Polityka UE w dziedzinie rolnictwa - zwana wspólną polityką rolną (WPR) - gwarantuje, że produkcja żywności idzie w parze z rozwojem gospodarczym społeczności wiejskich i działaniami na rzecz ochrony środowiska (wyzwania związane ze zmianami klimatu, gospodarką wodną, bioenergią i różnorodnością biologiczną).
50 lat temu głównym celem polityki UE w dziedzinie rolnictwa było zapewnienie Europie, zmagającej się wówczas z problemem powojennych niedoborów żywności, wystarczającej ilości pożywienia. Aby osiągnąć ten cel, subwencjonowano produkcję oraz skupowano jej nadwyżki od rolników. Rozwiązania te dziś należą już do przeszłości.
Obecnie w działaniach UE chodzi przede wszystkim o to, aby umożliwić producentom żywości (zboża, mięsa, przetworów mlecznych, owoców, warzyw i wina):
produkowanie bezpiecznej żywności wysokiej jakości w wystarczających ilościach
wnoszenie wkładu w zróżnicowany rozwój gospodarczy na obszarach wiejskich
spełnianie bardzo wysokich norm związanych z ochroną środowiska i dobrostanem zwierząt.
Jako że konsumenci przywiązują coraz większą wagę do jakości żywności, UE wprowadziła system dobrowolnego znakowania produktów, który ułatwia dokonywanie świadomych wyborów. Oznakowania te wskazują m.in. na pochodzenie geograficzne, stosowanie tradycyjnych składników lub metod produkcji (również ekologicznych) i pomagają produktom UE wyróżniać się na rynkach światowych.
Kolejne reformy polityki rolnej UE wspierały również innowacje w sektorze rolnym i przetwórczym. Finansowanie pochodziło z projektów badawczych UE, które wzmacniały produktywność, niwelując przy tym negatywny wpływ na środowisko. Było to możliwe m.in. dzięki wykorzystaniu roślinnych produktów ubocznych i odpadów do wytwarzania energii.
Ukierunkowana pomoc
Jednym z celów WPR wciąż jest zapewnienie rolnikom pomocy finansowej, jednak w sposób bardziej selektywny.
Na przykład środki w ramach WPR mogą być przeznaczone na jednorazową pomoc w sytuacjach kryzysowych, takich jak katastrofy naturalne, epidemie chorób zwierzęcych (np. pryszczyca) lub poważne zakłócenia równowagi rynkowej, które mogłyby stanowić zagrożenie dla całego sektora gospodarki wiejskiej.
Uczciwa konkurencja
Unia, która jest największym na świecie importerem żywności i jednocześnie oferuje największy rynek zbytu dla żywności pochodzącej z krajów rozwijających się, ostatnio zreformowała swoje systemy wsparcia, tak aby subsydia wywozowe dla produktów rolnych nie zakłócały zbytnio światowej wymiany handlowej.
Podczas dyskusji w ramach tak zwanej rundy dauhańskiej w sprawie handlu międzynarodowego Unia zaproponowała całkowite zniesienie subsydiów wywozowych do 2013 r. oraz znaczne zmniejszenie ceł przywozowych na produkty rolne.
Przyszłość: Aby zaspokoić potrzeby, które wynikają ze wzrostu liczby ludności i bogacenia się społeczeństwa, które spożywa coraz więcej mięsa, światowa produkcja żywności musi zwiększyć się dwukrotnie do 2050 r. Jednocześnie trzeba stawić czoła skutkom zmian klimatu (utrata różnorodności biologicznej, pogarszająca się jakość gleby i wód).
W konsultacjach przeprowadzonych w 2010 r. Europejczycy opowiedzieli się za taką polityką rolną UE, która nie tylko pomaga rolnikom w produkcji żywności, lecz również wspiera ochronę zasobów naturalnych i krajobrazów wiejskich, ma na celu poprawę dobrostanu zwierząt oraz rozwój gospodarczy społeczności wiejskich.
W odpowiedzi UE opublikowała propozycje reform, które odzwierciedlają te potrzeby i w których położono nacisk na zrównoważone rolnictwo, innowacje, badania naukowe oraz rozpowszechnianie wiedzy, a także bardziej sprawiedliwy system wsparcia dla europejskich rolników, który pozwoliłby im sprostać wyzwaniom przyszłości.
Dlaczego wspieranie rolnictwa tyle kosztuje
Unijna polityka rolna jest najbardziej zintegrowaną polityką wspólnotową i w związku z tym pochłania dużą część budżetu UE. Jednak w dużej mierze środki, które pochłania WPR, i tak musiałyby zostać przeznaczone na rolnictwo przez rządy poszczególnych krajów. W tym sensie można powiedzieć, że UE zarządza środkami, które i tak zostałyby wydane na poziomie krajowym.
Niemniej jednak wydatki na rolnictwo znacznie zmniejszyły się w ostatnich latach - w latach 70. WPR pochłaniała niemal 70 proc. budżetu UE, a obecnie (okres 2007-13) odsetek ten spadł do zaledwie 34 proc.
Wynika to zarówno z poszerzenia innych obszarów kompetencji UE, jak i z oszczędności, które udało się zrealizować dzięki reformom. Przypomnijmy, że przeprowadzone reformy umożliwiły przyjęcie do Unii 12 nowych państw członkowskich od roku 2004 r. bez wzrostu wydatków rolnych.