Busola AK:
1. Pudełko
2. Przykrywka
3. Lustro
4. Limbus
5. Pierścień z podziałką
6. Bok z podziałką mm

W busoli AK podziałka na limbusie podana jest tylko w tysięcznych. Wartość każdej działki wynosi 100 tysięcznych, co w mierze stopniowej odpowiada 6^o. Działki opisane są co 500 tysięcznych, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W busoli AK obraca się limbus, co umożliwia - nie zmieniając położenia busoli - zgrywanie nastawy zerowej podziałki z północnym końcem strzałki magentycznej. Ta właściwość busoli ułatwia pomiar azymutu magnetycznego i wyznaczenie kierunku w terenie. Ustawienie busoli w takim położeniu, przy zwolnionej igle magnetycznej, nazywa się orientowaniem według busoli. Busola AK posiada przykrywkę ochronną, wewnątrz której znajduje się lustro. Podczas celowania pod takim kątem ustawia się lustro, by móc w nim widzieć igłę magnetyczną oraz pierścień z podziałką w tysięcznych. Przy celowaniu na przedmiot w terenie, pozwala to na jednoczesne sprawdzenie orientacji busoli oraz odczytywanie kątów. Urządzenia celownicze (muszka i przeziernik) są nieruchome i umocowane na stałe do pudełka busoli. Zacisk igły magnetycznej działa automatycznie przy zamykaniu i otwieraniu ochronnej przykrywki busoli.
Na ochronnym szkle busoli naniesiona jest biała linia (luminescencyjna), przechodząca przez środek limbusa i służąca do ułatwienia orientacji według busoli w nocy. Jeden bok pudełka posiada naniesioną podziałkę milimetrową. Bok ten, ścięty ukośnie, pozwala bardziej dokładnie ustawić busolę wzdłuż linii na mapie oraz mierzyć odległości.
W celu przygotowania busoli do pracy należy przede wszystkim sprawdzić czułość igły magnetycznej. W tym celu zwalniamy zacisk igły i ustawiamy busolę w położeniu poziomym. Po uspokojeniu się igły należy kilkakrotnie wyprowadzić ją z położenia północ-południe, przez zbliżanie metalowego przedmiotu. Jeżeli po każdym wyprowadzeniu z położenia północ-południe igła szybko powraca na ten sam odczyt na podziałce oznacza to, że czułość jej jest dostateczna. Jeśli odczyty będą różne, albo jeśli igła powraca do swego położenia zbyt wolno, znaczy to, że czułość igły jest niedostateczna. Busolę taką należy oddać do naprawy.
Aby określić kierunek północy za pomocą busoli należy zwolnić igłę magnetyczną i zaczekać aż się uspokoi. W busoli AK północ wskaże koniec igły pokryty żółtą, fosforyzującą masą. Ściśle biorąc igła magnetyczna busoli prawie nigdzie i nigdy nie wskazuje rzeczywistego kierunku północy, to znaczy kierunku północy geograficznej (na biegun geograficzny Ziemi), lecz wskazuje tylko kierunek północy magnetycznej (na biegun magnetyczny Ziemi), o ile nie ulega wpływom ubocznym zmieniającym jej właściwe położenie.

Posługując się busolą należy przestrzegać następujących zasad:
1. W celu zabezpieczenia ostrza igły przed szybkim zużyciem należy igłę unieruchamiać w czasie przenoszenia busoli.
2. Przed pracą w nocy busolę najlepiej naświetlić w ciągu 1-2 minut w promieniach świtła słonecznego, elektrycznego, zapałki lub świecy, by nafosforyzowane części busili dobrze świeciły w ciemności.
3. Podczas pracy z busolą należy unikać aby w pobliżu nie było przedmiotów stalowych lub żelaznych, które odziałowują na położenie igły magnetycznej. Także telefony komórkowe powodują odchylanie igły magnetycznej i niedokładny pomiar.
4. Należy unikać pracy z busolą w czasie burzy oraz w pobliźu linii wysokiego napięcia.

