Hormony - substancje wytwarzane i wydzielane w bardzo małych ilościach do krwiobiegu przez gruczoł dokrewny, wytwarzane są one w określonym narządzie, tkance i komórce, przenoszone są przez płyny ustrojowe do innych narządów, tkanek i komórek. Regulację, wzrost i funkcjonowanie hormonów określa tkanka lub organ danej części ciała np. insulina - hormon regulujący szybkość i sposób obniżenia glukozy. Stężenie hormonów w płynach pozakomórkowych jest zwykle bardzo małe i waha się w granicach od 10-15 do 10-13 mola, stężenie komórek docelowych jest wielokrotnie większe i waha się w granicach 10 do 6 - 10 do 9.
Zadania hormonów - regulacja i koordynacja czynności narządów, utrzymywanie stałości składu środowiska wewnętrznego, pełnienie roli podobnej do działania układu nerwowego (różnica-nerw jest znacznie szybszy i krótkotrwały).
Cechy charakterystyczne receptorów - duże powinowactwo do hormonów, szybka odwracalność wiązania, wysycalność, duża swoistość.
Sprzężenia - wiążą hormony, sprzęgają proces wiązania hormonu z transdukcją sygnału.
Gruczoły dokrewne - narządy gruczołowe, które nie mają przewodzenia wyprowadzającego i oddają swą wydzielinę bezpośrednio do krwi, substancje wydzielane przez te gruczoły nazywamy hormonami. Gruczoły dokrewne są rozrzucone w różnych częściach ustroju, różnią się między sobą wielkością, kształtem i budową wewnętrzną.
Gruczoły dokrewne wspólne dla obu płci - przysadka mózgowa, tarczyca, gruczoły przytarczyczne, nadnercza, część wewnątrzwydzielnicza trzustki, gruczoły płciowe.
Hormony zbudowane z aminokwasów i związków pochodnych - wiążą się z receptorami w błonie komórkowej, komórki docelowe są zmieniane metabolicznie wewnątrz komórki.
Hormony steroidowe - wnikają przez błonę komórkową do wnętrza komórek docelowych i w połączeniu z receptorem cytoplazmatycznym wpływają na transkrypcję cząsteczkową mRNA.
Hormon podwzgórzowy - działa na hormony, które pobudzają narząd docelowy.
Hormon osi „podwzgórze-przysadka” - narząd docelowy tworzy integracyjne pętle sprzężenia zwrotnego.
Podwzgórze - jest centralną stacją odbioru wszelkich rodzajów bodźców czuciowych, na poziome podwzgórza następuje integracja wszystkich informacji napływających z receptorów (narządów zmysłów i interoreceptorów).
Tylny płat przysadki mózgowej - hormon antydiuretyczny (reguluję gospodarkę wodną ustroju); oksytocyna (bierze udział w wydzielaniu mleka podczas laktacji, działa obkurczająco na ciężarną macicę).
Przedni płat przysadki mózgowej - hormon wzrostu GH (pobudza wątrobę i inne narządy i tkanki do wydzielania czynników wzrostowych, bierze udział w syntezie białek, przemianie węglowodanów, tłuszczów oraz przemianie mineralnej, wzmaga transport aminokwasów do wnętrza komórki, zwiększa stężenie glukozy we krwi, ma działanie lipolityczne); hormon adrenokortykotropowy ACTH (bierze udział w biosyntezie hormonów tarczycy, pobudza wydzielanie hormonu kory nadnerczy); hormon tyreotropowy TSH (bierze udział w biosyntezie hormonu tarczycy); hormon folikulostymulinowy FSH (wiąże się z receptorami błon plazmatycznych komórek docelowych, jest to hormonowe dojrzewanie pęcherzyków); hormon luteinizujący LH (wiąże się ze swoistymi receptorami błon plazmatycznych pobudzających produkcję progesteronu w komórkach); hormon luteotropowy PRL (uczestniczy w inicjacji i podtrzymywaniu laktacji u ssaków); hormon łożyska hGC (ludzka gonadotropina kosmówkowa, jest wykrywany w wielu testach ciążowych).
Hormony rdzenia - adrenalina i noradrenalina; są one potrzebne do procesu adaptacji, ostrego i przewlekłego stresu, obydwie substancje działają na obwodowe naczynia krwionośne, podnoszą ciśnienie krwi. Adrenalina działa silniej na serce. Adrenalina i noradrenalina są stale wydzielane do krwi w niewielkiej ilości, wszelkie stany emocjonalne powodują wyrzucenie większej ilości tych hormonów.
Hormony kory nadnerczy - androgeny; hydrokortyzon (wywołuje wpływ na przemianę węglowodanów, chroni ustrój przed stresem); kortyzon; kortykosteron (zajmuje miejsce pośrednie); aldosteron (reguluje gospodarkę elektrolitową); „hydrokortyzon, kortykosteron i aldosteron nie różnią się w swojej budowie chemicznej, natomiast duże zmiany widać w ich właściwościach chemicznych”.
Hormony tarczycy - ich funkcja głównie zależy od jodu, główny hormon wytworzony przez tarczycę to tyroksyna, ponadto dwu i trój jodotyronina; przy braku jodu w wodzie lub pożywieniu tarczyca ulega powiększeniu, co uwidacznia się w postaci wola; wchłoniony z przewodu pokarmowego jod gromadzi się w tarczycy; nadmierna produkcja tyroksyny prowadzi do powstania zespołów objawów chorobowych charakterystycznych dla nadczynności tarczycy, głównymi jej objawami są wole, przyśpieszona czynność serca, wytrzeszcz gałek ocznych; chorzy tacy są niespokojni, ruchliwi, pobudliwi, wybuchowi, łatwo tracą panowanie nad sobą, łatwo się męczą; niedoczynność tarczycy jest spowodowana niedoborem lub brakiem hormonów sterydujących.
Hormony gonadalne - wytwarzają komórki rozrodcze i hormony płciowe, jajniki wytwarzają komórki jajowe i hormony steroidowe (estrogeny i progesteron); jądra wytwarzają plemniki i testosteron.
Hormony regulujące przemianę wapniową - gruczoły przytarczyczne leżą na tylnej powierzchni tarczycy, ich czynność nie jest regulowana przez przysadkę mózgową, układ nerwowy gruczołów przytarczycznych reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową.
Parathormon - PTH; odgrywa główną rolę w homeostazie wapniowej i fosforanowej, działa na nerki.
Hormony trzustki - część zrazikowa wykazuje czynność zewnątzrwydzielniczą, wydziela ona do światła dwunastnicy enzymy i jony potrzebne do trawienia pokarmów, na części wewnątrzwydzielniczej znajdują się wyspy Langerhasa, wyspy te wydzielają insulinę, glukagon, somatostatynę, hamują wydzielanie hormonów wzrostu.
Polipeptyd trzustkowy - wywołuje wpływ na wydzielanie soków przez przewód pokarmowy.
Cukromocz (glukozuria) - przechodzenie cukru do moczu, zjawisko to określa się mianem progu nerkowego.
Hormony żołądkowo-jelitowe - gastryna; wiele z nich spełnia kryteria klasycznych hormonów, nie są one w jednym konkretnym gruczole, działają miejscowo na narządy i procesy przewodu pokarmowego.