CHOROBY WIRUSOWE
Proliferacja jabłoni (Apple proliferation mycoplasmalike organizm) - Powoduje deformację korony drzewa, liści, kwiatów i owoców. Typowym objawem są tzw. Czarcie miotły - miotlaste skupienia licznych cienkich pędów, wyrastających pod kątem ostrym z pąków śpiących. Występują one najczęściej na części korony, rzadko na całej. Liście są drobniejsze, ostro pikowane o silnie powiększonych przylistkach. Kwiaty są drobniejsze i mają zredukowane słupki, pręciki i płatki. Owoce są zdeformowane, drobne, słabo wybarwione, o płytkim wgłębieniu szypułkowym, bez smaku.
Choroba ta powoduje obniżkę plonu, degenerację i wyniszczenie drzew. Przenosi się podczas wegetatywnego rozmnażania. Zapobieganie: Stosowanie zdrowego materiału szkółkarskiego. Usuwanie chorych roślin z sadów. Pielęgnacja drzew. Choroba kwarantannowa.
Żółtaczka astra, Żółtaczka astra na cebuli (Aster yellows mycoplasmalike organizm) - Objawy na cebuli: Żółte smugi na liściach, w miarę rozwoju choroby przebarwienia się rozszerzają, liście żółkną i począwszy od wierzchołków obumierają. W przypadku porażenia cebuli nasiennej pędy kwiatostanowe ulegają skróceniu, a szypułki kwiatowe stają się nitkowate. Kwiatostan ma rozpierzchły pokrój. Niekiedy zamiast nasion tworzą się w nim małe cebule, z których wyrastają żółtawe liście, będące przekształconymi zawiązkami pręcików i słupków.
Objawy na astrze: Przejaśnienie nerwów liści, następnie chloroza w połowie lub całości. Młode liście bieleją, później zielenieją. Kwiaty języczkowe ulegają skróceniu, a płatki korony często zielenieją. Pędy boczne wyrastające z kątów liści są cienkie, chlorotyczne i mają wydłużone międzywęźla. Liście wznoszą się do góry pod kątem prostym.
Patogen przenoszony jest przez skoczki. Bakteria rozmnaża się w ciele owada, po wprowadzeniu do liścia opanowuje całą roślinę w ciągu doby. Patogen może zimować w wieloletnich chwastach.
Profilaktyka na plantacji cebuli: Wysadzać zdrową cebulę. Zwalczać skoczki oraz chwasty. Nie zakładać plantacji obok pól na których uprawia się zboża, ponieważ po okresie żniw skoczki masowo przelatują z roślin zbożowych na cebulę.
Profilaktyka w uprawie Astra: Zwalczać owady i niszczyć wieloletnie chwasty.
Ospowatość śliwy (Plum pox virus PPV) - Wirus występuje na śliwie, brzoskwini, moreli, ałyczy i innych roślinach. Na liściach powstaje słaba mozaika, w postaci bladozielonych, rozmazanych pierścieni, pasków i plam o różnej wielkości. Z daleka drzewa zwracają uwagę jaśniejszym zabarwieniem. Owoce są pokryte głębokimi bruzdami w postaci pierścieni, ospowatych zagłębień lub wstęg. Miąższ staje się gumowaty lub gąbczasty, barwy brunatnoczerwonej.
Wiroza może powodować wymieranie całych sadów (np. w Jugosławii). Wirus przenosi się przy wegetatywnym rozmnażaniu. Nosicielem choroby są mszyce.
Ochrona: Usuwanie chorych drzew i dobór zdrowego materiału do rozmnażania. Izolacja przestrzenna zdrowych sadów od źródeł zakażenia. Zwalczanie wektorów wirusa insektycydami. Zanurzanie zrazów w o,1% roztworze azotanu kobaltu, jodu cynku.
Mozaika pomidora (Tomato mosaic virus (TomMV) - Najpopularniejsza to zielona mozaika pomidora. Jej łagodna forma mało szkodliwa - przy dobrych warunkach rozwoju dla rośliny. Wczesne zakażenie pomidorów bardziej patogenicznymi szczepami oraz niekorzystne warunki wzrostu roślin nasilają zmiany chorobowe. Liście silnie zniekształcone, tzw. Deformacja konturowa liści pomidora. Dwa typy: nitkowatość i paprociowatość. Mogą występować razem lub oddzielnie. Nitkowatość - silna redukcja blaszki liściowej aż do nerwu głównego. Paprociwatość - gęsto ułożone obok siebie małe listki bez ogonków.