ORIENTOWANIE MAPY

I WYZNACZANIE AZYMUTU NA MAPIE

Zorientować mapę to znaczy ustawić ją tak, aby kierunki na niej były równoległe do kierunków w terenie. Można orientować mapę na podstawie charakterystycznych punktów w terenie (które odnajdziemy także na mapie), ale najlepiej zrobić to za pomocą busoli. Nadaje się do tego busola zamontowana na przezroczystej, cienkiej podstawie. Taka busola nie ma ani lusterka, ani typowych przyrządów celowniczych, za to na jej podstawie znajduje się linijka. Orientując mapą, kładziemy na niej busolę tak, aby linia północ-południe wyznaczona przez igłę magnetyczną była równoległa do wschodniej i zachodniej ramki mapy. Kiedy już mapa jest zorientowana, możemy wyznaczyć azymut z punktu A ( np. punktu, w którym się znajdujemy) do punktu B (to punkt, do którego chcemy dojść). Najpierw łączymy te punkty, przykładając do nich brzeg linijki.

POMIAR ODLEGŁOŚCI NA MAPIE

Zmierzenie na mapie odległości między dwoma punktami w linii prostej nie jest trudne. Można to zrobić zwykłą linijką, pamiętając o późniejszym przeliczeniu tej odległości zgodnie ze skalą danej mapy. Do mierzenia linii łamanej (np. długości drogi) służy tzw. krzywomierz. Przyrząd ten składa się z ruchomego kolka, które toczy się po mapie, tarczy zaopatrzonej we wskazówkę i uchwytu. Użytkownik przesuwa końcówkę krzywomierza po trasie wyznaczonej na mapie. W ten sposób, za pomocą kółek zębatych, przenosi przebytą przez krzywomierz odległość na skalę. Strzałka pokazuje nam na tarczy wynik, czyli długość zmierzonej trasy. Zamiast krzywomierza można użyć nitki, którą jak najdokładniej układamy wzdłuż linii oznaczającej na mapie trasę. Później rozprostowujemy nitkę i mierzymy jej długość podziałką umieszczoną na mapie.

ODCZYTYWANIE WYSOKOŚCI Z MAPY

Wysokości zaznaczane są na mapie za pomocą poziomic, czyli linii przebiegających wzdłuż pewnego poziomu terenu. Aby wyobrazić sobie, w jaki sposób poziomice oddają kształt terenu, możemy wykonać następujące ćwiczenie: zwijamy dłoń w pięść. Góry i pagórki wyglądają w terenie jak wystające kostki naszej pięści. Obrysowujemy zamkniętymi liniami różne poziomy ich wysokości. Następnie prostujemy dłoń. Narysowane wcześniej linie wyglądają teraz jak poziomice na mapie. Im dokładniejsza mapa, tym gęstsza sieć poziomic. Z reguły co piąta poziomica jest pogrubiona i opisana. Wysokości na mapie podawane są w metrach nad poziomem morza. Kierunek spadu oznaczamy kreskami rysowanymi w kierunku obniżania się, terenu. Planując trasę wędrówki na szczyt należy, oprócz wysokości mierzonej nad poziomem morza, brać pod uwagę wysokość szczytu od podnóża (czyli tą, z jakiej rozpoczynamy wędrówkę). Jeśli chcesz obliczyć rzeczywisty czas trwania wycieczki, musisz w jakiś sposób oszacować czas, jaki stracisz na pokonywanie stromizn i schodzenie. Problem ten rozwiążesz, stosując regułę Naismitha, która uwzględnia zarówno odległość, jak i topografię. Naismith uważa, że na przejście dowolnych 5 km trzeba przeznaczyć 60 minut, dodając do tej liczby 30 minut za każde 300 m wspinaczki. Podczas schodzenia z łagodnego zbocza należy odjąć 10 min za każde 300 m, ale schodząc ze stromizny trzeba dodać 10 min za każde 300 m.

SIATKA KILOMETROWA

Na mapie topograficznej znajduje się siatka współrzędnych (linii prostych). Jest to siatka kilometrowa. Każdy wyznaczony w ten sposób kwadrat ma boki długości 1 km lub jego wielokrotności. Pionowe linie wyznaczają północ topograficzną. Siatka ta służy do wyznaczania pozycji dowolnego obiektu na mapie. Określamy ją- podając najpierw współrzędną pionową a później poziomą, (nie ma to nic wspólnego z siatką geograficzną).

