EURYPIDES -,,Bachantki”

(oprac. Dawid D.)

Osoby dramatu:

-Dionizos (udający swojego wyznawcę)

-chór lidyjskich bachantek -czcicielek Dionizosa

-Tejresjas (Tejrezjasz) -wieszczek

-Kadmos -podstarzały władca Teb (ojciec Semele i Agaue)

-Panteus -król Teb (s.Echijona, wnuk Kadmosa)

-Agaue -matka Panteosa

-Sługa

-Posłaniec I

-Posłaniec II

+Osoby nieme:

-zbrojny orszak Panteosa

-orszak Kadmosa (słudzy niosący dary)

Akcja rozgrywa się w Tebach przed pałacem Panteusa.

Prolog:

1) Dionizos przybywa do Teb, aby pomścić swoją matkę -Semele oraz rozpropagować swój kult w Tebach (kult ten nie był wtedy jeszcze znany w Grecji, więc pojawienie się Dion.w Tebach ma być pewnego typu precedensem, który zapoczątkuje jego władzę nad duszami Greków).

2) Zeus ukarał Semele (będącą w ciąży z Dionizosem) za rozsiewanie farmazonów, że z nim nie spała.

3) Z tego samego powodu Dionizos ukarał siostry Semele zsyłając na nie (a także na inne Tebanki) ,,święty” szał, który nakazał im opuszczenie swoich domostw i udanie się w góry.

Parodos:

1) Krótka historia narodzin Dionizosa: Semele + nienarodzony Dion. -piorun (z jasnego nieba) - brak Semele + przedwcześnie narodzony Dion. -zniebozstąpienie Zeusa + zaszycie Dion. w udzie (AA)-powtórne narodziny Dion. (tym razem o czasie, co wcale nie dowodzi tezy, że mężczyźni lepiej rodzą dzieci J ). No ale ad rem...

Epejsodion I:

1) Na scenie pojawia się Tejrezjasz w stroju bachanta (jelenia skóra + wieniec z bluszczu) i puka do drzwi pałacu, w których ukazuje się Kadmos (również w str. Bachanta). Postanawiają wziąć udział w dionizjach.

2) Wchodzi Panteos i oburza się widząc starców w jelenich skórach. Mówi, że wyłapał już część bachantek, a resztę wyłapie wkrótce.

3) Dionizosa broni zarówno Tejrezjasz (,,Wieszczkiem jest bóg ten, bowiem szał bachiczny i opętanie mają moc wróżebną”), jak i Kadmos, który apeluje do dumy rodowej Panteosa (,,Choćby on nie był bogiem, jak powiadasz, to jednak mów tak i głoś piękne kłamstwo, że jest -Semele będzie matką boga, sława przypadnie nam, całej rodzinie”). Radzą Pant. uczczenie Dionizosa.

4) Wściekły Pant. odrzuca namowy starców i nakazuje swojej świcie zniszczenie wróżebnego miejsca Tejrezjasza oraz pojmanie Dionizosa i bachantek.

Stasimon I:

1) Potępienie postawy Panteusa przez chór + pochwała Dionizosa.

Epejsodion II:

1) Słudzy Panteusa wprowadzają związanego Dionizosa (który się dobrowolnie poddał) i składają relację o cudownym uwolnieniu pochwyconych bachantek (samoistne otwieranie się zamków więziennych i rozplątywanie się powrozów, którymi związane były bachantki).

2) Panteus wypytuje Dion. o jego pochodzenie, a także o pochodz. dionizjów. Dion. odpowiada, że jest synem Zeusa i że to właśnie on nakazał obchodzenie bachanalii w Grecji (przedstawienie oprawy i wartości dionizjów).

3) Panteus grozi Dion., a następnie rozkazuje go uwięzić (przykucie do żłoba).

Stasimon II:

1) Chór wzywa Dionizosa do pomszczenia jego wyznawcy, którego uwięził Panteus (oczyw. mowa o Dion., który udaje własnego proroka).

Epejsodion III:

1) Uwięziony Dionizos wzywa Enois, by potrząsnęła ziemią. Tak też się dzieje. Następnie Dion. prosi Zeusa, żeby podpalił pałac Panteusa (uderzenie pioruna załatwia sprawę).

