Rodzaje/typologia alkoholizmu

Choroba alkoholowa znana i opisywana od sześciu tysięcy lat, do dziś nie doczekała się jasnej wyczerpującej klasyfikacji. Znany przed laty podział na alkoholizm nałogowy i przewlekły okazał się wysoce niewystarczający. Pozostałe próby  są w zasadzie oparte na doświadczeniach autorów, bardziej opisowe niż naukowe. Z tych powodów przytoczę tu tylko dwa uznane w naszym kraju przykłady. Profesor Antoni Kępiński w swojej książce pt. „Rytm życia” opisał pięć typów. Typ neurasteniczny - picie alkoholu na zasadzie leku na zmęczenie, rozdrażnienie. Pije się niewielkie ilości dla poprawy nastroju. Typ kontaktowy - picie alkoholu służy zmniejszeniu dystansu między ludźmi, przełamaniu izolacji i osamotnienia. Alkohol ułatwia interakcje. Typ heroiczny - picie alkoholu ma sprawiać poczucie mocy i gotowości do działania. Pije się duże ilości alkoholu by włączyła się „nieśmiertelność”, często występują zachowania chuligańskie. Typ dionizyjski - picie alkoholu wyzwala poczucie innej rzeczywistości, pije się dużo, chodzi o efekt zamroczenia, służy oderwaniu się od rzeczywistości, zapewnia niezwykłe przeżycia. Typ samobójczy - picie alkoholu uwalnia nas od trosk, wiąże się z autoagresją i samozniszczeniem. Pije się  do nieprzytomności, wtedy jest się „wolnym”. E.M. Jellinek na przełomie lat 60 i 70 XX wieku przedstawił swój opis choroby alkoholowej. Próbował stworzyć jej model, w swojej pracy opisał klasyfikację, w której przedstawił pięć typów, nazywając je literami greckiego alfabetu. Typ Alfa - Uzależnienie od alkoholu mające źródło w czynnikach psychologicznych. Dotyczy osób, których mechanizmy obronne zawodzą w walce ze stresem, frustracją. Osoby te piją objawowo, traktują alkohol jak lekarstwo na napięcie, dolegliwości fizyczne i psychiczne. Według Jellinka, nieczęsto obserwuje się tu znaczny wzrost tolerancji i zespoły abstynencyjne. Funkcjonowanie osób pijących w ten sposób  nie zmienia się przez 30-40 lat. Inaczej ten typ nazywany jest piciem problemowym.  Jego występowanie ocenia się na ok. 15% wśród alkoholików. Jellinek poddał w wątpliwość czy osoby pijące w ten sposób są uzależnione od alkoholu. Uważa On, że Typ Alfa może przekształcić się w Typ Gamma. Typ Beta - Uzależnienie od alkoholu opisywane jako „społeczne”. Osoby pijące w ten sposób wywodzą się ze środowisk gdzie alkohol pije się zwyczajowo, często. Dominującymi objawami są szkody zdrowotne dotyczące narządów wewnętrznych lub całych układów np. marskość wątroby, kardiomiopatia alkoholowa, wyniszczenie, niedokrwistość, z ogólnym pogorszeniem zdrowia i skróceniem życia. Alkoholicy z tej grupy, piją z reguły w pewnym znaczeniu w „kontrolowany sposób”. Nie leczą się odwykowo, w ich otoczeniu picie alkoholu jest na tyle powszechne, że postrzegane jako norma. Zazwyczaj korzystają z pomocy lekarzy rodzinnych, internistów, kardiologów celem likwidacji lub ograniczenia szkód picia. Typ Gamma -  Uzależnienie od alkoholu nazywane także: „alkoholizmem anglosaskim”, „pijaństwem właściwym”.  W trakcie choroby obserwujemy jej przewlekły i postępujący charakter. Początkowo wytwarza się zależność psychiczna, następnie fizjologiczna dawniej zwana fizyczną. Zmienia się tolerancja na alkohol, początkowo narasta, po osiągnięciu maksimum zaczyna spadać, w końcowej fazie nawet małe dawki alkoholu wywołują poważne szkody zdrowotne, ostre zatrucia, powodują dekompensację pracy narządów np. wątroby, mogą spowodować śmierć. U osób zaliczanych do tego typu obserwuje się nasilone zespoły abstynencyjne, w miarę rozwoju choroby drgawki(padaczka alkoholowa), majaczenia alkoholowe(Delirium tremens). Alkoholicy z tej grupy piją w charakterystyczny sposób. Potrafią zachowywać różnie długie okresy abstynencji, jednak po spożyciu alkoholu, następuje zupełna utrata kontroli, przymus picia nie do powstrzymania.  