Szkody powodowane przez łagodną formę mozaiki to osłabienie wzrostu roślin i owoców, redukcja liczby zawiązków, a także zaburzenia w dojrzewaniu owoców.
Smugowatość pomidora - Najgroźniejsza forma mozaiki, często prowadzi do wyniszczenia całej rośliny. Uzyskane owoce są zdrobniałe i zniekształcone.
Wirus przenosi się z nasionami, również z glebą, doniczkami i innymi materiałami. W czasie wegetacji przenosi się mechanicznie przez ocieranie się liści i podczas zabiegów pielęgnacyjnych.
Profilaktyka: Wysiewać zdrowe nasiona, odkażanie podłoża (termiczne) a także doniczek, pojemników, skrzyń, palików. Zachowanie higieny podczas prac pielęgnacyjnych. Hodowanie odpornych odmian
Pstrość tulipana - (Tulip breaking virus TBV) - Zmiany w zabarwieniu występują w drugim roku po zakażeniu. Na płatkach kwiatowych, obok jasnych żółtych i białych smug, widoczne są intensywnie zabarwione plamy. Powoduje to tworzenie się różnobarwnych i różnokształtnych wzorów. Zjawisko to jest znane jako rozbicie barwy. Rozjaśnione smugi są spowodowane zahamowaniem syntezy barwników antocyjanowych w skórce płatków, natomiast ciemniejsze plamy tworzą się wskutek nagromadzenia tychże barwników w komórkach skórki. Na tulipanach o żółtych i białych kwiatach nie występują objawy pstrości, gdyż płatki nie zawierają antocyjanów. Podczas silnego porażenia roślin obserwujemy ordzawienie liści, gorsze ukorzenienie, zmniejszenie bulw, słaby wzrost i opóźnione kwitnienie. Wirus przenosi się mechanicznie z sokiem roślin podczas zabiegów pielęgnacyjnych, a także przez mszyce.
Profilaktyka - wszelkie zabiegi wykonywać najpierw u roślin ze zdrowych kwalifikowanych cebul. Przestrzegać izolacji przestrzennej od plantacji cebul. Zwalczać mszyce.
CHOROBY POCHODZENIA BAKTERYJNEGO
Zgorzel siewek - (Sprawcy - Pythium spp, Aphanomyces spp, Fusarium spp) - mogą zarażać warzywa kapustne, rośliny ozdobne, ogórki, buraki. Zgorzel siewek występuje w okresie wschodów, wówczas gdy jest niska temp i a wys wilgotność oraz przy braku przedsiewnego zaprawiania nasion. Siewki mogą ulegać zgorzeli przedwschodowej, porażone kiełki zamierają, powodując przerzedzenie wschodów. Przy późniejszym zaatakowaniu siewek porażona zostaje część podliścieniowa i korzenia, które następnie więdną i zamierają.
Profilaktyka - wysiewać zdrowe, zaprawione nasiona, odkażać glebę w inspektach. Przestrzegać zasad siewu (odpowiednia głębokość, gęstość i termin siewu). Nasiona zaprawiać Funabenem T lub zaprawą nasienną T. Młode roślin podlewać fungicydami Amistar 250SC, Previcur 607 SL
Kiła kapusty - (Plasmodiophora brassicae War) - Najbardziej wrażliwe są kapusta pekińska, kalafior, brokuł oraz kapusta. Patogen infekuje komórki włośnikowe, skąd wnika do wewnętrznych warstw korzenia. Na korzeniach tworzą się początkowo małe, jasnożółte kruche narośle, które się powiększają, a następnie gniją. Często narośle na korzeniu głównym są duże i nieregularne. Tworzą się wskutek nadmiernego wzrostu Lu niekontrolowanych podziałów komórek roślinnych. Roślina się broni, tworząc nowe korzenie, które także wkrótce są porażane. Kapusta gorzej rośnie, wytwarza małe główki lub wcale ich nie wytwarza. Rośliny łatwo więdną, starsze liście staja się bladozielone lub żółte. Chore rośliny występują na polu placami.