2) Z płonącego pałacu wychodzi Dion. i przechwala się dwukrotnym wprowadzeniem w błąd Panteusa, który:

a) zamiast Dion. przykuł do żłobu byka

b) walczył z powietrzem myśląc, że to ,,prorok” Dion.

3) Wściekły Panteus podbija do Dion., który ze stoickim spokojem odpowiada na jego pytania dot. ucieczki.

4) W tym momencie przybywa z Kitajronu posłaniec (I), który oznajmia, że widział w tamtejszych górach zbiegłe bachantki (3 kręgi kobiecych chórów pod wodzą córek Kadmosa, tj. Aguae, Autonoe i Ino) jak oddawały się bachicznym szaleństwom. Menady miały we włosach węże (symbol płodności -podobnie jak pytka, zwana wulg. fallusem -przyp. red.), które lizały je po twarzy. Posłaniec mówi, że próbował razem ze swoimi ludźmi je pochwycić, ale nie było takiej opcji, gdyż Dionizos obdarzył swoje czcicielki nadludzką siłą i odpornością na ciosy (defragmentacja bydła + napad na okoliczną wioskę). Posłaniec usiłuje namówić Panteusa do przyjęcia kultu Dionizosa.

5) Panteus wzywa swoich ludzi do walki z bachantkami. Dionizos stara się mu to wyperswadować i w końcu zsyła na Pant. lekki obłęd, który sprawia, że ten ostatni wyraża pragnienie udania się w góry jedynie z posłańcem i ,,prorokiem”, aby móc poobserwować pijane menady. Dionizos radzi Panteusowi, żeby się przebrał w strój kobiecy, bo może zostać zauważony przez bachantki.

Stasimon III:

1) Gloryfikacja boskiej mocy i sprawiedliwości + ostrzeżenie dla niewiernych.

Epejsodion IV:

1) Panteus wychodzi z pałacu (też nie wiem jakim cudem ten pałac dalej stoi -przyp.red.) w stroju bachantki i udaje się w góry Kitajronu razem z Dion. i posłańcem (I).

Stasimon IV:

1) Chór nawołuje do ukarania Panteusa śmiercią.

Exodos:

1) Wchodzi posłaniec (II) i oznajmia śmierć Panteusa. Słuchająca tego przodownica chóru, nie ukrywając swojej radości, prosi posłańca, aby opowiedział o przebiegu tego zdarzenia.

2) Relacja posłańca: po dotarciu na miejsce Panteus chowa się w krzakach, ale nie może nic dostrzec, więc Dion. nagina wysoką jodłę i sadza na jej wierzchołku Pant., a następnie powoli ją prostuje. Kiedy Pant. znajduje się już w dogodnej pozycji do obserwowania bachantek, Dionizos znika i za chwilę pojawia się w postaci głosu z nieba, który zachęca menady do ukarania Panteusa. Rozjuszone bachantki podbijają do jodły, na której siedzi Pant. i próbują go z niej strącić za pomocą kamieni, a gdy się im to nie udaje wyrywają jodłę z korzeniami. Panteus spada na ziemię, gdzie zostaje rozszarpany przez menady (w pierwszej kolejności przez własną matkę). Agaue nadziewa jego głowę na koniec tyrsu i myśląc, że niesie łeb lwa, triumfalnie wraca (wraz z pozost. bachantkami) do Teb.

3) Agaue chwali się przed chórem swoją zdobyczą. W tym czasie przybywa Kadmos z resztkami Panteusa i uświadamia Agaue, że właśnie zdefragmentowała własnego syna, a nie żadnego lwa.

4) Z machiny nad sceną (deus ex machina) wyskakuje Dionizos i oznajmia Kadmosowi, że ma się udać na wygnanie do kraju barbarów, z którymi będzie dokonywał wielkich podbojów, aż do czasu złupienia świątyni Loksjosa. Zapowiada mu także, że zmieni się w smoka (Kadmos, nie Dionizos), a jego żona w węża. Obiecuje mu też, że razem z żoną zostaną zbawieni przez Aresa. Morderczynie Panteusa (gł. Agaue i jej siostry ) również muszą się udać na wygnanie. Amen.

---