Jest to wg Jellinka prawdopodobnie najczęściej spotykany  typ choroby alkoholowej.  Typ Delta - Uzależnienie od alkoholu występujące w społecznościach gdzie alkohol pija się codziennie. Charakteryzuje się objawami zależności fizjologicznej, występowaniem zespołów abstynencyjnych po zaprzestaniu lub ograniczeniu picia alkoholu, stale wzrastającą tolerancją na alkohol. Dominującym objawem jest niemożliwość powstrzymania się od picia, uważa się, że osoby pijące w ten sposób zachowują „pewna kontrolę” nad ilością wypijanego alkoholu. Oczywiście wraz z rozwojem choroby pojawiają się charakterystyczne szkody zdrowotne, uszkodzenia narządów wewnętrznych i układów, zaburzenia psychiczne. Typ Epsilon - Uzależnienie od alkoholu nazywane czasami dipsomanią lub dypsomanią, tzw. Picie okresowe, napadowe, ciągi picia. Osoba pijąca w ten sposób jest zdolna do zachowania długich okresów abstynencji, bez przymusu picia, nawet kilkuletnich. Gdy zaczyna spożywać alkohol, pije skrajnie intensywnie, do nieprzytomności W literaturze spotykamy również dodany do klasyfikacji Jellinka przez innych autorów: Typ Zeta - Uzależnienie od alkoholu opisywane u osób dokonujących przemocy pod wpływem alkoholu. Przedstawione tu przykłady to jedynie forma opisu choroby według danych autorów. Należy pamiętać, że nieleczony alkoholizm to zawsze przewlekła i postępująca choroba. U jednej osoby obserwuje sie zmianę jednego typu w drugi, występowanie objawów charakterystycznych lub współwystępowanie kilku typów w jednym czasie. Jak i rodzaje choroby alkoholowej  tu nie opisane

Przebieg choroby alkoholowej

Zespół zależności alkoholowej to choroba przewlekła i stale postępująca. Klinicyści, naukowcy, na podstawie swych badań próbują stworzyć, model choroby, opisać jej przebieg i skutki. Najpowszechniej stosowany jest opis choroby przedstawiony przez Jellinka. Wyróżnia on cztery stadia, fazy rozwoju uzależnienia od alkoholu: Stadium pierwsze przedalkoholowe, nazywane  objawowym - zaczyna się od zwyczajowego spożywania alkoholu, w towarzystwie.  Osoba predysponowana do uzależnienia zaczyna zauważać obok euforyzującego działania alkoholu, także jego „korzystne działanie” na stres, frustrację.  Wg Jellinka osoba taka odczuwa subiektywnie gorzej, wszelkie negatywne emocje, gorzej się adoptuje, ma słabsze psychologiczne mechanizmy obronne. Powoduje to, że picie alkoholu redukującego przykre stany emocjonalne sprawia jej większą przyjemność niż pozostałym pijącym. Z czasem zaczyna pić alkohol częściej, głównie w celu uśmierzenia „bólu psychicznego'. Nie bez znaczenia jest również narastająca tolerancja na działanie alkoholu, pijący potrzebuje większych dawek i słabnąca tolerancja na niepowodzenia, przykrości. Picie alkoholu staje się dominującą, często jedyną reakcją na codzienne problemy.   Stadium drugie zwiastunów - charakterystycznym elementem tej fazy jest pojawienie się palimpsestów, czyli występujących na drugi dzień okresów niepamięci związanych ze spożyciem alkoholu. Pomimo, że osoba była przytomna, nie pamięta swoich zachowań, sytuacji związanych z piciem. Potocznie nazywane „ zerwane filmy”, powtarzają się, są coraz częstsze.  