MARSZ NA AZYMUT

Określenie azymutu mag. na dany przedmiot. Należy: 1.stanąć twarzą do przedmiotu; przeziernik-muszkę busoli wycelować precyzyjnie w przedmiot (przeziernik-oko; muszka-przedmiot); 2. obracać ruchomy pierścień busoli tak, aby zero limbusa znalazło się naprzeciw igły magnetycznej; 3.przy muszce odczytać wartość na podziałce; to azymut mag.
Zas. marszu na azymut: Przygotowanie do marszu: wykreślić marszrutę, dzieląc ja na odcinki (od 1 przed. ter. do następnego); dla każdego odcinka mierzy się azym. topograficzne i po wprowadzeniu poprawek na zboczenie igły mag. przelicza się je na azym. mag..
Mierzenie azym. na mapie: 1.mapę z wykreśloną marszrutą orientuje się na stole za pomocą busoli (uwzg. poprawkę kierunku). Busolę ustawić, aby linia pn-pd podziałki pokryła się z jedną z pionowych linii siatki kilometrowej (pn koniec igły zwrócony w kier. pn ramki mapy) 2. nie poruszając busoli, obraca się mapą w ten sposób, by igła mag. swym pn końcem znalazła się naprzeciw kreski na podziałce busoli, odpowiadającej wielkości poprawki kierunku podanej na marginesie mapy. (zboczenie wschodnie - na lewo; zboczenie zachodnie - na prawo) 3.nie zmieniając położenia zorientowanej mapy przenosi się busolę na 1 odcinek marszruty i ustawia się tak, aby linia pn-pd podziałki pokryła się z wyrysowaniem na mapie kierunkiem (zero podziałki winno być skierowane w kier. marszu) 4. po uspokojeniu się igły podziałki busoli naprzeciw północnego końca igły odczytujemy wartość, która odjęta od 36st będzie azym mag pierwszego odcinka.5. Po określeniu i zapisaniu azym mag wszystkich odcinków mierzy się na mapie długości każdego odcinka wyrażając je w metrach; czasem przelicza na pary kroków lub podaje czas przejścia 6. Otrzymane dane zapisuje się na szkicu marszruty lub tabeli
Marsz wg azymutu: Na pk wyjściowym marszu przez pokręcenie ruchomego pierścienia ustawia się wskaźnik muszki na odczyt podziałki odpowiadający azym mag pierwszego odcinka drogi i zwalnia się zacisk igły. Trzymając busolę przeziernikiem do siebie, obracamy się razem z nią do chwili, gdy pn koniec igły ustawi się naprzeciw 0st na podziałce. Po uspokojeniu się igły celujemy przez przeziernik i muszkę na dowolny, pośredni przedmiot orientacyjny, który będzie wskazywał kierunek marszu. Licząc kroki idziemy do wyznaczonego przedmiotu a przy nim wyznaczamy kierunek wg tego samego azymutu do następnego pośredniego przedmiotu itd. Przy przedmiocie „głównym” określamy kierunek już wg nowego azymutu i postępujemy jak poprzednio.
Omijanie przeszkód terenowych po dojściu do przeszkody (pk1) określamy wg busoli azymut nowego kierunku wzdłuż przeszkody w prawo/lewo i idziemy w tym kierunku mierząc odległość do skraju przeszkody (pk2).W pk2 zapisujemy przebytą odległość i określiwszy kierunek azymutu pierwotnego, maszerujemy w tym kierunku do końca przeszkody (pk3), mierząc kroki Po dojściu do pk3 należy iść w lewo/prawo wg azymutu od pk1 do 2 powiększonego o +/-180st. (przeciwny kierunek niż wcześniej). Idziemy tylko tyle kroków ile zapisaliśmy wcześniej. Znajdujemy się w pk4; W pk4 określamy pierwotny kierunek marszu i kontynuujemy marsz wg niego, dodając do przebytej drogii odległość równą długości drogi z pk2 do 3 (szerokość przeszkody w kierunku marszu)

---