służby w Państwowej Straży Pożarnej mogła czynnie uczestniczyć w zdarzeniach musi przejść podstawowy kurs w Ośrodkach Szkolenie PSP. Po ukończeniu kursu strażak otrzymuje jednolite ubranie ochrony indywidualnej. Z tego wynika, że od początku osoba taka jest zabezpieczona przed działaniem czynników zewnętrznych (fizycznych, chemicznych, itp.), lecz żadne ubranie nie ochroni go przed działaniem czynników psychofizycznych.

Służba ratownicza stawia przed strażakiem specyficzne wymagania nie tylko, szeroko rozumianych, kwalifikacji zawodowych, tzn. wiedzy teoretycznej oraz praktycznych umiejętności, ale także dobrego stanu zdrowia, wysokiej sprawności fizycznej i psychicznej. Należy też odnotować, że występują w toku tej służby różnego rodzaju zagrożenia i przeciążenia (fizyczne i psychiczne), sytuacje konfliktowe, pośpiech, natłok informacyjny. Zdarzają się często także sytuacje ekstremalne, np. akcje ratownicze w warunkach wydzielania się substancji toksycznych, przy silnym zadymieniu, wysokich temperaturach, dużej wilgotności, brudzie, przykrych zapachach itp. Są to tylko niektóre czynniki (źródła stresu) wpływające na samopoczucie, funkcjonowanie oraz zdrowie.

1. Cel pracy

Celem niniejszej pracy jest wskazanie zagrożeń i uciążliwości, występujących podczas wykonywania pracy przez strażaka, przedstawienie zaleceń dotyczących poprawy warunków pracy, a także ocena wpływu poprawy warunków pracy oraz ocena wpływu poprawy warunków pracy na jej wydajność i bezpieczeństwo pracy.

Wyeliminowanie lub ograniczenie zagrożeń wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

2. Kwalifikacje zawodowe

Od osoby ubiegającej się na stanowisko ratownika wymagane jest:

• wykształcenie - średnie,

• wiek do 30 lat,

• wzrost od 165 do 185 cm,

• kategoria zdrowie „A”,

• dobry stan zdrowia fizycznego i psychicznego,

• dobry słuch i wzrok,

• dobra drożność dróg oddechowych,

• nie zachwiana równowaga ciała,

• brak lęku wysokości i przestrzeni.

4. Definicje

1. Awaria - zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch, itp.

2. Natarcie - podstawowa forma walki z pożarami polegająca na bezpośrednim zwalczaniu ogniska pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania

3. Narażenie (ekspozycja) - podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy

UWAGA - Narażenie jest wyrażanym ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym zagrożenie na stanowisku pracy.

4. Obrona - forma działania taktycznego polegająca na oddziaływaniu określonymi środkami na obiekty zagrożone pożarem

5. Ocena ryzyka - proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka (PN-N-18001:1999)

6. Pożar - Niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym

7. Rozpoznanie wstępne - działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania

8. Ryzyko - kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem

9. Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności występujących u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy

10. Stanowisko gaśnicze - miejsce, z którego podawany jest środek gaśniczy

11. Środki ochronne - środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub organizacyjne), stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego

12. Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę

13. Zastęp - najmniejsza jednostka taktyczna ratowników dysponująca odpowiednim sprzętem , zdolna do podjęcia określonych zadań

5. Podstawowe cele oceny ryzyka zawodowego

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu:

• sprawdzenie czy występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane, związane z nimi ryzyko zawodowe,

• wykazanie, zarówno pracownikom i/lub ich przedstawicielom, jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ochronne,

• dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów oraz organizacji pracy,

• ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,

• zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena ryzyka zawodowego odgrywa istotną rolę w procesie monitorowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, dostarczając informacji niezbędnych do planowania działań korygujących i zapobiegawczych w stosunku do niezgodności zidentyfikowanych w tym procesie.

1. Oszacowanie ryzyka zawodowego

Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z poszczególnymi zagrożeniami zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu:

• prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia,

• ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń.

Oszacowanie ryzyka zawodowego można przeprowadzić w różny sposób, w zależności od potrzeb organizacji. Zaleca się przede wszystkim takie sposoby oszacowania ryzyka zawodowego, których stosowanie nie wymaga wiedzy specjalistycznej i które mogą być w prosty sposób wykorzystane przez osoby przeprowadzające oceny. Równocześnie istotne jest, aby otrzymane wyniki oszacowania były w pełni wystarczające do wyznaczenia jego dopuszczalności i właściwego planowania działań korygujących i zapobiegawczych.

Ze względu na bardzo dużą ilość czynników stwarzających zagrożenie, jak również ich złożoność w działania ratowniczo-gaśniczych do oszacowania ryzyka zawodowe na stanowisku - „strażak-ratownik”, zastosowano skalę pięciostopniową, zgodnie z wytycznymi zawartymi w Polskich Normach
tj.: PN-EN 1050:1999 oraz PN-N -18002:2000.

Tabela nr 1 - Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej

Prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
		Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	bardzo małe 1	małe 2	średnie 3
Prawdopodobne	małe 2	średnie 3	duże 4
Wysoce prawdopodobne	średnie 3	duże 4	bardzo duże 5

Przy szacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie z tabelą nr 1 ciężkość następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia, można określić stosując niżej wymienione wskazówki:

• do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.,

• do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.,

• do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.,

• do mało prawdopodobnych (MP) - zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,

• do prawdopodobnych (P) - zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

• do wysoce prawdopodobnych (WP) - zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

7. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka

Dopuszczalność ryzyka zawodowego można na ogół wyznaczyć bezpośrednio na podstawie jego oszacowania. W tabeli nr 2 podano zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego, które zostało oszacowane w skali pięciostopniowej.

Tabela nr 2 Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka

Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
Bardzo duże	Niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Duże			Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych). Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie		Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje najwyżej na tym samym poziomie.
Bardzo małe			Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.

4

---