Osoba uzależniona zaczyna maskować swoje picie, pić po kryjomu. Zauważa zmianę konsumpcji alkoholu. Staje się „zachłanna”, w towarzystwie pije poza kolejnością, pije samotnie, pije alkohol przed spotkaniami towarzyskimi. Wypija coraz większe dawki alkoholu, ma to związek z narastaniem tolerancji.  Zaczyna racjonalizować zachowania związane z piciem i jego skutki, ma poczucie winy. Stadium trzecie zwane ostrym lub krytycznym - charakteryzuje się pojawieniem głodu alkoholowego. Osoba uzależniona pomimo, że może zachowywać różnie długie okresy abstynencji, po spożyciu alkoholu nie zatrzyma się przed upojeniem. Tolerancja i zależność fizjologiczna narosły do tego stopnia, że aby je zaspokoić trzeba praktycznie stale utrzymywać wysokie stężenie alkoholu we krwi.  Opisuje się tu zupełną utratę kontroli nad ilością wypijanego alkoholu. Zauważalne są poważne straty z powodu picia, alienację społeczną, utratę pracy, rodziny, koncentracja życia wokół picia, zaniedbywanie innych zainteresowań, niewywiązywanie się z podstawowych ról społecznych.  Pojawia się agresja wobec innych, nierzadko urojenia zdrady, osłabienie libido, gromadzenie alkoholu. Osoba w tej fazie nie dba o prawidłowe odżywianie się, wyniszcza się. Stadium czwarte zwane przewlekłym - charakteryzuje się występowaniem ciągów picia, „opilczych”. Zapotrzebowanie fizyczne na alkohol rośnie, natomiast wysoka dotychczas tolerancja psychiczna zaczyna spadać. Objawia się to występowaniem niepokoju, leków, nierzadko psychoz alkoholowych, wyraźnym obniżeniem funkcjonowania. Spadkiem sprawności intelektualnej i fizycznej. W tej fazie alkoholik ma częste kłopoty socjalne, żyje na marginesie społecznym, pije alkohole niespożywcze. Stopniowo słabnie system zaprzeczeń i racjonalizacji, powodując w końcu uznanie własnego alkoholizmu i poddanie się leczeniu lub kontynuowanie picia, prowadzące do śmierci

Powikłania alkoholizmu

Alkohol w dużych stężeniach uważany jest za truciznę, nawet pojedynczy epizod zatrucia może zakończyć się śmiercią z powodu niewydolności układu oddechowego, krążenia, toksycznego uszkodzenia wątroby, obrzęku mózgu. Powikłania przewlekłego zatrucia alkoholem, alkoholizmu dzielimy na  psychiatryczne i somatyczne.   Powikłania psychiatryczne: Alkoholowy Zespół Abstynencyjny Zespół objawów występujący po ciągu alkoholowym, zazwyczaj ujawnia się  w 12 do 24 godzin po przerwaniu picia lub znacznym zmniejszeniu dawek wypijanego alkoholu. Ma dość charakterystyczny przebieg. Typowe objawy to drżenie rąk, w nasilonych zespołach także języka lub całego ciała, wzmożona potliwość, czasami zlewne poty, nudności, wymioty, biegunka. Z powodu pobudzenia głównie układu noradrenergicznego obserwujemy: podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, szybką akcję serca, rozszerzone źrenice, podwyższone stężenie glukozy we krwi.  Odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, głównie niedobór potasu w surowicy krwi stanowią poważne zagrożenie dla życia pacjenta. Pacjent  jest niespokojny, odczuwa lęk, nie może spać.  Objawy te trwają z reguły do siedmiu dni. Niekiedy AZA jest powikłany omówionymi poniżej: padaczką alkoholową lub majaczeniem alkoholowym.    