Profilaktyka - na glebach zakażonych nie należy uprawiać roślin krzyżowych co najmniej 3-6 lat. Wapnować gleby zakażone. Podłoże używane do produkcji rozsady odkażać termicznie. Korzenie rozsady bezpośrednio przed sadzeniem na miejsce stałe zaprawiać z dodatkiem Sarfunu 500 S.C. lub Funabenu 50 WP
Bakterioza obwódkowa fasoli -Pseudomonas syringae pv phaseolica - Objawy występują na wszystkich częściach nadziemnych roślin. Na liścieniach od strony wewnętrznej widoczne są duże, eliptyczne, jasnobrunatne plamy z ciemnobrunatną obwódką. Na liściach plamy są wodniste z żółtą obwódką, brunatniejące i zamierające do środka. Chore liści zasychają i opadają. Podobne plamy na pędach. Rośliny wcześnie zarażone nie zawiązują strąków Lub strąki wyrastają zainfekowane. Plamy na strąkach są okrągłe, ciemnozielone, przezroczyste. Nasiona zainfekowane są mniejsze, zniekształcone, a na ich powierzchni powstają czerwonobrunatne plamy. Bakteria przenika do roślinny przez rany i szparki oddechowe. (Wysięk bakteryjny przenoszony jest przez wiatr w kroplach deszczu i rosy). Źródłem infekcji są nasiona.
Profil. - Używać do siewu zdrowych nasion, zaprawiać nasiona zaprawą nasienną T. Opryskiwać plantację Miedzianem 50W. Szybko usuwać pierwsze porażone rośliny.
Zaraza ogniowa - Erwinia amylovora - Występuję najczęściej na gruszach, jabłoniach i pigwach. Często dochodzi do silnego porażenia roślin dziko rosnących: głogu, jarzębiny, irgi i ognika. Zaraza ogniowa jest na liści chorób kwarantannowych. Porażone kwiaty wrażliwych drzew ulegają zgorzeli, bardzo szybko brunatnieją i zamierają, lecz nie opadają. Nekroza z kwiatów szybko przenosi się na krótkopędy, a następnie na gałęzie, na których tworzą się rozległe rany zgorzelowe kory w kształcie klina skierowanego w dół. Bakterie silnie porażają owoce gruszy. Na wierzchołkach jednorocznych pędów tworzą się nekrozy przenoszące się na dolną, starszą część pędu, porażony pęd brunatnieje i wygina się. Zaraz ogniowa rozwija się bardzo szybko w ciagu jednego sezonu może objąć całą koronę dorosłego drzewa.
Profilaktyka - Usuwać zarażone drzewa lub ich części, rany zabezpieczać np. Funabenem. Opryskiwać fungicydami miedziowymi: Miedzian 50 WP, Kocide 101 WP.
Rak bakteryjny drzew owocowych - Pseudomonas syringae pv syringae - jest polifagiczna bakteria porażającą m.in. drzewa owocowe. Czereśnie, wiśnie a także morele i brzoskwinie. Porażeniu ulegają wszystkie części nadziemne drzew. Na kwiatach pojawia się zgorzel. Porażone pąki nie rozwijają się i zamierają, wokół nich tworzy się nekroza i wycieki gumy. Na zawiązkach owoców drzew pestkowych występują brunatne plamy gnilne. Najbardziej szkodliwe są rozległe rany kory na gałęziach, konarach i pniach drzew.
Profilaktyka - Drzewa silnie porażone usuwać z sadów. U słabiej porażonych usuwać zrakowaciałe pędy. Miejsca po cięciu zabezpieczać pastami ochronnymi (Funaben 03 PA). Opryskiwac środkami miedziowymi (Miedzian 50 WP, Champion 50 WG).
Guzowatość korzeni - Agrobacterium tumefaciens - Polifag występujący na ponad 140 gatunkach drzew, krzewów oraz roślin zielnych uprawnych i dziko rosnących. W sadach atakuje podkładki i młode drzewa. Guzowatości sprzyjają gleby zlewne i zasadowe. Na początku na korzeniach i szyjce korzeniowej tylko w miejscu zranienia, pojawiają się gładkie, owalne, jasnobrunatne i miękkie guzowate narośle, które w miarę upływu czasu szybko się powiększają, brunatnieją i drewnieją, a następnie pękają i stają się chropowate. Najgroźniejsze są na korzeniu głównych, osłabiają roślinę. Narośla obniżają zdolność korzeni do przewodzenia wody i składników pokarmowych.
Profilaktyka - Szkółki drzew owocowych zakładać na glebach kwaśnych, bez obecności 8-10 lat wstecz tej bakterii. Po zlikwidowaniu szkółki na polu uprawiać rośliny rolnicze (z wyjątkiem buraka cukrowego). Przed posadzeniem, korzenie podkładek i drzewek zanurzyć w papce gliny z dodatkiem 1& siarczanu miedzi lub fungicydu miedziowego.