Drgawki alkoholowe (tzw. "padaczka alkoholowa") Alkohol obniża próg drgawkowy,  drgawki mogą wystąpić na każdym etapie jego spożywania, jednak najczęściej obserwujemy je w 2-3 dobie po ograniczeniu picia. Powszechne są napady typu Grand mal, tzn. dużego ataku padaczkowego. Występuje utrata przytomności, uogólnione drgawki, mimowolne oddanie moczu, przygryzienie języka, po ataku z reguły obserwujemy zaburzenia świadomości; senność lub stany pomroczne z zaburzeniami orientacji, czasami pobudzeniem. W ok. 30% padaczka alkoholowa jest wstępem do delirium tremens. Drgawki zawsze są poważnym zagrożeniem dla życia, obserwując je należy zabezpieczyć: pacjenta przed urazami, drożność dróg oddechowych, najlepiej ułożyć pacjenta w pozycji bezpiecznej i wezwać pogotowie. Majaczenie alkoholowe (majaczenie drżenne, delirium tremens) Ta ostra psychoza do niedawna obarczona była 40% śmiertelnością. Klasycznie rozpoczyna się w 2 - 4 dobie po ograniczeniu picia. Bardzo nasilonym objawom zespołu abstynencyjnego towarzyszą zaburzenia świadomości.  Chory jest niespokojny, w widocznym lęku, niekiedy skrajnie pobudzony,  kontakt z nim jest zaburzony. Obserwujemy dezorientację w  czasie, miejscu i okolicznościach, omamy wzrokowe i słuchowe. Typowe dla majaczenia jest zwidywanie małych przedmiotów w bezpośredniej bliskości np. strzepywanie owadów, pająków z ubrania i dużych w oddali np. dużych zwierząt, ludzi. Majaczenie spotyka 5% alkoholików, trwa do tygodnia, czasami jest powikłane halucynozą lub zespołem amnestycznym. Majaczenie zawsze traktujemy jako potencjalnie śmiertelną chorobę wymagającą leczenia szpitalnego. Halucynoza alkoholowa To schorzenie często o przewlekłym charakterze, niekiedy jest poprzedzone majaczeniem alkoholowym, może też wystąpić bez zaburzeń świadomości. Charakteryzuje się występowaniem halucynacji głównie słuchowych, imperatywnych, komentujących.  Chory słyszy groźby, rozkazy, przekleństwa pod swoim adresem. Omamom towarzyszy drażliwość, lęk, zaburzenia snu, obniżenie nastroju, dysforie. Ten stan jest bardzo przykry dla pacjenta, bezwzględnie wymaga leczenia pod opieką psychiatry. Zespoły urojeniowe Charakterystyczne dla alkoholizmu są urojenia zdrady, tzw. Zespół Ottela, jednak obserwujemy także urojenia prześladowcze, niekiedy paranoidalne. Zespoły urojeniowe o typie parafrenii, o alkoholowej etiologii, to zaburzenia z reguły przewlekłe, z trudem poddają się leczeniu. W typowym obrazie obłędu zdrady chory śledzi partnera, szuka dowodów zdrady w rzeczach osobistych partnera, bieliźnie, torebce, telefonie. Każdy zachowanie, gest partnera może być dowodem, zachowania podejrzliwe eskalują, chory domaga się przyznania do zdrady, niekiedy dochodzi do tragicznych zabójstw z powodu choroby. Ta psychoza bezwzględnie wymaga leczenia pod opieką psychiatry. Zespół amnestyczny Najczęściej opisywana u alkoholików Psychoza Korsakowa, charakteryzuje się występowaniem globalnych zaników pamięci głownie świeżej, pokrytych konfabulacjami. Chory wypowiada treści z pełnym przekonaniem o ich prawdziwości. Treści są  z reguły dość prawdopodobne, osoby postronne mogą je uznać za prawdziwe, jednak nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Czasami zespół amnestyczny skutkuje otępieniem. Depresja Objawy depresyjne mogą pojawić się w każdym stadium alkoholizmu, w trakcie ciągu alkoholowego, zespołu abstynencyjnego lub okresie abstynencji.  Towarzyszące piciu zazwyczaj mijają do 4 miesięcy po zaprzestaniu spożycia alkoholu. Gdy towarzyszą organicznemu uszkodzeniu mózgu z reguły przyjmują postać zespołu apatyczno - abulicznego i maja przewlekły charakter. Podstawowym objawem jest smutek, przygnębienie, niepokój, czasami lęk, zaburzenia snu, apatia, spadek aktywności lub agitacja. Zawsze wymagają konsultacji psychiatrycznej i często włączenia leczenia przeciwdepresyjnego. Picie alkoholu często maskuje endogenne zaburzenia nastroju. Osoba z objawami depresyjnymi trudniej poddaje się leczeniu odwykowemu, ma większe problemy w zachowaniu abstynencji. Skrajnym powikłaniem depresji jest próba samobójcza. Charakteropatia alkoholowa To często trwałe zmiany osobowości spowodowane przewlekłym zatruciem alkoholem. U osoby uzależnionej dochodzi do zmian metabolicznych, uszkodzenia narządów i układów, dominujące znaczenia ma uszkodzenie Centralnego Systemu Nerwowego. Osoba taka jest dysfunkcyjna, ogranicza aktywność, ma upośledzoną sprawność fizyczną, intelektualną, emocjonalną. Istnieje kilka rodzajów tej charakteropatii, niektórzy twierdzą, że są to kolejne stadia degradacji, deterioracji osobowości charakteropatycznej. Początkowy neurasteniczny, anankastyczny obraz, następnie antysocjalny, socjopatyczny by w końcu przerodzić się w typowy zespół psychoorganiczny. Występujące zaburzenia lękowe, hipochondryczne, maskujące spożycie alkoholu przeradzają się w egocentryzm, wielkościowość z zanikiem uczuć wyższych, wyraźne lekceważenie norm społecznych. W końcowej formie obserwujemy prymitywizm, zaburzone funkcje poznawcze, dysforie, zachowania agresywne.    7. Samobójstwo Picie alkoholu jest jednym z czynników uspasabiających do samobójstwa. Osoba uzależniona od alkoholu często ma  problemy zdrowotne, socjalne, rodzinne, prawne, liczne zaburzenia psychiczne:  zaburzenia snu, depresyjne, psychotyczne. Czynniki te sprawiają, że znamiennie częściej dokonuje próby suicydalnej niż osoby nieuzależnione. Powikłania somatyczne Są liczne mogą dotyczyć wszystkich narządów i układów, najpopularniejsze to: uszkodzenie układu nerwowego polineuropatia obwodowa, skutkująca zanikiem mięśni, zaburzeniami chodu, czasami trwałym kalectwem, zanik mózgu z wymienionymi wcześniej zaburzeniami psychicznymi, skrajnym obrazem jest encefalopatia Wernickiego: oczopląs, podwójne widzenie, niezborność ruchów, polineuropatia, zaburzenia pamięci, zaburzenia świadomości jakościowe i ilościowe, często kończy się Psychozą Korsakowa, innym kalectwem, śmiercią   uszkodzenie układu sercowo naczyniowego nadciśnienie, kardiomiopatia alkoholowa z przerostem mięśnia serca, niewydolnością krążenia, często prowadząca do śmierci marskość wątroby z objawami jej niewydolności, żółtaczką, anemią, zaburzeniami świadomości, śpiączką, krwawieniem z żylaków przełyku, niewydolnością układu krzepnięcia, w skrajnym stadium kończy się śmiercią wyniszczenie anemia, zaniki mięśni mające źródło w niedoborach spadek libido, impotencja Zaburzenia seksualne jak: obniżenie lub zanik libido, impotencja,  wytrysku nasienia występują u 50-85% uzależnionych od alkoholu. Alkohol przyczynia się do rozwoju zaburzeń seksualnych w sposób bardzo złożony, poprzez uszkodzenia: układu hormonalnego, naczyniowego, nerwowego, powodując zmiany zanikowe w jądrach, przyspieszony proces starzenia się, wyzwalając konflikty partnerskie. uszkodzenie płodu nawet niewielkie ilości alkoholu wypijane w czasie ciąży mogą spowodować uszkodzenie lub niedorozwój płodu ostre zapalenie trzustki to potencjalnie śmiertelna choroba cukrzyca często powodująca trwałe kalectwo

---